Sýnisbók íslenskrar skriftar : simplebooklet.com

Formáli 5Tákn í uppskrift 7Myndir og textar 91. JS frg 10: Antiphonarium 10–112. Reykholt. AA.2 skjöl var›andi sta› og kirkju. Reykholtsmáldagi frumrit (Reykjaholtsmáldagi) frá 12. og13. öld 12–133. AM 237 a fol: Sermón um Mikjálsmessu 14–154. AM 315 d fol: Grágás (Landbrig›arﬂáttur) 16–175. AM 674 a 4to (Bókin d‡ra): Elucidarius 18–196. GKS 1812 IV 4to: Rímfræ›i 20–217. SKB Isl perg 15 4to (Íslenska hómilíubókin): Sermónar um imbrudagahald og heilagan kross 22–238. AM 645 4to: Matheus saga postula 24–259. AM 655 XXIII 4to: Sk‡ring á 51. Daví›ssálmi 26–2710. GKS 1812 III 4to: Skrá yfir kynborna presta frá 1143 og skrá yfir höfu›klerka frá sí›ari hluta 15. aldar 28–2911.AM162 Aθ fol: Egils saga Skallagrímssonar 30–3112. AM 383 I 4to: ﬁorláks saga helga 32–3313. GKS 1157 fol (Konungsbók Grágásar): Grágás (Lögsögumannsﬂáttur og Lögréttuﬂáttur) 34–3514. GKS 2365 4to (Konungsbók eddukvæ›a): Grímnismál 36–3715. AM 519 a 4to: Alexanders saga í ﬂ‡›ingu Brands Jónssonar ábóta í ﬁykkvabæ 38–3916. Isl perg 33 2 4to (Kongsbókin): Sau›abréfi› og bréf Bár›ar Péturssonar frá 1298 um tilur› ﬂess 40–4117. SKB Isl perg 18 3 4to: Ólafs saga Tryggvasonar eftir Odd Snorrason 42–4318. AM 371 4to (Hauksbók): Landnámabók 44–4519. AM 47 fol (Eirspennill): Heimskringla (Haralds saga har›rá›a) 46–4720. AM 623 4to: Blasíus saga 48–4921. AM 132 fol (Mö›ruvallabók): Brennu-Njáls saga 50–5122. AM 227 fol: Stjórn (Jósúabók) 52–5323. AM 242 fol (Wormsbók): Fyrsta málfræ›iritger›in 54–5524. SKB Isl perg 5 fol: Gu›mundar drápa eftir Arngrím Brandsson ábóta á ﬁingeyrum og Jóns saga helga 56–5725. AM dipl isl fasc II 8: Bréf frá 1358 um Reppisá í Ólafsfir›i 58–5926. AM 420 b 4to: Lögmannsannáll eftir Einar Hafli›ason á Brei›abólsta› (árin 1341–48) 60–6127. SÁM 1 (Skar›sbók postulasagna): Péturs saga postula 62–6328. AM 350 fol (Skar›sbók Jónsbókar): Jónsbók (ﬁingfararbálkur og Kristinn réttur) 64–6529. AM 194 8vo: Lei›arvísir Nikulásar ábóta og ﬂáttur um borgaskipan og legsta›i helgra manna 66–6730. GKS 1005 fol (Flateyjarbók): Ólafs saga helga (Ólafs ﬂáttur Geirsta›aálfs og Ólafs saga helga) 68–6931. AM dipl isl fasc LXVI 4: Bréf Skálholtsbiskups frá 1405 um skipun dómara í deilu tveggja manna 70–7132. AM 564 a 4to (Gervi-Vatnshyrna): Víga-Glúms saga og Har›ar saga 72–7333. NKS 1824 b 4to: Völsunga saga 74–7534. AM 557 4to: Eiríks saga rau›a 76–7735. Bps B II 3 (Bréfabók Jóns biskups Vilhjálmssonar): Bréf frá 1458 um biskupsefni og rá›smannsei›ur á Hólum 78–7936. AM 162 fol η fol: Egils saga Skallagrímssonar 80–8137. AM 80 b 2 8vo: Agnus dei og kve›ja til munkanna á Munkaﬂverá 82–8338. AM 593 b 4to: Viktors saga og Blávus 84–8539. AM 640 1 4to: Nikulás saga erkibiskups 86–8740. AM 556 a 4to: Grettis saga Ásmundarsonar 88–8941. AM 43 8vo: Jónsbók (Búna›arbálkur) 90–9142. Bps A I fasc VI 21: Bréf frá 1515 um Au›sholt í Ölfusi 92–9343. AM 232 8vo: Minnisgreinar Gissurar Einarssonar Skálholtsbiskupsefnis frá 1539 94–95EFNISYFIRLIT3

Page 4

44. AM 622 4to: Rósa 96–9745. AM 604 h 4to (Sta›arhólsbók rímna): Vargstökur (2. ríma) 98–9946. Bps B III 1 (Máldagabók Ólafs biskups Hjaltasonar): Máldagi Múlakirkju í A›aldal 1553 100–10147. AM 249 c II 4to: Kærubréf Sta›arhóls-Páls Jónssonar frá 1558 til hir›stjóra 102–10348. Lbs 2675 I 4to: Dialectica í ﬂ‡›ingu Magnúsar prú›a Jónssonar í Bæ 104–10549. AM 240 II 4to: Tvö bréf í bréfabók Jóns Jónssonar lögmanns á ﬁingeyrum um Jón Sigmundsson lögmann 106–10750. AM 249 q V fol: Hugsvinnsmál 108–10951. Bps A II 1 (Kirknamáldagar í Skálholts-biskupsdæmi): Máldagar Húsafellskirkju og Reykholtskirkju 110–11152. AM 110 8vo: Hungurvaka 112–11353. GKS 3377 8vo: Jobsbók í ﬂ‡›ingu Odds Oddssonar á Reynivöllum 114–11554. AM 416 a 4to: Skrá um bækur o.fl. í Skálholti frá 1612 og sta›festing Odds Einarssonar Skálholtsbiskupsfrá 1615 116–11755. AM 246 4to: Bréf Gísla Oddssonar Skálholtsbiskups til prestanna í Gullbringus‡slu frá 1634 118–11956. AM 220 8vo: Annálar um fjölda og aldur kirkna á Hólum eftir Björn Jónsson á Skar›sá 120–12157. Bps A II 9 (Vísitazíubók um Sunnlendingafjór›ung 1642–1670): Vísitasía a› Fró›á á Snæfellsnesi 1642 122–12358. AM 755 4to: Snorra-Edda 124–12559. AM 113 a fol: Íslendingabók 126–12760. JS 337 4to: Um dau›ans óvissan tíma eftir Hallgrím Pétursson í Saurbæ 128–12961. Bps A II 10 (Brynjólfs Sveinssonar Vísitazíubók 1642–1663): Vísitasía a› Ási í Fellum 1660 130–13162. Bps A II 3 1 (Vilchinsmáldagi): Máldagar Valla-, Flagbjarnarholts-, Lúnansholts- og Leirubakkakirknaí Landssveit 132–13363. AM 722 3 4to: Kvöldvísur eftir Jón Jónsson á Helgavatni 134–13564. AM 448 4to: Eyrbyggja saga 136–13765. ÍB 190 4to: Olgeirs rímur danska (54. ríma) eftir Gu›mund Bergﬂórsson 138–13966. Rtk II 1 3: Manntalsregistur í Biskupstungum 1703 140–14167. AM dipl isl apogr 2010: Bréf um raftvi›arhögg í Lóni frá 1483 og athugasemdir Árna Magnússonar 142–14368. ÍBR 87 4to: Fimmtudagskvöldsálmur og Föstudagsmorgunsálmur 144–14569. Bps A IV 5 (Bréfabók Jóns biskups Vídalíns 1712–1717): Bréf Jóns ﬁorkelssonar VídalínsSkálholtsbiskups til Desjarm‡rar- og Njar›víkurkirknasafna›a frá 1715 146–14770. AM 436 4to: Athugasemdir Árna Magnússonar vi› annálahandrit 148–14971. ÍB 67 4to: Reisubók Ólafs Egilssonar á Ofanleiti 150–15172. AM 996 4to: Tvö bréf Jóns Ólafssonar úr Grunnavík frá 1738 152–15373. Lbs 1927 4to: Um gu›s dóma og Um andlegt líf 154–15574. AMTM II 68 B: Bréf Magnúsar Ketilssonar s‡slumanns á Melum til amtmanns frá 1760 um ull 156–15775. Lbs 192 fol: Brávallarímur (6. ríma) eftir Árna Bö›varsson á Ökrum 158–15976. Rtk 42.9. Isl Journ 7. nr 711: Bréf Stefáns ﬁórarinssonar amtmanns á Mö›ruvöllum til Rentukammersinsfrá 1787 um kaupsta›arló› á Mjóeyri í Eskifir›i 160–16177. Lbs 182 4to: Ævisaga Jóns Steingrímssonar á Prestbakka 162–16378. Lbs 31 b fol: Sendibréf Kristínar Halldórsdóttur í Oddgeirshólum til Valger›ar Jónsdóttur frá 1804 umbrú›kaup Ísleifs Einarssonar og Sigrí›ar Gísladóttur 164–16579. Steph 35 1: Ágrip prestastefnubóka Skálholtsbiskupsdæmis (árin 1801–1804) 166–16780. Lbs 677 4to: Örvar-Odds saga 168–16981. KG 31 a 3 1: Bréf Jónasar Hallgrímssonar til Konrá›s Gíslasonar frá 1836 170–17182. Bps C III 30 (Bréfabók biskups): Tvö bréf Steingríms Jónssonar biskups til presta frá 1842 172–17383. KG 32 nr 228: Bréf Jóns Sigur›ssonar til Konrá›s Gíslasonar frá 1856 174–17584. Lbs 534 1 4to: Saga frá Fjalla-Eyvindi, Arnesi, Abraham og Hirti eftir Gísla Konrá›sson 176–17785. Lbs 2789 8vo: Nokkur galdrará› 178–17986. Lbs 2565 8vo: A› kokka silfur 180–18187. Lbs 4452 4to: Sagan af Axlar-Birni 182–183Heimildir 185Handrit 1874

Page 5

Bók ﬂessi er s‡nisbók íslenskrar skriftar frá um 1100 og fram um 1900. Hún er fyrst og fremst hugsu› sem kennslubók í hand-ritalestri vi› Háskóla Íslands. Hún er yfirlit yfir skrift á Íslandi frá upphafi og fram a› lokum 19. aldar ﬂegar skriftarkunnáttavar or›in almenn og allir skrifandi menn voru farnir a› nota skriftarlag sem er vi› l‡›i enn ﬂann dag í dag og var kennt í skólumfram á 9. áratug 20. aldar. Reyndar er líklegt a› Íslendingar hafi skrifa› á latínu ﬂegar á fyrri hluta 11. aldar ﬂegar kristni ogkirkja ná›u fótfestu hérlendis en elstu handritsbrot íslensk, sem var›veitt eru á norrænu máli, eru frá 12. öld svo a› lengra afturver›ur ekki fari›. Ekki er ólíklegt a› var›veitt séu brot úr eldri íslenskum handritum sem eru skrifu› á latínu. Í ﬂessu sambandier rétt a› hafa í huga a› erlendir menn sem voru búsettir á Íslandi geta hafa skrifa› handrit á latínu og a› Íslendingar búsettirerlendis geta einnig hafa skrifa› handrit á latínu.Í ﬂessari bók eru nær eingöngu tekin s‡nishorn úr íslenskum handritum sem eru skrifu› á norrænu e›a íslensku ensleppt nánast öllum handritum á latínu, dönsku og ö›rum málum. Er ﬂa› gert vegna ﬂess a› bókinni er ekki eingöngu ætla› a›vera yfirlit yfir sögu skriftar á Íslandi heldur er einnig gert rá› fyrir a› hægt sé a› sjá ﬂróun íslensks máls út frá s‡nishornunumﬂótt ﬂau hafi ekki veri› valin me› ﬂa› í huga a› ö›ru leyti. 1., 37. og 76. s‡nishorn eru undantekning frá ﬂessu. JS frg 10 (nr.1) er á latínu en ﬂa› er elsta læsilega handritsbroti› sem var›veitt er á Íslandi og var ﬂa› vali› sem s‡nishorn af ﬂeim sökum,en einnig vegna ﬂess a› á ﬂví er ómengu› karlungaskrift. Líklegt er a› ﬂa› hafi veri› skrifa› af Íslendingi en au›vita› er ekkiloku fyrir ﬂa› skoti› a› ﬂa› hafi veri› flutt inn. Megni› af textanum í AM 80 b 2 8vo (nr. 37) er á latínu ﬂví a› ﬂetta er leif kaﬂ-ólskrar messubókar, en inn á milli línanna er skoti› texta á íslensku. ﬁetta s‡nishorn var vali› til a› s‡na gotneska textaskriftfrá sí›ari hluta 15. aldar ﬂegar flestir skrifarar notu›u léttiskrift (cursiva), auk ﬂess sem ﬂa› er nákvæmlega tímasett (ársett til1473). Einnig ﬂótti vi› hæfi a› hafa me› eitt bréf á dönsku (Rtk 42.9 Isl Journ 7 nr 711, nr. 76) skrifa› af vönum embættisskrif-ara me› fljótaskrift 18. aldar. Stundum voru s‡nishorn valin me› ﬂa› í huga a› ﬂau tengdust merkismönnum (t.d. HallgrímiPéturssyni sem skrifa›i JS 337 4to, nr. 60), skrifaraskóla (t.d. Helgafellsklaustri á 14. öld en SKB Isl perg 5 fol, SÁM 1 og AM350 fol (Skar›sbók Jónsbókar), nr. 24, 27 og 28, eru a› líkindum skrifu› ﬂar) e›a væru sjálf ﬂekkt (t.d. Konungsbók eddukvæ›a,GKS 2365 4to, nr. 14), en oftast var skriftin sjálf látin rá›a.Alls eru prentu› s‡nishorn úr 87 handritum. Flest eru s‡nishornin í réttri stær› og sí›a handrits s‡nd a› fullu. 6 sinnumer ﬂó prentu› mynd af heilli opnu og einu sinni mynd af tveimur sí›um úr sama handriti ﬂótt ekki sé um opnu a› ræ›a (AMdipl isl apogr 2010, nr. 61). Stundum ﬂurfti a› skera spássíur af til a› ﬂurfa ekki a› smækka myndir. ﬁa› dug›i ﬂó ekki alltaftil og ﬂurfti nokkrum sinnum a› smækka myndirnar líka. Flateyjarbók (GKS 1005 fol, nr. 30) er svo sér á parti en hún er ﬂa›stóru broti a› einungis er birt mynd af um ﬂa› bil ﬂri›jungi bla›sí›unnar úr henni. Myndirnar eru prenta›ar í lit til a› lesendurfái næmari tilfinningu fyrir útliti handritanna, auk ﬂess sem skriftin ver›ur sk‡rari. Undantekning er mynd af AM 315 d fol (nr.4) sem er svarthvít vegna ﬂess a› sú mynd er tekin fyrir margt löngu í útfjólubláu ljósi. Hún er miklu sk‡rari en litmynd tekiní venjulegu ljósi vi› bestu a›stæ›ur á ﬂessari öld. Til gamans var einnig ákve›i› a› prenta textann í lit, ﬂ.e. s‡na í uppskrift litisem eru nota›ir í l‡singum handritanna, ﬂ.e. í fyrirsagnir og upphafsstafi.Hverri mynd fylgir stutt l‡sing á handritinu sem um er a› ræ›a, aldri ﬂess og efni, en einnig skrifara ﬂegar vita› erhver hann var. ﬁess er og geti› ef rithönd skrifara fyrri alda er a› finna í fleiri handritum. Texti hvers s‡nishorns er svo prenta›urí heild; einnig pássíuskrif sí›ari tíma manna ﬂar sem um ﬂau er a› ræ›a, t.d. bla›merking frá 19. öld. Allt sem skrifa› er á sí›uhvers s‡nishorns er ﬂví skrifa› upp án tillits til aldurs og samhengis. Undantekning er Gervi-Vatnshyrna (AM 564 a 4to, nr. 32)en a›eins er hægt a› birta uppskrifa›an texta fremri dálks umræddrar bla›sí›u í handritinu vegna ﬂess hve miki› pláss hanntekur. Textarnir eru prenta›ir me› staftáknréttri stafsetningu og ekki er hrófla› vi› greinarmerkjasetningu handritanna. Var ﬂa›gert til a› au›velda lesendum a› átta sig betur á skrift og stafager› hvers tíma. Læsileiki víkur ﬂví fyrir áherslu á skriftarﬂróunog táknbeitingu. Á ﬂessu stigi var ekki hægt a› koma ﬂví vi› a› vísa í heimildir vi› hvert s‡nishorn en bragarbót ver›ur ger› áﬂví í næstu útgáfu ﬂessa kvers. ﬁá ver›ur einnig birt mun ítarlegri heimildaskrá.Rækilegt yfirlit yfir íslenska skrift frá upphafi ritaldar fram á 19. öld er ﬂví mi›ur ekki til. ﬁa› stó› til a› ﬂessari bókfylgdi inngangur sem fjalla›i um ﬂa› efni en einnig um handritager› almennt, en ﬂegar ljóst var a› hann yr›i ekki tilbúinn ítæka tí› var ákve›i› a› bí›a me› hann um sinn. Helsta yfirlit skriftar á Íslandi er a› finna í grein Björns K. ﬁórólfssonar (1950)en hún er ﬂó mun ítarlegri um skrift á sí›ari öldum en á mi›öldum. Rækileg umfjöllun um skrift 12. og 13. aldar á Íslandi er a›finna í bók Hreins Benediktssonar (1965). Ítarlegt yfirlit yfir íslenska skrift fram um 1400 er a› finna í grein Stefáns Karlssonar(2002) og norska skrift á sama tíma í grein Odds Einars Haugens (2002). Í bók Didriks Arups Seips (1954) er umfjöllun um ís-lenska og norska skrift fram á 15. öld. Stutt yfirlit yfir skrift á Nor›urlöndum á mi›öldum er í grein eftir Lars Svensson (1993).Stutt yfirlit yfir íslenska skrift er a› finna í greinum eftir mig (Gu›var›ur Már Gunnlaugsson 2002, 2005) og í kennslubók eftirfyrrnefndan Lars Svensson (1974). Í Palæografisk Atlas, sem er í tveimur bindum, eru prentu› s‡nishorn úr íslenskum og norsk-um handritum fram um 1700. Í kennslubók Árna Bö›varssonar (1974) eru prentu› s‡nishorn úr handritum og prentu›um bókumfram yfir mi›ja 19. öld og í ágætri kennslubók Kristjönu Kristinsdóttur og Más Jónssonar (2001) eru prentu› s‡nishorn frá tíma-bilinu 1541–1841. Rétt ﬂykir einnig a› nefna kver Sveinbjörns Rafnssonar (1980) um skrift og skjöl og grein Stefáns Karlssonar5FORMÁLI

Page 6

(1989) um íslenska tungu og táknbeitingu. Sí›ast en ekki síst vil ég nefna bækur eftir Bernhard Bischoff (ensk ﬂ‡›ing 1990),Michelle P. Brown (1993) og Albert Derolez (2003), grein eftir Odd Einar Haugen (2004) sem er verulega gó›ur inngangur a›skriftarfræ›i og bók Eriks Kromans (1975) um danska skrift eftir si›askipti en sú bók hefur reynst mörgum mjög gagnleg erfjalla um íslenska skrift sí›ari alda.Myndir af íslenskum handritum hafa birst ví›a og mörg handrit hafa veri› ljósprentu› a› hluta e›a í heild. Koparstung-ur af einstökum sí›um úr handritum birtust á sí›ari hluta 18. aldar og á 19. öld kom steinprent til sögunnar. Fyrstu handritinvoru ljósprentu› í heild á sí›ari hluta 19. aldar. Helstu ritra›ir ljósprentunar eru Corpus Codicum Islandicorum Medii Aevi (20bindi 1930–56), Manuscripta Islandica (7 bindi 1954–66), Early Icelandic Manuscripts in Facsimile (20 bindi 1958–93), Ís-lensk handrit (8 bindi komin frá 1956), Íslensk mi›aldahandrit (Manuscripta Islandica Medii Aevi, 3 bindi komin frá 1981) ogManuscripta Nordica (fyrsta bindi› kom út 2000).Forsí›umyndin er úr Flateyjarbók (GKS 1005 fol), nánar tilteki› af bla›i 79 recto. S‡nishorni› á bls. 69 (nr. 30) er afsömu sí›u en einungis af hluta hennar. Me› ﬂví a› bera saman myndirnar má fá hugmynd um í hversu stóru broti Flateyjarbóker ﬂótt forsí›umyndin sé smækku› mjög miki›.Handritadeild Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns og ﬁjó›skjalasafn Íslands í Reykjavík, Føroya Landsskjala-savn í ﬁórshöfn, Den arnamagnæanske samling í Nordisk Forskningsinstitut og håndskriftafdelingen í Det kongelige bibliotekí Kaupmannahöfn og handskriftsenheten í Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek í Stokkhólmi veittu gó›fúslegt leyfitil a› nota›ar væru myndir af handritum í vörslu ﬂessara safna; ríflega helmingur myndanna er ﬂó af handritum í vörslu Árna-safns í Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um í Reykjavík. Ljósmyndarar ﬂessara safna sáu um a› taka myndirnar ogkann ég ﬂeim ﬂakkir fyrir.Mér er ljúft a› ﬂakka Stefáni Karlssyni (1928–2006) og Ólafi Halldórssyni fyrir marghátta›a a›sto› og samræ›ur umíslensk handrit og skrift en einnig fyrir a› lesa torræ›a sta›i í handritum me› mér. Albert Derolez vil ég einnig ﬂakka fyrir a›-sto› vi› a› greina íslenska mi›aldaskrift. Haraldi Bernhar›ssyni ﬂakka ég gjöfult spjall um stafsetningu og táknbeitingu fyrr áöldum og Giovanni Verri ﬂakka ég einnig fyrir samræ›ur um íslenska skrift. Michael Chesnutt og Svanhildi Óskarsdóttur ﬂakkaég fyrir a›sto› vi› a› rá›a fram úr latínutexta og litúrgíunni í honum (JS frg 10, nr. 1) og Philip Roughton fyrir a›sto› vi› annanlatínutexta (AM 80 b 2 8vo, nr. 37). Hallgrími J. Ámundasyni og Ögmundi Helgasyni (1944–2006) ﬂakka ég einnig fyrir li›sinnivi› a› rá›a fram úr villuletri og galdrastöfum (Lbs 2789 8vo, nr. 85).Valger›ur Hilmarsdóttir og Bára Yngvadóttir lásu prófarkir af u.ﬂ.b 80 textum og báru saman vi› myndir og ver›skuldaﬂakkir fyrir. A›rir prófarkalesarar voru Hallgrímur J. Ámundason, Jóhannes Bjarni Sigtryggsson, ﬁór›ur Ingi Gu›jónsson, A›al-hei›ur Gu›mundsdóttir, Alex Speed Kjeldsen, Karl Ó. Ólafsson, Valger›ur Erna ﬁorvaldsdóttir, Yelena Sesselja Helgadóttir ogSvanhildur Óskarsdóttir og kann ég ﬂeim bestu ﬂakkir fyrir. Allir yfirlesararnir komu me› gó›ar ábendingar um ﬂa› sem beturmátti. Kennslumálasjó›i Háskóla Íslands og A›sto›armannasjó›i Háskóla Íslands ber einnig a› ﬂakka fyrir veitta styrki.Nokkrar breytingar hafa veri› ger›ar frá fyrri útgáfu. S‡nishorn úr prentu›um bókum voru felld út, en ﬂau voru 5.Einnig voru felld út tvö önnur s‡nishorn. Anna› ﬂeirra, AM 732 a VII 4to (sem var nr. 1), var teki› út vegna ﬂess a› á ﬂví erueinungis stafir en ekki samfellt mál auk ﬂess sem vafi leikur á a› ﬂa› sé íslenskt a› uppruna. Hitt, GKS 1812 III 4to (sem varnr. 9), var teki› út en í sta› ﬂess var sett anna› s‡nishorn úr sama handriti sem ﬂótti betra dæmi (nr. 10). Auk ﬂess voru sett inns‡nishorn úr 16 ö›rum handritum og bréfum frá ‡msum tímum. Var ﬂa› gert til a› fylla betur upp í ﬂá mósaíkmynd sem sagaíslenskrar skriftar er. Einnig voru villur lei›réttar en ﬂær reyndust fleiri en ég haf›i óttast; ólíklegt er samt a› ﬂa› hafi tekist a›lei›rétta allar villur. Nú er teki› fram vi› hvert s‡nishorn hvers konar skrift vi›komandi skrifari skrifar og stundum bætt vi›efni í inngangsgreinarnar. Sk‡ringum vi› s‡nishornin var einnig fjölga› til muna.Reykjavík desember 2007Gu›var›ur Már Gunnlaugsson6

Page 7

7TÁKN Í UPPSKRIFTSkáletra›ir stafir eru bundnir í handriti og augljóst hvernig eigi lesa og leysa úr bandi. Reynt er a› fylgja stafsetningu handrits.( ) ﬁa› sem er innan sviga er stytt í handriti me› punkti, striki e›a lykkju án ákve›innar merkingar. Reynt er a› fylgja staf-setningu handrits.\ ÷ ﬁa› sem er innan ﬂessara merkja er bætt vi› yfir línu í handriti.÷ \ ﬁa› sem er innan ﬂessara merkja er bætt vi› á spássíu í handriti.} { ﬁa› sem er innan ﬂessara merkja er endurteki› fyrir slysni e›a hefur gleymst a› lei›rétta í handriti.{ } ﬁessi merki eru venjulega notu› í ﬂeirri merkingu a› ﬂa› sem er innan ﬂeirra sé yfirstrika› í handriti e›a settir hafi veri›deplar undir stafi e›a stafir skafnir út, ﬂ.e. innan ﬂessara merkja hafa veri› settir stafir sem skrifari haf›i skrifa› óvartog lei›rétt; umræddir stafir eru ﬂó læsilegir. Í ﬂessari bók eru ﬂessi merki a›eins notu› ef ﬂa› sem er innan ﬂeirra hefurveri› skafi› út, en a› ö›ru leyti eru settir deplar undir stafi e›a strika› yfir or› eins og í handriti.Yfirstrika›ir stafir eru yfirstrika›ir í handriti.ö Depill undir staf er einnig settur undir staf í handriti, en mi›aldaskrifarar settu depla undir staf til a› tákna a› hann ættiekki a› lesa frekar en a› strika yfir hann.< > ﬁa› sem er innan glei›ra oddklofa vantar í handrit og ver›ur a› fylla til a› merking ri›list ekki. Reynt er a› fylgja staf-setningu handrits.* Sett er stjarna vi› or› sem útgefandi telur ﬂörf á a› lei›rétta, sk‡ra, ﬂ‡›a e›a vekja athygli á af ö›rum ástæ›um. Rétturlesháttur er s‡ndur ne›anmáls e›a athugasemd vi› leshátt.[ ] ﬁa› sem er innan hornklofa er ólæsilegt e›a illlæsilegt í handriti vegna slits e›a skemmda. Vi›bót útgefanda er anna›hvort augljós e›a sett eftir eldri uppskrift. Reynt er a› fylgja stafsetningu handrits.[ ] ﬁa› sem er innan tvöfaldra hornklofa hefur veri› ólæsilegt í handriti vegna slits e›a skemmda ﬂegar handriti› hefur veri›skrifa› upp á›ur. Vi›bót útgefanda er efnislega augljós. Reynt er a› fylgja stafsetningu handrits.0 Ólæsilegur stafur í handriti vegna slits e›a skemmda e›a stafur hefur veri› skorinn burt. Líti› núll er sett inn ﬂegar ﬂa›er ekki augljóst hva› hefur sta›i› í handriti. Fjöldi núllanna samsvarar nokkurn veginn fjölda stafa sem pláss er fyrir enﬂó ver›ur ekki sé› hve miki› vantar af bundnum stöfum.

Page 8

Page 9

Page 10

fuerınt ın nomıne meo ın me˘ıo eoúum ˙um ˘ıcıtdomınu˙· a(ntiphona) Non ˘ıco tıbı ˙eptıe˙ ˙e˘ u˙que ˙eptuagıe˙˙eptıe˙.feÀiaııııa(ntiphona)Au˘ıte et ıntellıgıte tra˘ıcıone˙qua˙ domınu˙ de˘ıt tŸıŸbÿıŸ· \uobı˙÷. a(ntiphona) Non lotı˙ manıbu˙ manduca-re non *quoınquınat.hom<ın>em f[eÀia]v<antiphona>Operamını non cıbvóquı perııŸt *˙e˘ quı per manet ın uıtam eternam·*Omnı˙ quı habebant ın fırmo˙ ducebant ıllo˙*a(ntiphona)a˘ *ıe˙vm et curabantvr· a(ntiphona) Exıbant avt[e]m demonıa· *amul[te]˙ clamantıa et ˘ıcentıa quı[a t]u [e]˙ fılıv˙deı et ın cr[ep]an˙ non ˙ıneb[a]t ea lo[q]uı quı[a] ˙cı[e]ba[n]tıp˙uó e[˙˙e *chrı˙tvm]· *Panı˙ e[nı]m deı e˙t quı de˙cen˘ıt de c[e]lo et ˘at uıtam [mund]o·feÀia\vı÷a(ntiphona)Aqua quaó ego dedero [q]uı bıberıt e[x ea] non ˙ıtıet umquaó· a(ntiphona)Uerı a˘o[ú]atoúe˙ adoúabunt patrem ın ˙pırıt[v] et uerıtate· a(ntiphona) Óeu˙ cıbv˙ e[˙]t vt facıaó uolvntateó pa[-]trı˙ meı·InSabbatoa(ntiphona)In clınavıt ˙e ıe˙v˙ <et> ˙crıbebat ınterra ˙ı quı˙ ˙ıne peccato e˙t mıttat ın eaó lapı[-]˘em· a˘ve˙[pera˙ prı]ó[i˙]a(ntiphona) Nemo te con˘empnauıtmulıer nemo domıne nec ego te con[˘]empnaboıam ÷[a]mplıu˙\ nolı peccare· In uıta[torıum] Populv˙ domınıet oue˙ pa˙cue eıu˙ venıte a˘oúemv˙ *eum· Venıte.JS frg 10Safn Jóns Sigur›ssonar, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni, ReykjavíkUm 1100, bókfell, 1 bla›, 18,0x13,0 sm, bl. 1rAntiphonarium, ﬂ.e. bla› úr messusöngsbók. Nótur (strenglausar naumur) af ﬂ‡skum uppruna eru uppi yfir línum. Efni› er tí›a-söngur frá ﬂri›judegi í 3. viku föstu til 4. sunnudags í föstu, en antiphonarium er ákve›in ger› af messusöngsbók. Bla›i› hefurveri› nota› í bókband og er skori› á jö›rum; lesmál ﬂó líti› skert (e.t.v. vantar ﬂrjár línur a› ofan). ﬁa› er sennilega úr bók ífjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er vi› íslensk handrit, en er í stóru sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit.Ekki er vita› hvar Jón Sigur›sson (1811–79) fékk bla›i›, en ﬂótt líklegt sé a› hann hafi fengi› ﬂa› á Íslandi er ekki hægt a›útiloka a› hann hafi fengi› ﬂa› í Danmörku. En jafnvel ﬂótt Jón hafi fengi› bla›i› á Íslandi er ekki hægt a› fullyr›a a› handriti›hafi veri› skrifa› af Íslendingi ﬂar sem ﬂa› er á latínu. ﬁetta bla› sennilega elsta brot úr handriti sem er var›veitt á Íslandi ásamtLbs frg 29, sem einnig er antiphonarium, en ﬂa› er nánast ólæsilegt. Skriftin er karlungaskrift og er hún a›alástæ›a ﬂess a›mynd af ﬂessu broti er birt hér sem s‡nishorn ﬂótt ﬂa› kynni a› vera úr erlendu handriti. Handritasafn Jóns Sigur›ssonar varkeypt til Landsbókasafns vi› lát hans.1.36912151821105quoınquınat = coınquınat.6˙e˘: ﬂarna er bandi› (upphaflega límingsstafur) fyrir et nota› fyrir ed.7Omnı˙ = Omne˙.7a(ntiphona): ﬂetta or› ætti me› réttu a› vera aftast í næstu línu fyrir ofan.8ıe˙vm: skrifa› ıhòm, en í grísku er or›i› skrifa› ΙΗΣΟΥM sem oft hefur veri› stytt íΙΗÑM; styttingin hefur svo veri› umritu› sem IHÑM í latínuletri og sí›ar ıhòm.9amul[te]˙ = a multı˙.11[chrı˙tvm]: sennilega skrifa› xpvm, en í grísku er or›i› skrifa› ΧΡΙΣΤΟM sem ofthefur veri› stytt í ΧΡÑM; styttingin hefur svo veri› umritu› sem XPÑM í latínuletri ogsí›ar xpòm.11Panı˙: ekki sést hvort eitthva› hafi veri› skrifa› í ey›una fyrir framan ﬂetta or›.21eum: m vir›ist lei›rétt úr n.

