Return to flip book view

Framinggids 2021Een initiatief van Sterk Techniek Onderwijs regio Noordwest Veluwe, Zwolle en KampenIn samenwerking met Sarah, Jolijn en Lindi - Bureau Taalstrategie

Een technicus is een man. Dat is van vroeger uit al zo, denk ik. Mannen werken en vrouwen blijven thuis.- vastgeroest frame2 VASTGEROEST

We kennen allemaal de ingesleten denkbeelden en stigma’s die bestaan rondom techniek. De ‘techniek is voor alleen voor jongens’, ‘van techniek krijg je vieze handen’, ‘als je niet slim bent moet je maar in de techniek gaan werken’ etc.Deze vastgroeste denkwijzes noemen we FRAMES. Wij, vakmensen met hart voor techniek, weten natuurlijk allang dat deze frames niet kloppen. Maar tja, wat doe je eraan? Nou, DIT doen we eraan. Het is hoog tijd dat we deze vastgeroeste frames ontkrachten en herdeniëren, zodat er een betere én eerlijke beeldvorming ontstaat rond techniek.Dit doen we door middel van FRAMING en dat is precies wat we je leren en laten zien in deze gids. We leggen uit wat de kracht is van juiste framing, welke frames bestaan, hoe je die kunt omdenken en hoe je die zèlf kunt inzetten om ons doel te bereiken:Een betere én eerlijke beeldvorming rondom techniek, met als gevolg het overbrengen van enthousias-me, urgentie en noodzaak op (potentiële) leerlingen.VASTGEROESTLET'S GO! >3Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIntroductie

4 VASTGEROEST

FRAMING =Het onbewust beïnvloeden met taal en beeldAlles valt of staat met hoe jij dingen zegt en wat je vooral niet zegt.Door jóuw boodschap goed te verpakken, in te kaderen, te framen, zal jóuw publiek deze voor waarheid aannemen en is er geen ruimte meer voor andere perspectieven.Dus als we het hebben over vastgeroeste denkbeelden, kun je deze door middel van taal ontkrachten en direct omvormen naar een beter passend denkbeeld.Door dit nieuwe denkbeeld overtuigend en zonder twijfel uit te spreken zal dit op den duur opnieuw inslijten bij je publiek.Jouw woorden doen ertoe!Jij hebt de sleutel in handen. 5Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIntroductie

“Ik straks een expert? Mwah, er zijn vast mensen die het een stuk beter kunnen. Een expert zal ik nooit worden hoor”- een jonge timmerman in spé6 VASTGEROEST

Inleiding: deze gids is een ode aan techniek en alle technici die zo belangrijk zijn in NederlandBeste docent, decaan, ondernemer, technicus, ouder. Eigenlijk iedereen die de belangrijke posi-tie van techniek(onderwijs) een positief platform wil bieden; deze framing gids is voor jullie. De wereld van techniek is een wondere, zeker ook omdat het voor de meeste mensen plaatsvindt in een zwarte doos: geen idee hoe, maar jn dat het werkt. Techniek is voor velen abstract, soms zelfs onzichtbaar. Maar het is ook onmisbaar en waanzinnig interessant. Bekwame technici met verschillende specialismes en achtergronden zijn niet aan te slepen, en ook in de toekomst blijft techniek één van de belangrijkste domeinen voor ons land en de wereld. We hebben dus ook voor de (zeer nabije) toekomst veel technische kennis en kunde nodig om Nederland vooruit te brengen. NoodzaakOf we het nu hebben over elektromonteurs die bou-wen aan klimaatsystemen in kantoorgebouwen om ons gezond en productief te houden, metaal-specialisten die de Nederlandse daken voorzien van stevige goten en watersystemen die extreem weer de baas blijven, of technici die zorgen dat de apparaten op de IC netjes onderhouden blijven. En dan hebben we het nog niet eens over de scheeps-bouw waar Nederland internationaal aan de top staat, autotechnici die zorgen dat de stadsbussen blijven rijden, monteurs van hekwerken die bijdra-gen aan een veilige omgeving, technici die huizen duurzaam isoleren of tekenaars die bijdragen aan het oplossen van het woningtekort. Steigerbou-wers, werktuigbouwkundigen, schilders, dakdek-kers, onderhoudstechnici, uitvoerders… zo kunnen we nog wel even doorgaan. We hebben ze keihard nodig. En snel. De perceptie van techniekWat vaak opvalt in gesprek met technici, is dat ze zelf niet zo onder de indruk lijken van hun werk. En dat is dan nog zacht uitgedrukt. Tijdens een focusgroep met vmbo-leerlingen die midden in hun specialisatie zaten hoorden we een jonge timmerman in spé zeggen: “Ik straks een expert? Mwah, er zijn vast mensen die het een stuk beter kunnen. Een expert zal ik nooit worden hoor”. Bes-te lezer, je valt toch van je stoel als je dat hoort? De materiaalkennis die ze opdoen, het precieze teken- en planwerk dat ze uitvoeren en het abso-lute vakwerk dat ze vervolgens leveren…precies waar je het label ‘expert’ op moet plakken toch? Er lijkt dus wat aan de hand met de perceptie van techniek. Uit eerder onderzoek blijkt dat als het om de beeldvorming en communicatie rond tech-niek gaat, er een aantal problemen tevoorschijn komen: » 7Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIntroductie

10 frames: overzicht van de 10 techniekframes waar we in deze gids mee werken. Let op; er bestaan zowel frames met een positieve boodschap als met een negatieve boodschap. Sommige frames kun je juist INZETTEN en andere kun je beter MIJDEN. Op de volgende pagina’s lees je over het ontstaan, over het gebruik en laten we zien hoe je ze kunt inzetten en welke je beter kunt mijden.saaie sector met banen die eenzijdig zijn en weinig doorgroeikansen biedenWEINIGPERSPECTIEFover de toegevoegde waarde van techniek en baangarantieZEKERETOEKOMSTde technische sector is een creatieve,leerzame en uitdagende sectorLEUK &VEELZIJDIGeen techniekdiploma is altijd achterhaald. Je leert een vak wat op een gegeven moment niet meer bestaatSLECHTESTART20 VASTGEROEST

een ‘echte’ technicus komt uit een technisch nest, heeft al ervaring en komt niet pas net kijken.ERVOORGEBORENontwikkeling van expertise waarmee essentieel werk verricht wordtEEN ECHTVAKMENSom succesvol te zijn binnen techniek heb je een goed stel hersens nodigTE MOEILIJKmet een baan als technicus verdien je een goed salarisEEN HOOPKNAKENEen technicus is een sociaal klungelige nerd die niet tegen verandering kan NERDtechniek is om diverse redenenniet geschikt voor meisjesNIET VOORMEISJES21Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekDe 10 frames

22 VASTGEROEST

De frames op een rijtje: techniek en vmbo In dit hoofdstuk stellen we de frames die meespelen aan je voor. Belangrijk om te weten: het kan nooit een compleet rijtje zijn, want frames ontstaan en vertrekken naarmate de tijd verstrijkt. Toch blijken ze in de praktijk best wel stug, dus met de frames die we hier noemen heb je waarschijnlijk de ‘grootste’ te pakken. Maar: het kan dus geen kwaad om goed te blijven luisteren naar anderen om te ontdekken of er misschien nog andere invalshoeken zijn waar je iets mee kunt. We bespreken de frames, waarbij we overeenkomsten en verschillen laten zien. Aan het eind van dit hoofdstuk zetten we ze nog eens op een rij om inzichtelijk te maken welke waardevol en welke juist gevaarlijk zijn. Ook geven we je een oefening om te ontdekken of je de frames in de praktijk kunt herkennen. 10 techniekframes: bruikbare én onbruikbareWe hebben maar liefst 10 frames opgehaald die een perspectief bieden op (een toekomst in) techniek en daarmee de beeldvorming kunnen beïnvloeden. Sommige frames zeggen iets over werken in techniek, andere frames zeggen meer over de sector in het geheel of techniekonderwijs. Grofweg zijn deze frames in twee categorieën in te delen: constructief of ondergravend. Een constructief frame draagt bij aan een positieve beeldvorming en een ondergravend frame draagt bij aan onzekerheid, negativiteit of onterechte stereotypering.TIP:Klap tijdens het lezen de flap die aan het omslag zit open, zodat je alle frames steeds bij de hand hebt >23Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekDe 10 frames