Page 11

Page 12

Tıl kırkıo lıgr ır√kıaholte heıma land meﬂ ollom land˙ nÌtıomﬂar fÌlgıa kÌr tottogo·grıﬂungr tuevetr· xxx·a·oc hundraﬂ·ﬂar lıgr tıl fım hluter·grım˙ar alrar enﬂrır huerfa undan·nemaﬂat e˙ munnu telıa·ﬂat e˙ hlaupa\garﬂr÷ alr·ocﬂrır hluter ar ennar fÌrnorﬂan mıﬂberg·en *fıoúgongr en huerfr fra·*ﬂat fÌlger ocfıorﬂongr haorg˙ hÌlıar ˙ıﬂan e˙ ˙ettungr e˙ af teken oc o˙temmaat rauﬂa vat˙ o˙e·ﬂar fÌlgıa he˙tar ﬂrır enge verre an xıııı aurar·ﬂar huerfr oc tıl ˙elfoú ıkıoú meﬂ|oveﬂe ﬂeırre e˙ ﬂar fÌlger athelfnınge ocafretr ahrutafıarﬂar heﬂe·oc ıtoc ﬂau e˙ *han a·[ı˙]axadal·oc geıtland meﬂ ˙coge·Scogr ı˙andale nıﬂr fra ˙clakkagıle umb˙cala tof˙t·gengr mark fÌr neﬂan or ˙teınom ﬂeım e˙ heıta klofnıngarﬂeır ˙tanda vıﬂ ˙[a]ndal˙ o·ok ﬂ[a]r upafıal˙brun·ﬂar fúlger oc ˙cogrıﬂu[e]rar lıﬂ at vıﬂa tıl ˙el˙·[torf˙]curﬂr ı˙teınﬂoú˙˙taﬂa land·Sald˙˙æﬂe nıﬂr fort· her lıggıa [tıl tıo] h[un]droﬂ ˙ex alna auraı bokom oc ı m[e]˙˙o fotom oc ı kırkıo ˙kruﬂe. \ok gv›væ[ƒıar h√k]¥ll vvır›ú·ær oúmr÷÷b(ıarnar˙on) gaƒ\ ÷\[tıl·]÷\fvr [v]tan klukkor \ı∆.÷*ﬂ[eır] e[r]o [u][¥ırﬂ]ar[.] Óagnu˙ oc hallfrıﬂr gefa tıl kırkıo roﬂo kro˙˙ oc lıcne˙ke [ﬂa]u e[˙˙]tanda [u]fer a[l]tar[a.] oc buneng a plenarıo. ﬂat e˙ kırkıo[fe umb fram of] ﬂ[at] e[˙ a]ﬂr e[˙ tal]t. kırk[ıo] fe fvlgıa tuer merc[r][¥a]x. oc [tot]togo. ﬂau lıggıa [lond] tı[l kır]kıo breıﬂa.bol˙taﬂr.[oc ra]vkıa [l]an˘.oc hogende[. h]er [fvlgıa] eò kırkıofe ˙ıavk[u]g[ıl˘e] ı [m]etfe. Sa e˙ bvr ıravkıa holte [˙k]al a[na][˙c] [ha]f˙ lan˘oc tuau [kv]gıl˘e bufıar meﬂ.ﬂvı [fe ˙kal fvl]gıa [kueò g][ı][l˘r]o[ma]g[e h]u[e]r [m]ı˙˙[ere]. oc ˙kal ˙a h[aò] tıl taka e˙ ı r[avkıa]holte [b]vr. ﬂe˙˙e kırk[ı]o fe e˙ ero ıbokom oc ıme˙˙ofotom oc ı [kırkıo][˙]kruﬂe ¥ır˘o tıl ˙ex togo hvndraﬂa vaﬂmala [ı][h]en[d]r S[n]or[r]a. ﬂeır Gızo[À oc ﬂor]ﬂr[.oc k]et[ıll] her[mu]nd[a]r ˙(on)oc [hogne pre˙tr]Skrın ﬂat e˙ ˙tendr a alta[ra] meﬂ he[l]gom dom[om] g[e]f[a] ﬂ[eı]r [Óagnu˙ oc]Snorre at helfnınge huaÀ ﬂeırr[a].oc[e]˙ *ﬂ[et]t[a] kı[r]kı[o fe] um[b fr][a]m of ﬂat e˙ [aﬂr e]˙ talet. kırkıa a eò um ƒram klukur ﬂ∂r er ﬂ√SnoÀı ok *hal’veıg leìıa tıl ˙ta›ar ˙√ng meÌıar .ıı.ok.ı∆.arna n√tar.en .¥[ta]. ˙√lmun˘ar n√tr en .vıta. p[et]r˙ n√tr. ok ﬂar me› meso ƒ√t enbet˙to [˙me]lta [c]ro[s]ar.ı∆. ˙crıp[t]. \#÷ ﬂe˙˙a reka a kırkıa ı reêkıa holltı· ≥n›ır·ƒellı ê[t]raﬂrı›ıvng[ú] hvalreka ok halƒr vı›rekı ok lan› ha lƒt· ≥n˘ır ı›úa ƒellı ﬂrı›ıvngú hvalreka ok lıkt ıago›a· ˙em ¥n ˘ır· êtra ƒellı ﬂrı›ıvngúhvart tveggıa ıago[›]a· A [mvn]a›aÀ ne˙ı [ƒı oú]›vngú hvalreka·A› kambı ƒıoú›vngú ıhvalreka· J b¥[r]gı˙ [vık ƒ]ıoú›vngú ı hvalrekaReykholt. AA.2 skjöl var›andi sta› og kirkju. Reykholtsmáldagi frumritSkjalasöfn presta og prófasta, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1130–1300, bókfell, 1 bla›, 29,7x20,5 sm, bl. 1r, ekki öll bla›sí›anReykjaholtsmáldagi2.Máldagi Reykholtskirkju. Bla›i› hefur veri› í bók í arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit, en er í stóru áttabla›abrotief mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Máldaginn er skrifa›ur í nokkrum áföngum. Tali› hefur veri› a› elsti hluti hans (14efstu línurnar) hafi veri› skrifa›ur á sí›ari hluta 12. aldar, jafnvel ári› 1185 ﬂegar prestsskipti ur›u í Reykholti, en hér ver›urﬂví haldi› fram a› elsti hlutinn sé frá um 1130–50 ﬂví a› ef r‡nt er nánar í skrift og stafsetningu ver›ur a› telja líklegra a› hannsé skrifa›ur á›ur en Fyrsta málfræ›iritger›in var samin um 1140–50. Hva› sem ﬂví lí›ur, er hann elsta skjal íslenskt og örugg-lega skrifa›ur fyrir 1208. Annar hluti (14.–29. lína) er frá árunum 1204–08 en á ﬂeim árum flutti Snorri Sturluson (1178–1241)búferlum í Reykholt, ﬂri›ji hluti (29.–32. lína) er frá um 1224–41, ﬂ.e. eftir a› Hallveig Ormsdóttir var komin til bús me› Snorraen á›ur en hann var drepinn, og fjór›i hluti (32.–36. lína) er frá um 1300. Innskotssetningin milli 14. og 15. línu (og aftast í 14.línu) er sennilega frá um 1242–47 ﬂegar Ormur Bjarnarson (um 1220–50 og sonur Hallveigar) haf›i búsforrá› í Reykholti. Aft-an á bla›inu eru tvær stuttar klausur sem eru skrifa›ar um 1224–41 og á sí›ari hluta 13. aldar. Á ﬂessu bla›i eru ﬂví alls 7 rit-hendur og sjást 5 ﬂeirra á myndinni. Skriftin á tveimur elstu hlutunum er karlungaskrift (1.–29. lína), en frumgotnesk á ﬂri›jahlutanum (29.–32. lína) og sennilega á innskotssetningunni, en á fjór›a hlutanum (32.–36. lína) er textaskrift.369121518212427303336#5fıoúgongr = fıoúﬂongr.5ﬂat = ﬂar.9han = hon.16ﬂ[eır] = ﬂer, ﬂ.e. ﬂær.28ﬂ[et]t[a] = afar óviss lesháttur, ﬂarna gæti sta›i› ﬂat en ﬂá væri óvenjulega langt bil fyrir aftan or›i›.30hal’veıg = hallveıg.12

Page 13

Page 14

e˙ mer hafﬂe vıtracsk· ﬂa com annarr en-gell á mót hnom· oc mÃlte vıﬂ hann· Ren-n ﬂu aftr· oc ˙eg ˙veıne ﬂe˙˙om at eÌﬂ-a˙c mon ıor˙alaborg· En allz ﬂat e˙ví˙t at englar ˙enda engla tıl mann-a· ﬂa e˙ eıgı eín˙Ìnt at ˙a engell e˙ı˙aıa ˙pamanne vıtraﬂe˙c· vÃre h∂lld-r eínn af logƒndom· an ˙endr af ﬂeımÌr Ëﬂro fÌlke· En ﬂo va˙ hann maclegacallaﬂr eınn af logƒndom· ﬂvıat hann framﬂe ﬂeırra ∂mbÃtte ﬂa e˙ hann bra ∂lde á v-arrar ˙pamanncs· oc brende ˙Ìnﬂeraf munne han˙· Sva ˙em englar megoengla ˙enda· ﬂa mego oc ˙va ﬂeır englar e˙ ˙ender ero· taca nƒmfn af hı-nom e˙ ﬂa ˙endo· ef ﬂeır fremıa hın-na ﬂıóno˙to· ﬂo at ﬂeır ˙e Ìr µﬂrofÌlke ˙ender· ﬂat ˙annar oc danıel˙pamaﬂr at f°re ˙e englar ˙ender í heım· en fleíre loue goﬂ á hımnom· ﬂvıathann qvad ˙va at orﬂe· ﬁu˙und ﬂu˙unda ﬂı-onaﬂe goﬂe· oc tıo ﬂu˙undom ˙ınna h-undraﬂ ﬂu˙unda ˙toﬂo fÌr hnom· an-nat e˙ at ﬂıona goﬂe· en annat e˙ ˙t-anda fÌr goﬂe· ﬁeır ﬂıona goﬂe· e˙fara ﬂangat e˙ hann ˙ender ﬂa· En ﬂeır˙tanda fÌr goﬂe e˙ hverge hefıa˙cfra auglıte han˙· oc of valt ero ˙taﬂf-a˙ter ı navı˙to han˙· ﬁu˙und ﬂu˙und-a ﬂıonaﬂe hƒnom· en tıo ﬂu˙undom ˙ınna hundraﬂ ﬂu˙unda ˙toﬂo fÌr hµnom· ﬁuıat f°re ero ˙ender hıngat íheım at fremıa goﬂ˙ ﬂıono˙to· en fle-ıre ˙tanda of valt ı auglıte han˙ a hımne·En ﬂeır e˙ ˙ender ero· coma hıngatı heım tıl ˙Ì˙lo ˙ınnar· en ﬂo mı˙˙a ﬂeır aldrege goﬂ˙ dÌrﬂar fÌr augom ˙ér·ﬂvıat goﬂdóm˙ mttr e˙ allr í Ëllom ˙t-ƒﬂom· oc mego af ﬂvı hverge ﬂe˙˙ ˙ender ve˙a e˙ eıgı haue ﬂeír goﬂ fÌr aug*Cum hoc folio cf· 619 in 4to p· 13628–14516.AM 237 a folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1150, bókfell, 2 blö›, 31,0x20,5 sm, bl. 2r, ekki öll bla›sí›an3.Brot úr hómilíubók. Hómilía er stólræ›a (predikun) me› textask‡ringu li› fyrir li›. Fyrri hómilían hefur veri› köllu› Kirkju-dagsmál e›a Stafkirkjupredikun. S‡nishorni› er úr sí›ari hómilíunni sem er sermón fyrir Mikjálsmessu höfu›engils 29. sept-ember. Sermón er einnig predikun me› textask‡ringu. Blö›in eru í stóru áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit.Á blö›unum er karlungaskrift.36912151821242730333639om ˙ér ﬂo at ﬂeır ˙é í eınom ˙taﬂ ˙°nn[·]En eıgı e˙ englom dvƒl at fƒr ˙ınne· ﬂvıat ﬂeır fara a eíno augabragﬂemıﬂle hımen˙· oc ıarﬂar· ˙va ˙kıot[t]˙em maﬂr má renna hug ˙ínom· Oc f[r]emıa ﬂeır ˙Ì˙lo ˙ína ó ˙Ìnelega· ˙v[a]˙em ero ˙ıaluer ó ˙Ìneleger· En ﬂo [m]ego englar vıtra˙c mËnnom ˙Ìneleg[a·]ﬂa e˙ ﬂeír vılıa vocƒndom eﬂa ˙ouƒndom í necqverre lıcamlegre a ˙ıóno· ﬂeırre e˙ ﬂeır taca í lofte· oc eÌﬂe˙c ˙ú a˙ıóna í lofte ﬂa e˙ ﬂeır faratıl hımen˙· En tıl ﬂe˙˙ vıtra˙c englar˙Ìnelega ˙tundom· at ver ˙cÌlem trúaó ˙Ìnelegom crafte ﬂeırra· ﬁvıat tılﬂe˙˙ geóra˙c allar ˙Ìnelegar ıarteıner· at ver truem ó ˙Ìnelegom· Enallz ver hlldom ıdag hƒtíﬂ ﬂa· e˙ óıchael engell vıtraﬂe at halda ˙cÌlde· ﬂa ˙colom ver reóﬂa necqvat ˙cÌrra of dÌrﬂ ﬂe˙˙a engel˙ at ver vıtemhvert ver eıgom trau˙t under hƒnomef ver vılıom calla a hann o˙˙ tıl arnaﬂarorﬂ˙· ﬂvıat helgar rıtníngar ˙egıa hann a margarlunder af goﬂeumb fram of aﬂra engla· veg˙amaﬂan· oc ˙ettan hËfﬂıngıa· annarra engla· Sıá engell heuer of˙tvıtratcsk ˙pamƒnnom· oc ˙Ìnda ﬂeım ó orﬂna hlute· oc ﬂÃgﬂar beóner ﬂeírra fÌr goﬂe· ˙va ˙em hann mÃlte ˙ıálfr· vıﬂ danıel ˙pamann[·]Ec em ˙a engell· e˙ feórec beóner Ìﬂrar goﬂe· ﬁe˙˙a engel˙ dÌrﬂ ˙a ıoan í hımna ˙Ìn ˙ínne· ocó°lte· Engell ˙tóﬂ hıa altare· ochafﬂe gollect reÌkel˙e˙ker íhende· oc va˙ hƒnom ˙ellt martreÌkel˙e· ﬁat ero beóner heılagra· at hann geórﬂe dÌrlegan ílm2-14ne›anmálsCum hoc folio cf· [= conferre] 619 in 4to p·13628–14516= ‘beri› ﬂetta bla› saman vi› bls.13628–14516í [AM] 619 4to’.

Page 15

Page 16

4.AM 315 d folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1150–75, bókfell, 2 blö›, 21,4x14,1 sm, bl. 2rBrot úr Grágásarhandriti. Á blö›unum er brot úr Landbrig›arﬂætti. Handriti› er í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› íslensk handriten í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skrifarinn skrifar <æ> og <Ë> svo líkt <∂> og <ƒ> a› ﬂa› er nán-ast ógerlegt a› greina ﬂar á milli; auk ﬂess notar hann miki› af límingsstöfum, svo sem ‘›’ og ‘ˇd’. Skriftin er karlungaskrift.Blö›in eru má› og dökk og ﬂví er birt hér svarthvít mynd sem var tekin í útfjólubláu ljósi í sta› ﬂess a› birta litmynd tekna vi›venjulegar a›stæ›ur.1æın˙ rætt ef hann vı… ﬂar lata á valt ve˙a meﬂan Ëen es ﬂíﬂ oc meta eıge le-ıgo.Sua e˙ ﬂa[r of gotoú ˙em a]ﬂ[r] va˙ umb tınt .En ef hann gerer a aòanveg.ﬂa*[0000 ut]lagr ııı.ó[oúcom000000000] ve[ıter] brv eﬂa ˙cıp ﬂat e˙ fe e˙ tıl laget . oc es hann[v]tlagr [ef hann ıner eıgemal˘aga oc a ﬂa] ˙oc hverr es far˙ mı˙˙er . Sa óaﬂr a oc ﬂa˙Ëc e˙ fe lagﬂe tıl . eﬂa [han˙] e[r]fıngı. oc verﬂr hann utlagr. ııı.[óoúcom.]oc gıal˘a tvav˙líc ˙em fe[rı]o bvar.v.m[e]ta ﬂa ˙Ì˙lo en hann eòde eıge. eòda a ˘[om]ú at døma ahon˘ honom ˙cıp˙ varﬂvéızlona.oc varﬂar ﬂa.f(ıoú)b(avg˙)g(arﬂ) ef hann óúøce˙c . Eıge ˙cal ˙cıp ﬂatËnÌta˙c ˙va af fÌrnıngo at eıge ˙e aòat tıl fe˜et aﬂr. ef \˙a÷ hÿaünönö ˙cÌl˘e ˙cıpenohal˘a e˙ feet varﬂveıter. Nv brotnar ˙cıp ﬂat ı votnom eﬂa ı væﬂrom. ﬂa ˙cal hannt[aca aòat ˙]c[ıp ˙em hann m]a [f]Ì[r˙]t . Ef ˙a ræﬂr fÌr ˙cıpe e˙ hann [fe]cc tıl far-nıngar ﬂa abÌrge˙c ˙a eıge ef farﬂr vas.ﬂot ˙cıp le˙te˙c ef hann vıl˘e vel. SÌ-nıat e˙ ﬂa far˙.ef leıgo e˙ metet ef væıta ˙cÌl˘e.oc a ferıo maﬂrenn at bøtaﬂeım e˙ fara ˙cÌl[˘e ˙em].b(var)v.vırﬂa ef hann fær auvı˙la af.eòda a hann heımtı˜ tıl leı-go ﬂot ræı˘˘ ˙e.Sa a bÌrge˙c ˙cıp es hever ˙em aòat lán . Nv e˙ brvar hal˘ melt a hoòd.manne.oc ˙cılet eıge gøúr.ﬂa ˙cal hann at gera ˙vat hal˘e fÌr fÌrno˙ko.en gera ˙em fÌr˙t . ef Ëen brÌtr.oc ˙cal ˙økıa ˙em aﬂr vas tınt ef hann Ëúøke˙c.ﬁatero a…t ˙tefno [˙(acar)oc] ˙[cal] . q(veﬂıa)h(eımıle˙)[b(va)]ıx.t(ıl)f(ıoú)b(avg˙)˙(aca)en.v.t(ıl) vtlegﬂa. ﬁat e˙ oc ef óaﬂr vıﬂr a-lan˘e.manns.oc ˙ceﬂr ıoúﬂo.ﬂa verﬂr hann utlagr.ııı.ó(oúcom) Nv ˙ler óaﬂroc varﬂar ﬂat ˙líct.n ef hann føúer abravt.oc maﬂa føúa tıl ﬂÌfﬂar eﬂa tıl goútøke˙.Sa óaﬂr.a.a voxtallan a lan˘[e] ˙ıno e˙ a ﬂat.en aﬂrer menn eıgo ﬂar at eta ˙em vı[lı]a ber oc ˙Ël.ﬂeır verﬂaa…er vtlager.ııı[.óoúcom].e[˙] tıl ﬂe˙˙ taca at a braut vılıa hava Ël[o]fat . Sa óaﬂr verﬂroc vtlagr.ııı.ó(oúcom)e˙ hann tecr hvanner.oc.vı. aura a verc.Føúa ma tıl ﬂÌfﬂar.ef ıııgıa. alna ˙caﬂ[e] e˙ at goÀ.Eıge ˙cal óaﬂr æıa ı enge.manns.Nv væıt hann e˜e marceıge. ﬂa ˙cal hann eıge [ﬂar æı]a e˙ ˙tacgarﬂr e˙ ı hıa.oc ˙vaﬂar es eıge e˙ ˙ına ı.ıge ver]ﬂr óaﬂr [utlagr] ﬂo[t ﬂat] fe ko[me ıæ]ngıa[r e]˙ Ìr af rætt gengr.Bıﬂıa ˙cal óaﬂrlof˙ ﬂa m[en]n e˙ [ne˙]ter bva. ef hann vı… ˙ıno breòa. oc verﬂr hann utlagr.ııı.óoúcom.e[f el]˘rrenr ı ﬂeıra loòd.ocbøta ˙caﬂa.en.f(ıoúbavg˙)g(arﬂ)¥(arﬂar)ef hann brenner ˙cog eﬂa hu˙.ﬂat varﬂar ocf(ıoúbavg˙) g(arﬂ) ef hann baﬂ eıge lof˙ at ef el˘reò renr ıannara.manna.loòd.en ˙coggangef ﬂeım verﬂr kugıl˘e ˙caﬂe at.ﬁat ero a…t ˙tefno ˙acar. oc ˙cal.q(veﬂıa) h(eımıle˙) b(va) ıx. aﬂıngıﬂe˙˙ e˙. ˙(ottr) es tıl f(ıoú)[b(avg˙)˙(aca) en.v. t]ıl vtlegﬂa. [of sel farar oc beiter]f maﬂr he[v]er lon˘ f[leı]re en.[ı.]vn˘er bv ˙ıtt. oc vı… hann fara [ﬂa]r ı˙el Ìver*[000000000000000000000000 fara] m[eﬂ] f[e] ˙[ıtt.ııar. a]˙umre [t]ıl ˙[el˙.en]ﬂ[vıa]t eın˙ [of˙tar ef ﬂar] v[er]ﬂa [mı]˙gongoú fıar.ﬂa a hann [at] re[ca] heım [˙]mal[a] ˙ıò.É[ÉÉ369121518.21.24.27.30.33.[o]f S[l]otto[ok beıt]ﬂeım go˘um monnum3[0000 ut]lagr ııı.ó[oúcom000000000] ve[ıter]: ﬂarna gæti hafa sta›i› e˙ hann utlagr ııı.óoúcomEf maﬂr varﬂ veıter.32[000000000000000000000000 fara] m[eﬂ]: ﬂarna gæti hafa sta›i› aòar˙ manns lan˘ oc a hann ﬂar at fara meﬂ.16

Page 17

Page 18

7eıò˙lego lıfe aﬂr hann ˙capaﬂe heım.*Ó(agı˙ter)Svae˙ rıtet.ﬁat va˙ lıf í˙ıolvom.ì(oﬂe)e˙ gortva˙.Iﬂe˙˙om orﬂom ˙cyre˙c at oll ˙cepnava˙ á valt ˙vneleg í fyrer ∂tlon.ìoﬂs˙ue˙ ˙ıﬂan varﬂ ˙yneleg ˙cepnoòe ˙ıal-fre.ﬂae˙ hon va˙ ˙copoﬂ.Sua ˙em˙mıﬂr ˙a e˙ hu˙ vıll gera lıtÀ fvr˙t hver˙ohann vıll hvatke gera.oc rı˙˙ ˙u ˙mıﬂ ˙ı-ﬂan í verke e˙ fyÀ ˙toﬂ ˙mıﬂoﬂ íhug-uıte ˙mıﬂ˙en˙.Af ﬂvı kalla˙c.ì(oﬂ)eıgefvrre ˙cepno˙ınne at tíﬂ heldr at tıgn.Hver ˙oc va˙ tıl ﬂe˙ at heımr v∂re˙capaﬂr.ó(agı˙ter) Gøzka.ìu˙.at ﬂeır v∂re e˙hann m°tte veít}t{a mı˙cuò ˙ıòa.D(ı˙cıpulu˙)Hver˙o va˙ heımr goÀ.Ó(agı˙ter) Sıalfr m∂lte.ì(oﬂ)oc *vero ﬂegar gorver aller hluter.D(ı˙cıpulu˙)Ó∂lte.ì(oﬂ)ﬂat orﬂom.Ó(agı˙ter) ﬁa m∂lte.ì(oﬂ)orﬂ e˙ hann ˙caAM 674 a 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1150–1200, bókfell, 33 blö›, 17,3x10,8 sm, bl. 4rBókin d‡ra5.Elucidarius, ﬂ.e. ‘l‡sing’ á upphafi heimsins, en nánar tilteki› er Elucidarius stutt l‡sing á heiminum og kristinni trú. ﬁetta al-fræ›irit hefur veri› eigna› Honoriusi Augustodunensis (um 1080–1137) sem var munkur í Kantaraborg á Englandi um hrí›.Handriti› er í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Einar Eyjólfsson (um 1641–95) lögsagnari og s‡sluma›-ur í Oddgeirshólum og Tra›arholti í Flóa átti handriti› og kalla›i ﬂa› Bókina d‡ru. Skriftin er karlungaskrift.*D(ı˙cıpulu˙)3691215510151Ó(agı˙ter) = ‘meistari’.12D(ı˙cıpulu˙) = ‘lærisveinn’.16vero = voro.18

Page 19

Page 20

31eò·ıxeò.ıx.vetr.Nu feÀ at ﬂuı ˙cape of alla oldena. Sua ˙tanda *concurrente˙ﬂar er ﬂeır \ero÷ eıner ˙aman. ı.ıı.ııı.ıııı.B.vı.vıı.ı.ıı.B.ıııı.v.vı.vıı.B.ıı.ııı.ıııı.v.B.vıı.ı.ıı.ııı.Bv.vı.vıı.ı.B.ııı.ıııı.v.vı.B.ﬂa hleÌpr.Ìfer.vıı.tolo.oc keomr tıl uphaf˙.Nu er at aldar upphafe.ı.concurren˙ ˙cal ˙a farameﬂ Ëllom monoﬂom. FÌlgıa.v.*regulare˙.óaÀcıo.en vıﬂ keomr concurrens.∂ın.verﬂa.vı.netr.alt ˙aman.er af ﬂuı.marcıu˙ fo˙to ˘ag.Aprılı˙.Fylger ınott.en˘a concurren˙. keomr hann af ﬂuı annan˘ag vıko.Óaıu˙.FÌlgıa.ııı.netr.en.ı.concurren˙.verﬂr hann ﬂuı mıﬂvıko ˘ag. ok feÀ at ˙lıcom h°tte of allamonoﬂr. ﬂau mı˙˙ere. Én ﬂa er marcıu˙ keomr at upphafe annarra mı˙˙era. ﬂa koma. ıı.concurrente˙.vıﬂ.v.regulare˙.netr.han˙.keomr ﬂa monoﬂreò*ﬂΩat˘ag. En aprılı˙.ııı.ıa.˘ag ívıko.ok feÀ epter ﬂe˙˙o of alla ƒl˘eòa.koma a˙ınom mı˙˙erom huerer.concurrente˙ vıﬂ.en manaﬂa talet er of va…t etld ˙uen.ﬂrıﬂıa er heıter pá˙ca Ëld.Jﬂeıre ƒld ero.vetr.*t}etr{veır. || ˙amaen˙ fıoúﬂa tegar.en˙ ˙etta hun˘raﬂs tíréoﬂs.Telıa.menn.ﬂa ƒl˘.mıok aÌm˙a vega. hue ner hon ˙cal koma.Jﬂeıre ƒld ero.xxvııı.tungl alder.en.xıx.˙olar alder. Nu af ﬂuı at hoò kenner tıl ﬂes húepa˙ca ˘agr ˙cal verﬂa mı˙˙ere huer ˙ua lenge ˙em heımr en ˙ten˘r.ﬂaer hón af ﬂuı kolloﬂ pa˙ca Ël˘.oc ˙colo ﬂa méota˙c e˙ ˙ía Ël˘ héf˙cbaﬂar alder.Solar.Ël˘.oc tungl ƒld.oc fara allar ˙aman meﬂan en fÌr˙ta tungl ƒld vınzc.Nu telıa marger at ﬂa hefé˙c pa˙ca ƒld.en ˙olarƒldkeomr of. vár at óaÀcıo.en of hau˙tet epter keomr tungl ƒld.at ˙eptember.oc er˙a eò fÌr˙te.vetr. beìıa aldaòa er ﬂar keomr epter. En pa˙ca ˘agreò ˙a erﬂa er of varóet. epter.er eò fÌr˙te pa˙ca ˘agr.ıtungl ƒld.en ˙a verﬂr aòaÀpa˙ca ˘agr ı˙olar ƒld.Èn *aòat pa˙ca aldar uppháf er ﬂat at of hau˙tet.kome.tungl ƒld at ˙eptember.en of varet.epter.kome ˙olar Ëld at. óarcıo.verﬂr˙a ﬂa pa˙ca ˘agr eò fÌr˙te beìıa al˘aòa.er ﬂat váÀ e˙.oc ﬂa hlaupár er ﬂér h∂fıa˙c.oc ero hláup r.xııı. oc.c.tolbréot ípa˙caold eòe keomr ﬂa ˙aman Ëll hımıntungla for er ﬂe˙˙ar hefıa˙c.allar ˙eò al˘ernar.Verﬂr afﬂuı pa˙ca old eozt al˘aòa at hınarbáﬂar ˙colo heòe ﬂíona.keòer hon ˙ua gléogt tıl pa˙ca hald\z÷en˙.halluar˘ú hallvGKS 1812 IV 4toDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1192, bókfell, 11 blö›, 21,0x14,0 sm, bl. 8r6.Handrit í fjórum hlutum (GKS 1812 I–IV 4to), 36 blö› alls. Elsti hlutinn og sá fjór›i er 11 blö› (bl. 24–34) og hefur a› geymarímfræ›i (tímatalsfræ›i) me› seinni tíma vi›bótum, stuttar klausur á íslensku og latínu sem eru sennilega yngri en rímfræ›inog latneskan-íslenskan or›alista (megni› af honum er yngra en rímfræ›in). Allt er ﬂetta ﬂó skrifa› af sama manni. Handritsbrot-i› AM 249 l fol, sem er fjögur blö›, er úr sama handriti og GKS 1812 IV 4to. ﬁa› er kalendaríum og hefur veri› tímasett til1192 en kalendaríum er skrá kirkjunnar yfir helgidaga og kirkjuhátí›ir, ﬂ.e. messudagarím. Ekki er ósennilegt a› handriti› hafisí›ar veri› í Vi›eyjarklaustri sem og bókin öll (GKS 1812 4to). Handriti› er í stóru sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11.aldar handrit. Sama hönd er á ﬂessum brotum og hálfu brotinu AM 655 VIII 4to. Skriftin er frumgotnesk. Handriti› var á›ur íDen gamle kongelige Samling í Konungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn.36912151821242730102030O1concurrente˙: konkurrent er 365. dagur hvers árs (og hlaupársdagur), ﬂ.e. sá dagur sem erumfram 52 vikur ársins.5regulare˙: ra›tala árs innan tunglaldar sem er 19 ár.11ﬂΩat˘ag: Ω lei›rétt úr a.13t}etr{veır = tveir: bandinu er ofauki›, sennilega var fyrst skrifa› vetr.24aòat: fyrst skrifa› aòaÀ.20