24 VASTGEROEST

Frames 1 & 2: Zekere toekomst vs. Weinig perspectiefHet frame ‘Zekere toekomst’ legt de nadruk op hoe belangrijk de wereld van techniek is en hoe-veel werk er te vinden is. Met een achtergrond in techniek heb je bijzondere vaardigheden waar je je leven lang plezier van hebt. In het frame wordt benadrukt hoe techniek een steeds grotere rol in de samenleving speelt en dat je daarmee dus veel zekerheid voor je carrière creëert. Dit frame is zeer aantrekkelijk voor een deel van de jongeren (en hun ouders!) omdat het inspeelt op een waarde die door velen heel belangrijk wordt gevonden: zekerheid. Wat vaak aan bod komt in het frame zijn woorden als ‘baangarantie’, ‘je toekomst veiligstellen’ of ‘je bent altijd nodig’. Het gaat binnen dit frame dan ook vaak over hoeveel banen er zijn en hoeveel vacatures en openstaan. En: dat goede mensen tijdens hun opleiding soms al gescout worden door werkgevers die naarstig op zoek zijn naar nieuwe mensen. En het mooie is: het werk houdt nooit op, want de techniek moet altijd blijven werken. Wat er ook gebeurt, er zal gedurende je werkende leven dus altijd een baan voor je klaarstaan.Een frame dat hier lijnrecht tegenover staat is het ‘Weinig perspectief’-frame. Dit frame lijkt soms te redeneren vanuit hetzelfde startpunt als het voor-gaande frame: er zijn veel vacatures. Alleen is de invulling van de reden hiervoor een hele andere. In dit negatieve frame wordt een beeld geschetst van een saaie sector met banen die eenzijdig zijn en weinig doorgroeikansen bieden. Het legt de nadruk op de sterke vergrijzing in de sector en het feit dat veel technische banen nauwelijks worden ingevuld en er dan maar mensen vanuit andere landen komen. Oftewel: het zijn flutbanen waar je liever ver van weg blijft. Wij zeggen dus: liever niet benoemen dat de banen in sommige vakken voor het oprapen liggen omdat er veel vergrijzing is, want daarmee kun je onbewust een beeld op-roepen van een doodsaaie sector waar eigenlijk niemand nieuws wil instromen. Wil je het hebben over de kansen op de arbeidsmarkt? Benadruk dan vooral dat er steeds méér mensen nodig zijn. Veel meer mensen dan die er nu werkzaam zijn in dat vak. Dus er komt meer werk bij! Op de volgende pagina een voorbeeld van een uiting die per ongeluk het ‘Weinig perspectief’-frame kan oproepen.25Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekDe 10 frames

Tot slot is er nog een specieke variant van dit ‘Weinig perspectief’-frame dat je vaak in de publie-ke discussie kunt teruglezen. Namelijk de oproep dat er meer geld geïnvesteerd moet worden in de technieksector, omdat het een soort ‘onder-geschoven kindje’ zou zijn. Ook dit is natuurlijk goedbedoeld, want je roept op tot méér waarde-ring voor de sector. Ook hier is het onbedoelde effect dat je de indruk kunt krijgen dat het nu dus niet veel soeps is. En ook dat kan ervoor zorgen dat mensen afhaken. Dus met deze variant moet je heel voorzichtig omspringen. Wij zouden het liever als volgt omdenken: omdat deze sector zó belangrijk is, is het de investering waard als je er meer geld instopt. Zo zeg je niks negatiefs over het huidige niveau, maar doe je wel een oproep om het nog verder te verbeteren.De vraag naar technisch personeel is tegenwoordig groot, maar veel vacatures blijven open staan door een gebrek aan vakmensen. Dat komt mede doordat veel jongens en meisjes na de basisschool technische opleidingen links laten liggen, ook in de regio Assen-Beilen. En daar moet via het project Sterk Techniekonderwijs (STO) verandering in komen, onder meer door het creëren van Techlabs.26 VASTGEROEST

Ok let's go: hoe kun je deze frames inzetten en wat kun je beter mijden Lr bestnde frames herkeen, ontkrachten en herdeniëren met de Vastgeroest Tlkit incl. Frame GameBestel via www.STOottroepentechniek.nlZEKERE TOEKOMSTVergeet niet de reden aan te geven voor al die vacatures: techniek wordt steeds belangrijkerGeef aan dat je snel een baan krijgt en die behoudtWEINIGPERSPECTIEFBlijf weg van sterk framende woorden als ‘vergrijzing’Gebruik het ‘Leuk & veelzijdig’-frame of het ‘Zekere toekomst’-frame om weerstand te bieden27Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekDe 10 frames

Frames in het wild: uitspraken van leerlingen tijdens de focusgroep gesprekken ZEKERE TOEKOMSTCasus die we de leerlingen voorlegden Waar je ook kijkt, overal is techniek. En dan bedoelen we niet alleen de tele-foon in je zak. Techniek wordt steeds belangrijker! Van de kofeautomaat tot beademingsapparatuur in het ziekenhuis. Van slimme auto’s tot duurzame gebouwen. En van toffe games tot snelle schaatspakken. En dat wordt alleen maar meer.Als jij kiest voor een toekomst in de techniek, dan zit je goed. Er is namelijk superveel werk voor mensen die technisch geschoold zijn. Dat zal door de ra-zendsnelle ontwikkelingen in de wereld alleen maar toenemen. Logisch, want je leert het te begrijpen én om dingen te kunnen maken, repareren en ontwer-pen. Ben jij technisch handig? Dan ben je keihard nodig!“Er is zó veel te doen in de techniek! Ik ben blij dat ik deze richting heb gekozen, want de bedrijven staan te springen om mensen met een technische achtergrond. Het is fijn om te weten dat je nodig bent én iets kan bijdragen aan een betere toekomst.”- Yasin, 14 jaar28 VASTGEROEST

Dat er mensen nodig zijn in de techniek, daar wa-ren de meesten wel van overtuigd. Dat is ook iets wat ze herkennen. Maar tegelijkertijd vinden ze niet dat ‘hun’ sector meer recht heeft op mensen dan een andere sector. Ook hier komt de beschei-denheid weer naar boven.Voor de meeste leerlingen was het een verras-sing om te horen dat er een groot gebrek is aan technische krachten in Nederland. Zij houden een grote slag om de arm als ze wordt gevraagd of ze verwachten of werkgevers staan te springen. ‘Misschien wel in de Randstad, maar dat is hier toch minder’, zegt iemand bijvoorbeeld. Een aan-tal van hen heeft het in de praktijk al gemerkt: hun stageplek vraagt hen nu al of ze willen blijven. Opvallend is dat ze hier met enige gelatenheid op reageren, zelfs als de onderzoeker hierop antwoordt dat dit in heel veel andere vakgebieden echt niet gebeurt.Het voorbeeld over de schaatspakken was voer voor discussie. Één leerling vond dat echt geen techniek, een ander wel. Er was in ieder geval veel onzekerheid over of dit nu met techniek te maken had.Ook de jongere leerlingen zien dat er veel techniek is en accepteren de boodschap dat je met een technische achtergrond een zekere toekomst tegemoet gaat. Maar dit koppelen ze vervolgens niet aan zichzelf. Ook dit lijkt te wijten aan het gebrek aan ervaring. Ze koppelen techniek aan apparaten en zien zichzelf daar in de toekomst niets mee doen. Dus: het is een mooi perspectief, maar in hoeverre gaat dat op voor mij?Ook bij deze groepen bleek het schaatspakvoor-beeld vooral tot meer vragen te leiden dan dat het bijdroeg aan een breder perspectief van waar techniek te vinden is.» “Dat stukje over dat bedrijven staan te springen, dat herken ik. Ze komen langs scholen om te vragen of je bij hen wilt komen leren en werken.”“Dat techniek overal is, dat is wel waar.”“Het is een prettig idee om te weten dat je keihard nodig bent met een technische achtergrond.”“Ik snap niet wat techniek te maken heeft met een schaatspak.”29Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIn het wild