Page 21

Page 22

17·at ˙áﬂ mege nıﬂr koma˙c!˙va ˙colom vér nu ha…˘a ﬂa ena ˙Ëmo ımbro˘aga·at goﬂ fÕre ór brıó˙te óro grımleíc˙ fro˙t oc Ëfvn˘ar ﬂela·˙va atoúﬂa ˙áﬂ han˙ mege koma ı hıoúto ór. ﬁa keomr oúﬂa ˙áﬂ han˙ ı hug˙cozıoúﬂ óra·e˙ ver gırnom˙c at heéra keòıngar. oc rekom fra os ıllzco cvl-ﬂa·En hvat ˙toﬂar at heéra oúﬂ goﬂ˙· nema ver varﬂveıtem ﬂ√ ı mıòıngo·Af ﬂuı ho…˘om vér aﬂra ımbro˘aga tıl ﬂe˙˙ at goﬂ late réota˙c ımıòıngooúﬂa ˙áﬂ ˙ıtt·ﬂat er hann ˙ére ı hıoúto *óú · ﬁa rÕte˙c oúﬂa ˙áﬂ goﬂ˙ er vérleìıom ∂l˙co a keò∆ngar han˙·oc ˙énom ˙va˙em upreòan˘a acr af goﬂ˙˙áﬂe.ﬂat er ver ˙eokıom of˙t tıl beona oc tıl keòınga·En ﬂa ˙toﬂa os beonertıl heíl˙o·ef ver ﬂægıom ﬂÃr goﬂe meﬂ góﬂom verkom orom·ﬂvıat tıl ﬂesero ƒs keòıngar ken˘ar at líf várt batne afﬂeım· En afﬂuıho…˘om vér ena ﬂrıﬂıo ımbro˘aga at goﬂ˙ acr frÃ¥e˙c·˙a er réote˙coc upraò ı hıoútom óúrom.ﬂa frÃ¥e˙c acr goﬂ˙ ı brıo˙te óro ef vér feo-rom goﬂe avoxt góﬂra verka af kenıngom ﬂeım e˙ vér heérﬂom oc el˙coﬂomaf hléﬂne·ﬂa ero goﬂ verc ór goﬂe ﬂÃg ef vér hırﬂom ﬂ√ ı lıttel-l°te·oc holdom ﬂeím alt tıl ˘auﬂa ˘ag˙·Afﬂuı hol˘om ver ena·ıııı·ﬂoımbro˘aga·at hırﬂa˙c mege góﬂgøúnıngar órer ı lıtell°te·oc ı˙taﬂfe˙te ﬂeır er fr°ﬂo˙c af oúﬂom goﬂ˙·at eıge b°re fra os ofme<t>na-ﬂar ¥eﬂr a voxt ﬂaò er vér ˙ƒmnoﬂom ı góﬂom verkom· Ef ver ho…˘omımbro˘aga a ﬂe˙˙a lun˘ ˙em nu e˙ tíòt·ﬂa mon goﬂ gefa ƒs ár ocfrıﬂ a ıoúﬂo en leíﬂa ƒs efter dóm˙dag ı eılıfa ˘érﬂ meﬂ ˙ér aauﬂ˙Ìn er ƒs at ˙kılıa van˘lega *˘e sancta cÀvce hımna· amen.ıarteín pí˙lar *˘omını no˙trı *ıe˙v chrı˙tı·ﬂvıat pí˙lar marc han˙ er tácn heíl-˙o várrar oc lau˙nar: Cros va˙ ˘auﬂa marc ıllra manna· áﬂr crı˙tr*vaere pín˘r a honom· en ˙ıﬂan varﬂ hann líf˙ marc góﬂra manna· FÌrer pí˙l crı˙z·va˙ monnom croseò aò˙tÌìr oc leıﬂr· en nú er hann gƒfgaﬂr af en-glom· oc veg˙amaﬂr af monnom·an leíﬂr ˘ıoflom·ﬂvıat ﬂa ˙te crı˙tr Ìver˘ıofoleò oc leÌ˙te alt maòkÌn ór anaúﬂ er hann ˘ó a cro˙˙enom·oc béotte hann ﬂat a pí˙lar tré er eò fÌr˙te <maﬂr> mı˙geoúﬂe a gırnﬂartré·Afﬂví va˙ ˘rotteò ı mıﬂıom heıme pín˘r·ﬂar e˙ ıafnlangte˙ tıl allra heım˙ eò˘a·at ıafn°r e˙ Ëllom mı˙cunò pí˙lar han˙·ﬂeím er hann gËfga meﬂ trú oc góﬂom verkom·ﬂe˙˙a lau˙n a…zSKB Isl perg 15 4toIslandica, Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek, StokkhólmiUm 1200, bókfell, 102 blö›, 23,5x16,5 sm, bl. 17rÍslenska hómilíubókin7.Hómilíur og fleira gu›fræ›ilegt efni, svo sem bænir, messusk‡ringar og brot úr Stefáns sögu. Hómilía er stólræ›a (predikun)me› textask‡ringu li› fyrir li›. S‡nishorni› er úr tveimur sermónum, sá fyrri er um imbrudagahald en sá sí›ari um heilagankross. Sermón er einnig predikun me› textask‡ringu. Deilur hafa veri› me›al fræ›imanna um hve margar rithendur eru á Hóm-ilíubókinni: 7, 10, 12, 14 e›a 17. Hugsanlegt er einnig a› hún hafi veri› skrifu› á löngum tíma af einum og sama manninum.S‡nishorni› er af rithönd ﬂess manns sem Ludvig Larsson kallar III og telur a› nái yfir bl. 2r–42v, 45r–50v, 61v–62v, 67r–68v.Vilhelm Gödel er sammála Larsson um hva› ﬂessi hönd hafi skrifa› en kallar hana A. Sama rithönd er ﬂri›ja hendi hjá EvuRode (2r–42v), en sú fyrsta hjá Börje Westlund (2r–40v). Andrea de Leeuw van Weenen kallar hana c (2r–40v). Hómilíubókiner elsta íslenska handriti› sem hefur var›veist nokkurn veginn heilt, en nokkur blö› hafa t‡nst úr henni. Hún er í áttabla›abrotief mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skriftin er frumgotnesk.36912151821242730N7óú: lei›rétt úr óúo.22˘e sancta cÀvce = ‘af heilögum krossi’.23˘omını no˙trı = ‘drottins vors’.23ıe˙v chrı˙tı: í grísku eru or›in skrifu› me› <ι> (iota) og <χ> (khi) sem hefur veri› umrita›sem <x> í latínu í sta› <ch> (e›a <k>).25vaere: má einnig leysa upp sem veræ.22

Page 23

Page 24

ﬂeır ﬂat ƒyrer konvnge. at hann være vp nvmen oc oúﬂeò at ìvﬂe.oc gera ˙cyl˘e honom hof 75oc lıcne˙cı oc blota hann. En caò˘acı˙ gel˘e˜r.gec ƒyrer ˘rotnı˜o. oc m(∂lte)eteﬂ ér ﬂesa ena fíolkvngo menn ıbøò˘.oc bıﬂeﬂ at hı˜at come. óathev˙.p(o˙tole)*en ef hann reıser ﬂeòa maòaƒ ˘√ﬂa. ﬂa breòı ﬂér gal˘ra menn ﬂesa ıel-˘e cycqva. ﬂvıat vér hlıotom alt ı…t aƒ ﬂeım ıboúg vaÀe. ﬂa varcaò˘acı˙ ˙en˘r.oc hıner gøfgv˙to hırﬂmenn konvngs. meﬂ honom *po˙t po˙tolanomn ﬂeır leı˘o hann ƒyrer kne. k(onvnge) meﬂ mıcı…e veg˙emﬂ. ﬂa fe… ev-fenoúa ˘rotnı˜ tıl fota. P(o˙tolanom) oc m(∂lte) Ec veıt at ﬂv po˙tole. ert ˙eò˘raƒ ìvﬂe.oc ert ﬂes*˘ı˙cıpvlvs. es˘√ﬂom gaƒ líƒ.oc ø…om ˙ıvkom <heıl˙o> meﬂ oúﬂí˙ıno. Ennv comﬂv oc ca… anamò hans.ıver ˙on mıò ˘√ﬂan. oc trvıecat hann mvn ﬂá lıfna. P(o˙tolenn) ˙var(aﬂe) henne. ﬂv hever eò *non heyrﬂa keòı˜*˘omınımeı *ıe˙vchrı˙tı. aƒ mvòı mınom. oc trver ﬂv ﬂegar. Aƒ ﬂvı ˙caltv vı-ta.at }ﬂv{\˙vnr ﬂıò÷ moò lıfna. ﬂa helt óathev˙ hoò˘om tıl ìvﬂs oc m(∂lte) G(vﬂ)abraham. ì(vﬂ) ı˙aac. ì(vﬂ)ıacob. es˙en˘er eí˜a ˙on ﬂıò. aƒ hımne.tıl ıarﬂar. at bıarga øs.oc le‡˙a øsƒra vı…o.oc ˙yna osﬂıc.˙aòanì(vﬂ) Ennv mınztv oúﬂa ìvﬂs *˘omınıno˙trı ıe˙vchrı˙tı. ˙onar ﬂıò˙. eshann ﬂat.m(∂lte)at ˙egıec yﬂú. Hvatkı er ér bıﬂeﬂ føﬂor ınamòı mıno. ﬂatmvn hann gefa yﬂÀ. En at a…ar ﬂıoﬂer vıte. at e˜ı er ì(vﬂ)*nı˙ıﬂv.oc keòı˜ mvòz mıò˙. es˙øò. ﬂa rí˙e Ωp ˙veıò ˙ıa aƒ ˘√ﬂaa tóc óathev˙.ıhøò˘ *enom ˘√ﬂa.oc m(∂lte) *Jnnomıne ıe˙vchrı˙tı eò˙ cro˙˙ fe˙ta.rı˙tv Ωp evfronón.ﬂa reı˙ ˙ve<ı>òen vp ﬂegar. ﬂa oaﬂe˙chıarta konvngs. oc baﬂ hann føra h<on>om*po˙tolanom. coúono oc pvrpvra.oc ˙en˘e hannreòera of borgena.oc of ınn°˙to bla lan˘z heroﬂ. oc m(∂lte) ﬂetta. Comeﬂér tıl borgar. oc ˙ét ì(vﬂ) ﬂaòer leynı˙c ımannz lıke. ﬂa com a…r lan˘heÀ ﬂangat meﬂ kertom.oc *reykel˙e.oc meﬂ ø…om vaòﬂa blótom.a m(∂lte) óathev˙. vıﬂ lyﬂeò. Eıgı emec ì(vﬂ) *˙e˘ emec ﬂre… ˘omını ıe˙vchrı˙tı. ˙onar ìvﬂs.esmıc ˙en˘ı tıl yﬂvar. at cyòa yﬂr ˙aòan ì(vﬂ)oc leıﬂa yﬂÀƒra vı…o ˙cvrﬂgoﬂa yﬂvaÀa. En ef ér *etlıt mıc glıkıanìvﬂe. ﬂa mvn ec ˙egıa yﬂr.hver˙o mıclo ˙e˘ ér.˙colot trvaa ﬂaò ì(vﬂ) e˙ ec em ﬂr∂… hans.oc reı˙ta ec ıhans namòı k(onvng) ˙on.aƒ ˘√ﬂa. En ér a…er. er réÒa ˙cyn˙eme megoﬂ ˙cılıa.takeﬂ bravt heﬂan gv… ﬂetta.oc ˙ılƒr.oc ger˙emar. oc3836912151821242730AM 645 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1220, bókfell, 66 blö›, 20,3x12,8 sm, bl. 38r8.Handrit í tveimur hlutum, 66 blö› alls. Fyrri og eldri hlutinn er 42 blö› og hefur a› geyma Jarteinabók ﬁorláks helga og söguraf 5 ö›rum heilögum mönnum (ﬂar af eru fjórar postulasögur). ﬁorlákur ﬁórhallsson (1133–93) var biskup í Skálholti. Í sí›arihlutanum eru fjórar sögur af heilögum mönnum (ﬂar af tvær postulasögur). Í fyrri hlutanum er a›eins upphaf Andrés sögu post-ula en framhald hennar er í sí›ari hlutanum og er ﬂví sennilegt a› t‡nst hafi aftan af upphaflega handritinu og veri› bætt úr ﬂvíme› ﬂví a› skrifa Andrés sögu upp á n‡tt (a› mestu) og a›rar álíka sögur (sem voru e.t.v. upphaflega í handritinu). Handriti›er í stóru sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. A›eins ein rithönd er á eldri hluta handritsins en ﬂrjár á ﬂeimyngri. S‡nishorni› er úr Matheus sögu postula sem er í eldri hlutanum sem er ﬂekktur fyrir mjög mikla notkun banda og stytt-inga — einnig notkun latneskra styttinga sem eiga vart heima í norrænum texta. Skriftin er frumgotnesk.102030SESﬂﬂ4en ef hann: fyrst skrifa› ener hann en 5 skafi› út og hè breytt í ef.6po˙t = ‘eftir’.9˘ı˙cıpvlvs = ‘lærisveinn’.11non = ‘eigi’.12˘omınımeı = ‘drottins míns’.12ıe˙vchrı˙tı: í grísku eru or›in skrifu› me› <ι> (iota) og <χ> (khi) sem hefur veri› umrita› sem <x> í latínuí sta› <ch> (e›a <k>).16˘omınıno˙trı = ‘drottins vors’.18nı˙ı = ‘nema’.20enom: en lei›rétt úr hèoò.20Jnnomıne = ‘í nafni’.22po˙tolanom: m lei›rétt úr einhverju.25reykel˙e: e2sennilega lei›rétt úr ı.26˙e˘ = ‘heldur’.28etlıt: e sennilega lei›rétt úr t.24

Page 25

Page 26

*655 Fragment XXIII˙onar ìuﬂs *tımbraﬂe˙c ﬂa up veìer ıeru˙alem er po˙tolar ìuﬂs ﬂeır er v[0000000]monnomﬂótto lıtıl˙ verﬂer·urﬂo ˙kıol˙ menò· oc˙tıoúnerar heılagra<r> crı˙[tne]etta er ıt·xx˘a· ver˙·Tunc acceptabı˙ ˙acrıfıcıum ıu˙tıcıe oblacıone˙ etholocau˙ta·tunc ımponent ˙uper a…tare tuum uıtulo˙·ﬂat ﬂyﬂer sva·ﬂa mun˘v ﬂeckı\a÷˙c retl∂tı˙ fóún octƒfn·ﬂa mono ﬂeır leìıa kalfa a al-tare ﬂín·Nu ˙eger ˘avı˘ fyrer af ˙paleíx an˘a hverıar foúner ıcrı˙tnnemun˘o føúﬂar verﬂa· ocer ˙em hann mele meﬂ ﬂesom ahuga·ﬂaer crı˙tne tekr at ˙∂mıa˙c·ﬂa mun˘v ﬂeckelıga ﬂıìıa ﬂer foúner er helgermenò ﬂıner føúa ﬂer {fo®n}}er{ retl∂te ochreınlıfe·oc aﬂra manko˙te·aer ﬂesar foúner ıarteína·er lËg bıoﬂa *at ƒÕra ˙cyle·ﬂamun˘o ﬂıìıa foúner·octøfn·her ka…ar hann foúner ena *˙nere goﬂgernınga·en tofn ına ˙tøúre·Scılıa ocsva at hann ka…e foún retlete˙pınınì *chrı˙tz·en foúner octofn pınıngar heılagra manna·En ﬂat er fÌlger.a mono ﬂeır leìıa {leì[ıa] k}\kalfa÷ yver altare ﬂın·kømú tıl ﬂes ˙em hann meleﬂaò tıﬂ mono ˙amnaz at }at{ crı˙te er maclıga ma ka…a˙ca…tare ìuﬂs·fyr ﬂvıat sva ˙em foúner verﬂa føúﬂar yver altare·sva eroa…ar bøner oco… aheıt tıl ìuﬂs·chrı˙te ahende fólgın af heílagre crı˙tne·helger menò ﬂeır er ˙ıalfa ˙ıc føúa ˙aclau˙a tıl bana·ıfoúnìvﬂe·˙va ˙em kalfar uòger.ocmeínl√ser ¥oúo føúﬂer íenomfoúnom lËgom·M DC lXX369121518AM 655 XXIII 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1225–50, bókfell, 1 bla›, 19,0x14,0 sm, bl. 1r9.Bla› sem hefur a› geyma brot úr sk‡ringu á 51. Daví›ssálmi, sem jafnframt er fjór›i af 7 i›runarsálmum, á norrænu og bænirá latínu. Bla›i› er trúlega úr hómilíuhandriti úr Önundarfir›i sem var kalla› Villa á 17. öld vegna ﬂess hve erfitt aflestrar ﬂa›var. ﬁa› er í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skriftin er frumgotnesk.5101520ﬁﬂﬂJofanmáls655 Fragment XXIII = ‘[AM] 655 [4to] brot XXIII’.1tımbraﬂe˙c: ekki er öruggt a› ﬂa› eigi a› leysa bandi› í ﬂ („ﬂè“) upp sem e˙.10at ƒÕra: skrifa› af yngri hendi ofan í eitthva› sem hefur veri› skafi› út.11˙nere = ˙mere,ﬂ.e.smærri.13chrı˙tz: í grísku er or›i› skrifa› me› <χ> (khi) sem hefur veri› umrita› sem <x> í latínuí sta› <ch> (e›a <k>).26

Page 27

Page 28

ﬂe˙˙ı ero nƒƒn nacvera púe˙ta cÌnboúıòa ı˙lenzcra¯ı›ú *av˙tr lƒg˙ogo ma›úha…z ˙(on) Hıa…tı arn˙teın˙ ˙(on) ﬁoúarın ﬂoúvarﬂ˙ ˙(on)Pall bıarna ˙(on) O˘˘úgızoúar ˙(on)Teıtr cara ˙(on) Óarcv˙ marﬂar. ˙on.ﬂoúvar›ú ıoan˙ ˙(on) *Bıarnheﬂnı ˙ıgvrﬂar ˙(on) Helgı. ˙tarcaﬂar ˙(on)¯gmvn˘ú ˙v›ú ﬂoúkels ˙on. loƒtr˙°mvn˘ar ˙(on) ˚Ìıolƒr ˙∂mvn˘ar ˙(on)Ha…À teız ˙(on) Sceggı fencel˙ ˙(on)Svarthoƒﬂı *anrbıarnar ˙on.A˙geıÀ gv›mvn˘ar ˙(on) Scaƒtı ﬂoúarın˙ ˙(on) ﬂoú›ú ˙cvla ˙(on) Pall ˙√lva˙(on)Ormr \ve˙tr÷ ko›úan˙ ˙(on)EınaÀ ˙cvla ˙(on) Steını ﬂoúvarﬂ˙ ˙(on)ﬂoú›ú ﬂoúva…z ˙(on) ﬂoúgıl˙ ara ˙(on)Bran˘úﬂoúkel˙ ˙(on) Rvnolƒr ˘alc˙ ˙(on)Gv›mvn˘ú˘alc˙ ˙(on) O˘˘ı ﬂoúgıls ˙(on)Jngımvn˘úeınar˙ ˙(on)Bıarnı noú›ú conal˙. ˙ón. Ber˙ıhallvar›˙ ˙(on) ﬂoúgeıÀ gv›mvn-dar ˙on. Bran˘úvlƒheﬂın˙ ˙(on)Kløı˜r ﬂoú˙teın˙ ˙(on) Ketı… gv›mvn˘ar ˙(on) Gv›mvn›úcnvt˙ ˙(on) Joan ﬂoúvar›˙ ˙(on) Bıoún. gıl˙ ˙(on) RvnolƒÀKetıl˙ ˙(on) bÌ˙cop˙.Pre˙ta nƒƒn ﬂe˙˙ı voúo rıto› ﬂa er ﬂeıúlıƒﬂv a…ır a dógvm ﬂeıúa. Ketıl˙ oc magnv˙bÌ˙copa ı˙len˘ınga oc vılmvn˘ar abóGKS 1812 III 4toDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1225–50 & um 1477–91, bókfell, 4 blö›, 21,3x14,9 sm, bl. 1r10.Handrit í fjórum hlutum (GKS 1812 I–IV 4to), 36 blö› alls. ﬁri›ji og næstelsti hlutinn er 4 blö› (bundin inn sem 5.–6. og 35.–36. bl. handritsins) og hefur a› geyma efni af ‡msu tagi, svo sem nöfn nokkurra presta kynborinna íslenskra, heimskort, kalend-aríum og athugasemdir um rím (tímatal, kalla›ar Bókarbót). Kalendaríum er skrá kirkjunnar yfir helgidaga og kirkjuhátí›ir, ﬂ.e.messudagarím. Inn í ﬂetta kalendaríum eru fær› dánardægur nokkurra höf›ingja á fyrri hluta 13. aldar me› sömu rithendi; sí›-asta mannsláti› er frá 1245 (Styrmir fró›i Kárason ábóti í Vi›ey). ﬁa› er ﬂví líklegt handriti› sé skrifa› undir mi›ja öldina.Fræ›imenn hafa gælt vi› ﬂá hugmynd a› handriti› hafi veri› í Vi›ey, jafnvel öll bókin (GKS 1812 4to). Handriti› er í stórusextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. S‡nishorni› er úr skrá yfir kynborna presta frá 1143 me› stuttri vi›bóttveimur árum seinna um lát Ketils ﬁorsteinssonar (1075–1145) Hólabiskups. ﬁessi skrá hefur stundum veri› kennd Ara fró›aﬁorgilssyni (1068–1148). Á ﬂessari sömu bla›sí›u er einnig skrá yfir biskupa á 15. öld (Hólum 1442–94 og Skálholti 1457–90;6 fyrstu nöfnin), ábóta í Vi›ey, 14 presta og 6 manns til vi›bótar sem e.t.v. hafa veri› officialis e›a höfu›klerkar. E.t.v. er ﬂettaskrá yfir ættstóra presta á 15. öld, sbr. eldra tali›. Yngri skráin er skrifu› í fyrsta lagi ári› 1477 ﬂví a› ﬂá tók Magnús Eyjólfsson(–1490) Skálholtsbiskup vígslu — en hann er nefndur í biskupatalinu — og í sí›asta lagi ári› 1491 ﬂví a› Stefán Jónsson(–1518) Skálholtsbiskup er ekki talinn biskup en hann var víg›ur ﬂa› ár. Sama hönd er á spássíum í AM 680 a 1 4to og á bakhli›bréfs frá 1464 (AM 680 a 2 4to). Skrift eldri skrifarans er frumgotnesk skjalaskrift en yngri skrifarinn skrifar sí›léttiskrift.Handriti› var á›ur í Den gamle kongelige Samling í Konungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn.36912151821242730333av˙tr: merkir a› ¯ı›úlƒg˙ogo ma›ú ha…z ˙(on) og næstu 9prestar hafi starfa› í Austfir›ingafjór›ungi, sbr. 10., 16.og 23. línu7Bıarnheﬂnı = Bıarnheﬂın.13anrbıarnar = arnbıarnar.283691215182124ta at ﬂıngeÌrvm. *ó.c. xlııı. vetrvm eptır bvr›crı˙tz at alﬂÌﬂv talı. En ketı… holabÌ˙cop an˘aﬂız .ıı. vetrvm ˙ıﬂar ı ˙cala ho…t∆ƒo˙to˘ag ı˙olar ˙etr. ﬂa er var *octaba˙ apo˙toloúvmpetrı et paulı. Sva ˙agﬂı magnv˙ bÌ˙cop ara ƒroﬂa. er ˙ıalƒr *ver vı› an˘\l÷at hans.*Nomına epı˙copoúum matheus· An˘úeas JohannesSueıno. Óagnus Got˙kalcus Olauıusƒınnboge alƒ≤ur Nıcolaus Kaúl JohannesAbote ˙teinmo˘uú Jonpal˙˙on ˙ıúa Jo[n]˙ıgmun˘˙˙on ˙ıúa ˙uein ˙ıúa helge ˙ıúaolaƒuuú ˙ıúa ﬂollakuú ˙ıúa ﬂoúbıoún˙ıúa Aúnnoú ˙ıúa ƒlo˙e *˙ıúúa beúnaú˘u[ú]˙ıúa beúguú ˙ıúa an˘úe˙ ˙ıúa mag[nus]˙ıúa gu˘mun˘uú ˙ıúa gı˙le.gu˘z na˘gu˘ minn komitil minn3ó.c. xlııı = óılle<˙ımo> cent<e˙ımo> quadrag<esımo>. ter-<tio> = ‘ﬂúsundasta, eitthundra›asta, fertugasta ogﬂri›ja’.6–7octaba˙ apo˙toloúvm petrı et paulı = ‘á áttunda degi eftirPéturs messu og Páls’, ﬂ.e. 7. júlí.8ver = var.9Nomına epı˙copoúum = ‘Nöfn biskupa’.16˙ıúúa: óvíst hvort depillinn e›a broddurinn yfir ú er bande›a eitthva› anna›

Page 29

Page 30

*Fragment θ. Folio I.at ˙kıÀa ueò˘r∂›om ﬂeıÀa. En he›an ıƒra ˙cal ececkı aƒ ˙para ﬂat er ec ma geÌra t(ıl) uﬂurƒtar ﬂoú˙teını. hıtt mun ec ∂tla ˙agﬂı egıll at hlutı ÌckaÀ ƒe›ga mÌnı uera ﬂuı ueÀı er ˘eıll˘ır ¥árar ˙tan˘a lengrhug›a ec √nun˘r at ﬂu mÌò˘ır ﬂat uıta at ec heƒı hall˘ıt retto malı ƒÌrır ﬂeım óonnoó er ˙tƒÀı bockarhaƒa uerıt en ˙ua ˙em ﬂıt ƒe›gar ero›. En o˘˘r oc eınaÀ er ˘regız haƒa t(ıl) ˙ua mı√c t(ıl) ﬂe˙˙a mal˙ munoher ˙capna›ar uır›ıng haƒa hlotıt aƒ ﬂuıgeıÀ blun˘r ˙Ì˙toú ˙(onr) egıls ¥ar ﬂar aﬂıngıno oc haƒ›ıgengıt hart at lıﬂueızlo ¥ı› ﬂoú˙teın. hann ba› egıl oc ﬂaﬂoú˙teın coma ˙er t(ıl) ˙ta›ƒe˙to út ﬂangat a mÌrarhann bıo *a›r ƒÌr ˙uòan huıt á ƒÌrır neﬂan blun˘z ¥atngıll toc uel aﬂuı. oc ƒÌ˙tı ﬂoú˙teın at ﬂeır letı hann ﬂangat ƒara. Egıll ˙ettı ﬂoúgeır blun˘ nı›r at ana breckon ˙teınarr ƒƒú›ı bu˙ta› ˙ıò út Ìƒır lang á. oc ˙ettız nı›rat leıro lƒk. En egıll reı› heım ˙u›r a ne˙ eptır ﬂıngıtme› ƒlocc ˙ıò. oc ˙kıl›oz ﬂeır ƒe›gar me› k°rleıc.a›r ˙a ¥ar me› ﬂoú˙teını er kalla›r ¥ar írı huerıom óanne ƒothuatarı oc óanna ˙kÌgn˙tr. hann ¥ar utlen˘r oc leÌ˙ıngı ﬂoú˙teın˙.enﬂo haƒ›ı hann ƒıar g°zloú. oc me˙t ﬂat at ˙amna gell˘ ƒe uppa¥árom.en oƒan ah√˙t t(ıl) rétta. En ﬂa um ¥arıt eptırƒar˘aga.let ﬂoú˙teınn ˙amna gell˘ ƒe ﬂvı er eptır haƒ›ı oú›ıtum ¥arıt.oc ∂tla›ı ˙ıﬂan at lata reka ﬂat t(ıl) ƒıallz upp. Jrı¥ar ıƒıar retnom.en ﬂoú˙teınn oc hu˙carlar han˙ me› honom reı› upp t(ıl)ƒıallz.oc voúo ﬂeır .vııı.˙aman.ﬁoú˙teınn let ger›a gar› um ﬂuera grı˙ar tungo mıllı langa ¥atz oc glıuƒr ár.let ﬂoú˙teınnﬂar at uera marga óenn ﬂa um ¥arıt ﬂvı at ﬂat er l√ng leı› atger›a.EÂtla›ı ﬂoú˙teınn at haƒa ﬂar lambhaga ﬂvı at ﬂoú˙teınn haƒﬂı √rgrÌòı ˙√›ƒıar. En er ﬂoú˙teınn haƒ›ı lıtıt Ìƒır uerk hu˙karla ˙ıòa. ﬂa reı› hann heım. En er hann kom gegnt ﬂıng ˙t√›ﬂa com ﬂar ırı hl√paò˘ı motı honom. oc ˙ag›ı at hann uıll m∂laeın m∂lí ¥ı› ﬂoú˙teın.ﬂoú˙teınn ba› ƒ√ron√ta ˙ına rı›a ƒÌrır ƒraóme›an ﬂeır tala›ı. Jrı ˙ag›ı ﬂoú˙teını at hann haƒ›ı um ˘agıò ƒarıt upp a eınkuòır oc ˙étt t(ıl) ˙√›a. Ec ˙a ˙ag›ı hann ı˙cogınum ƒÌr oƒan uetr g√to at ˙kıno ¥ı›.xıı.˙pıot.oc eıgı ¥ar mer grunl√˙t nema ˙kıll˘ır nockoúır mÌò˘o ueraﬂar.ﬁoú˙teınn ˙uar(a›ı) hátt sva at ƒ√ron√tar han˙ heÌr›o.huatmÌnı honom nu sva aòt at hıtta mıc.at ec mega eıgı rı›a heım leı›ar mıòar. En ﬂo mun √luall˘ı ﬂyckıa u36912151821242730333639AM 162 A θθfolSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1250, bókfell, 4 blö›, 23,5x13,0 sm, bl. 4v11.Brot úr Egils sögu Skallagrímssonar. Elsta var›veitta handrit Íslendinga sagna. Blö›in eru oft köllu› ﬁetubroti› og eru úr hand-riti í fjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er vi› íslensk handrit en í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skriftiner frumgotnesk en e.t.v. undir áhrifum frá skjalaskrift.ﬁoúEEÓÓofanmálsFragment θ. Folio I = ‘Brot θ. Bla› I’.13a›r: a er lei›rétt úr einhverju.30

Page 31

Page 32

19mannanna.rett oc blezat ær haƒv› ˙Ìn› ær ællıgar.eƒﬂat var her¥ılega neí˙t oc *ranglega ra˙cat. €n ﬂavƒe er menn gvll˘v ƒırır ¥anhagı ˙ına.let hann all˘úegı ¥ı›annvr ƒe.hell˘ú lagﬂı hann ﬂav tıl ﬂe˙˙.at ﬂav hıv er ¥elƒo®v ˙aman.oc varv ƒelav˙ mættı ﬂa hell˘ú ˙aman.¥era en a›ú.oc Ìrﬂı ﬂeım ﬂat ﬂa nocqvot tıl ˙cıol˙.ocÌ¥ırbóta ˙ınna vráﬂa.ær ƒeın hoƒﬂv latıt.Thoúlacr bÌ˙cvprávƒ ﬂav ra› oll a˙ínvm ˘agvm at logvm. ær hann ¥ı˙˙ı at vløgvmra›ın ¥era.hvart ˙em hlvt attv ı ˙tπúrı menn e›a ˙mÃrı.ıgı ¥ar› hann ¥ı› ˙vma hoƒﬂıngıa me› allv ˙amhvga.ﬂvıat hann ˙amﬂÌcﬂı ﬂat eıtt ¥ı› ﬂa ær ¥el ˙amﬂı.ﬂottı honomﬂat mıclv meıra nı›® ƒall gv›˙ crı˙tnı eƒ goƒgvm monnomgaƒv˙c ˙toúır hlvtır Ì¥ır.Vır›˘ı hann oc ¥ı› ﬂa eıgı meı-rı ¥arkvnn.At hepta ˙ıc eıgı at vleÌƒﬂvm hlvtvm ær a›ú hoƒ-ﬂv bæﬂı mıkıt lan aƒ gv›ı ı av›úæﬂvm oc mann¥ırﬂıngvm.v ær at ˙egıa ƒra hver˙ ˘ag˙ hattvm en˙ ˙ælathoúlac˙ bÌ˙cvp˙.hve ıaƒnlÌn˘ú hann var at goﬂv ær hann mæltıall˘úegı ﬂat oú› ær eıgı kπmı tıl nacqverrar nÌt˙emﬂareƒ hann ¥ar at ﬂvı ˙ottr.hann var oc˙va ¥arr ı˙ınvm oúﬂvm.athann la˙ta›ı all˘úegı ¥e›ú ˙em margır gera oc enga ﬂa hlvtıær eıgı ero la˙tan˘ı.oc hann ˙a at eptır gv›˙ ¥ılıa ƒo®o. hannlangaﬂı tıl πngra dπgra.hann qvı˘˘ı oc engv ¥ılgı mıocnema ımbúo˘ogvm oc alﬂıngı.aƒ ﬂvı alﬂıngı at hanomﬂottı ﬂar margr ma›ú ¥erﬂa ¥ıllr vega vm ˙ín malaƒerlı ˙a ær mıkıl˙ var ¥er›ú.oc hanom mıkıt ¥ı› lıggıa.n aƒ ﬂvı ımbúodagvm.at hanvm ﬂottı ﬂat abÌrgﬂar ra›mıkıt.at ¥ıgıa ﬂa menn ær tıl ﬂe˙˙ ˙ottv langa leı›.oc369121518212427AM 383 I 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1250, bókfell, 2 blö›, 20,9x14,5 sm, bl. 2r12.Brot úr ﬁorláks sögu helga hinni elstu. ﬁorlákur ﬁórhallsson (1133–93) var biskup í Skálholti. Blö›in eru í stóru sextánbla›a-broti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skriftin er frumgotnesk en e.t.v. undir áhrifum frá skjalaskrift.ENN2€2ranglega: r lei›rétt úr l.32