» ‘Een zekere toekomst’ betekent voor de jongeren baangarantie – er is genoeg werk. Maar hoewel expliciet in de tekst staat dat je ook kunt bijdragen aan een betere toekomst voor Nederland (en dat ze dáárom ook steeds meer nodig zijn), wordt dit door de jongeren zelf niet benoemd.Door er speciek naar te vragen, blijken er toch wat (zeer uiteenlopende) ideeën over te zijn, maar de maatschappelijke relevantie van je (toekomsti-ge) baan lijkt bij de leerlingen niet on top of mind te zijn of belangrijk genoeg. Dit geldt voor alle groepen.InzichtenDe jongeren geven allemaal aan dat het jn is om te weten dat je nodig bent en er veel mensen no-dig zijn. Deze boodschap wordt eigenlijk zonder uitzondering geaccepteerd en ook als herkenbaar gepercipieerd. Maar het blijkt moeilijk om dit toe-komstperspectief te koppelen aan hun eigen toe-komstperspectief. Ze zien zichzelf niet in die rol. Dat lijkt bij de oudere kinderen te komen doordat ze een vast idee hebben van hoe hun toekomst eruit ziet en dat ze het lastig vinden daar vanaf te wijken. Bij de jongere leerlingen lijkt het meer te maken te hebben met juist een gebrek aan kennis en vastomlijnde ideeën.De voorbeelden die gebruikt worden moeten dan ook concreter en explicieter uitgelegd worden. Het is mogelijk de jongeren mee te krijgen in het frame, maar alleen door heel duidelijk te maken hoe werken in de techniek er dan precies uitziet. Ook kan een grote variatie aan voorbeelden hierbij helpen. De kinderen komen uit zichzelf niet met een onderwerp als ‘maatschappelijke relevantie’. Dat kan betekenen dat ze het niet belangrijk vin-den dat hun baan later maatschappelijk relevant is, maar het kan ook komen door hun bescheiden blik op hun eigen kunnen.Onderzoeker: Wat ik zelf interessant vind: dat hij kan bijdragen aan een betere toekomst, wat bedoelt hij daarmee?“Minder CO2, apparaten verbeteren”“Robots, ik denk dat dat veel meer wordt uitgebreid. Auto’s de lucht in. Vliegtuigen die minder vervuilend worden. Betere telefoons.”“Mensen die ouder zijn en niet kunnen lopen ofzo. Dat er dan robots zijn die eten en drinken kunnen brengen.”30 VASTGEROEST

Er is wel v l te doen in de techniek, m r er zijn zov l sectoren w r v l te doen is. Alsof werken in de zorg niet intere ant is of dat er d r g n mensen nodig zijn. Techniek is echt niet de enige sector h r.- Kas Broekhuizen31Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIn het wild

oefenen met framen?speel de frame gameDe Frame Game bestaat uit een set van 30 kaarten om te oefenen met frames uit de gids. Te gebruiken samen met collega’s en/of leerlingen. ADVERTENTIELr bestnde frames herkeen, ontkrachten en herdeniëren met de Vastgeroest TlkitDEURPOSTER Visuele samenvatting van de gids VASTGEROEST op deurposterformaatBestel de toolkit via www.STOottroepentechniek.nl58 VASTGEROEST