Page 33

Page 34

˘aga aﬂeım ƒllom aòat ˙umar her ıboan˘a kırkıogar›e mı›¥ıco ˘ag ımıtt ﬂıng. Vtlagr er hueÀma›úııı.óoúcom. er ƒæ lætr ˘ema eƒ hann ˙egır eıgı lƒg˙ogo manne tıl oc sua huerır ˘om˙ up˙ogo ¥áttar haƒa ¥erıt.er oc ﬂa er log˙ƒgo ma›úheƒır haƒt ııı. ˙umur log-˙ƒgo. oc ˙cal hann ﬂa ˙egıa upp ﬂıng˙cop et ıııı›a ˙umar ƒƒ˙to ˘ag ıò ƒÌÀa ıﬂıngı. ﬂa er hann oc l»sƒra log˙ogo eƒ hann ¥ıll. Nu ¥ıll hann haƒa lƒg˙ogo lengr eƒ a›úır uòa honom. ﬂa ˙cal eò meırelutr *lƒgrétto manna ra›a. ﬁat erocat lƒg˙ƒgoma›úer ut lagr ııı.óoúcom.eƒ hann kemú eıgı tıl alﬂıngı˙ƒo˙to ˘ag ıò ƒÌÀa a›ú menn gangı tıl lƒgberg˙at n√›˙Ìnıa l√˙o. en˘a eıgo menn ﬂa attacA aòan log˙ogo maò eƒ ¥ılıa. logretto ﬂattr√gretto ˙culo ver oc eıgA oc haƒa her huert˙umar a alﬂıngı. oc ˙cal hon ˙ıtıa ıﬂeım ˙ta› a¥alt˙em lengı heƒır verıt. ﬁar ˙culo pallar ııı.¥era vmbhuerƒı˙ lƒgréttona. sua ¥ı›ır at rumlega megı ˙ıtıa ahuerıom ﬂeıra ƒernar tÌlptır manna. ﬂat eroxıı menn oúƒıoú›unge huerıom er lƒgretto ˙etoeıgo. oc log˙ƒgo ma›úvm ƒram sua at ﬂar ˙culo rá›alogom oc loƒom. ﬂeır ˙culo allır ˙ıtıA amı› pallı ocﬂareıgo bÌ˙cupar ¥arır Rum. ﬁeır menn .xıı. eıgo logrétto˙eto oú noú›lendınga ƒıoú›ungı er ƒara me›go›oú› ﬂ√.xıı. er ﬂar voúo ﬂa hƒƒ› er ﬂeır átto ﬂıngƒıogur. eò Go›ar ııı. ıhuerıo ﬂıngı. Eò ıƒllomƒıoúﬂungom oﬂroó. ﬂa eıgo menn ﬂeır ıx. lƒgrétto˙eto oúƒıoú›unge huerıom er ƒara me› go›oú›ƒull oc ƒoún ﬂ√ er ﬂa voúo ﬂríu ı¥árﬂıngı huer-ıo. er ﬂıng voúo ııı. ıƒıoú›ungı hverıom. ﬂeıra ﬂrıìıa.en˘a ˙culo ﬂeır allır haƒa me› ser maò eıò oú ﬂıngıhverıo eno ƒoúnA.sua at ﬂo eıgnız xıı. mennlƒgrétto ˙eto. oúƒıoú›ungı huerıom. En ƒoúngo›oú› noú›len˘ıngA ƒll ero ƒıoú›ungı ˙cerﬂ3691215182124273033GKS 1157 folDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1250, bókfell, 93 blö›, 35,4x24,3 sm, bl. 42v, ekki öll bla›sí›an og smækka› (87%)Konungsbók Grágásar13.Grágás. S‡nishorni› er úr Lögsögumannsﬂætti og Lögréttuﬂætti. Sennilega vantar tvö bl. í handriti›. Handriti› er í fjögrabla›a-broti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. ﬁeirri hugmynd hefur veri› kasta› fram a› skrifarinn sé ﬁórarinn kaggi Egilsson(–1283) á Völlum í Svarfa›ardal og a› ﬂa› hafi veri› skrifa› á sí›ari hluta sjötta áratugar 13. aldar (um 1255–58). Fremstu 13blö›in eru ﬂó me› annarri hendi og hefur veri› stungi› upp á ﬂví a› ﬂeim hafi veri› bætt vi› handriti› um 1300 e›a sí›ar fyrirblö› sem hafi t‡nst e›a ey›ilagst en ﬂa› er óljóst. A›alhöndin á ﬂessu handriti er einnig a›alhöndin á Sta›arhólsbók Grágásar(AM 334 fol) og sama hönd er á bla›inu úr Kringlu (Lbs frg 82). Skriftin er textaskrift. Handriti› er kalla› Konungsbók vegnaﬂess a› ﬂa› var lengi var›veitt í Konungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn (ﬂa› var í Den gamle kongelige Samling).at alﬂıngı˙ neƒno. vı› ƒull go›oú› oòur ƒll alan˘eher. ﬁat er oc vm ﬂa menn alla er sua eıgo lƒgretto ˙e-to ˙em nv var tınt. at ﬂeıra hueÀ a at ˙cıpa tueımóonnom ılogretto tıl vm ra›a me› ser ƒ›úom ƒÌrır ser eò o›-rom abac ser. oc ˙ınom ﬂıng monnom. ﬂa ver›a pallar ˙cı-pa›ır tıl ƒullz oc ƒernar tÌlptır manna ahverıompalle. engır menn ˙culo ˙ıtıa ƒÌrır ıòan palla ﬂa erlogretta er ru˘˘ nema ﬂeır er mal eıguz vı›en ˙ıtıa a¥alt ﬂe˙˙ am<ı>lle. oc a lƒg˙ogo ma›úat˙cıpa rum ﬂat. ut ƒra pƒllom a alﬂÌ›a at ˙ıtıa.eım eınom monnom er rett at ˙tanda upp at lƒgréttoﬂa er ﬂar ˙cal k©úa log e(›a) loƒ. er vm mal manna ˙culomæla.oc ﬂeım o›úom er Ìztır ero ﬂeıra er ﬂar ero comnır.utlagr er huerr ııı.óoúcom. er eıgı gøúır sua. oc a ˙a ˙oc er¥ıll. Eò eƒ menn tro›az sua mıoc At lƒgrettoƒÌrır ƒn˘co˙t e(›a) gera ﬂar hrang ﬂat e(›a) haréÌ˙tıat ƒÌrır ﬂuı aƒ glapaz mal manna oc var›ar. ﬂatfıoúbaug˙ìar› ˙em ƒllﬂıng˙ aƒ glopon. Eƒ ﬂeır menn coma tıl lƒgréttoer ﬂar eıgo ˙etur eò a›úır haƒa ˙etz ırum ﬂeıra. ﬂa˙culo ﬂeır beı›a ser ruma. oc er hınom ¥ıtı˙ l√˙t eƒﬂeır ganga ﬂa ıbúot. En eƒ ﬂeır híra ¥ı› ﬂa er rum˙er beítt. oc var›ar. ﬂat ııı.óarca. utleg›. ﬂa ˙cal eıgan›ebeı›a ˙eto ˙ıòar me› vatta. oc var›ar. ﬂat fıoúbaug˙ìar› eƒﬂa er¥arnat. ﬁat ero alt ˙teƒno ˙acır. oc ˙cal q(ue›ıa). ıx. h(eımılı˙)b(ua) ﬂe˙˙ er ˙(ottr) er tıl fıoúbaug˙ ˙aca eò.v. tıl utleg›ar.erocat lƒgretta ˙cal ut ƒara ˘úottın˙ ˘aga bá›aıﬂıngı. oc ﬂıng l√˙na ˘ag oc a¥allt ﬂe˙˙ ı mılleer log˙ogo ma›ú¥ıll. e(›a) meıre lutr manna. oc ıhuert ˙ıò er menn ¥ılıa rÌ›ıa logrétto. ﬂar ˙culomenn rétta lƒg ˙ín oc gera nÌmælı eƒ ¥ılıa.ar ˙cal beı›a monnom ˙Ìcno leÌƒA allra. oc ˙attaleÌƒa ﬂeıra allra er eınca loƒ˙ ˙cal at beı›a.oc margra loƒa *aòera. sua ˙em tínt er ılogom.˙cal allt metaz sua ılogrétto ˙em loƒat ˙e84ﬁatLﬁﬁatﬁﬁat33aòera = aòarra.spássíaNovæ Con˙titut∆one˙ = ‘n‡jar lagagreinar’.10lƒgrétto: rétto er skrifa› ofan í eitthva› sem hefur veri› skafi›út.*Novæ Con˙titut∆one˙2. 3.34

Page 35

Page 36

19.ec bıl˙cırnı me› bvgomoü.raòa ﬂeıra er ec rept vıta mín˙ veıtec me˙t magar. Fımmhvn˘rvﬂ ˘Ωra oc vm ƒıoúom togom sva hyìec at valh√llo vera. vııı. hvn˘rvﬂ eínherıa ganga oú eınom˘vrom ﬂa er ﬂeır ƒara at vıtnı at vega. HeıﬂrΩn heıtır geıter ˙ten˘ú h√llo a herıaƒ√˘ú˙.oc bıtr aƒ l∂raﬂs lımom ˙cap ker ƒÌlla hon ˙cal ın˙ ˙círa mıa›ar kna at ˙v veıg vanaz. Eıkﬂy-rnır heıtır hıoútr er ˙ten˘ú ah√llo herıa ƒ»ﬂr˙.oc bítr aƒ l∂raﬂ˙ lımom eò aƒ han˙ hoúnom ˘rÌpr ıhvergelmı ﬂa›an eıgo votn√ll vegA. Síﬂ oc víﬂ ˙∂kın oc eıkın ˙v√l oc gvòﬂró ƒıoúm ocƒımbvlﬂvl. rín oc reòan˘ı gıpvl oc g√pvl. g√mvl oc geırvımvl. ﬂ∂r hverƒa vm ho˘˘ go›a. ﬂ‡n oc vın ﬂ√ll oc h√ll.graﬂoc gvòﬂoúın. Vín á heıtır enn √òoú veg˙vıò ﬂrı›ıa ﬂıo˘nvma.n‡t.oc n√t. n√ò.oc hr√ò. ˙lıﬂ oc hrúıﬂ.˙ylgr oc ylgr.víﬂ oc vánv√n˘ oc ˙tr√n˘ gı√ll oc leıptr ﬂ∂r ƒalla gvmnom n∂r *er ƒalla tılhelıar he›an. K√rmt oc √rmt oc kerl√gar tv∂r ﬂ∂r ˙cal ﬂoÀva›a hverıan ˘ag er hann ˘ƒma ƒeÀ at a˙cıyì˘ra˙ıl˙. ﬂvı ata˙ brv breò √… *logo heılog votn hlóa. Glaﬂrocgyllır gleroc ˙ceı›brımır ˙ılƒrıntoptŸr oc ˙ınır gí˙l oc ƒálhoƒnır gvll toppr oclettƒetı ﬂeım rí›a ∂˙ır ıóm ˘ag hvern er ﬂeır ˘ƒma ƒara at a˙cı yì˘ra˙ıl˙. ﬁrıár rƒtr ˙tan˘a aﬂrıa vega vn˘an a˙cıyì˘ra˙ıl˙. hel b‡r vn˘ır eıòı aòaÀı hrımﬂvr˙ar ﬂrı›ıo meòzkıróenn. Ratato˙cr heıtır ıkoúnı er reòa ˙cal at a˙cı yì˘ra˙ı<l>˙. arnaroú› hann ˙cal oƒan bera oc ˙egıa níﬂh√ìvı nıﬂr. Hırtır ero oc ƒıoúır.ﬂeır˙ aƒ h∂ƒıngar á. *agaghalsır gnaga.˘aıò oc ˘valıò.˘ΩneÌroc ˘vraﬂróú. Ormar ƒleırı lıìıa vn˘ır a˙cı yì˘ra˙ıl˙ eò ﬂat vƒhyìı hverr.o˙vıﬂra apa. Goıò oc moıò ﬂeır ero graƒΩıtnı˙ ˙ynırgrabacr oc graƒv√llvﬂr oƒnır oc *˙vaƒnır hyì ec at ∂ ˙cylı meıﬂ˙qvı˙to má. A˙cr yì˘ra˙ıl˙ ˘rygır erƒı›ı meıra eò menn vítıhıóútr bítr oƒan eò ahlıﬂo ƒΩnar ˙cerﬂer ní›h√ìr neﬂan.rı˙t oc mı˙t vıl ec at mer hoún berı ˙ceìı√l˘ oc ˙c√gvl. hıl˘ıoc ﬂrv›ı hl√cc oc herƒıotur. g√ll oc geır√lvl. ran˘grıﬂ.oc raﬂgrıﬂ <oc> regınl∂ıƒ ﬂer bera eınherıom √l. Arvacr oc al˙víﬂúGKS 2365 4toDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1270, bókfell, 45 blö›, 19,0x13,0 sm, bl. 10rKonungsbók eddukvæ›a14.A›alhandrit eddukvæ›a. Í handritinu eru 28 eddukvæ›i auk 12 stuttra lausamálsgreina. S‡nishorni› er úr Grímnismálum. Hand-riti› er í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skriftin er textaskrift undir nokkrum áhrifum frá léttiskrift.Handriti› er kalla› Konungsbók vegna ﬂess a› ﬂa› var lengi var›veitt í Konungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn (ﬂa› var í Dengamle kongelige Samling).36912151821242730HH14er = en.17logo = loga.24agaghalsır = gaghalsır.27˙vaƒnır: n lei›rétt úr einhverju.36

Page 37

Page 38

11 20nu mıkıt lı›. en ﬂo mıklo meıra aƒ ˙erkıom.taka nu mıoc at ﬂÌnnaz ƒÌlkıngar ﬂeıra.oc ﬂeır at ˘ıgnaﬂott enn ¥∂re vtal lı›˙ epter.En ﬂott grıcker ¥∂re ƒaer hıa ˙erkıom.ﬂa letıaz ﬂeır ﬂo ecke á˙oknenne.ﬂvıat˘ırƒ› ocar∂›e b∂ta ﬂeım lı›˙coútenn.Oc nu er ˙erker taka áhøl hopa.ﬂa rı›úƒram konungrenn ˙ıalƒr.alexan˘er.˙va ˙nart ˙em ell˘ıng ƒlÌge.hann rÌ›ú ˙er goto ígegnom ƒotgongo lı›.oc ˙va rı˘˘ara lı›.¥an˘ar eıgıﬂott ﬂÌckt ˙e ƒırer ˙cıpat ˙pıotvmoc˙ver›om.¥ıll at ¥ı˙o na ˘arıo ƒÌÀ en ƒlottenn bre˙te.En eınngauƒugr ƒr∂n˘e ˘arí˝ er oxatreu˙ heıter ﬂrongr ˙aman ƒÌlkıng han˙.˙va at.alexan˘er.naer eıgı ˙∂kıa˙ıal¥an ˘arıum.Nu tekz aƒ nÌıo mıkıt mannƒall ı h¥aÀatveggıo lı›.hoƒ›engıarner ˙ıal¥er takanu at ƒalla hveÀ at au›rom.Bar˘aga gÌ›ıan er bellona heıter hrı˙ter ˘reÌruga *ebran˘a oc ˙árallzkonar ˘au›a.Sumer ero ˙cotner ígegnom barkann e›a í ˙ma›armana.˙umum lıggr heılenn vte.˙umer ƒa bana aƒ ˙cotom e›a ˙longom.hal˙beınet er brotıt í˙umom.en ı›ren lıggıa ˙umom ute.moú-gum ¥er›a oc ˙ver› at ˙ka›a.AnnaÀ ˘eÌrnu.en annaÀ er ˘au›r me› ollo.AnnaÀ ˙prauclar nu.en an-naÀ er ƒull ˙∂ƒ›r.Sa ma›r ¥ar ílı›e ˙erkıa er zoroa˙ heıter egıpzkr ma›r aƒ boúg ﬂeıre er memphı˙heıter.hann ¥ar au›ken˘r aƒ agetlıgom ¥apnom ﬂeım er hann bar.oc hann kunne me˙t ıherınom aƒ a˙tronomıaoc ¥ı˙˙e goúla aƒ naturo hımıntungla.nér ¥era mon˘e ár e›a Ωáran.˙nıo˙amr ¥etr e›a ¥axt-˙amt ár heítt ˙umar e›a ﬂat hau˙t er ¥ín ﬂrı¥ız a.Mu˙ıcam kunne hann oc har›la ¥el.oc allan˙tıoúnogang ˙cıl›e hann agetlıga.Orlog manna ¥ı˙˙e hann oc ƒÌrer aƒ ˙tıoúno ı›rott ˙ınne.oc ﬂat er ˙cıot-a˙t at ˙egıa ƒra at alla heım˙en˙ naturv haƒ›e hann luct ˙er íbrıo˙te.Oc nu haƒ›e zoroa˙ ˙etƒÌrer aƒ ˙tıoúnogang at hann mon˘e ˙camt haƒa olıƒat.En ﬂvıat eıgı ƒek hann hell˘ú en a›reroúlogum vmturnat.ﬂa ko˙tgeƒer hann ˙em me˙t at na ƒun˘e konung˙en˙ ˙ıalƒ˙.alexan˘rı.oc gırnız mıoc aat ƒalla ƒıre ¥apnom ˙va ¥ır›uleg˙ hauƒ›engıa. Oc ﬂvıat hann hatar lı¥et.en el˙kar bar˘a-gann ﬂa ra˙ar hann ƒram ıƒÌlkıngar bro˘˘enn ímot.alexan˘ro.oc ﬂegar er zoroa˙ ƒ∂r ˙et konungenn ﬂa letrhann ˘rıƒa ﬂÌct at honom ˙cotvapn oú keÀv er hann ˙at í.Eıgı gremr hann at eın˙ konungenn at ˙er me› ¥apnagange.hell˘ú l∂tr hann ƒÌlgıa brıgzle oceìıan ˙va m∂lan˘e.heÌr›u neptanabı ˙on elıƒ ˙coó*mo›oú ﬂınnar.hvı glatar›u ˙arvm.oc ¥ınnr á˙len˙capar monnom.˙nu hell˘r ámek vpp ≠›e ﬂınne.oc eƒ ﬂu heƒer enn nockoún krapt me› ﬂer.ﬂa legg mek vı› ıoú›o.ﬂvıat mınom rı˘˘ara ˙capƒÌlgıa ˙ıau ˙pec›ar ı›rotter.em ec aƒ ﬂvı ¥er›ú at bera tvau cıapell aƒ lauro Annat ƒıre rı˘-˘ara ˙cap.en annat ƒıre klerk˘ome.Sva mæler zoroa˙ en.alexan˘er.konungr ¥ıll eıgı reı›az ¥ı›ako˙tom han˙.hell˘r ¥ıll hann mı˙cunna ﬂeım er gırnız at ˘eÌıa ƒırer han˙ ¥apnom.oc ˙varar honom ˙vablı›lega.hoho.˙cÌ˙˙e mıkıt ˙eger hann.hverr ˙em ﬂu ert ﬂa bı› ec at ﬂv lı¥er.oc ƒÌrer ƒarer eıgı í˘au›a ﬂınom herbergı ˙va ˙toúra íﬂrotta.oc all˘regı ˙cal mın hon˘.e›a mıtt ˙ver› ˙aur-gaz ı ˙va marg ¥ıtrom heıla.Ertv har›la nÌt˙amlegr heımınom.E›a hver ¥ılla eggıar ﬂecat ¥ılıa ˙va rapa tıl helvıtı˙ ﬂar ˙em engı ¥ızka ma ﬂrı¥az.˙va m•lltı konungrenn.En zoroa˙leÌpr oú keÀvnne ocat konunge oc hoggr tıl han˙ me› ˙¥er›e ál∂ret ﬂar ˙em m∂tız brÌnıanoc brÌn ho˙an oc helgar ˙va ¥ıg¥ollenn me› konung˙ blo›e.Nu reı›ız konungr en keÌrer ﬂo brotthe˙t ˙ınn me› ˙porom tıl ﬂe˙˙ at hann mege ﬂÌrma zoroe octempra ˙va reı›e ˙ına.EnBB iiiiiijj3691215182124273033AM 519 a 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1280, bókfell, 37 blö›, 21,8x15,0 sm, bl. 11r15.Alexanders saga. Alexanders saga var samin af Galterus de Castellione á 12. öld og ﬂ‡dd af Brandi Jónssyni (–1264) ábóta íﬁykkvabæ og sí›ar biskupi á Hólum. Alexander mikli (356–323) var makedónskur herkonungur. Frakkinn Galterus de Castelli-one (e›a Philippe Gautier de Châtillon) orti kvi›u á latínu um Alexander mikla (Alexandreis) um e›a upp úr 1180 eftir sögu umAlexander (Historiae Alexandri Magni) eftir Rómverjann Quintus Curtius Rufus sem var uppi á 1. öld. Galterus var lær›ur ma›-ur og kirkjunnar ﬂjónn á Frakklandi og Englandi og sí›ast kennari. Handriti› er í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldarhandrit. Skriftin er textaskrift.Bello[na]˙[a000]1241[25]51015202530358ebran˘a = vebran˘a?24mo›oú: o1e.t.v. lei›rétt úr u.38

Page 39

Page 40

16.Isl perg 33 2 4toFøroya Landsskjalasavn, ﬁórshöfn28. júní 1298, bókfell, 4 blö›, 26,5x19,0 sm, bl. 2vKongsbókinFæreyska sau›abréfi›. Sau›abréfi› er eins konar réttarbót Hákonar háleggs Magnússonar (1270–1319) hertoga og sí›ar Noregs-konungs fyrir Færeyjar, ﬂ.e. skipan um sau›fé o.fl. Sau›abréfi› er bundi› me› handriti (71 bl.) af landslögum Magnúsar laga-bætis Hákonarsonar (1238–1280) Noregskonungs frá byrjun 14. aldar (Sth perg 33 1 4to) en ﬂau giltu í Færeyjum ásamt Sau›a-bréfinu. Handriti› er í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Sau›abréfi› hefur sennilega veri› bundi› inn me›landslögunum á fyrri hluta 14. aldar og handriti› kalla› Kongsbókin ﬂegar á mi›öldum. Sk‡ringin er líklega sú a› lögmannsem-bætti› í Færeyjum hefur átt hana. Teitur prestur skrifa›i Sau›abréfi› og hafa flestir fræ›imenn tali› a› hann hafi veri› norskuren um hann er ekkert meira vita›. Jan Ragnar Hagland hefur ﬂó fært sterk rök fyrir ﬂví a› hann hafi veri› íslenskur. Ef ﬂa› errétt er hann elsti íslenski skrifarinn sem nafngreindur ver›ur me› vissu. Bár›ur Pétursson skrifari kansellísins (sí›ar lögma›urog féhir›ir) skrifa›i svo bréfi› á ne›ri spássíunni; engin ástæ›a er til a› ætla anna› en a› hann hafi veri› norskur. Til eru mörgbréf me› hans hendi frá árunum 1297 til 1329. Bréfi› nær ﬂvert yfir opnuna (2v–3r). Handriti› Isl perg 33 4to var lengi í Kon-ungsbókhlö›unni í Stokkhólmi eins og safnmarki› ber me› sér en er nú var›veitt í Landsskjalasafninu í ﬁórshöfn. Skrift Teitser textaskrift en skrift Bár›ar er árléttiskrift (bréfaskrift).u lıggıa haglen˘∆ ˙amanutan gar›s. oc •ıg¥ .ı∆. mennhuaÀ ˙ınn haga. oc gengr ˙√˘ú orannaÀs haga oc ı hıns. oc ¥er˘ú ﬂar hagƒa˙tr. oc tell hınn at er ﬂann haga a. ﬂatacı ˙a ˙√› ˙ınn allan. oc berı ı ˙ınn haga.u gengr ﬂe˙˙ı ˙√˘ú aptr ı ﬂann hagaer hann ¥ar brot oú boúınn. oc sva annat˙ınn. oc ﬂúı›ıa ˙ınn. ƒallı ﬂe˙˙ı ˙au˘rugıll˘ú ﬂæım er a. uttan hann ¥ılı tacalæıg¥ ƒÌrır haga ˙ınn .xx. alnır ƒÌrır˙au›a óoúk hueÀıa. Énn eƒ han uıll æıgıl•ıgu taca. ﬂa ˙kal hınn er ˙√› a bıo›ahonum k√p a hal¥um ˙√›ın¥m ¥ı› ˙ık.Nu eƒ hann ¥ıll huarkı kaupa ne læıgu taca. ﬂa ƒπúı hınn ˙√› ˙ınn oú haga ˙•r at hagræ˘um. oc ha¥ı oú. ınnan .xı∆. mana›a. Nu ¥ıll ˙a er ˙√›a. huarkí l•ıgu bıo›a. ne ˙ælıa ﬂæımer hagann a. ƒallí ˙√›ú ugıll˘ú ˙ema›ú. ﬂar ˙kal ˙√› o¥an r•ka ˙em haner hagƒa˙tr. oc rætt¥m upp hall˘a huerÀeptır ˙√›a magní. enn eƒ o›úu ¥ı˙uer gíoút. bπtı konungı .ıı∆. √Àum .˙ılƒrs. ennhınvm ˙ka˘a bot eptır logumer ˙√›ınn a eƒ ˙ka˘ı ¥er˘ú at. Nueƒ menn ero at ˙amrættı. oc æıgoﬂar margır menn ˙√› ˙aman.ﬂa merkı hverÀ lamb eptır ﬂuí˙em a a •À tíl. oc hÌggı at h¥emargrt¥ıl∂mb˘ú er. oc sva eƒ ukunnr ˙√›ú er ı ﬂæıúı rætt. ﬂa hÌggı ˙√›a menn at huer˙o margaÀer lomb ha¥a. oc merkı huerÀılamb er æıgı er gæll˘. Énn eƒ æınnhuerÀ mı˙markar ˙√› ı ﬂe˙˙aÀırætt. ﬂa ha¥ı ˙a ˙au› ˙ınn er a.ﬂegar r•ttar kenníngar koma tıl.eƒ ˙a ma ˙ınní •ínkunn a koma.e(›a) annan ˙√› ıaƒngo›an. enn˙a ˙e eng¥ ˙ækr er mı˙marka›ıı ˙amr•tt. Nu æıgv menn allırı æínum haga. oc uıll æınnhueÀkÌrra ˙ınn ˙√› e(›a) ƒlæırı. enn˙umír ¥ılıa æıgı. ﬂa ra›ı ˙a erkÌrra ¥ıll. oc bπta ¥ıll ˙ıtt ƒæ.enn æıgı hınn er ˙pılla uıll. Nu r•kr˙a ˙ınn ˙au› ı rætt er kÌrrana.3691215182124273033<N>NHakon me˘ gu˘s mı˙kun Noúegs hærtugí son óagnus kongs hıns koúona˘a [˙en˘ır]˘er oc war hín kæraz˙te wín Herra Érlen˘ú bı˙kup J ƒærπyíum, oc herra sıg[ur˘ú]halƒu vm ﬂa lutı sem ﬂæím ﬂotte vm buna˘arbolken a˙koúta, oc aƒ ﬂuı [letu]bæz˙tra manna ra˘e ﬂar agoút, æptır ﬂuí sem ver ventom at almuganom ˙kalgera nu at ˙ınní, en han ˙tan˘e æptır ﬂuí sem vır˘ulegr herra ƒa˘er war h[ın]wattar, Ér ﬂat ƒulkomet bo˘ wart oc ˙annr vılı at huarotuæggıa ﬂe˙˙e [˙kıpan]ﬂar tıll ˙em ver vılíum a˘úa ˙kıpan agera me˘ hınna vıttraz˙tu manna \ra˘e÷ æptır ﬂu[ı sem]Oc tıll ˙anz vıtnı˙bur˘ar leto ver wart ∆n˙ıglı ƒırır˙ætıa ﬂe˙˙a ˙kıpan er g[oú var][herra ıe˙u] chrı˙tı ó. vettra. cc. vettra N˝utígır vettra oc atta vetr [a]Én bar˘ú petrs ˙on notarıus war rıta˘e búeƒet.26framhald línunnar er: [ollum] monnum J ƒærπyíum ﬂæım sem ﬂetta búeƒ sea æ˘a hæyra Q(ue˘ıu) G(u˘s) oc ˙ína. Anlegr ƒa27framhald línunnar er: [log]ma˘ú aƒ hıætlan˘e sem ver haƒ˘um tıll y˘ar ˙ent te˘o o˙˙. Aƒ almugans28framhald línunnar er: [ver] J ﬂe˙˙e ƒıogur blau˘ ˙aman˙ætıa, ﬂa ˙kıpan sem ver haƒum me˘ hínna29framhald línunnar er: [me˙t] vera tıll gagns, Én vm krı˙tıns˘oms bolken kunnu ver æıgı a˘úa ˙kıpan a at30framhald línunnar er: [koúona]˘e let ˙aman˙ætıa, oc han ƒæk J hen˘ú herra erlen˘e bı˙kupı, oc lan˘zboken ˙ıalƒ31framhald línunnar er: [hal]˘ezt væl oc vanlega at v˙ka˘˘úe ˙πm˘ konung˙˘om˙ens, oc wara æptırkoman˘a32framhald línunnar er: [ver ˙eumoc] gu˘ gæƒr o˙˙ at vn˘ır˙tan˘a at almuganom mætte sem mæ˙t gagn at ver˘a.33framhald línunnar er: [ı O˙lo] laugar˘aghen ne˙ta æptır jon˙waku [= 28. júní], ﬂa er lı˘ít war ƒra bur˘artı˘ wars34framhald línunnar er: [nıtıan˘a are] war˙ hertuga˘πmes, Herra ake kanceler Jn˙ıgla˘e, sıra teıtr rıta˘e.40

Page 41

Page 42

17.SKB Isl perg 18 3 4toIslandica, Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek, StokkhólmiUm 1300, bókfell, 20 blö›, 23,5x16,2 sm, bl. 8vÓlafs saga Tryggvasonar eftir Odd Snorrason (12. öld) munk á ﬁingeyrum. Handriti› er í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk11. aldar handrit. ﬁa› er bundi› inn me› tveimur ö›rum handritum sem hafa a› geyma tvær Íslendingasögur (24 bl.) og Hrólfssögu kraka (10 bl.) og eru ﬂau skrifu› um 1300 e›a fyrri hluta 14. aldar. Eitt bla› úr Sth perg 18 1 4to er nú Landsbókasafni Ís-lands - Háskólabókasafni (Lbs frg 1) og hefur a› geyma brot úr Hei›arvíga sögu. Á handritinu me› Hrólfs sögu (Isl perg 18 24to) er ein e›a tvær rithendur en á Íslendingasagnahandritinu eru fjórar hendur auk einnar frá um 1400 (bl. 24v). Íslendinga-sagnahandriti› er frægast fyrir ﬂa› a› ﬂa› er eina handrit Hei›arvíga sögu og a› hluti ﬂess brann í Kaupmannahöfn 1728 ásamtuppskrift eftir ﬂví sem Jón Ólafsson (1705–79) úr Grunnavík haf›i n‡lega loki› vi›. Jón tók sig til eftir brunann og skrifa›i sög-una upp a› n‡ju eftir minni og er ﬂa› eina heimildin sem til er um fyrri hluta Hei›arvíga sögu. Oddur skrifa›i söguna fyrst álatínu um 1190 en hún var ﬂ‡dd á norrænu stuttu seinna. Til eru nokkrar sögur af Ólafi Tryggvasyni (–999) Noregskonungi enallar byggja ﬂær meira og minna á sögu Odds. Á ﬂessu handriti, sem s‡nishorni› er úr, er ein hönd en skrifarinn hefur einnigskrifa› brotin AM 162 Aδ fol, AM 162 E fol og AM 325 III β 4to. Skriftin er textaskrift undir áhrifum frá léttiskrift.nan ımotı ˙tan˘a. ﬂa tπk hann ˙on hans vngan er ƒe˘˘ú var ı annaÀe eÌıo me› mıkılle vırkt ok konvngrtπk ˙veinınnoklag›e vt a˙axıt a lang˙kıpınv ok bra ˙ver›e ok kvaz mvn˘v aƒ hπggva hπƒv› ˙veı<n>˙ıns ƒyrer √gvm honom eƒ hann neıta›e trvnı ok *kvaz honom betra at gera ˙ett vı› gv› ok vınganvı› ˙íg ok taka vall˘ ˙onar ˙ıns ok at o›rom ko˙tı ˙te›e tıl va›a han˙ rıke.Sıﬂan ıattı ıarlınn konvngıvıngan ok ˙ı›ınvm oc var ﬂa ıarlınnokallt lı› han˙ ˙kırt ok ˙ı›an ƒoú olaƒr abr√tt ok √˙tr tıl noúegs me›mıklom ˙oma ok bÌrıa›e vel okkomo heím ı˙ıtt rıke ƒra vıtran marteın˙ bÌ˙kop˙an lag›e at vı› eÌna mo˙tr.oc vm nottına vıtraﬂız honom en helge óarteın bÌ˙kvp ok meltı vı›hann. ﬂat heƒer verıt ˙ı›ú ılan˘e ﬂe˙˙v at geƒa ˙ıtt ˙amna˘<a>ú ol o›nı e›a √›rom a˙vm en ek vıl atﬂv˙kıpter *hınvg tıl at mer ˙e mınıng ger at veızlom ok˙amkvn˘vmokmınne mıtt ˙e ˘rvkıt.Én ek heıt ﬂer ﬂuı ımotı. at ek mvn tala me› *ﬂær amoúgvn ok ˙tÌrkıa ﬂıtt eren˘e er marger mvnv ı mott ﬂer ˙tan˘a.Ok a ne˙ta ˘ege epter var ﬂıng ƒıolment.ok kom ﬂar ı motı konvngı otallıgrlÌ›ú ok ætlo›v ımotı at ˙tan˘a hans eren˘e.ok vol›u tıl *.ııııa. ena mal˙nıolv˙tv menn at talaı motı konvnge. ok ﬂe˙˙ır voúo agezter at vıtı ok ˙nıl˘ aƒ ﬂeım er tıl komo.konvngr ˙to› a ˙teını haƒvm at hannmettı πllvm √›˙er ver›a ok allır mettı mal han˙ heÌra ok ˙a ˙teın er ﬂar ˙ıﬂan tıl ˙ıgr˙ ﬂe˙˙a okmınnıngar.Ok ﬂá tπk olaƒr at tala ƒÌrer ƒolkıno ok at bo›a gv›z eren˘e ok at teÌıa alla tıl me›ƒπgrvm oú›vm. ok er hann haƒ›e lenge melt.ﬂa reıs upp ˙a er ƒÌr˙tr var tıl ætla›ú at ˙vara honomok ˙em ˙ıﬂr er tıl ˙az hann vm ok ætla›e at mela me› ˙nıl˘. en at honom ˙ættı ˙va mıkın ho˙ta.at hann mattı eıge oú›e *vm koma ok ˙etız vı› ﬂat nı›ú at engo var› ˙vara›.ﬁa ˙to› annaÀ vpp okætla›e at mela me› akeƒ› ok reı›e. en ˙á var› ˙va ˙tamr at ecke nam hvat hann ˙ag›e. ok ˙ettız ˙ame› hlegı nı›ú er vpp reı˙ me› ˘rambı ok *øƒ metna›e.Ok ﬂa reı˙ upp en ﬂrıﬂı ok etlar at hannmvnı heƒna vına me› ˙nıll˘ ˙ınna oú›a ˙a var› ˙va ramr at *hann kvara›e allr ok ecke namhvat hann ˙ag›e ok epter ﬂat tokv marger vı› *trv oc ƒÌlg›v konvngs bo›e ok ƒoú ﬂaO(laƒr) me› mıklom végnoú›ú ı ﬂran˘heım a hla›er. ok var ﬂat hπƒv› ˙ta›ú han˙ ˙em ƒÌÀe konvngar hπƒ›v verıt:ƒra ﬂvı er hofv›at *gerı›ız tıl tı›en˘a ˙nema. rıkıs O(laƒs) konvngs at .ıı. menn komo tıl han˙ ok etlv›v at ƒara ıta ƒvn˘ Hakonar ıarl˙ ok hoƒ›v eıge ˙pvrtt hπƒ›ıngıa ˙kıptı ınoúege. ok ƒoúo ƒra eıgnom ˙ı ƒanznom ınnan oúƒıoú›vm. ﬂoúﬂr egıleıƒar˙(on) ok ﬂoú›ú Joúvnar˙(on) ﬂeır voúo mıkıl˙ ver›er ok er ﬂeır komoı vlƒa ˙vn˘ ok vı› eÌna ˙elıo ﬂa ˙a ﬂeır lıo˙ mıkıt a ˙ıaın ƒra ˙ér aƒ hımnvm oƒan ok vı›˙ıalƒt lan˘ıt ﬂat vn˘rvﬂvz ﬂeır mıok ok ƒoúvıtnaz at vıta ok hall˘a ﬂangat ˙kıpvnvmok ƒınna ﬂar manz hπƒv› ˙em ﬂeır hoƒ›v ˙e› lıo˙it ok ken˘v ˙ætan ılm ok tokv hπƒv›ıt me›*hre›lo ok ætlv›v at *ƒø›a ıarlınvm. ok vettv at hann mvn˘e ˙kÌnıa me› vızkv hvat verı ok ƒoúo˙ıﬂan ok eıge lenge a›ú ﬂeır ˙pvr›v at ıarlın var ˘repınn. en O(laƒr) konvngr ı˙ta›enn komınn oc ƒoúo eıge at˙ı›ú ok hıttv konvngın er marger ˙πg›v gott ƒra ok komo tıl hans a hla›er. konvngr tπk vel vı› ﬂeımok˙ømılıga ok ger›e ﬂeım ˘Ìrlıga veızlv ok ﬂeır hug›v gott tıl at ﬂıona konvnge ﬂe˙˙omoc er ﬂeır ˙atv ıƒagna›e.ﬂa tπk konvngr at bo›a ﬂeım ˙ı›en oc gu›z eren˘e me› ƒ√grom oú›um ok kvaz martt gott vıta ı ﬂeırahattvm. ok ˙ag›ız ƒegınn mvn˘v ver›a eƒ ﬂeır vıll˘e honom me› blı›vhlÌ›a oc ﬂeım ƒanz ˙va mıkıt vm hans mal at ﬂeır ıattv ﬂe˙˙v.Ok˙ı›an voúo ﬂeır ˙kır›ır aƒ Jonı bÌ˙kvpı.ﬂa lett konvngr ﬂa ˙ıttıa Ìƒer ˙ıno boú›e ımıklvm ƒagna›eok ˙Ìn˘ız maklıgt at ﬂeır ∂tı allır ˙aman lıkamlıgan ƒagna› er ﬂa voúo oú›nır aƒ hans36912151821242730333639[h]ﬁ3kvaz = kva›.9hinvg = ‘hınn veg’.10ﬂær = ﬂer.12.ııııa. = ﬂrıa.18vm = upp.20øƒ = oƒ.21hann kvara›e allr = ‘korra›i í honum’.22trv: á eftir ﬂessu or›i vir›ast tveir stafir vera skafnir út.24gerı›ız: ı er ofauki›.30hre›lo = hrezlu.30ƒø›a = ƒøúa.42

Page 43

Page 44

vaÀ h(et) ma›úhınn gamlı búo›ır búÌnıolƒ˙ kom vt ıreÌ›ar ƒ(ır›ı) ok ƒoú vpp vm ƒıall \ \ \honvm gaƒ búÌnıolƒr ˙krı›v ˘al allan ƒÌrer oƒan gıl˙ á hann bıo a arnallz ˙to›vm \ \ \ \AA˙ro›ú h(et) ma›úer ƒeck *a˙v}er{arar herıolƒ˙ d(ottvr) búo›oú d(ottvr) búÌnıolƒ˙ ok ˙tıvpdottvr hennı ƒÌlg›v heımanoll lon› mıllım gıl˙ ár ok eÌvın›ar ár ﬂav bıoìv a ketıl˙ ˙to›vm ﬂeıra ˙(on) var ﬂoúvalldú holbarkıƒ(a›ır) ﬂoúberg˙ ƒ(o›vr) haƒlıotz ƒ(o›vr) ﬂoúaz ˙kalar d(ottır) holbarka var ﬂoúvnn er attı ﬂoúbıoún gravt atla ˙(on) onnvr <var> a˙trı› mo›ır a˙bıarnar lo›ın hoƒ›a ƒ(o›vr) ﬂoúarın˙ ı ˙eÌ›ar ƒır›ı ƒ(o›vr) a˙bıarnar ƒ(o›vr) }˙{kol˙keì˙ hın˙ƒro›a ok ıngıleıƒar óo›vr hallz ƒ(o›vr) ƒınz log˙ogv mannz \ \ \ . . vm varıt ƒoú hann vpp vmraƒnkell h(et) ma›úraƒn˙ ˙(on) hann kom Ωt ˙ı› lan›nama tı›ar hann var hınn ƒÌ˙ta vetr ı búeı› dal enƒıall hann a›ı ı ˙krı›v ˘al ok ˙oƒna›ı ﬂa ˘®eÌm›ı hann at ma›úkom at honum ok ba› hann vpp ˙tan˘aok ƒara búott ˙em ˙kıotaz hann vackna›ı ok ƒóú a búott en er hann var ˙kamt komın ﬂa lıop oƒan ƒıallıtallt ok var› vn˘er golltr ok grı›vngr er hann attı ˙ıﬂan nam hann hraƒnkel˙˘al ok bıo a˙teınro›ar˙to›vm han˙ ˙(on) var a˙bıoún ƒ(a›ır) h‰lga ok ﬂoúır ƒ(a›ır) raƒnkel˙ gv›a ƒ(o›vr) ˙veınbıarnarƒƒra vna ˘an˙kaVnı en ˘anzkı e›a hınn vboúnı ˙(on) gar›az er ƒann ı˙lan˘ ƒoú tıl ı˙lan˘z me› ra›ı harall˘z konung˙hın˙ harƒagra ok ætla›ı at leìıa vn˘er ˙ıg lan˘ıt en ˙ıﬂan haƒ›ı konungr heıtı› at gera hann ıarl ˙ınn vnıtok lan˘ ﬂar ˙em nv heıter vna o˙˙ ok hv˙a›ı ﬂar hann nam ˙er lan˘ tıl eıgnar ƒÌrer ˙vnan lagar ƒlıot allthera› tıl vna l‰kıar en er lan˘z menn vı˙˙u ætlan han˙ tokv ﬂeır at Ìƒaz vı› hann ok vıll˘v eıgı ˙elıahonum kvıkƒe e(›a) vı˙ter ok mattı hann eıgı ﬂar hall˘az vnı ƒoú búott ok kom ı alƒta ƒıoú› hınn ˙Ì›úahann na›ı ﬂar eıgı at ˙ta›ƒe˙taz ﬂa ƒoú hann av˙tan me› ·xí˝· manna ok kom at vetrı tıl leı›olƒ˙ kappaı ˙kogahverƒı hann tok vı› ﬂeım Ωnı el˙ka›ı ﬂoúvnnı ˘(ottvr) leı›olƒ˙ ok var hon me› barnı vm varıt ﬂavıll˘ı vní lavpaz búott me› menn ˙ına en leı›olƒr reı› eƒtır honum ok ƒvn˘vz ﬂeır hıa ƒlanga ˙to›vmokboú›vz ﬂvı at vnı vıll˘ı eıgı aƒtr ƒara me› leı›olƒı ﬂar ƒellu nockoúır menn aƒ vnaen aƒtr ƒoú hann nav›ıgr ﬂvı at leı›olƒr vıll˘ı at hann ƒengı konv ok ˙ta›ƒe˙tız ﬂar ok t‰kı arƒeƒtır hann nockoúv ˙ıﬂaÀ lıop vnı ı búott ﬂa er leı›olƒr var eıgı heıma enn leı›olƒr reı› eƒtır honum ﬂaer hann vı˙˙ı ok ƒvn˘vz ﬂeır hıa kalƒa groƒvm hann var ﬂa ˙va reı›ú at hann ˘úap Ωna ok ƒoúvnavtahan˙ alla ˙(on) vna ok ﬂoúvnnar var hroaÀ tvngv go›ı hann tok arƒ leı›olƒ˙ ok var hınn mer˙tı herma›úhann attı˙Ì˙tvr gvnnar˙ ƒra hlı›ar en˘a ﬂeıra ˙(on) var hamvn˘ú hınn halltı hınn mer˙tı vıga ma›út\ı÷oúvıhınn ha›˙amı ok gvnnaÀ voúv ˙y˙tvr ˙Ìner roar˙ tıoúvı ba› a˙trı›ar manvız breckv mo›olƒ˙˘(ottvr) en bú‰›ú hennar ketıll ok rolƒr ˙Ìnıv›v honum konv en ﬂeır gaƒv hana ﬂoúı ketıl˙ ˙(Ìnı) ﬂa ˘úotıoúv<ı> lıckne˙kı ﬂeıra a kamar˙ veì en hvert kvell˘ er ﬂeır roaÀ gengv tıl kamar˙ ﬂa ræktıhann ıandlıt lıcne˙kı ﬂoúı˙ en kÌ˙ttı a hennar lıkne˙kı a›ú roaÀ ˙koƒ aƒ eƒtır ﬂat ˙kartıoúvı ﬂav a knıƒ˙heƒtı ˙ınv ok q(va›) ﬂetta Ver hoƒvm ﬂat ˙em ﬂoúı ﬂat var ˙ett vı› glettv av˘ar vnga búv›ı a›ú a veì vm ƒa›a nv heƒı ek ra˙takarn˙ rı˙tı› ré› ek eın meınıhavka ˙koptz a heƒtı hlın olb‰kı˙ mınv her aƒ vr›v vıg roaÀ˙ ok ˙Ì˙tvr ˙ona han˙3691215182124273033AM 371 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1302–10, bókfell, 18 blö›, 23,0x15,7 sm, bl. 9vHauksbók18.Brot úr Landnámabók og Kristni sögu. S‡nishorni› er úr Landnámu. Handriti› er í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. ald-ar handrit. AM 371 4to, AM 544 4to (107 bl.) og AM 675 4to (16 bl.) voru upphaflega hlutar sama handrits sem hefur veri›kalla› Hauksbók. S‡nt hefur veri› fram á a› Haukur Erlendsson (–1334), lögma›ur í Osló og sí›ar í Björgvin hafi skrifa› ﬂettahandrit (AM 371 4to) og tæplega ﬂrjá fimmtu Hauksbókar í heild. Sterk rök hafa veri› fær› fyrir ﬂví a› ﬂessi hluti handritsinshafi veri› skrifa›ur á milli 1302 og 1310 og a› stór hluti AM 544 4to hafi sennilega veri› skrifa›ur 1306–08, en ekki hefur ver-i› hægt a› tímasetja hina hluta Hauksbókar nánar en til u.ﬂ.b. 1290–1334. Haukur er elsti íslenski skrifarinn sem vita› er umme› nokkurri vissu. Hann hefur einnig skrifa› lögbókarbroti› NRA norr frg 2 og tvö bréf eru var›veitt me› hans hendi (NRAdipl perg 1302 og NRA dipl no perg 5). 14 a›rir skrifarar hafa skrifa› hluta af bókinni; flestir íslenskir. ﬁri›ji skrifari (bl. 15r–18v í 544) er norskur, annar skrifari (bl. 1r–14v í 544) er anna› hvort norskur e›a færeyskur og sá fimmtándi (AM 675 4to)gæti veri› norskur. Póstur um bannfær›a menn á bl. 19v í 544 gæti hafa veri› skrifa›ur sí›ar (sjötti skrifari) og frá mi›ri 14.öld eru nokkrar línur á bl. 18v í 544 (fjór›i skrifari) og Völuspá á bl. 20r–21r í 544 (sjöundi skrifari). Fjór›i skrifarinn hefureinnig skrifa› helminginn af AM 657 a–b 4to, hluta af AM 227 fol, AM 229 I fol og AM 595 a–b 4to, broti› NRA norr frg 60A og verso-sí›una af AM dipl isl fasc V 12. Sjöundi skrifarinnn hefur einnig skrifa› Wormsbók (AM 242 fol) og GKS 3269 a4to, megni› af AM 227 fol og AM 127 4to, helminginn af AM 657 a–b 4to, hluta af AM 229 I fol og brotin AM 162 A β fol,AM 240 IV fol, AM 667 IX 4to, NRA norr frg 62 og Kammark cod frg Ps 24. Skriftin er textaskrift undir nokkrum áhrifum fráléttiskrift.æavÆÆR13a˙v}er{arar = a˙varar: er-bandinu er ofauki›.44

Page 45

Page 46

en konvng˙ naƒn eıtt· ﬂat uıto allır menn at engı herma›ú heƒır ˙lıkr ƒæz a noú›® lon˘om ˙em ﬂu ok ﬂat ﬂ-ıckı mer unn˘arlekt er ﬂu bar›ez·xv·¥etra tıl ˘anmerkr en ﬂu ¥ıll eıgı haƒa englan˘ er nvlıggr lau˙t ƒÌrır ﬂer· haÀall˘úkonvngú hug˙a›e ¥an˘lega huat J(arl) mæltı ok ˙kıl›e at hann ˙ag›e mart ˙att ok íannan ˙ta› gıƒú›ez hann ƒus tıl at ƒa rıkıt· Sı›an tƒlu›u ﬂeıú konvngú ok J(arl) longomok˙etto ﬂeıú ﬂa ra›agıoú›ır ﬂesa<r> at ﬂeıú ˙kÌll˘o ƒara um ˙umarıt tıl englan˘z ok ¥ınna lan˘ıt· Sen˘e haÀall˘úkonvngr oú› umallan noúeg ok b√› ut leı›angrı halƒom almennınngı· Var› ﬂetta nv allƒrægt ¥o®o margar getrá huernƒg ƒƒúın mÌn˘e uer›a mælto ˙umır ok tƒl›o upp ˙tor¥ırkı haÀall˘z konvng˙ at honom mvn˘e eckıó ƒært ¥era· En ˙umır ˙og›o at englan˘ mun˘e ¥er›a toú˙ott mannƒolk óƒa mıkıt á ok ﬂat lı› erkallat er ﬂıngamanna lı›· ﬂeıú ¥o®o menn ˙ua ƒræknır at betra ¥ar lı› eín˙ ﬂeıÀa en·ı∆·haÀall˘z manna· hınnabezto· ﬂa ˙(egır) Vlƒr ˙talları Era ˙tallƒúum ˙tıllıs ˙taƒnı vm haÀall˘z ıaƒnan ón√›egúƒ∂ ek au›arınnan ﬂ√rƒ at huarƒa eƒ h√rbrekan hrƒckva hreın ˙kulo·ı∆· ƒÌrır eınom ungú ken˘a ek mer un˘aòannat ﬂınga mannı· Vlƒr ˙talları an˘a›ez ﬂat ¥ar· haÀall˘úkonvngú ˙to› Ìƒır greptı han˙ ok mælte er hann geckƒra ﬂar lıìr ˙a nu er ˘Ìì˙tr ¥ár ok ˘úottın holla˙tr· To˙tı J(arl) ˙ıgl˘e um ¥arıt ¥e˙tr tıl ƒl∂mınngıa lan˘z motı lı›e ﬂuı er honom haƒ›e ƒÌlgt utan aƒ englan˘e ok ﬂuı ƒ›úu er ˙aƒna›ez tıl han˙ bæ›eeÀ haÀall˘z konung˙ ˙aƒna›ez ˙aman ƒırır bur˘ú aƒ englan˘e ok ﬂar ı ƒlæmınngıalan˘eí˙ólun˘om· En er haÀall˘úkonungú uar buınn at leìıa út óú nı›ar ó˙ı ﬂa geck haÀall˘útıl ˙krın˙ Olaƒ˙konung˙ ok lauk upp klıptı hár han˙ ok negl ok læ˙tı ˙ı›an ˙krínıno en ka˙ta›e lÌklınom utá ní› ok ﬂa ¥ar lı›ıt ƒra ƒallı· Olaƒ˙ konung˙·xxxv·<vetra> hann lıƒ›e ok halƒan ƒıoú›atƒg ¥etra her íheíme haÀall˘úkonungrhellt ﬂuı lı›e er honom ƒÌlg›e ˙u›ú tıl motz ¥ı› lı› ˙ıtt· ﬂar kom ˙aman lı› mıkıt· Sua at ﬂater ˙ƒgn manna at haÀall˘úkonungú heƒ›e næÀ·cc·˙kıpa ok um ƒram ¥ı˙ta bÌr›ıngar ok ˙ma ˙kutoú· ﬂa er ﬂeıúlagu ı ˙ólun˘om ˘úeÌm›e mann ﬂann er ¥ar á konung˙ ˙kıpı er gÌr›ú er neƒn˘ú hann ﬂottız ﬂar ¥era˙ta˘˘ú á konung˙ ˙kıpınu ok ˙a upp a eÌna huar trƒllkona ˙to› mıkıl ok haƒ›e ˙kalm í hen˘eok íannaÀı hen˘e tróg hann ﬂottız ok ˙ıa Ìƒır aull ˙kíp ﬂeıÀa honom ﬂotte *ƒulg ˙ıtıa ahuerıum ˙kíp˙taƒnı ﬂat ¥oúo allt ∂rnır ok raƒnar· trƒllkonan q(ua›) Vı˙t er at alluall˘ú au˙tan eìıazc ¥e˙trat leìıa mót ¥ı› marga knútv mınn ˙nu›ú er ﬂat pru›a kná ualﬂı›uÀ uelıa ueıt hann ∂rna ˙er beíto ˙teık aƒ ˙to›e gıuka ˙taƒn˙ ƒÌlgı ek ﬂuı ıaƒnan· ﬂoú›ú er annaÀ ma›úneƒn˘ú er ¥ar á ˙kıpı ﬂuı er ˙kamt la ƒra ˙kıpı konung˙· hann ˘reÌm›e um nott at hann ﬂottız ˙ıa ƒlóta haÀall˘z konung˙ ƒara at lan˘ı ﬂottız ¥ıta at ﬂat ¥ar englan˘ hann ˙a á lan˘eno ƒÌlkıng mıkla ok ﬂottı ˙em huarırtueìıo bıƒìız tıl bar˘aga ok hƒƒ›o merkı moúg áloptı· En ƒÌrır lı›e lan˘zmanna r∂› trƒllkona mıkıl ok ˙át á ¥argı ok haƒ›e ¥argúınn manz hræ í munne ok ƒellblo› um kıaptana· En er hann haƒ›e ﬂann etı› ﬂa ka˙ta›e hon au›úum í munn honom ok ˙ı›an huerıom at ƒ›úom en hann gleÌp›e huern· hon q(ua›) Sko› *lætır ˙kına rau›an ˙kıƒll˘ er ˘regú at hıall˘rı búu›ú ˙er auÀnıs ıo›a óƒ∂À konung˙ gıƒúƒa ˙uıptır ˙ueıƒlann kıapta˙uannı blo›e manna ulƒ˙ munn lıtar ınnan o›lat kona blo›e ok o›lat konan blo›e haÀall˘ konung3691215182124273033AM 47 folSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1300–25, bókfell, 195 blö›, 29,5x23,4 sm, bl. 25v, ekki öll bla›sí›anEirspennill19.Konungasögur. Í Eirspennli er sí›asti ﬂri›jungur Heimskringlu, auk sagnanna af Sverri Sigur›arsyni (1152–1202) og Hákonigamla Hákonarsyni (1204–63) Noregskonungum. S‡nishorni› er úr Heimskringlu (Haralds sögu har›rá›a, en Haraldur (1015–66) var Sigur›arson). Málmspenna á bandinu heldur bókinni loka›ri og hefur gefi› henni nafn. Handriti› er í litlu fjögrabla›a-broti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á handritinu eru ﬂrjár rithendur, ein hefur skrifa› fyrirsagnir en hinar tvær textann.Annar skrifarinn hefur skrifa› Heimskringlu en hinn Sverris sögu og Hákonar sögu. Seinni skrifarinn hefur einnig skrifa› AM20 b II fol og fyrirsagnaskrifarinn hefur einnig skrifa› AM 221 fol. Skriftin er textaskrift undir örlitlum áhrifum frá léttiskrift.50.HƒÌrırbur›erv23ƒulg = ƒugl.32lætır = lætr.46

Page 47

Page 48

20.AM 623 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1325, bókfell, 31 bla›, 16,8x12,4 sm, bl. 21r48Sögur heilagra manna. Í handritinu eru 6 sögur en ekki eru allar heilar ﬂví a› ﬂa› vantar nokkur blö› fremst og aftast í ﬂa›.S‡nishorni› er úr Blasíus sögu, en Blasíus var biskup og píslarvottur í Litlu-Asíu á 3. öld. Handriti› er í sextánbla›abroti efmi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. ﬁa› var lengi vel tali› eldra en nú er áliti› — jafnvel frá fyrri hluta 13. aldar — vegnaﬂess hve skrift og málfar er a› mörgu leyti gamaldags, en ne›st á ﬂessari bls. eru fjórar og hálf lína me› annarri hendi sem geturvarla veri› eldri en frá fyrri hluta 14. aldar og ﬂar sem ﬂessar línur eru hluti textans og hann vir›ist vera skrifa›ur í samfelluver›ur a› gera rá› fyrir ﬂví a› handriti› allt sé frá fyrri hluta 14. aldar. Gamaldagsskriftarlag kemur bæ›i fram í ﬂví a› skriftinhefur á sér fornlegan blæ, ﬂótt hér sé sennilega frekar um textaskrift a› ræ›a en frumgotneska skrift, og a› skrifarinn notar <f>úr karlungaskrift en mun sí›ur <ƒ> úr eyskrift. Handriti› er einnig ﬂekkt fyrir rugling á /i, í, ei/ annars vegar og /y, ‡, ey/ hinsvegar sem sést annars ekki í mi›aldahandritum. Skrift beggja skrifara er textaskrift en skrift aukaskrifarans er undir nokkrumáhrifum frá léttiskrift.ﬂu mer heílagr guﬂ˙ maﬂr mı˙coòa ﬂv ﬂrell· *ıe˙v chrı˙tı·éí˜a ˙Ìnı mınom er at bana er comıò· ﬂvıat mer fellregí fıÀ en honom allt ﬂat er honom verﬂr tıl meın˙ enharmar mer ˙ua mıok at uıﬂ ﬂvı er buıt at ec mona˙on l√˙ uerﬂa· En er hon ˙agﬂı hvat honom var oúﬂıt tılmeín˙· ﬂa mı˙coòaﬂı heılagr bla˙ıu˙ b∂ﬂı moﬂr ˙veín˙oc honom ˙ıolfvm· oc gørﬂı cros mark Ìfır qverkom han˙· oc hóf Ωp√gv ˙ın tıl hímín˙· oc baﬂ á ﬂesa lvn˘· ∂úottíò· ıe˙vs chrı˙tvs ˙a erec truı á af √llo hıarta· oc ec íatı meﬂ muòı oc ek emkfÌrır ﬂıno nafnı leıDr tıl bana· ﬂv gvﬂ allra gr÷ﬂarıer gørır vılıa allra ﬂeıra er ﬂıc hr∂ﬂa˙c· oc heÌrır ﬂv b∂nır ﬂeıra· oc greﬂır ﬂa· he‡rﬂv mer ˙Ìngomoco uerﬂom er bıﬂr mı˙connar cono ﬂesı· oc heıl˙o ˙Ìnı heòar· heÌr ﬂv meroc leÌ˙ meﬂ almattıgrı hen˘ı ﬂıòı· oc ó umbr∂ﬂılıgom craƒtı ﬂınom· b[eí]n ﬂat er fa˙t er í hál˙ı honom· g≠rﬂv ˙va ˘úottıòat √ﬂrom ˙toﬂı heıl˙a han˙· ﬂvıat ﬂv ert eınn gvﬂ √ﬂıgr ocmıll[˘ú] vıﬂ alla ﬂa er ﬂıt nafn kalla meﬂ rettu hvg˙cotı· oc [geƒ]r √…om gnóΩ· möeüﬂŸ rÿeÿtŸtŸoÿ af ﬂvı *bıﬂ ec ﬂıc a ﬂv latırhall˘a˙c craf˙t ﬂesar ıarteınar· of ó cóòar all˘ır tıl ˘Ìrﬂar nafn˙ ﬂın˙· oc tıl héıl˙o heÌran˘a· bıﬂ ec ﬂıc ˘úoΩıò efn√kqverıom maòı verﬂr ˙líct at meínı· eﬂa ˙mala ef ˙vaer at n√cqvaÀ callar á ﬂıtt nafn meﬂ trv ímıòı˜o mín˙nafn˙· ˘velﬂv égı mı˙conn· *se˘ ˙cÌn˘ ﬂv tıl at bíargahonom· En er \hann÷ hafﬂı b°n lokıt· ﬂa ˙ell˘ı hann ˙veínıò moﬂr˙ınnı heílaò· En ıarteınır han˙ vrﬂo ag°tar oc foú ˙agaòfÌrır í hvert ﬂoúp aﬂr hann kemı ˙ıalƒr.Gomul eckıa nekoú ¥alo› ¥ar ıﬂoúpı eınu ˙u er grı˙ eínn attı tıl at uınno [˙er]. en ¥argr eınnkom oú ˙kogı oc tok grı˙ınnochlıop ap<t>r ı˙kog me› ƒeng ˙ınn.ner konan ˙a at oll ƒæzla hennar ƒoú˙k ıﬂe˙˙um ˙ka›a ﬂa ba› honbla˙ıum ƒulltıng˙ amot ˙ka˘a ˙ınum Én hann mı˙kunna›ı kono3036912151821242730E1ıe˙v chrı˙tı: í grísku eru or›in skrifu› me› <ι> (iota) og <χ> (khi) sem hefurveri› umrita› sem <x> í latínu í sta› <ch> (e›a <k>).23bıﬂ: óvenjulegt lag á ﬂ.23se˘ = ‘heldur’.