BLIJF VOORAL OOK GOED LUISTEREN59Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekIn het wild

“Ik zit hier echt op mijn plek! Als ik erover vertel, merk ik dat ik veel passie heb voor wat ik aan het doen ben. In het eerst jaar krijg je alle ateliervakken en kun je heel goed kijken waar je plezier in hebt en waar je goed in bent. Met de specialisatie Textiel kun je ontzettend veel kanten op. Er is een heel ruime keuze in banen. Je leert niet alleen hoeden maken, mar ook patronen maken voor stoffen en zelf stoffen weven. Dat kan behalve met textiel met veel andere materialen, zoals bijvoorbeeld plastic, leer of p a p i e r."- leerling naam66 VASTGEROEST

Vmbo-frames:Leren herkennen en mijden van vmbo-frames Uit gesprekken met mensen uit het techniekonder-wijs kwam naar voren dat je niet alleen te maken hebt met positieve en negatieve techniek-frames. Je hebt net zo goed te maken met de frames die rond het vmbo hangen. Ook die hebben invloed op waar jongeren en zij-instromers voor kiezen en wat ze mijden. Er is een aantal vmbo-frames de moeite waard hier te bespreken zodat je ze voort-aan herkent en ze kunt mijden waar nodig:‘Vmbo als onderkant van de samenle-ving’Dit frame focust op het aanzien van het vmbo in de markt. Die slechte naam komt van een verou-derd issue dat stevig is aangepakt, maar waarvan het gevoel is blijven hangen. Er is nog steeds een onderbuikgevoel (met name bij ouders) aanwe-zig waarbij de havo als minimale wens qua oplei-dingsniveau wordt gezien. Ga je naar het vmbo, dan heeft dat grote consequenties voor je positie in de maatschappij omdat je aan de ‘onderkant’ of in het ‘afvoerputje’ terecht komt. Het frame komt bijvoorbeeld aan bod in het vol-gende fragment uit de Telegraaf:Omdat zittenblijven in de brugklas niet is toegestaan, moet hij dus komend schooljaar naar het vmbo. Ik vind het jammer, maar mijn man is des duivels en schaamt zich dood. Hij is bang dat er niets van zijn toekomst terechtkomt, dat hij met verkeerde vrienden in aanraking komt en dat hij uiteindelijke de criminaliteit in gaat.Uit het fragment komt naar voren wat de associ-aties zijn die bij dit negatieve frame horen: geen toekomst, geen goede (leer)omgeving en zelfs criminaliteit. Dit frame staat in schril contrast met de realiteit: de meeste vmbo-leerlingen komen goed terecht en vinden een beroep waar ze hun toekomst uitstekend mee kunnen opbouwen.67Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekVMBO frames