Page 49

Page 50

27er ek vıl geƒa ﬂer. vıl ek at ﬂu leıter all˘úı annaÀÀa en mín eƒﬂu ﬂarƒt nockur˙ vı›· go›ar ero gıaƒer ﬂınar˙(eger) ì(unnarr) en meíra ﬂıkı mer vert vınƒengı ﬂıtt ok˙ona ﬂınna· ƒóú ò(ıall) heımoklı›ú nu varıt· ˙tul˘ú hallger›arvnnaÀÀ rı›ú tıl ﬂıng˙ vm ˙umarıt· en at ì(unnarı)gı˙tı ƒıolmennı mıkıt· au˙tan aƒ ˙ı›u okbau› at ﬂeıú gı˙tı ﬂar er ﬂeıú rı›ı aƒ ﬂıngı ﬂeıúqua›uz ˙ua gera mun˘u· rı›a nu tıl ﬂıng˙ ò(ıall) var oka ﬂıngı ok˙Ìner ﬂıngıt er kÌrt· ok er ﬂa ƒátt ƒra at ˙egıa Nuer ﬂar tıl at taka at hallger›úat hlı›ar en˘akemr at malı vı› melkolƒ ﬂræl·Sen˘ıƒoú heƒıek ﬂer hugat ˙(eger) hon· ﬂu ˙kalt ƒara ı kırkıubæ huat ˙kalekﬂangat ˙(eger) hann· ﬂu ˙kalt ˙tela ﬂa›an mat a tua he˙ta ok haƒa ˙mıoú ok o˙t· en ﬂu ˙kalt leggıa ell˘ ıvtı burıt ok munu aller ætla at aƒ vangeÌm˙lu haƒı oú›ıt en engımun ætla at ˙tolıt haƒı verıt· ﬂúællınn mæltı Ωan˘ú heƒı ek verıt en ﬂoﬂo heƒı ek all˘úı ﬂıoƒr verıt heÌr en˘emı˙(eger) honﬂu gera ﬂık go›an ﬂar ˙em ﬂu heƒer verıt bæ›ı ﬂıoƒrokmoú›ıngı ok ˙kaltu eıgı ﬂoúa annat en ƒara ella ˙kalek lata ˘úepa ﬂık· hann ﬂottız vıta at hon mun˘ı ˙ua gera eƒ hann ƒærı eıgı· tok hann vm nottına· í˝·he˙ta ok lag›ıa lenur· ok ƒerr ı kırkıubæ· hun˘úgó eıgı at honum ok ken˘ı hann ok hlıopımotı honum ok letvel vı› hann· Sı›an ƒóú hann tıl vtıbur˙· ok lauk vppok klÌƒıa›ı ﬂa›an· í˝· he˙ta aƒ mat en búen˘ı burıt· ok ˘úap hun˘ınn· hann ƒoúr vpp me› Àáng áa ˙lıtnar ˙koﬂueıngú han˙ ok tekr hann knıƒınnokgerır athonum lıìr epter knıƒrınnokbelltı›· ok ƒerr ﬂar tıl erhann kemr tıl hlı›ar en˘a· ﬂa ˙aknar hann knıf˙ın˙ok ﬂoúer eıgı aptr at ƒara· ƒærer nu hallger›ı· matınn· hon lét vel ıƒer han˙ ƒer›· vm moúgınınn er mennkomu Ωt ı kırkıu bæ ˙a menn ﬂar ˙ka›a mıkınnvar ﬂa ˙en˘ú ma›útıl ﬂıng˙ at ˙egıa· Otkelı· ﬂuıat hann vara ﬂıngı· hann var˘ vel vı› ˙ka›ann qua› ﬂat vall˘a munat ell˘ hu˙ıt var áƒa˙t vtı burınu· okætlu›u ﬂatﬂa aller at ﬂat mun˘ı tıl bera· Nu rı›a menn heımaƒ ﬂıngı ok rı›a marger tıl hlı›ar en˘a· hallger›úbar mat ınnar vm kuell˘ıt· ok kom ınnar o˙trok ˙mıoú G(unnarr) vı˙˙ı ˙lık˙ matar ﬂar eckı Ωanok ˙pur›ı hallger›ı· hua›an ﬂat kæmı· ﬂa›an˙em ﬂu mátt vel eta· en˘a er ﬂat eckı karla3691215182124273033363942Eitt helsta handrit Íslendinga sagna. Í Mö›ruvallabók eru 11 Íslendinga sögur og er s‡nishorni› úr Brennu-Njáls sögu. 11 blö›úr handriti frá 17. öld hafa veri› sett inn fyrir blö› sem hafa t‡nst úr Njálu. Bókin er anna› hvort kennd vi› Mö›ruvelli í Eyja-fir›i e›a Hörgárdal. Handriti› er í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á handritinu eru fjórar rithendur oghefur ein skrifa› mest allan textann, önnur vísur í Egils sögu Skalla-Grímssonar, sú ﬂri›ja fyrirsagnir og sú fjór›a er á 17. aldarinnskotsblö›unum. Vísnaskrifarinn hefur einnig skrifa› Skálholtsannál (AM 420 a 4to), megni› af GKS 3268 4to og GKS 32704to og fyrirsagnir í SKB Isl perg 8 fol, en a›alskrifarinn hefur einnig skrifa› hluta af AM 573 4to og brotin AM 220 I fol, AM229 II fol, AM 240 V fol, AM 173 c 4to, AM 325 XI 2 b 4to, AM 642 a I δ 4to og Lbs frg 5. Skriftin er textaskrift undir nokkrumáhrifum frá léttiskrift.28at annaz vm matreı›u G(unnarr) reı˘˘ız ok mæltı· ıllaer ﬂa eƒ ek em ﬂıoƒ˙ nautr· ok lÌ˙tr hana kınn he˙t· hon ku(a)z ﬂann he˙t muna ˙kÌll˘u oklauna eƒ hon mættı· geck hon ﬂa ƒramm· ok hann me›henní· ok var ﬂa boúıt allt aƒ boú˘ınu· ok bo®ıt ınnar ˙latr eıtt· ok ætlu›u aller at ﬂat mun˘ı haƒa tıl boúıt at ﬂat mun˘ı ﬂıkıa ƒengıtbetr· ƒara nu ı búott ﬂıngmenn· Nu er at ˙egıa ƒra˙kamkelı at hann rí›ú at ˙au›um vpp me› rangáok ˙er hann at gloar nockut ıgotunnı ok hleÌpraƒ bakı ok tekr vpp ok var ﬂat knıƒr ok belltı· okﬂıkız hann kenna huartueggıa ok ƒeÀÀ ı kırkıubæ· Otkell· er vtı ˙ta˘˘ú· ok ƒagnar *hann vel· Skamkellmæltı· kennır ﬂu nockut tıl grıpa ﬂe˙˙a· kennı ek· ˙(eger)hann huerr á ˙(eger) ˙kamkell· óelkolƒr ˙(eger) o(tkell) kenna˙kulu ƒleırı en vı› ˙(eger) ˙kamkell· ﬂuıat truÀ ˙kal ek ﬂer ırá›um· ﬂeıú˙Ìn˘u moúgumokken˘u at ˙a var· ﬂa mæltı ˙kamkell· huat muntunu tıl ra›a taka O(tkell) ˙(varar) vı› ˙kulum ƒara at ƒınna ó√r› valgar˘z ˙(on) ok bera ﬂetta vpp ƒÌrer hann· Sı›an ƒoúu ﬂeıútıl hoƒ˙· ok ˙Ìna mer›ı knıƒınnok˙pÌÀÀ eƒ hann kennı· óoú›úkuez kenna knıƒınn e›a huat er at ˙lıku· e›aﬂıkız ﬂer tıl hlı›aren˘a eıga epter nockuru at˙ıa· vant ﬂıker o˙˙ me› ˙lıku at ƒara ˙(eger) ˙kamkell· er vı›˙lıka oƒreƒlı˙menn er vm at eıga· ˙ua er vı˙t ˙(eger)óoú›ú· en ﬂo mun ek vıta ﬂa lutı oú hıbÌlum ì(unnar˙) erhuargı ÌckaÀÀ mun vıta· geƒa vılıum vı› ﬂer ƒetılat ﬂu leıter epter ﬂe˙˙u málı· ﬂat ƒe mun mer ƒullkeÌpt en ﬂo ma vera at ek lıta á· Sı›an gaƒu ﬂeı® honum· ıı∆· merkr ˙ılƒr˙· tıl ﬂe˙˙ at hann verı me›úﬂeım ı lı›ueızlu· hann gaƒ ﬂat tıl ra›˙ at konur ˙kÌll˘u ƒara me› ˙má varnıng· ok geƒa hu˙preÌıumok vıta huerıu ﬂeım verı launat· ﬂuıat aller haƒa ﬂat˙kap at geƒa ﬂat vpp ƒÌr˙t er ˙tolıt er· eƒ ﬂat haƒaat var›ueıta·ok ˙ua mun her eƒ aƒ manna voll˘umer· ˙kulu ﬂær ﬂa ˙Ìna mer aƒ huerıu geƒıt er huargıvıl ek ﬂa vera lau˙˙ mál˙ ﬂe˙˙a eƒ vppuı˙t ver›r· Savar ˙kıl˘agı ﬂeıúa· ƒoúu ﬂeıú en *˙en˘ı óoú›ú konur ıherat ok voúu ﬂær ı búott halƒan manu›· ﬂa komuﬂær aptr ok hoƒ›u bÌr›ar ˙toúar· óoú›ú· ˙pur˘ı harﬂeım heƒ›ı me˙t geƒıt verıt· ﬂær ˙og›u er athlı›aren˘a verı me˙t geƒıt· ok hallger›úÌr›eﬂeım beztr ˘úeıngú· hann ˙pÌÀÀ huat ﬂeım verı ﬂar geƒG4948AM 132 folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1330–70, bókfell, 200 blö›, 34,0x24,0 sm, bl. 17v, ekki öll bla›sí›an og smækka› örlíti› (98%)Mö›ruvallabók21.ﬂ13hann = honum. 37˙en˘ı óoú›ú = óoú›ú ˙en˘ı.

Page 51

Page 52

her bÌrıaz bok aƒhínum agıetagu›s vın Io˙uehertuga er àoÌ˙es a˘ú hann an˘a˘ız settı Ìƒer allangÌ˘ınga lÌ›.oÌ˙es agıetrgu›s vın a›úhann an˘a˘ızthaƒ›e at gu˘sr™›e ok ƒÌrer˙πgn ˙ett ﬂannmann hertogha Ìƒer allan gÌ›ınga lÌ› er heet Io˙ue· ƒa›er hans er neƒn˘ú nun· Io˙ue héet o›úonaƒne *ıe˙us ˙un naue· Ok eƒter an˘l™t àoÌ˙ı vıttra˘ız gu› ˘úottínn Io˙ue sua ˙eghıan˘e.MoÌ˙es mınn ﬂíonn er an˘a›ú· nu rís ﬂu vppok ƒlÌt allan mínn lÌ› Ìƒer ™na ˝oú˘an ™ ﬂaıoú› er ek man geƒa gÌ˘ínga lÌ›· huern ﬂann˙ta˘ sem ﬂer komít ƒotum a man ek ˙elıa vn˘er Ì˘art vall˘· ˙em ek ˙ag›a óoÌ˙ı fra ey›ımoúk ok ƒıallı lıbano allt tıl hínar mıklu ÑreÌfr™ten· Alla ıoú› ﬂeıúa ﬂío›a er etheí heıtatıl haƒ˙ıns mıkla motí ˙olar ˙etrí. ﬂetta er vmmerkı Ì˘ars rıkí˙˙· Eíngı ma›® ˙kal Ì›ú meghaımotí ˙tan˘a sua leıngı sem ﬂu lıƒer· Sua semek var me›úóoÌ˙í me›an hann lıƒ˘ı· slıkt hıt ˙ama ˙kal ek nu me›ú ﬂer vera· ok eıgí ﬂık vpp geƒaok eıgí ƒoú l™ta· StÌrkız ﬂu ok ver oƒlugú ﬂuıatﬂu ˙kallt ˙kıpta ıoú›u ﬂeırı me˘ú ﬂe˙˙um lÌ› erek heít at geƒa ƒe˘úum ﬂínum· StÌrkız ﬂu okver ˙to›ugr at ƒremía ok ƒullgıoúa allt lπghm™l. ﬂat er mınn ﬂíonn óoÌ˙es bau› ﬂer· eıgı ˙kallt ﬂu hneıgıaz ƒra ﬂuı lπghm™le tıl h©gre han˘ar ne vın˙tre at ﬂu meger ˙kılıa ˙kÌn˙amlega huat ﬂu gıoúer· latt ﬂu loghmÑls bok ﬂe˙˙aﬂer eıgí oú mínne ƒalla· hell˘ú hugleı˘ vm netr okdagha at ﬂu var˘ueıter ok vınner alla lutı ﬂa˙em a henne eru ˙krıƒa›er at ﬂu greı›er gotuﬂına ok ˙kıler hana. séé nu·ek bÌ› ﬂer at ﬂu˙tÌrkız ok ver ˙ta˘ƒa˙tr· hír› ekkı at hr©˘az ﬂuı at ˘úottınn gu˘ ﬂínn er me›ú ﬂer ı ollum lutumtıl huerra sem ﬂu ƒerr· ∆o˙ue kalla˘e saman691215182124273033363942AM 227 folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1350, bókfell, 128 blö›, 35,5x27,5 sm, bl. 71v, ekki öll bla›sí›an og smækka› (78%)22.Stjórn, en Stjórn er safn biblíuﬂ‡›inga me› ritsk‡ringu og er í ﬂremur hlutum. Fyrstu tveir hlutarnir ná yfir Mósebækur, en ﬂri›jihluti hennar nær yfir Jósúabók, Dómarabók, Rutarbók, Samúelsbækur og Konungabækur. S‡nishorni› er úr Jósúabók. Handrit-i› er einnig oft kalla› Stjórn en ﬂa› er í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á ﬂví er tvær rithendur og ersú sem minna skrifar á s‡nishorninu. A›alhendin hefur einnig skrifa› Wormsbók (AM 242 fol) og GKS 3269 a 4to, megni› afAM 127 4to, helminginn af AM 657 a–b 4to, hluta af AM 229 I fol, Völuspá í Hauksbók (AM 544 4to) og brotin AM 162 A βfol, AM 240 IV fol, AM 667 IX 4to, NRA norr frg 62 og Kammark cod frg Ps 24. Hinn skrifarinn (bl. 59va–90ra og nokkrarlínur ví›ar) hefur einnig skrifa› helminginn af AM 657 a–b 4to, hluta af AM 229 I fol og AM 595 a–b 4to, broti› NRA norr frg60 A, nokkrar línur í Hauksbók (AM 544 4to) og verso-sí›una af AM dipl isl fasc V 12. Skriftin er árléttiskrift undir nokkrumáhrifum frá textaskrift.ƒther ﬂer˙a gu›legha vıttran hoƒ˘íngíakallar Io˙ue saman alla hoƒ˘ıngıa gÌ˘ınga sua ˙egıan˘e· ƒarít ˙kíott vm allar herbu˘er ok bıo›ít ƒolkínu at huerr ma›ú buí sínn varna› ok vı˙terﬂuıat eƒther ﬂrea ˘agha ˙kulut ﬂer ƒara Ìƒer ıoú˘aan ok ganga tıl eıghnar ™ ﬂa ıoú› er ˘úottínngu› man Ì˘ú geƒa· Sı˘an kallar Io˙ue tıl ˙ínﬂa menn ˙em komner voúu ƒra Àuben ok gÑ› ˙unumIacobs ok helmıng kÌns mana˙e· ﬂer˙u ƒolkı haƒ˘e moÌ˙es me›an hann lıƒ˘e geƒít rıkı ﬂat er ﬂeıúhoƒ˘u vnnnít ƒÌrer au˙tan ıoú˘an aƒ heı˘num konungum ﬂeım er ﬂeım banna˘e me˘ú bar˘agha er ﬂeírbeı˘˘uz me›úƒrı›e at ƒara Ìƒer ﬂetta rıkı· Io˙ue talar nu sua vı˘ú ﬂenna lÌ˘. Óınníz nu a ƒrí›ar ƒelagh huat hınn m©tı moÌ˙es gu›s ﬂíono˙tu ma˘ú bau› Ì›ú ﬂa er hann veıttı sem ﬂer beı˘˘ut tıl ƒrel˙ıs ıoú› ﬂer˙a ok o›ul· sem nu erum vera ˙ta˘˘er. latıt her eƒter vn˘er gu›s ﬂíono˙tu ok geÌm˙lu konur Ì›úar ok kuık ƒe boún ok bu ˙mala· Enn ﬂer takít v™pn ok vı›ú buna› ok gangít me›ú go›ƒÌ˙í ˘úeíngılegha ok ˘earƒlega ƒÌrerbúe›ú Ì˘úa motí heı›ıngíum. ﬂar tıl er gu› geƒr ﬂeím ƒagna˘ar ƒrelse sua ˙em hann heƒer Ì›ú a˘ú geƒít· Enn ﬂa er ﬂeır haƒa alla ıoú› o›laz ﬂa ˙em gu˘ man geƒa ﬂeım· ﬂa huerƒí *ﬂeır aƒtr tıl Ì˘arrar eıgnar ıar˘ar· buız ﬂa vm ok bÌggıt haname˘úƒrı›e ok ƒar˙©lu. sem Io˙ue h©tte sınne r©˘u suara ﬂeır a ﬂer˙a lund· óe›ú glo›um hugh okgo›um vılía ˙kulum ver gíoúa alla luthı eƒter ﬂínnı b©n ok bo›e sua sem ver hlÌ˘˘um óoÌ˙ı me˘an hann lıƒ˘e· sua ˙kulum ver nu vera ﬂer au˘uell˘er ok oƒletter tıl allra lutha er ﬂu vıll at ver gıoúím· verıgu› ˘úottınn me›ú ﬂer sem hann var me˘ú moÌ˙ı ok˙tÌrkí ﬂık sua at ﬂu ˙trı›er ˙tÌrklegha ok knoserkn™legha ﬂína mot˙to˘u menn· se sa ˘úepınnok˘eÌ˘˘ú er neıttar nokkoúu oú›ı ﬂuı er ﬂu bÌ›r·her sen˘er ∆o˙ue menn sına ı Iıerıcho at ˙ka er Io˙ue var í ﬂeím o˘a lan˘z legh˙ta˘ er ˙athun heıter sen›e hann í∆ mennƒra herbu˘um leÌnılegha Ìƒer ıoú˘anat ˙kÌma ok ˙ko›a *lan˘zlogh ok nío˙na eƒ ﬂeırn©›ı ı boúgh Ierıcho er ˙to› a vollunum o˘úu megın ™rınnar· ﬂeır ƒoúu ok ƒramm komu· toku ˙erﬁij.capıtulıÈj capıtulıÓ5216ıe˙us: skrifa› ıhòc, en í grísku er or›i› skrifa› ΙΗΣΟΥC semoft hefur veri› stytt í ΙΗÑC; styttingin var umritu› sem IHÑC ílatínu og sí›ar ıhòc.26ﬂeır = ﬂer.42lan˘zlogh = lan˘zlegh, ﬂ.e. ‘landslag’.

Page 53

Page 54

at kuæ›ı ma æıgı æxla ﬂot hann ˙tan˘ı epter ra˘˘ar ˙taƒı ˙am˙tƒƒon.|Nv ﬂo a› ek haƒamıƒk ˙kÌn˘ılega mællt.um hoƒv› ˙taƒanna rıt,ﬂeıúa er ƒÌrer tua ˙kal æınn vera,ﬂa kallaek æıgı rangt ne ılla rıta›,ﬂo a› hıner tueír ˙e ﬂar hell˘ú rıtner,er huargı er hoƒv› ˙taƒr \er ﬂo vılıa ek hell˘ú æınn ˙taƒ ríta,ﬂar ˙em bæ›ı ˙to›ar ıamnmíkıt æınnok*tva,tıl ﬂess(˙em ek ˙ag›a)a› rıt ver›ı mínna ok ˙kıotara,ok bokƒell ˘úíugara.Enn ﬂat uæıt ek æıgı,huatﬂa ˙kal a› haƒa,eƒ sua ılla uer›ú,at enn h≠gz nokkvÀÀ í,ok mæler sua.Ü ﬂar ˙em ﬂu rıtr hø–ƒu› ˙taƒ æınn(kue›ú hann)eƒ hann r≠›ú ﬂat)e›a ˙amhlıo›en˘ú tua æın˙konar ˙amƒell˘a ı eín–ní ok ennı ˙ømu ˙am˙tƒƒu(˙eger ﬂv.)ﬂar uıl ek hvarkí ríta ˙amhlío›en˘ú tua,ne høƒu›˙taƒ æínn,tıl ﬂess a› auka atkuæ›ít,ne enn hell˘ú ﬂann ˙em æıgı ˙e hoƒu› ˙taƒr,tıl ﬂe˙˙at mınnka,hell˘ú rıt ekı æínn en˙ ˙ama konar en˙ ˙ama ıaƒnan,ok æıgı hoƒu› ˙taƒ,ne–ma ı vpp haƒí oú›z ok uer˙,ok que›ı sua mıok e›a lítt a› hueríum,˙em ek ræ› ˙ı›an. e›a æıgırækí ek,a› ek kue›a ıaƒnmíƒk at ƒllum. hua› ﬂa ˙kal a› haƒa(kua› ek).hua› ﬂanema ˙Ìna honum sua ˙kÌr ˘æmí ﬂeıúa græína,er hann ˙kılr engvar Ñ›ú uera,?a› ﬂa ﬂıkkızhann oƒ ˙æınn ver›a tıl a› mæla ˙ealƒr a mot ser,ok ver›a ƒÌÀí a› búag›í,a› ﬂeır er ella mun–˘u ƒıƒla hann,ok kalla ˙em uærí ˙pakara eƒ ﬂeg›í. Nu eru her ﬂau ˘æmí er br™›a ƒang˙ƒun˘uz ﬂeır. enn ˙ı›an nokkuru lıo˙legaÀÀ tıl m™l˙ ƒær› ok ˙kílníngar. Vbe Vbbe. ˙ekr˙ekkr. hƒ˘u. hƒ˘˘o. aƒarar a¯arar. ﬂagat.ﬂaìa›. ƒl. ƒ…. ƒrame. ƒraóe. uına. uınna.krapa. krapa. huer hueÀÀ. ƒu˙. ƒus. ˙kıot. ˙kıott. Vbe. ﬂat eru tuav noƒn tueggíabok ˙taƒa. enn vbe ﬂat er æín˙ manz æítt naƒn.˙ekr er ˙kogar ma›ú. enn ˙ekkr er í lÑt. hƒ–˘o ﬂa er hƒlga trƒll ˘o. enn hæÌr›í tıl ho˘˘v ﬂa er ﬂoÀÀ bar huerenn. Betra er huerıumƒÌÀ ﬂaga› enn annaÀÀ haƒí ﬂaìa›. Eıgí erv ƒl ƒll a› æínu. Óæırí ﬂıkker ˙tÌrı mann–zín˙ ƒramí,enn ﬂe˙˙ er ﬂılıurnar bÌgger ƒrammı. Sa er me˙tr gu›˙ vına er me˙t vıll tıluíòa. Va˘a opt tıl kırkıv krapa,ﬂ o a› ﬂar ƒaí leı› krappa. huerr kona ok karlma›ú˙kÌll˘u ﬂe˙˙ ƒv˙ ˙em gu› er ƒuss. .ﬂa munu ﬂau tıl go›úa verka ƒv˙ ˙kíot ok haƒagu›˙ hÌllı ˙kıott. Nv um ﬂann mann er ríta uıll e›a nema a› uarv malí rıtı›. anna› tueggía helgar ﬂÌ›ıngar e›a lƒg e›r att uı˙ı, e›a sua hueregı, er ma›úuıll ˙kÌn˙amleghanÌt˙emí a bok nema,∂›r kenna en˘a ˙e hann sua lıtıl lÑtr ı ƒro›leık˙ ™˙tınní, a› hann uılı ne–ma lıtla ˙kÌn˙emí, hell˘ú en ƒngva,ﬂa er a me›al uer›ú enar meırí. ﬂa le˙e hann ﬂettakapıtulum uan˘lega. ok bætí ˙em ımƒúgum ˙to›vm mun ﬂurƒa,ok mete vı›leıtní mína,en várkÌnne v kıæn˙kv. haƒı ˙taƒ roƒ ﬂetta er her er ™›ú rıta› unnz hann ƒær ﬂat erhonum lıkar betr. a â ƒ ƒÖ e ˇ ∂ ≥ ı i o Î ø øÏ u û y Ì. b b c ¬. d ˘. f F· g g. ~. h. l …m. ó. n .ò. p p. r À. ˙ s. t. t· x. ﬂ 2 9 % ¨ ‘ .36912151821242730AM 242 folSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, KaupmannahöfnUm 1350, bókfell, 85 blö›, 28,6x19,5 sm, bl. 45vWormsbók23.Snorra-Edda, fjórar málfræ›iritger›ir og Rígsﬂula. S‡nishorni› er úr Fyrstu málfræ›iritger›inni. Bókin er kennd vi› danskalækninn og fræ›imanninn Ole Worm (1588–1654) sem átti ﬂa› um hrí› og hefur heiti hennar stundum veri› íslenska› og húnköllu› Ormsbók. 22 pappírsblö›um hefur veri› skoti› inn í hana fyrir blö› sem hafa t‡nst, sum ﬂeirra eru au›. Handriti› er ílitlu arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit en í stóru áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Samahönd er á GKS 3269 a 4to, megninu af AM 227 fol og AM 127 4to, helmingnum af AM 657 a–b 4to, hluta af AM 229 I fol,Völuspá í Hauksbók (AM 544 4to) og brotunum AM 162 A β fol, AM 240 IV fol, AM 667 IX 4to, NRA norr frg 62 og Kammarkcod frg Ps 24. Á ﬂremur stö›um (bl. 60v og 85v) í Wormsbók eru vísur e›a glósur me› 15. aldar höndum. Skriftin er árléttiskriftundir nokkrum áhrifum frá textaskrift.51015202530X90Um einn hóf-utstaf ƒirir tvasmæÀi4tva = tveır.54

Page 55

Page 56

au›ur íaƒn ˙ıtr ™ h™ƒum hímní hæ˙tr ∆ ˘yr› me›uall˘ı glæ˙tv ˙aungú heyrız ﬂar ˙ætr aƒ englum ˙onr eín getınn vıƒ˙ hın˙ hreína allır loƒa ﬂar ™˙tarƒullır an›ar gv›˙ ˙em ƒıÀÀe o˙˙ gúán˘e heımrınn allr me˘ helgum blómum. hall˘ı ˙lıkrí ˘yr› um all˘ırpúologu˙ ƒÌúır ˙ogu Jon˙ ˙ogu hola b¥˙kup˙È›ú ﬂuí at mí˙kunnar ƒa›ır ok gu› allrar hugganar vÑÀ herúa *ıe˙us chrı˙tr heƒuır leıtt uÑra ƒoúƒe›úƒra ƒtru ok tıl almennılıghúar ok ˙annrar truar ok gúun˘ualla› sına boúg. ok eínckannlıgha plantat sínn víngar› heílagha kúı˙tní vm noú›len›ínga ƒıoú›ung ƒÌúır Àock ˙amlígha púe˘ıckan heılaghs líƒna›ar híns bleza›a Jon˙ hola bÌ˙kups ˙kípan›e hann o˙˙ ƒau›ú ok ƒoú˙tıoúa.lıƒs læúeƒπ›ú ok h™leıtann ™úna›ar mann ﬂeım er ™ hann kalla me›˙annre tru ok húeínu híarta *˙ett tıl ƒulltínghs ok t¨éna˘ar ﬂuı hoƒum wer ættlat me›ú gu˘˙ ƒulltíngí ƒram atbera me› Àettleghúe ƒra˙πghn ﬂat kúapptanna lío˙ ˙em ﬂe˙˙ıhínn ™gæte gu˘˙ geı˙lí hínn heılaghı Jon bÌ˙kup heƒır ƒagúlıgha lÌ˙t me›úok púÌtt.eıghí at eín˙ ˙ína ƒo˙tr Joú›.hell›ú ok n1ú ueran›e lon› ﬂe˙˙a kongs Àıkıs kunníckt geran›e eptırkoman˘e ﬂıo›um ﬂe˙˙a go›a mannz uerck ˙í›u ok ˙ı›ƒer›ı at heÌúan˘í menn ﬂe˙˙a ƒra ˙oghn híttnı ﬂuıƒramaÀ J ™˙t ok el˙ku vı›ú ﬂenna gu˘˙ vín/˙em ﬂeıú heÌra ƒleíre d™˙amlıgh t«ckn ok kúappta uerck er gu› heƒırgortt ƒÌúır hans voll˘ugha uer›leícka/ok at líƒs ker hans kú™pta uercka vpp ˙ett ™ h™ƒua kertí˙tícku *lÌ˙ır ollum bıaúttlıgha kúı˙tnínnar ˙onum ok búott Àeckı me˘ú sínní bírte vπú sÌn˘a mÌúckr. ock at go›um monnum ˙e ƒram˙ettr bıaútr ˙peghíll ƒagúlıgs eptır ˘æmí˙˙ ﬂeım ˙emeptır uılía lıckıa ˘Ìú›ar ƒullu sı›ƒer›ı ﬂe˙˙a ™gƒtabÌ˙kups hoƒum wer ﬂe˙˙a ƒra˙ogn ˙egır gunnlaugú munckrsı›ughú ma›r ok go˘úaú mınnıngar oú l™tínu ˘ıcktatheƒuır aƒ o˙˙ ellúum monnum ok meírh™ttar numít ok eıgıaƒ eínne ˙amann uoúre oƒ˘íúƒ˘ ok huat uí˙e ﬂetta uerkvpp bÌúíat. hell˘ú at bo˘ı ok ™ eggían wer˘lıgs herúagu˘mun˘ar bÌ˙kups bı›ıum wer alla ﬂ™ ˙em ﬂe˙˙a ƒra˙oghnheÌúa at ƒÌúır wƒún olı˙tughann ƒrambuú› ok ƒ˙níalltt πú˘a tıltƒckí ƒÌúır˘íaúƒuı ﬂeıú eıgı ˙ua h™leítt eƒní ˙emwer munum ƒram ƒlÌtía hell˘ú wmbƒte me›ú ™˙t okel˙ku ﬂar ˙em ﬂeıú ˙ı™ ﬂers me› ﬂuúƒua. her b¥rıar ˙oguAR byúıum hıns heılaga ıonswer ƒra˙ƒghn aƒ hínum hola bÌ˙kupsheılagha Joní bÌ˙kupí at J ﬂann tímaer Àee› ƒÌúır noúeghí haúall˘rkongr sıghú˘ar sπn. er lı›ín voúvƒra ƒallı híns heılagha ol™ƒu˙kongs tuttughu ok ﬂúíu ™r. warJon ƒƒ˘˘ú aƒ kÌngoƒgum mƒnnumok gu˘ húƒ˘˘um ™ bƒ ﬂeım er búeı›a bol˙ta›ú heítırSKB Isl perg 5 folIslandica, Kungliga biblioteket – Sveriges nationalbibliotek, StokkhólmiUm 1347–55 & um 1361–65, bókfell, 71 bla›, 27,5x22,0 sm, bl. 48r, ekki öll bla›sí›an24.Biskupasögur fjórar, Gu›mundar drápa eftir Arngrím Brandsson (–1361) ábóta á ﬁingeyrum, biskupatöl, ábótatal, postulatal og vígslupallar.Nokkur ár eru talin hafa li›i› frá ﬂví a› Gu›mundar saga og Gu›mundar drápa voru skrifa›ar ﬂar til fleiri sögum var bætt vi› handriti›. S‡nis-horni› er úr Gu›mundar drápu og Jóns sögu helga, en Jón Ögmundsson (1052–1121) og Gu›mundur gó›i Arason (1160–1237) voru bá›ir bisk-upar á Hólum. Handriti› er í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á ﬂví eru 7 e›a jafnvel 9 rithendur og sjást ﬂrjár ﬂeirraá s‡nishorninu, ﬂ.e. fyrsta, önnur og áttunda (fyrirsagnir). Fyrsta hönd hefur einnig skrifa› hluta Króksfjar›arbókar (AM 122 a fol) og broti›AM 220 VI fol. Sjötta hönd hefur einnig skrifa› AM 219 fol og SKB Isl perg 34 III 4to, megni› af AM 226 fol og Skar›sbók Jónsbókar (AM350 fol), helminginn af AM 233 a fol, hluta af AM 239 fol og Belgsdalsbók (AM 347 fol), brotin Bæjarbók á Rau›asandi (AM 73 b fol), AM325 VIII 3 a 4to, AM 325 X 4to, AM 383 IV 4to, JS frg 5, Lbs frg 6, SÁM 2 og ﬁjms 176. Skrift beggja textaskrifara er árléttiskrift en á fyrir-sögninni er textaskrift.187. Sagann af Jñne Helga Hñla Bi˙kupe. 48¯ÓJ ƒlıπtz hlı›/ ƒa›ır hans het oghmun˘ú enn ﬂoúger˘rmo›ír. ƒa›ír oghmun˘ar het ﬂoúckell ok uar ˙on™˙geır˙˙ kneıƒuar. Enn mo›ír ﬂoúger˘ar het ﬂoúlaugok war ˘ottır ﬂoúuall˘z oú ™˙e/ enn eghíll hetƒa›ír ﬂoúger˘ar ˙ƒn sı›u hallz ﬂe˙˙ manz erƒÌú˙t waú› au›ıt aƒ ollum hoƒ›íngíum au˙tƒíú˘ínga aƒ neíta˘úe ˙kuú› go›a vıllu attacka wı˘ú krı˙tnum ˘ƒmí ok tru almennílıghúí. Jonvox wpp heíma « búeı˘a ból˙tat me˘úƒe›úsínumokmæ˘ú ﬂar tıl er hann war ƒıoghuúa uetragamall. J ﬂann tíma wú›u mıckıl tı˘ín˘e okﬂau er ollu lan›zƒolckínu woúu tıl mÌckıls ƒaghna›ar ok an˘lıgúaú nÌt˙em˘ar. ﬂa uar vıgh›útıl bÌ˙kups J ˙k™lholltt J˙leíƒr ˙on gı˙zuúar hín˙huíta. enn ˘ott\v÷ú ˙on ﬂoúo˘˘z gƒ›a at bƒnok beı˘zlu allz lan˘z ƒolck˙íns var hann vıg˘ú tılbÌ˙kups aƒ a›alberto erckıbÌ˙kupı J búímum J ˙axlan˘ı Jboúg ﬂeıúe er herƒoú›a heıtır. hann war vıg˘úƒÌú˙trhıghat tıl lan˘z ﬂeıúa bÌ˙kupa er her haƒa at ˙tolı ˙etı›. Óaúgır bÌ˙kupaú hoƒ˘u a˘ú komıt tıl J˙lan˘z ﬂeıúer ecke hoƒ›u hıghat wıgh˘ír werıt J˙leıƒrbÌ˙kup waú J noúeghı hínn nƒ˙ta wetr eptır er hannwaú vıgh›ú tıl bÌ˙kups ok ƒoú eptır ﬂat tıl J˙lan˘z ok komwt hít nƒ˙ta ˙umar *ƒoúır oall˘ar uetr hínnmÌckla ok haƒ›ı ˙tol ˙ínn ™ heímílı sínu ok ƒo›úleıƒ› J ˙k™l hollte// ƒÌúır˙pa gu˘ına híns go˘aònemmen˘í˙˙ wár ƒÌúır ˙p™˘ aƒ wítrummonnum huılıckrma›ú ﬂe˙˙e ˙m™ ˙ueínn mun›e ver˘a hínn ˙ƒlí Johanne˙˙ ﬂuıat huar˙em hann kπm ƒanz˙t monnum mÌckıt vm hann ﬂeıú erhughleı˘˘u hans hít ™gπta Ìƒuır búag› Eínnheılaghú ma›ú er het Gu˘íne kalla›ú hínn go›íok ﬂat hÌggıa menn sua uerít haƒua. ˙em hann ˙™ ﬂennavnga mann mÌckılıgha wn˘úan˘íz˙t hans bíaútleíck. lagh˘ı hann ﬂuılıckann oú˙kuú› ™ ﬂetta hítble˘za›a vngmenní. ﬁe˙sı ma›ú er ˙annlıghaheılaghleıck˙ ˙peghıll ok sÌnır J sínu bıaúta Ìƒırbúagh›e ﬂann mann ˙em eínckanlıgha er ual˘ú aƒ gu›e tıl heılagúaú ﬂíπna˙tu. ﬁe˙˙ı ˙ueínn war ƒaghúlıgha púy˘˘ú aƒ gu›e me˘ú moúghumokeínckanlıghum vín gıoƒum. hann war míock ƒúı˘ú J ™˙ıƒnu bıaútr J aughum. gulr ™ h™r. langú vex˙te.˙terckr at aƒle. ollum ƒrı›leıck ok gu˘˙ mı˙kun alla vegha vm krıng˘ú// Eptır ﬂuı ˙em hann varJ huers manz aughlıte æ˙kılıgha líma˘ú ok ˙πmılıgha ™ sıck komínn. sua war hann ok wı˘ú allago˘a menn hÌúlıghú. sı› ˙amr ok púy˘˘ú hæƒır˙klıgúí hoƒ˙em˘ ˙Ìnan˘ı ˙ıck el˙kulıghannallúe alﬂÌ›u. ok ﬂuı waú› hann val vínga›úgu›e ok go›um monnum. au›˙æ var gu˘˙ gípta me˘ú honum ﬂegar ™ vnga all˘úı. ˙u er ennSﬂ369121518212427303336394245485110ıe˙us chrı˙tr: skrifa› ıhòc xpòc, en í grísku eru or›in skrifu› ΙΗΣΟΥC ΧΡΙΣΤΟC sem oft hefur veri› stytt í ΙΗÑC ΧΡÑC; styttingin hefursvo veri› umritu› sem IHÑC XPÑC í latínuletri og sí›ar í ıhòcxpòc.17˙ett = ˙er.28lÌ˙ır = lÌ˙ı.24ƒoúır = ƒÌúır.

Page 57

Page 58

58II,8.Ollum monnum ﬂeım ˙©m ﬂetta búeƒ s©a e˘ú heÌúa S©nn˘a eúlenn˘ú hall˘oú˙˙onok ﬂoúír ﬂoúk©l˙ ˙on púe˙tar que˘ıu gu˘ú˙ ok ˙ína kunnıkt geúann˘í at *sub anno gúacıe *ó° ccc<°>.l°. octavo a o˘ıns ˘agín ne˙ta ƒÌúır *fe˙tum símoní˙ et Ju˘e a ﬂoúo˘z˙to˘um J olaƒs ƒır˘í woúumvı˘ J hía at ˙keggí o˘˘z˙on han˘lag˘í ﬂoú˙teíní b¢n˘a eÌıulƒ˙˙Ìnı lan˘ at Àeppı˙˙ aatıl eƒınlígúar eıgnar. óe˘ú ollum ﬂeım go}n{gnumokgíe˘um ˙em hann var˘ eıgann˘ı at. okﬂu[ı] heƒır ƒÌlkt at ƒoúnu ok nèu. ﬂuı at n©ƒn˘ú ˙keggí vı˘ú kenn˘íz˙t at hann varsua mÌkıl˙ go˘z e˘a m©ıra *˙kÌll˘ugúme˘ logum ˙em Joú˘ín eúveú˘ ƒÌÀneƒn˘umﬂoú˙teíní epptır Àíettum À©íkníngí at beggía *ﬂeirúa ˙amﬂÌkt ok ﬂa var opptneƒn˘ú ﬂoú˙teínn honum eınkí˙˙ ˙kèll˘ugúƒÌúır a˘ú neƒn˘a Joú˘ ok tıl sanzvıttnı˙ bur˘ar ˙ettu wí˘ okkr Jnn˙íglí *ƒÌúır *ﬂetta búeƒ eúgoútt var at kuía bekk a ƒyÀÀsog˘u ááríok ˘egí369AM dipl isl fasc II 8Safn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík24. október 1358, bókfell, 7,3x16,8 sm25.Bréf um a› Skeggi Oddsson handleggi ﬁorsteini Eyjólfssyni jör›ina Reppisá í Ólafsfir›i til æfinlegrar eignar upp í skuld, skrifa›á Kvíabekk í Ólafsfir›i. Fær› hafa veri› rök fyrir ﬂví a› fyrrnefndur ﬁorsteinn sem var lögma›ur og hir›stjóri á Ur›um í Svarf-a›ardal hafi skrifa› bréfi›. Sama hönd er á AM dipl isl fasc III 1 sem var skrifa› 1372 í Hvammi á Vatnsnesi. Skriftin er árlétti-skrift (skjalaskrift).2sub anno gúacıe= ‘á ﬂví ná›arári’.2–3ó° ccc<°>l°. octavo = óılle˙ımo trecent<e˙ımo> quınquagesımo. octavo = ‘ﬂúsundasta, ﬂrjúhundru›asta, fimmt-ugasta og áttunda’.3fe˙tum símoní˙ et Ju˘e = ‘tveggjapostulamessu Símonar og Júdasar’, ﬂ.e. 28. október sem bar upp á sunnudagári› 1358.7˙kÌll˘ugú: bandi› er sérkennilegt (sjá ﬂó ƒÌúır og ﬂetta í 10. línu).8ﬂeirúa: bandi› á a› vera framar ﬂví a› ﬂa› er hægt a› lesa ﬂúera út úr ﬂessu.10ƒÌúır: bandi› er sérkennilegt og ö›ru vísi en í 3. línu (sjá ﬂó ˙kÌll˘ugúí 7. línu og ﬂetta í 10. línu).10ﬂetta: bandi› á a› vera framar ﬂví a› ﬂa› er hægt a› lesa ﬂttea út úr ﬂessu; bandi› er a› auki sérkennilegt ogö›ru vísi en í 1. línu (sjá ﬂó ˙kÌll˘ugúí 7. línu og ƒÌúır í 10. línu).

Page 59

Page 60

[rı]kıan ˙em ƒatækan. ﬂa er hann kom vt tıll ı˙lan˘z vıg›úbÌ˙kop. bau› hann at huerıum manne ˙kıll›e aƒtr ˙kıpa ﬂann˙akeÌúe ˙em han˙ Àa˘˙ma›ú haƒ˘e aƒ tekıt ˙ua ˙em hann varpúoƒastr. let hann ˙kıpta go˘ze ˙ínu ∆ ﬂúıa ˙ta˘e. eınnpart gaƒ hann kırkıum. annan ƒatekum monnum. ﬂúı˘ía˙kıpa˘e hann erƒuıngum. *Jtem a ﬂuı ˙umre kom vt˙ıra a˙lakr koú˙búo˘ır aƒ nı›aúo˙e. ˙en˘ú aƒ paaleerkebÌ˙kope. *auctorıtate vı˙ıtacıonıs per totam ı˙lan˘ıam.Jtem. kom ﬂa vt botolƒr an˘úe˙˙ ˙on ok ˙kıpa›ú hır˘˙tíoúe vm allt ı˙lan› aƒ kongınum. *Obıtus bıarnarabota ﬂoúƒınn˙ ˙onar aƒ ﬂÌngeyúum. vetr go›úDÀukna˘e Àaƒn Jon˙ ˙on ı ﬂıoú˙ aaJtem búu˘laup botolƒs ok ˙teínnunnar Àaƒn˙dottur ∆ glombæ. ok goút me˘ mıklum metna›e. ok tıl bo˘ıt monnum vm allt ∆˙lan›. *Obııt herúaeírıkr ˙ueínbıarnar ˙on. Jtem Obııt herúa kíetıll ﬂoúlak˙ ˙on.vıg˘ú herra oúmr bÌ˙kop a˙lak˙ ˙on tıll hola.Jon bÌ˙kop ˙ıgur˘ar ˙on tıll ˙kalahollz. ﬂoú˙teınbÌ˙kop tıll bıoúgwíníar. Guthoúmr bÌ˙kop tıll ˙tavangú˙. Jon bÌ˙kop ˙kalle tıll greínlan˘}n{˙vı˙˙e pall erkebÌ˙kop eıge at arne bÌ˙kop lıƒ›e.Vtkuama herúa oúm˙ bÌ˙kop˙ kom ˙kıp ﬂat er hannvar aa. vı˘ú ﬂíoú˙ aar ˙an˘. ok búaut ∆˙pon ok ˘úuknu˘u aƒ xví˝. menn. ﬂa búautok ˙kıp ˙noúúa ƒoz er ﬂeıú letu vt aƒ hual[ƒır]˘e. ok lıetuz˙t aƒ ﬂuí .xx.ı∆. óenn. [ok hann ˙ıalƒr]ﬂa búaut enn onnur ﬂúíu ı˙lan˘z ƒoú. Jtemﬂa kom ok vt Jon bÌ˙kop ˙ıguú˘ar ˙on. tok hann arngrım ok eÌú˙teín *a˘ coúreccıonem. búæ›ú∆verı J ﬂÌckkuabæ.ƒÌúır ﬂat er ﬂeıú boú›u aaﬂoúlake abota ˙ınum. var arngrımr ˙ettr∆ taaJarn. en eÌú˙teınn J hall˙ıarn. Jtem*˘egra˘era˘e hann ˙Ì˙tur ÷ı kırkıubæ\\vm÷ paua*bla˙phemıamok˙ı˘anvar hon búen˘. Jtem oúmr bÌ˙kop haƒ˘e ok J vblı˘u búæ˘ú aa mo˘úuuollum. ok ka˙ta˘e˙uma ∆ mÌúkua˙toƒu. ˙pente hann ƒa˙thola kırkıu go˘ze ﬂuı ˙em ﬂeıú herúa egıllAM 420 b 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1361–92, bókfell, 11 blö›, 32,7x25,7 sm, bl. 9v, ekki öll bla›sí›an og smækka› (89%)26.Lögmannsannáll, en hann nær yfir árin 102–238, 241, 247, 293–459 og 657–1392 en hefur upphaflega veri› lengri (70–1430).S‡nishorni› nær yfir árin 1341–48. Vi›bót vi› annálinn fyrir árin 1393–1430 er köllu› N‡i annáll. Handriti› er í arkarbroti(folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit en í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Höfundur annálsins til 1361og skrifari er Einar Hafli›ason (1307–93) officialis á Brei›abólsta› í Vesturhópi. ﬁetta handrit er elsta frumrit nafngreinds ís-lensks höfundar sem vita› er um (fyrir utan bréf og skjöl), sennilega skrifa› um 1361. Einar hefur ﬂó ekki skrifa› sí›asta bla›i›sem hefur veri› skrifa› á árunum 1380–1400, en á ﬂví eru 5 rithendur. Einar hefur einnig skrifa› bl. 1va í AM dipl isl fasc LI24 og 6 bréf (AM dipl isl fasc I 7, II 4, II 5, II 18, III 15 og ﬁjskjs K 21: Sta›arbakkaskjöl 1353). ﬁótt rithöndin vir›ist vera súsama er samt frekar ólíklegt a› hann hafi skrifa› tvö yngstu bréfin frá 1369 og 1380 sökum aldurs, a.m.k. ﬂa› yngra, ﬂví a›engar heimildir eru til um a› hann hafi átt gleraugu. Skriftin er blanda ár- og sí›léttiskriftar (‡mist «a» e›a «à»), en ﬂó erusunnudagsbókstafirnir og nokkrar línur í hægri dálki (3.–5., 9., 13. og 37.–40.) skrifu› me› textaskrift undir nokkrum áhrifumfrá léttiskrift.bÌ˙kop ok ˙ıra eınarr haƒlı˘a ˙on hoƒ˘u vn˘ır komıt.Sıra eınarr. haƒlı˘a ˙on. ƒoú buna˘e tıl búeí˘abol˙ta˘ar ∆ ve˙trhop. ﬂa \hann÷ aÿaÿ kırkıuna a˘úvm vetrınn *Jn fe˙tıuítate omnıum ˙anctoúum.Jtem vıg˘úeırıkr abote tıll ﬂÌngeÌúa. A ﬂuı aare ger˘uz˙t bÌ˙koparhar˘ır míogh vı˘ú lær˘a ok leıka aa ı˙lan˘eOúmr bÌ˙kop ƒoú vtan ıhualƒır˘í. Sıra eınarr haƒlı˘a ˙on ƒoú ok vtanok˙ıra Àunolƒr. ok voúu vm boú˘ba˘ır ˙amt a ko˙te herúa Jons bÌ˙kops.obııt pall erkıbÌ˙kop ∆ ní˘aúo˙e. Vt kuama oúm˙ bÌ˙kopsSıra eínarr haƒlı˘a ˙on komokvt aa melracka˙lettu me˘ ˙ıgur˘e gÌúı˘ar ˙Ìne. búaut ˙kıpıt Ào˙ín berger ﬂeıú voúu aa ∆ ˙pon. ok tÌn˘ız˙t ƒıarlutr míoghallr en menn allır hoƒ˘u lıƒ. geck ˙ıra eınarrvm vetrınn a˘ú aƒ lan˘ı búott. ok ƒoú tıll paua gar˘[z]ok var J auıníone .íx. nætr. ƒoú vm ƒrankarıkeaƒtrokƒram. ok var J parí˙. vm nockoún tíma.ﬂau tı˘en˘e ger˘uz˙t ok vm hau˙tít a˘ú∆nı˘aúo˙eat halƒr ﬂúı˘etogr bæıa ˙ock nı˘ú. ı ∆oú˘. ígaular˘al. ˙ua at eínge oúmul ˙a eƒtır bÌg˘arınnar. vtan ˙lettr ∆oruí ok aurr eƒtır ﬂar˙em bÌg˘ın haƒ›e ˙ta˘ít.BÌ˙kopar aa ∆˙lan˘e gíoú˘uz˙t ˙ua har˘ır vı˘ú lan˘z ƒolkít ˙ua at ﬂat ﬂottız˙tvarla mega vn˘ır bua. hoƒ˘u noú˘len˘ıngar˙amtok ∆ mote oúme bÌ˙kope leık menn. at ﬂeıúvıll˘u hall˘a ƒoúnum vana. ƒoúu ba˘ír bÌ˙koparvtan ∆ eınu ˙kıpe ∆ hualƒır˘e. Jtem bolna˙ottmıckıl vm allt ∆˙lan˘. ok an˘a˘ız˙t ƒıol˘eƒolk˙. Jtem arne va˘e vıg˘ú tıll erkıbÌ˙kop˙ ıpauagarr›e tıl nı˘aro˙˙. ok kom aptr ∆ noúegh. *pallíatu˙.vtkuama Jon˙ bÌ˙kops. ˙ıgur˘ar ˙onar. Àeı˘ hann tıl hola ok ætla˘e at koma ˙ættargıoú˘ J mıllum oúmsbÌ˙kops ok noú\˘÷len˘ınga. en allr almug\ı÷ bon˘a ˙amna˘ız˙t ˙amanokkom tıl hola. ok vıll˘u at ongum*Cq.*b ì.*AA.ì*ì óó.*e .l3691215182124273033363942*¯¯l.*e .˘369121518212427303336396Jtem= ‘einnig’.8auctorıtate vı˙ıtacıonıs per totam ı˙lan˘ıam =‘me› ﬂví foror›i a› vísitera allt Ísland’.10Obıtus = ‘dau›i’.14¯¯l.: sunnudagsbókstafir ársins 1342. 17Obııt = ‘dó’22e .˘: sunnudagsbókstafir ársins 1343.34a˘ coúreccıonem= ‘til hirtingar’38˘egra˘era˘e = ‘felldi úr gildi’(ﬂ.e. felldi úr gildi nunnuheiti›)38bla˙phemıam = ‘last’.3Cq.: sunnudagsbókstafir ársins 1344.5Jn fe˙tıuítate omnıum ˙anc-toúum = ‘á hátí› allra helgra’, ﬂ.e. á allraheilagramessu 1. nóvember.9b ì.: sunnudagsbókstafir ársins 1345.13AA.ì: sunnudagsbókstafirársins 1346.26ì óó.: sunnudagsbókstafir ársins 1347.34–35pallíatu˙ = ‘hefur teki› vi› pallíum’ (pallium = ‘her›askjól erkibiskupsúr ull’).37e .l: sunnudagsbókstafir ársins 1348.

Page 61

Page 62

loƒa go›a lutı en ƒÌúır ˘æma ılla lutı ok ﬂar me› ser hug˙aat ™ ˙akan˘ı eru vínnan˘ı en aƒ ˙akan˘ı eru πmbunan˘ı. En ﬂa er paulu˙ haƒ›ı talat ﬂe˙˙a lutı ok ﬂeım lıkamÌktuz margır aƒ huarum tueggıum. En hπƒ›ıngıar *gÌ›ınga ˙to›u mıπk ímotı kennıng po˙tulanna. ﬂuıat ﬂeıú bπnnu›uﬂeım ﬂíng hus ˙ín. Petru˙ hoƒ ﬂa upp ˙ınn hınn heılaga munnok ˙uara›ı ﬂeım ™ ﬂe˙˙a lun˘ vm ﬂenna lut. pre˘ıcan – petrıEÌúıt nu hınır kıæruztu búæ›ú helgan an˘a.abúahe ƒÌúır heítan˘a.at hann mun˘ı aƒ ™uextı kuı-˘ar hans ˙etıa mann Ìƒır uell˘ı˙ ˙ætı hans. ﬂann samamann ˙em hımne˙kr ƒaﬂır mælltı ﬂe˙˙oú or› tıl. Son mınn ertﬂu. ∆ ˘agh gat ek ﬂık. heng›u hπƒﬂıngıar kennı manna íu›ahann ™ kro˙˙ın˙ tre ˙akır ˙ıòar πƒun˘ar at hann letı ƒramkoma lau˙nallz mannkÌn˙ er nau›˙Ìnlıg var ﬂe˙˙um heímı. sua at hann haƒ›ı ƒÌúır ˙agt ﬂa er hann ˙ag›ız ﬂe˙˙a \lutı÷ alla ﬂola mun˘o. atsua˙em eva var ˙kπput aƒ ríƒı a˘áms. sua verí heılug krı˙tnı foúmerut aƒ krı˙tz ˙ı›u ™ kro˙˙ınum ˘eÌıan˘a. sua ƒπgú at hun veríán ƒleck ok rucku. ﬂe˙˙a gπtu ˙Ìn˘ı gu› abúahe. Ì˙aachok ıacob ok ˙Ìnır enn ollum ﬂeıúa ˙onum. gerı rettan ueg krı˙tılıgrar truar en ˙tan˘ı eıgı íotru *˙ínagoge. ˙nuız nu tıl gu›skıærı<r> bræ›ú ok gangıt ıƒagnat ƒauﬂur Ì›uars abúahe. ﬂuı atguﬂ eƒn˘ı ﬂat ˙em hann het honum. aƒ ﬂe˙˙um ˙ama ˙aung ˘auı˘<s>*púopheta sua mælan˘ı. Sóú ˘úottınnokı›úaz eıgı. ﬂu ertkennnıma›úat eılıƒu. eptır ˙kıpan melchı˙e˘ech. En ﬂe˙˙ı ˙pá komﬂa ƒram er *ıe˙us en æ›˙tı kennıma›ú™ kro˙˙ınum hangan˘ı.ƒær›ı ƒoún ˙ín˙ lıkama ok ˘úeÌúa ƒÌúır allrı veroll˘o. capıtuptır ﬂe˙˙ar ƒoútπlur po˙tulanna. ok a›úar ﬂe˙˙um lıkar lum–˙nerız tıl rettrar truar mıkıll ƒıol˘ı hıa veran˘a ƒolks. en ﬂeıú voru. ok ﬂo ƒáır. ˙em tıl ﬂe˙˙ ıatu›u ˙ık trua me› ƒal˙ara ˘ómı. at eıgı ˙Ìn˘ız ﬂeıú opınberlıga vanr∂kıa ìu˙ bo›oú›. e(›a) ™ mınnıngar po˙tulanna. Ok ﬂa er ﬂıng hu˙˙hπƒﬂıngıar íu›a ok blotbÌ˙kopar heı›ınna manna ˙a at ƒÌúırpúe˘ıcanpetrı mun˘o ﬂeıú aƒ ˘æmﬂır ˙ınum ˙æm˘umokƒıar aƒla. vπktuﬂeır upp hurr me› ƒolkınu. at ﬂeıú ˙kÌll˘o loƒa ˙ımonem*magum ƒÌúır ˙ıalƒum ser ok nerone en la˙ta po˙tulana. capıtulumﬁe˙˙um tımum ˙nerız utallıgt ƒolk tıl krı˙tz ––––––––––truar ƒÌúır kennıng petrı. sua bar ok tıl at hınar tıgnuztuhu˙ƒrur. lıbıa kona òeronıs ok agrıppına kona agrıppeSÁM 1Árnasafn, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1350–75, bókfell, 95 blö›, 36,8x26,7 sm, bl. 20r, ekki öll bla›sí›an og smækka› (89%)Skar›sbók postulasagna27.Safn 11 postulasagna. S‡nishorni› er úr Péturs sögu postula. Handriti› er í arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit ení fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Líklegt er a› ﬂa› hafi veri› skrifa› í kanokasetrinu a› Helgafelli. Áhandritinu eru ﬂrjár rithendur sem hafa skrifa› mest allt handriti›, ein ﬂó s‡nu mest e›a bl. 1va–81vb. Á bl. 94vb–95ra er mál-dagi skrifa›ur um 1401 og eru á honum ﬂrjár hendur. Á ﬂremur ö›rum stö›um (1r og 94va) hafa ﬂrír menn skrifa› nokkrar línurhver; einn á 15. öld, annar í upphafi 16. aldar og sá ﬂri›ji 1533. A›alskrifari bókarinnar hefur einnig skrifa› AM 156 4to og AM653 a 4to, megni› af AM 61 fol, hluta af AM 233 a fol og brotin AM 238 VII fol og JS frg 7. Annar a›alskrifari (bl. 82ra–83ra3)hefur einnig skrifa› á fjórum stö›um á spássíur í Skar›sbók Jónsbókar (AM 350 fol). Skriftin er textaskrift undir áhrifum fráléttiskrift.36912151821242730333620HA*púefectı ˙neruz tıl ìu˙ okvıll˘o eckı ﬂa›an ıƒra ˙am reckıa vı›bæn˘ú ˙ína. ƒÌúır púe˘ıcan paulı. ƒÌúır letu margır mennÀı˘˘ara ˙Ì˙luaƒ herlı˘ı neronı˙ okƒÌlg˘u ìu˙ tru sua ok nπckurır aƒ ˙ıalƒs han˙herbergı˙ ˙ueínum komu tıl paulumokger›uz krı˙tnır suaƒramarlıgaat ﬂeıú komu ƒra ﬂuı eckı tıl hallarıòar.Sımon magu˙ uer˘ú numıok heítr vı› ﬂetta.oklÌgr nu mπúgum lutum ™ petrum ƒÌúırƒolkınu.˙egıan˘ı hann vera gall˘úa mannok˙uıkara.En ﬂeır ˙em˙a ﬂa vn˘arlıga lutı ˙em hann ger›ı.hug˘u vera ˙aòar ıartegnıroktru›u hans ƒal˙ara ˘ómı.hann let ˙Ìnaz ˙em eır oúmar hr∂r›ı ˙ık ok hun˘ar aƒ ˙teınum ˙koúnır gıæı.en eırlıgar lıkneskıur rær›ız e(›a) lægı.hann let ok ˙Ìnaz ˙em hann ƒlÌgı ıloptıt vppok hÌúƒı eptır ﬂat.ﬂar ımotı græ˘˘ı petru˙ ˙ıuka menn me› ìu˙ oú˘ı.gaƒ ˙Ìn blın˘um.*hπlltum gπngu.heıl˙u lık ﬂúám –líƒ ˘au˘vm mπnnum.hann bau› ok ƒolkınu eıgı at eín˙ at ƒoú›az ˙Ìmonem.hell˘ú ﬂar me› at brıota hans vhæƒur.at eıgı ˙Ìn˘ız ﬂeıú ˘ıπƒul˙ıns vælum ˙amﬂÌckra.Aƒ ﬂe˙˙u tıl brag˘ı uarSÌmon hata›ú ok rekınn aƒ ollum ˙kÌn˙πmum mπnnum ok ˙ı›látum.at ﬂeıú kollu›u hann glæpa mannokgall˘úa ƒullanen púe˘ıku˘u petrvm me› ìu˙ loƒı.En vınır ˙ımonı˙ ˙πg˘o petrum vera gall˘úa mann.veítan˘ı honum Ñ lÌgı tıl ƒulltıngse˙˙ı oú˘ ˙uıƒ komu capıtulum –––––––––sınum meı˙taravm ˙ı›ır ƒÌúır neronem.hann kalla›ı ﬂa ˙ımonem mágumı ˙ıtt herbergı.Sem hann var ınn gengınn.tok hann at ˙kıptalıkıum.˙Ìn˘ız ˙tun˘um vngr.˙tun˘um mı› all˘úı.búeÌtan˘ıser me› ƒıan˘ans ƒıolkÌngı íÌmsar ™˙ıonur.Sem òero˙a ﬂat. hug›ı hann at ˙ımon uerí ìu˙ ˙on. Petru˙ var ﬂa nærr.ok˙ag›ıat ˙ímon var ﬂıoƒr.lÌgınn.gall˘úa ma›ú.herıan˙˙on.glæpaƒullr.guﬂ˙nı›ıngr.ok˙a ˙em ƒÌúer ˘ıarƒa›ı oll ìu˙ bo›oú›ok gagn˙ta›lıgú ollum ˙annleık.ok eckı ˙tæ˘ı eptır utan ﬂatat hans ıllzka verí eıgı ollum opınberlıga upp lokın.Símongeck ƒÌúır òeronem sua mælan˘ı.heÌú mık hınn go›ı ce˙ark em ìu˙ ˙on aƒ hımnı ˙tıgınn.Allt tıl ﬂe˙˙a heƒır petru˙ eınn˙aman ˙ta›ıt mer ímot.En nu er tuínnat.ﬂe˙˙ı mot ˙teƒnaﬂuıat paulu˙ ˙a er ˙lıkt hıt ˙ama keòır ˙em paulus.mergagn˙ta˘lıga lutı.er nu ˙ag˘ú púe˘ıca me› honum. ﬂı erau˘˙Ìnt herra at Àıkı Ì›uart mun eıgı ˙tan˘a mega nema ﬂulatır ﬂeım bana uınna.Vı› ﬂe˙˙ı oú› ˙ımonıs var› nero angúsƒullr.okba› vm moúgınınn eptır ﬂe˙˙a menn ƒÌúır sık leı›a me›mıklum ˙kun˘a39EﬂE4–5gÌ›ınga ˙to›u: lei›rétt úr huara tueggıu?20˙ínagoge = ‘samkunduhúsi’23púopheta= ‘spámanns’.25ıe˙us: skrifa› ıhòc, en í grísku eru or›in skrifu› ΙΗΣΟΥC sem oft hefur veri› stytt í ΙΗÑC; styttingin hefur svo veri› umritu› sem IHÑC í latínuletri ogsí›ar sem ıhòc.35magum = ‘töframann’. 1púefectı = ‘foringja, embættismanns’13hπlltum: π vir›ist lei›rétt úr e.