Zelf aan de slag:Wat is handig en wat niet zo Met de techniek- en vmbo-frames in het achter-hoofd richt dit hoofdstuk zich op de praktijk: hoe kun je slimmer omgaan met je eigen taal zodat je de positieve frames voedt en de negatieve frames mijdt? In dit hoofdstuk worden de belangrijkste al-gemene frame-regels doorgelopen, waarbij we in-zoomen op een aantal techniek- en vmbo-frames.Frameregel 1: Zeg wat het wél is, niet wat het niet isEen bekend gedachtenexperimentje om te laten zien wat een ontkenning doet in het brein, is het verzoekje om eens even niet aan een roze olifant te denken. En, waar denk je aan? Sowieso een roze olifant. Alles wat je noemt, wordt automa-tisch door het brein geactiveerd. Dus zeggen dat het onzin is dat techniek alleen voor jongens is, roept helaas toch dat achterhaalde beeld alsnog op. Hetzelfde geldt voor een opmerking als ‘je zou misschien denken dat meisjes geen interesse hebben in techniek, maar de ervaring leert dat ze het tóch leuk vinden’. Omdat je begint met het stuk dat je wilt ontkrachten, heb je jezelf meteen in een lastige positie gemanoeuvreerd. De oplos-sing hiervoor is om dit soort ontkenningen in te slikken en meteen naar het deel te gaan waarvan je wèl wil dat het blijft plakken. Niet: “Alhoewel vaak de indruk wordt gewekt dat techniek zo snel verandert dat onderwijs het eigenlijk niet bij kan houden, zijn we toch in staat om het bij te benen”Maar: “Natuurlijk verandert techniek ra-zendsnel en het leuke is dat dit ook snel het leslokaal binnen sijpelt. Via stages, nieuwsgierige leerlingen en docenten met contacten met het bedrijfsleven” Bovenstaand voorbeeld (in het negatieve ‘Weinig perspectief’-frame) laat zien dat de nadruk ineens heel anders komt te liggen. In de eerste zin staat een probleem centraal, terwijl in de tweede zin de nadruk ligt op de positieve oplossingen. Je zult merken dat je ook levendigere verhalen gaat vertellen als je actief dit soort ontkenningen gaat mijden. Door af en toe eens even rustig stil te staan bij waar je per ongeluk in zo’n ontkenning zou kunnen trappen, kun je ook alvast even kau-wen op hoe het eigenlijk dan wél zit en met welke woorden je daar vorm aan geeft.Technisch onderwijs heeft onterecht een ‘vuile handen-imago’.» 83Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekZelf aan de slag!

» De ontkenning ligt vooral op de loer bij het ‘Niet voor meisjes’-frame. Deze komt namelijk vaak juist als ontkenning voor of wordt er een opmer-king gemaakt die het frame onbedoeld bevestigt. Hieronder een aantal voorbeelden:Momenteel is 3 procent van onder andere elektriciens, verwarmingsmonteurs en zonnepaneelinstallateurs een vrouw.Robin begeeft zich als koelinstallatiemonteur in een echte mannenwereld. “Hier in Roosendaal ben ik de enige vrouwelijke monteur.De techniek is al lang geen mannenwereld meer. Ook vrouwen vinden er uiteindelijk hun plek, al is het soms wel even zoeken. “Klanten zijn verbaasd als er ineens een vrouw voor de deur staat als ze een monteur verwachten.”Hoe is het om als vrouw in een technische mannenwereld te leren en werken? Daarover ging het tijdens Girls’ Day, de dag die is bedoeld om jonge meisjes kennis te laten maken met én te enthousiasmeren voor bèta, techniek en IT.Bij de opleiding Elektrotechniek studeren op dit moment 11 meisjes en 152 jongens. Uit aanmeldingscijfers tot 23 april van dit jaar blijkt dat er op dat moment 1 meisje zich had ingeschreven.84 VASTGEROEST

Leren reflecteren op je eigen interne framesWees eerlijk. Ook naar jezelf Iedereen heeft vooroordelen in zijn brein. Dat maakt ons alleen maar normaal en menselijk. Maar dat wil niet zeggen dat je je er zomaar bij neer hoeft te leggen! Misschien heb je zelf ook wel last van frames die de beeldvorming of aantrekkingskracht van techniek en/of het vmbo niet ten goede komen. Daar staan we in dit korte hoofdstukje even bij stil. Want jij bent een belang-rijke bron en dat betekent dat wanneer leerlingen vervelende vooroordelen bij jou per ongeluk terug horen, dit nóg dieper hun brein inslijt. Daarbij is het ook belangrijk om negatieve frames actief tegen te gaan, in plaats van ze te laten ‘etteren’ als het ware. Want negatieve beeldvorming be-staat bij de gratie van afwezigheid van positievere verhalen. Dus ze herkennen en actief counteren is een belangrijke taak. Om je te helpen stellen we je eerst een aantal reflectievragen. Beantwoord ze voor jezelf eerlijk, luister even in je hoofd terug naar gesprekken die je door de jaren heen gevoerd hebt en hoe je die voerde. Of denk terug naar dis-cussies met collega’s, welke frames gingen daarin schuil?Reflectievragen1. Als je je ogen dichtdoet en je een ‘technicus’ voor de geest haalt, hoe ziet deze persoon er dan uit? Probeer met zo veel mogelijk details te beschrijven wat deze persoon doet, hoe deze persoon dat doet en welke eigenschap-pen je verwacht. Wees eerlijk! 2. Doe nu nogmaals hetzelfde, maar zoom nu in op een technicus met vmbo-niveau. Wie zie je voor je? 3. Gebruik jij het woord ‘technicus’ of het woord ‘techneut’? Is dat voor jou hetzelfde of zit daar nog een verschil tussen? Zorgt dat ver-schil ook voor een andere waardering? Waar zit dat dan in? 4. Wat voor associaties heb jij bij het woord ‘techniek’? Schrijf zo veel mogelijk woorden op die in je opkomen.5. Wat voor associaties heb jij bij het woord ‘technologie’? Schrijf zo veel mogelijk woor-den op die in je opkomen.6. Welke argumenten gebruik jij het vaakst om aan te geven waarom de keuze voor techniek een goede keuze kan zijn?7. Welke argumenten gebruik jij het vaakst om aan te geven waarom de keuze voor techniek geen goede keuze kan zijn? 96 VASTGEROEST

Let op: lees dit pas als je de voorgaande vragen allemaal beantwoord hebt! Kijk nog eens terug naar de antwoorden op je eer-ste en tweede vraag. Zag je een man voor je? En wat voor iemand was dat? Heel stereotiep of valt het mee? Was het iemand die je kent of een ctief iemand? Is dat het beeld dat je ook vaak gebruikt in gesprekken? En dan de derde vraag: uit de sector hebben we geluiden gehoord dat ‘technicus’ een positievere associatie heeft dan ‘techneut’. Misschien ervaar jij dat helemaal niet zo en misschien je omgeving ook niet. Kijk nog eens naar je associaties en vraag misschien anderen ook nog even naar hun associaties bij deze twee termen. Als daar een verschil tussen zit, dan weet je genoeg over welke term je voortaan het beste kunt gebruiken! Vraag vier en vijf is ook zoiets. Jongeren zien vaker (complexe) tech zoals computers voor zich bij ‘technologie’ en vaker machines en maken bij ‘techniek’. Hoeft natuurlijk niet altijd zo te zijn. Wat vooral interessant is om te ontdekken of er voor jou ook een verschil in waardering tussen die twee termen en hun betekenis zit. Is het één ‘hoog’ en het ander ‘laag’? Dan zit daar ergens een negatief frame in je brein verborgen. Vraag zes en zeven zeggen vooral iets over jouw voorkeursframes – zowel je positieve als negatie-ve. Welke frames kun je herkennen in je argumen-ten? Waar haken ze op aan? En ben je het daar – als je een beetje afstand neemt – eigenlijk wel mee eens? Of bemerk je een soort blinde vlek bij jezelf waar nog ruimte voor nieuwe frames zit?97Smeerolie voor betere én eerlijke beeldvorming rond techniekLeer reflecteren

Krachten bundelende Vastgeroest Framinggids is het resultaat van een nauwe samenwerking tussen Sterk Techniek Onderwijs regio’s Noordwest Veluwe, Zwolle, Kampen en onderzoeksbureau Taalstrategie. Teamwork makes the dream workSarah, Jolijn en Lindiwww.taalstrategie.nlMichèl, Annemiek en Arjen STOottroepen Techniekwww.STOottroepentechniek.nlConcept en vormgevingCorine Zwierwww.corinezwier.comMet speciale dank aan de koepelorganisatiesOBM OOSTTechniek AcademieBouwmensenIW installatiewerkUitvoering en drukZalsman Kampenwww.zalsman.nlVastgeroest is vervaardigd op FSC gecerticeerd papier en in CO2 neutraal geproduceerd. Er worden evenveel bomen geplant als nodig is om de CO² uitstoot te compenseren.

Framinggids 2021www.STOottroepentechniek.nl