Page 63

Page 64

//.vta.//ƒœÁr ma˘r eıgı rettín˘ı ˙ín ı bÌg˘um heíma ∂(˘a)ƒÌrır lπgmannı. ﬂa ma ˙akar aberı ˙teƒna ﬂeım mannıtıl πxar ár ﬂıngs. er hann ƒœr eıgı Àett aƒ. okeƒ hann heƒır tıl ﬂers lπglıg uıtní. at hann heƒırﬂeım ﬂangat ˙teƒnt er mal Ñ vı˘ hann. ok ﬂat aòatat mál haƒı s1ƒarıt ﬂeıra í mıllı ˙em ﬂa heƒır hann hermt. ﬂa ˙kulo ﬂíngmenn. ˘æma ﬂat m™l.at lπg ƒullu. huart ˙em nãÀ eru ba˘ır ∂(˘a) ˙Ñeınn ˙em ƒramm berr. ok lπgmannı. ok lπgrettu mπnnumﬂıckır ƒÌr bıta. nema ƒull nau˘˙Ìn banní ﬂeımat koma er ˙teƒnt uar. ok komí ﬂau gπgn∂(˘a) uıtní ﬂar ƒramm. ok sua ˙kal uera ﬂo at heıma ˙éé˙teƒnt tıl lπgmannz. R(ettar) B(ot) H(akonar) K(onungs) Sua ma goúalaga ˙teƒnur tıl ˙Ì˙lu mannz ˙em tıl lπgmannz. ok halƒu mínní ˙ekt uı˘. R(ettar) B(ot) H(akonar) K(onungs) SÌ˙lu mennmega gera ˙tun˘ar ˙teƒnur tıl ˙ín an˘˙uaramπnnum ﬂeıra manna ˙em lπglıg m™l haƒa ™ hen˘ı ﬂeım.ok sua uítnum ﬂeıra. ok gπúı ﬂeım rett ˙em mí˙hall˘ínn er. ﬂo at ˙teƒn˘ú komí eıgı írettan˙teƒnu ˘ag ƒoúƒalla lau˙t. R(ettar) B(ot) H(akonar) H(aleggs)ua uılíum u∂r at Àett ˙éé at menn gerı ˙tun˘ar ˙teƒnur tıl lπgmannz. ﬂa er hann Àı˘ú um lan˘ at ˙kípa málum manna. sua ﬂo at ˙teƒn˘ú megı au˘uell˘lıga tıl koma. gπgnum ˙ınum ok vítnum.R(ettar) B(ot) H(akonar) K(onungs) Eıgı uılıum u∂r at nπckuÀ ma˘rmegı ˙kıota málı ˙ínu un˘an lπgmannı ok˙Ì˙lu mannı. at tálma me˘ ﬂuı rettín˘ı mannaeƒ ˙kÌn˙omum mπnnum ˙Ìníz at ﬂeır ƒáı Ìƒır tekítAM 350 folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1363, bókfell, 157 blö›, 36,6x27,3 sm, bl. 5v, ekki öll bla›sí›an og smækka› (87%)Skar›sbók Jónsbókar28.Jónsbók, réttarbætur, Hir›skrá, Kristinréttur Árna biskups, statútur o.fl. S‡nishorni› er úr Jónsbók (ﬁingfararbálki og Kristnumrétti). Handriti› er í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Líklegt er a› ﬂa› hafi veri› skrifa› í kanokasetrinua› Helgafelli. Á bl. 149ra er nefnt ártali› 1363. Skar›sbók er ﬂví elsta íslenska handriti› sem er ársett ﬂótt óbeint sé, fyrir utanbréf og skjöl. Um 1500 hefur efni veri› bætt vi› á au›ar sí›ur (bl. 150vb–151v) og á fyrri hluta 16. aldar hefur 6 blö›um veri›auki› vi› bókina (bl. 152–157) og á ﬂau skrifa› efnisyfirlit (bl. 152ra–156va). Stuttu sí›ar hefur 6 blö›um veri› skoti› inn íJónsbók til ey›ufyllingar (bl. 18–23). A›alskrifarinn hefur einnig skrifa› AM 219 fol og SKB Isl perg 34 III 4to, megni› af AM226 fol, helminginn af AM 233 a fol, hluta af AM 239 fol, Belgsdalsbók (AM 347 fol) og SKB Isl perg 5 fol, brotin Bæjarbóká Rau›asandi (AM 73 b fol), AM 325 VIII 3 a 4to, AM 325 X 4to, AM 383 IV 4to, JS frg 5, Lbs frg 6, SÁM 2 og ﬁjms 176.Annar a›alskrifari Skar›sbókar postulasagna (SÁM 1) hefur skrifa› á fjórum stö›um á spássíur. Sá sem skrifa›i efnisyfirliti› á16. öld hefur einnig bla›merkt mörg blö›, ﬂar á me›al bl. 5v. Skriftin er textaskrift me› örfáum léttiskriftardráttum.Sﬁher heƒr upp annan lut logbokar. er heıtırcrı˙tınn Àettr. ok ˙egır ƒÌr˙t um crı˙tılıga truok ﬂar næ˙t huerıa lÌ˘nı menn eıga at ueıtakongı ˙ınum ok bı˙kupı.at er upphaƒ laga uaÀÀa˙em upphaƒ er allra go›úaluta. at u∂r ˙kulum haƒa okhall˘a krı˙tılıga tru. v∂r.˙kulum trua á eınn gu˘. ƒπ›urallz uall˘an˘a ˙kapara hímíns ok ıar›ar. v∂r˙kulum trua á ˘úottın uárn *ıe˙um chrı˙tum. hans eínga ˙on. er getınn er aƒ helgum an˘a. okƒæ˘˘ú aƒ marıe meÌ. pín˘ú un˘ır pılatzuall˘ı. kro˙˙ƒe˙tr. ˘eÌ˘˘ú ok graƒínn. ƒoú ní˘ú tıl heluítıs. ok leÌ˙tı ﬂa˘an alla ˙ínauíní. ﬂrı˘ıa ˘ag eptır er hann uar ˘eÌ˘˘ú ˙ínummann˘omı. o˙kπ˘˘um ˙ınum gu˘˘omí reı˙hann aƒ ˘au›a. ok uar ˙í˘an me› ˙ínum lãrı˙ueınum xíl. ˘aga. ƒra pa˙cha ˘egı tıl upp˙tígníngar ˘ags. ok ˙teıg ﬂa˘an tıl hímna. okﬂa˘an ˙kal hann koma á eƒzta ˘egı ﬂe˙˙a heím˙at ˘æma lıƒen˘ú ok ˘au›a. huern eptır ˙ínumuer˘leıkum. V∂r ˙kulum trua ™ helgan an˘a. at hann er ˙annr gu˘. ˙em ƒa˘ır ok ˙on. Jﬂær ﬂrıar ˙kılníngar er eınn gu›. v∂r ˙k-ulum trua ﬂuı er truír πll krı˙tılıg ﬂıo˘. okheılagra manna ˙amban˘. ok heılπg kırkıa heƒır ˙amﬂÌckt me› ubúıg˘ılıgrı ˙ta˘ƒe˙tu3691215182124276411ıe˙um chrı˙tum: skrifa› ıhòm xpm, en í grísku eru or›inskrifu› ΙΗΣΟΥM ΧΡΙΣΤΟM sem oft hefur veri› stytt íΙΗÑM ΧΡÑM; styttingin hefur svo veri› umritu› sem IHÑMXPÑM í latínuletri og sí›ar í ıhòmxpòm.

Page 65

Page 66

ﬂa er ˙kamt tıl ∆oú˘anar er crı˙tr var ˙kír˘ú. hon ƒellroú lan˘noú˘úı ∆ Ωt ˙u˘ú ﬂar ƒyrer vtan ána er Àabıta lan˘enn ƒyrer he˘an ∆oú˙alalan˘ er ﬂeıú kalla ˙yrlan˘ Ñ árbackanum ˙ten˘ú eın lıtıl kapella ﬂar ƒoú crı˙tr aƒ kl©˘um ˙ınumoker ﬂuı kapellan ger tıl vítní˙ ﬂes ˙ta˘ar sı˘anVt vı˘ ˝oú˘an eƒ ma˘ú lıggú opınn á ˙lettumvellı ok ˙etr kne ˙ítt upp ok hneƒa á oƒan ok reíser*ﬂumal ƒıngú aƒ hneƒanum vpp ﬂa er leıﬂar ˙tıarnaﬂar Ìƒer ath ˙ea ∆aƒn ha en eıgı h©Àatan ƒra ∆oú˘án er v. ˘aga ƒπú mıkıl tıl akr˙boúgarÉnn ﬂa˘an xííí˝ ˘egúa haƒ §pul ﬂat er xvíí˝ hun˘úuth mılna Enn xííí˝ ˘aga ganga óú bÑr∆ Àoma boúg Lítıl ví vıkna ƒoú ˙unnann tıl mun˘íoenn íí˝ noú˘ú∆heı˘a b© Enn íth *eÌ˙tra ∆lıan˙veger íx vıkna ƒπú Sıau ˘aga ƒoú oú heı˘a b©˝ vébíoúg ﬂa er *˙tπ˘u boúgar Ñ á mı˘mun˘a óúuebıoúgum er í˝. ˘aga ƒoú tıl ala boúgar Leı˘ar vıser ˙eaok boúga ˙kıpan ok allr ﬂe˙˙é ƒro˘leıkr er Àıtınn athƒyúer ˙ogn Nıchola˙ abota er b©˘e var vítr okuı˘ƒr©gúmınnıgú ok margƒro˘ú Àa˘uís okrettoú˘ú oklykr ﬂaroma boúg er yƒer ollum boúgum okhía | | ﬂe˙˙ı ƒra ˙ognhenne ero allar boúger ath vır˘a sua ˙em ﬂoúp ﬂuıat∆oú˘ ok˙teınar ok˙tr©tı πll ero Ào˘ín ∆blo˘ı heí1636912151821AM 194 8voSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, Kaupmannahöfn1387, bókfell, 85 blö›, 14,0x10,7 sm, bl. 16r29.Efni af ‡msu tagi, 85 blö›. Me›al efnis er rímfræ›i, landa- og ﬂjó›al‡sing, heimsaldrar og lækningabók, ﬂannig a› handriti› ereins konar alfræ›irit. S‡nishorni› er úr Lei›arvísi Nikulásar ábóta frá mi›ri 12. öld og upphafi ﬂáttar sem mætti kalla Um borga-skipan og legsta›i heilagra manna, en í Hauksbók (AM 544 4to) er sams konar ﬂáttur nefndur svo. Handriti› er í stóru ﬂrjátíuog-tveggjabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skrifarar eru Ólafur Ormsson prestur og Brynjólfur Steinra›arson enﬂeir nafngreina sig me› villuletri (bl. 33v og 37r) og Ólafur segir jafnframt a› handriti› hafi veri› skrifa› ári› 1387 í ‘litlu stuf-unne a geiradar eyre’ (nú Narfeyri á Skógarströnd) (bl. 33v). Ólafur og Brynjólfur eru fyrstu nafngreindu íslensku skrifararnirásamt skrifurum Flateyjarbókar (sjá 30. s‡nishorn) og jafnframt er ﬂessi bók elsta var›veitta handriti› sem er sta›sett. Skriftiner árléttiskrift.UR668ﬂumal: hugsanlega skrifa› me› … en líklegra er a› skemmd í bókfell-inu valdi ﬂví a› l lítur út fyrir a› vera broti›.14eÌ˙tra = vestra.16˙tπ˘u boúgar Ñ = Skodborg å (= Kongeå á Jótlandi).

Page 67

Page 68

310ﬂa ﬂıkı mer uon at ˙kıott mune ˙kıpaz˙t vm hag hennar hon mun ﬂabarnn ƒ∂˘a ok mun ﬂat s(ueınn) uera b∂˘ı mıkıll ok Jo˘lıgr ﬂu ˙kalt olaƒ lata hæıta honum geƒ ek hrıngınnok˙uer˘ít b∂˙íng er ek heƒuı ﬂer a˘ú tılvı˙at. ˙ı˘an ƒar ﬂu noú˘ú J noúeg a ƒun˘ olaƒ˙ t(ryggua) ˙(onar) ok tak vıt ˙ı˘ ﬂeım erhan bo˘ar. ˙ı˘an ƒar ﬂu aƒtr J uık ok bıtz˙t ˙em me˙t a h<en>n˘e olaƒıﬂeım hínum unga ﬂat mun ﬂín hoƒut g∂ƒa me˙t at ƒylgıa honum ˙emleíng˙t ˙ı˘an uaknna˘e hrane hranı geck ı haugínn olaƒ˙ geír˙ta˘a <alƒ˙>k eƒter ﬂetta ƒoú hraní tıl ƒun˘ar vıt s(ueın) J(arl) hakonar ˙(on) ok ˙ag˘ehonum tıl ƒeuonarınnar ƒara ﬂeır alan˘ vm nattına ok búıota haugınnokƒa mıkıt ƒe heƒer hranı ko˙t grıpína búott óú haugínum en uann ˙uo at haugbuanum ˙em han haƒ˘e ˙ealƒr Àa˘ ƒyrer gert ƒoúuok ˙uo ˙kıƒtı ﬂeıra ˙uæín˙ J(arls) ˙em ƒyrr ˙eger. ˙ı˘an ƒoú hranı J uıka ƒun˘ harall˘z kong˙ ƒo˙tbúo˘ur ˙ín˙ uar honum uel ƒagnat. la a˙taﬂa a golƒuı ok uar allıtt hall˘ín ˙ag˘e monnum mıog v uænt hugr um h<en>nar hag. hranı gengr ﬂa tıl motz vıt hana ok ˙eger henı ˘úaumınokﬂeım harall˘e kongı. hon ˙egız˙t gıarnna uılıa at han Àa˘e ƒyrer naƒnnı eƒ ﬂa u∂rı nockuru nærr um hennar hæıl˙u en a˘ú lag˘e hranı ﬂa vm hanabelltıt ﬂat er han tok aƒ olaƒı geır˙ta˘a alƒuı ok ˙kıpa˘ız˙t ˙kıott vıt her heƒrvpp ˙ogu olaƒ˙ kongs harall˘z ˙unarAER LIDIT VA Rƒra hegat bur˘ uoú˙herra *ıe˙u chrı˙tı níu hun˘úatníu}tı{ tıger ok ﬂríu ár en ƒra an˘latı harall˘z hín˙ harƒagra .xl. okxíx ar. en a ƒy˙ta are ƒrægılıg˙ herra olaƒ˙ t(ryggua) ˙(onar)ƒæ˘˘e a˙ta gu˘búan˘z˘otter ˙ueın barnn ﬂegar eƒterer hranı haƒ˘e vm hana lagıtbelltıt. ﬂat var vm ˙umarít ˙a˙ueınn uar neƒnn˘ú olaƒrer han uar uattnne au˙ınn hraníıo˙ han uattne han uar b∂˘e mıkıll ok æıgulígr ˙uo at harall˘r kongí okhrana ok ollum hınum uıtraz˙tum monnum er hıa voúu ƒanz˙t mıkítum yƒer búag˘ ˙ueın˙ın˙ huer˙u yƒer bærılıgt ﬂat var annarra ungbarnna ˙em æıgı lugu at ﬂeım augu huılıkr ˘yr˘ar ma˘úﬂe˙˙ı olaƒr var˘ ˙em ver aller veıtum margƒallt loƒ gu˘e at gıall˘a er han uæítte o˙˙ ﬂenna hímnna kong˙ín˙ a˙tuín Ìƒer o˙˙ at kongı at haƒa ollum noú˘ monnum. ok hıtt erﬂa uar halƒu mæíra er gu˘ kau˙ han aƒ ollum helgum monnum o˙˙tıl ƒoúmælan˘a ok hıalp ˙amlıg˙ leı˘toga arætta líƒ˙ gπtuburt aƒ uon˘um uılle˙tıgum. ˙uo míog a˙tun˘an˘e voúa híalp ok nau˘˙yn at at lÌktum gaƒ han ˙ealƒ˙ ˙ín˙ blo˘ vt tıl ﬂe˙˙athall˘a J ollum greınum gu˘˙ lπg ok go˘úa manna *ƒerl˙e ˙em menn haƒa ﬂe˙˙ablez˙a˘a mannz olaƒ˙. harall˘z. ˙(onar) ˙uo myklar menıar at aller haƒa ˙ı˘an hall˘ít retta tru J ﬂuı lan˘e ˙em han ˙tyr˘e ok ollum han˙ ˙kattlon˘um369121518212427303336394245GKS 1005 folDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1387–94 og um 1450–75, bókfell, 225 blö›, 42,5x29,0 sm, bl. 79r, a›eins hluti bla›sí›unnarFlateyjarbók30.Konungasögur og Íslendingaﬂættir. S‡nishorni› er úr Ólafs sögu helga og Ólafs ﬂætti Geirsta›aálfs, en ﬂa› nær a›eins yfir 45línur af 60 í fremri dálki, enda er bókin í afar stóru broti, en ﬂó er hún a›eins í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldarhandrit. Megni› af handritinu e›a 202 bl. er skrifa› 1387–94, en um 1450–1475 hefur veri› bætt vi› ﬂa› 23 bl. Á bl. 4rb kemurfram a› bókin hafi veri› skrifu› 1387 en annállinn aftast í henni endar vi› ári› 1394. Á bl. 1v stendur a› prestarnir Jón ﬁór›ar-son og Magnús ﬁórhallsson hafi skrifa› handriti› a› undirlagi Jóns Hákonarsonar (1350–) í Ví›idalstungu og a› Magnús hafil‡st ﬂa›. ﬁrír a›rir skrifarar hafa skrifa› nokkrar línur. Magnús hefur einnig skrifa› AM 139 4to, broti› AM 567 XXVI 4to ogtvær línur í Huldu (AM 66 fol). Á vi›bótinni frá 15. öld eru 10 rithendur og er ein ﬂeirra eignu› ﬁorleifi Björnssyni hir›stjóraá Reykhólum á Reykjanesi. Hönd ﬁorleifs er a› finna á tveimur bréfum frá 1476–77 (AM dipl isl fasc XVIII 26 og AM dipl islfasc XXII 19) og á bakhli› ﬂess ﬂri›ja (AM dipl isl fasc XXVII 7) sem er frá um 1482. Rithönd E er einnig a› finna á ﬂremurbréfum frá 1482–84 (AM dipl isl fasc XXVII 7, AM dipl isl fasc XXVII 25 og AM dipl isl fasc XXVII 26). S‡nishorni› er me›hendi Jóns, e.t.v. skrifa› veturinn 1387–88, fyrirsagnirnar eru ﬂó me› hendi Magnúsar. Skrift Jóns er textaskrift en skrift Magn-úsar vir›ist vera árléttiskrift. Flateyjarbók var á›ur í Den gamle kongelige Samling í Konungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn.Oﬂ6822ıe˙u chrı˙tı: skrifa›ıhòu xpòı, en í grískueru or›in skrifu›ΙΗΣΟΥC ΧΡΙΣΤΟCí nefnifalli sem ofthefur veri› stytt íΙΗÑC ΧΡÑC; styttinginhefur svo veri› um-ritu› sem IHÑC XPÑCí latínuletri (semsí›ar var› ıhòcxpòc)me› vi›eigandi fall-endingu í sta› c.43ƒerl˙e = ƒrel˙e.

Page 69

Page 70

LXVI, 4.Uær búo˘ır Wılchín me˘ú gu˘s n™˘ bı˙kup ∆ ˙kalholltí hæıl˙um y˘ú ˙íra ﬂoú˙tæınn ˙uarthπƒ˘a ˙on me˘ú gu˘˙ kue˘íuok woúúí Sakır ﬂe˙˙ ath vπú kıær ˙on herúa vermun˘ú me˘ú gu˘s n™˘ abotí ath helga ƒellı heƒuır kıært ƒyúır o˙˙ athgu˘mun˘ú æınar˙˙on ˙æm bÌú ath húaƒna bıoúgum ∆ ˘olumm gúeíp hæ˙t vnn˘an ˙o˘lí hans aƒ kırkıu gar˘ınum ∆ ˙nok˙˘al ok aƒ ﬂuí ath wær erum æıgı lı˘ugır e˘ú voú *offıcıalıs ath gera en˘ılıgann vegh ™ ˙og˘u m™leƒní. ﬂuı ˙kıpum vær y˘ú˙íra ﬂoú˙tæınn ˙uarthoƒ˘a ˙on ˙ıerlıgann ˘omara vm græín˘ann ™ ˙kílnat ∆ mıllum ƒÌú ˙ag˘úa manna. bıo˘um wery˘ú ath ﬂer temprít y˘uarn ˘πm me˘ú ıaƒnrí Àíettlætís vπgh ˙uo manınn ver˘í æıgı oƒ˙πttr; æn klau˙trít ok abotınnƒaı ˙ınn Àıett ok ƒulla ˙æm˘ ƒyrır ˙uo ˙toút vanrıéttí. ˙uo ath o˘úum ﬂæım ˙æm ˙lıka hlutı ˘írƒuazt ath gera ˙íe tıl varÌ÷g\˘ar ok vı˘ú˙ıonar: Ok tıl ˙anen˘a her vmm ˙ettum wær voút ∆nnz˙ıglı ƒyrır ﬂetta búeƒ ˙krıƒuat ∆ ˙k™lholltí mı˘uíku=*˘agh næ˙ta ƒyrır *˘omınícam pa˙˙ıonís *Anno ˘omıní *ó° cd° quíntπAM dipl isl fasc LXVI 4Safn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1. apríl 1405, bókfell, 8,7x24,1 sm, ekki öll bla›sí›an og smækka› (92%)31.369Vilkin Hinriksson Skálholtsbiskup (1397–1405) skipar ﬁorstein Svarthöf›ason prest dómara í deilu Vermundar Örnólfssonar(–1416) ábóta a› Helgafelli og Gu›mundar Einarssonar a› Hrafnabjörgum í Hör›udal. Bréfi› var skrifa› í Skálholti. Skriftiner sí›léttiskrift (skjalaskrift).704offıcıalıs = ‘embættisma›ur’ ﬂ.e. ‘umbo›sma›ur biskups’.9˘agh: yfir g er bogadregi› strik.9˘omınícam pa˙˙ıonís (= judica) = ‘annar sunnudagur fyrir páska’, sem var 5. apríl ári› 1405.9Anno ˘omıní = ‘á ﬂví drottinsári’9ó° cd° quíntπ = óılle˙ımo qua˘rıngentesımo quíntπ = ‘ﬂúsundasta, fjögurhundru›asta og fimmta’.

Page 71

Page 72

[ﬂat var eıtt ˙um][ar er ﬂeır rı˘u aƒ ﬂıng][ı bú][æ˘ú] [gu]˘mun˘ú ok eınar at G(lumr) ba[u˘ monnum tıl ˙ın ok] [˙en˘ı menn u][pp tıl oxna] ˘al˙ heı˘[ar at bıo]˘a ﬂeım tıl[veızlu lezt] [vılıa at] ﬂeır ˙ættız heılum ˙attum ﬂuıat ec em nv ƒær tıl eın˙kı˙[ƒyrer ellı ˙aker ok mun ec ﬂeım eıgı tıl matar] eın˙ bıo˘a G(lumr) var ﬂa ˙íonlau˙[hann l]et hall˘a [voú˘] a [ƒoúﬂeıúa Gu˘mun˘ú] vıll˘í ﬂıgıa bo˘ıt en eınar eıgı[ok reı˘ ˙ınum] me[gın] [a][r hvoúƒloc]krın er ﬂat ˙agt \G(lumı)÷ at anar ƒlockrın Àeí˘[ﬂangat G(lumr) ˙(eger) ﬂa] mun [eınar eıgı] [vılıa] ﬂıgıa bo˘ıt ﬂat er ˙(agt) at e(ınar) kallar á gu˘<mun˘>ok le[zt mun˘u kom[a] um moúgu]nın e[ƒ hann cæm∆ vm] aptanın en G(u˘mun˘ú) í hugatı hvat hann ˙(ag˘ı)[ﬂa mun hann ætla at hann e]ígı epter mık at tala ˙(eger) G(u˘mun˘ú) ok˙n‡ú hann epter[e(ınarı) en ﬂetta er ˙agt Glumı a]t hvoúíger vıll˘ı ﬂangat ƒara ﬂat er ılla ˙(eger) G(lumú) ﬂuıat ﬂat[haƒ˘]a e[c æt]lat [e][ƒ] ec genga í mótı ﬂeım at ˙kíll˘í eıgı begıa ﬂeıúA[mı˙˙a hann haƒ˘ı búug]˘ıt ˙ax vn˘er ˙kíckıv ok voúu ﬂau nı˘ú lok uı˘ ˙k[ıpta] ﬂeır[a G(lum˙)] [ok ey][ƒır˘ınga] en ﬂaer krı˙tní com ™ lan˘ıt tok G(lumr) ˙kırn ok lıƒ˘ıííí v(etr) ˙ı˘an ok v[ar by˙kupa˘]ú ı bana ˙ott aƒ kol b(y˙kupı) okan˘a˘íz í hvıtaﬂa bıo [óar] G(lum˙) ˙(on) ı ƒ[oún]haga ok haƒ˘ı latıt gera kırkıv ok var G(lumr) ﬂar ıar˘[a˘ú ok ˙ua óar] er [hann an˘a]˘ız ok mart anarúa manna ﬂuıat langa hrı˘ uar ﬂat at eın[gı u][ar] kırkıa í hπúgar˘[al] nem[a ˙ıa eín] ﬂat uar almælı manna at G(lumr) haƒ˘ı[uerıt xx] u(etr) me˙t[r] hπƒ˘[ıngı ıeÌıaƒır˘ı] en a˘úa xx u(etr) eıngı meırı en[tıl ıaƒn˙ vı˘ hann ﬂat erokmal manna at] Glumú haƒı bezt verıt at ˙erallra uíga manna [her a lan˘ı]. ok lÌkú ﬂar G(lum˙) ˙πgu har˘ar ˙aga grımk7el˙ ˙onar/rımkell go˘ı het ma˘úhan uar ˙on bıarnar gullbeúahan uar au˘ígú ma˘úhan bıo ƒÌ˙t a gúımkel˙ ˙tπ˘umﬂat er uı˘ auluı˙ uatn. ﬂat er nu ˙au˘ahu˙hanhaƒ˘í att konu oc uar ﬂa aun˘ut ok lıƒ˘e˘ottır han˙ æúﬂoúun het hun uar upp ƒæ˘˘ me˘ ﬂeım mannı er sıgur˘úhet mulı han bıo un˘ır ƒıallí. gúımkell uar ríkú ma˘úok au˘ıgur hπgní het ma˘úau˘ıgur han bıo J haga vık ˙kamt ƒúa auluu˙ uatní ﬂoúbıoúg he\t÷ cona han˙ en gu˘úı˘ú}˙{ ˘ottır hun uar uæncona ok uínno go˘ gúımkell ƒæú˘ı bu sıtt tıl auluı˙ uatz ﬂuıat369121518212427AM 564 a 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1390–1425, bókfell, 7 blö›, 28,0x23,4 sm, bl. 7r, ekki öll bla›sí›an og smækka› örlíti› (97%)Gervi-Vatnshyrna32.Brot úr Íslendingasagnahandriti. Brotin AM 445 b 4to (11 blö›) og AM 445 c I 4to (5 blö›) hafa einnig upphaflega veri› úrsama handriti. Handriti› er nefnt Gervi-Vatnshyrna vegna ﬂess a› á›ur var tali› a› ﬂessi 7 blö› væru leifar stórs Íslendinga-sagnahandrits sem kalla› var Vatnshyrna og brann í Kaupmannahöfn 1728, en ﬂa› reyndist ekki vera rétt. AM 445 b 4to var á›-ur nefnt Melabók og enn er Landnámuger›in í ﬂví nefnd Melabókarger›. Í brotunum ﬂremur eru nú var›veitt brot úr Landnámu(Melabók), 8 Íslendinga sögum og ﬂremur draumvitrunum. S‡nishorni› er úr Víga-Glúms sögu og Har›ar sögu. Handriti› er íarkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit en í stóru áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. 9 rithendureru á ﬂessum var›veittu blö›um úr Gervi-Vatnshyrnu, ﬂar af fjórar á ﬂessum blö›um og sjást ﬂrjár ﬂeirra á s‡nishorninu. Hösk-uldur Hákonarson prestur í Miklabæ í Blönduhlí› hefur e.t.v. skrifa› fyrirsögn Har›ar sögu, en hönd hans er a› finna á ﬂremurbréfum frá 1407–08 (AM dipl isl fasc VI 22, AM dipl isl fasc VI 25 og AM dipl isl fasc VI 27). ﬁór›ur ﬁór›arson prestur áHöskuldsstö›um á Skagaströnd, Hólará›sma›ur og officialis hefur hugsanlega skrifa› tvær línur í AM 445 c I 4to en hönd hanser a› finna á 8 bréfum frá 1387–95 (AM dipl isl fasc IV 15, AM dipl isl fasc V 2, AM dipl isl fasc V 12, AM dipl isl fasc LXVI2, Bps B II 1 V, Lbs dipl 3, ﬁjskjs ﬁingeyraklaustursbréf 1387 og ﬁjskjs ﬁingeyraklaustursbréf 1393). Broti› er frekar illa fari›og sjást sumir stafir alls ekki vegna vi›ger›ar, en á›ur en gert var vi› handriti› haf›i tekist a› lesa nánast allt sem nú er horfi›.Ekki var hægt a› birta uppskrift aftari dálksins sökum ﬂess hve miki› r‡mi uppskrift fremri dálksins tekur. Skriftin á Víga-Glúms sögu og fyrirsögninni er árléttiskrift en textaskrift undir áhrifum frá léttiskrift á Har›ar sögu.*[va˘um]<G>7215[va˘um] ﬂa: ﬂa› sem stendur fyrir framan ﬂa er ólæsilegt en ﬂeir stafir sem sést móta fyrir eru ekkert líkir ﬂví a› ﬂarstandi va˘um, en ef ﬂa› stendur eitthva› anna› en va˘um á ﬂessum sta› ver›ur a› gera rá› fyrir a› or›i› va˘umvanti.

Page 73

Page 74

33.NKS 1824 b 4toDen nye kongelige Samling, Det kongelige bibliotek, KaupmannahöfnUm 1400–25, bókfell, 80 blö›, 16,2x12,6 sm, bl. 27r74Völsunga saga, Ragnars saga lo›brókar og Krákumál. S‡nishorni› er úr Völsunga sögu. ﬁa› vantar blö› aftan af handritinu. ﬁa›er í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á ﬂví eru tvær rithendur. A›alhöndin, sem er á s‡nishorninu, hefureinnig skrifa› tvö blö› í Bergsbók (SKB Isl perg 1 fol) — og er köllu› ﬂar E — og tæplega fjögur blö› í SKB Isl perg 6 4to.ﬁa› er ekki hlaupi› a› ﬂví a› greina á milli og <v>. Skriftin er árléttiskrift.vera nema sva sem hann segır ok ﬂat er han˙ ˙kemtan at veíta lı˘ ˙ınvm mavnnvm.ok ÀeÌna ˙ıalƒan síg í ˙tøú∂˘vm ok taka ƒe aƒ sínvm vvınvm okgeƒa sínvm vínvm. eıgı ˙koúte hann hvg ok all˘úı var˘hann hr∂˘˘r Sıgvú˘rıgvú˘ú Àı˘ú nv ﬂar tıl er hann kemr at eınvm mıclvm b∂ kom tıl heımí˙ﬂar À∂˘ ƒyrır eínn mıcíll hoƒ˘ínge sa ∂r heímír hét hann atte˙y˙tur brynhıll˘ar. <er> beckhıll˘r het ﬂvıat hon haƒ˘e heíma verít ok nvmıt hanvú˘e enn brynhıll˘ú. ƒoú me˘ hıalm ok búÌníu. ok geck a vıghvm. var hon ﬂuíkaullut brynhıll˘r. heımır ok beckhıll˘ú. attu eínn son er al˙uı˘r het mannakvúteı˙aztr ﬂar lekv menn vte ok er ﬂeıú ˙ea Àeı˘ mannzín˙ at b∂nvm.h∂tta ﬂeıú leıknvm. ok vn˘úazt mannınn.ﬂvıat ﬂeıú hoƒ˘v engan ˙lıkanse˘ gengv í moth honvm ok ƒaugnu˘u honvm vel al˙uı˘r bÌ˘úhonvm me˘ ser at vera. ok aƒ ser at ﬂıggıa ˙lıkt er hann vıll.hann ﬂıggrﬂat honvm erok ˙kıpat veglıgha at ﬂíona ƒıoúır menn hoƒv gullíthaƒ he˙tınvm. enn ƒímte tok vı˘ honvm. ﬂar matte ˙ea marga go˘agrıpe ok ƒa˙∂na. var ﬂat at ˙kemtan haƒt at ˙ıa búÌníur okhıalma ok ˙tøúa h<r>íngha ok vn˘ar lıgha mıcıl gvll˙tavp okallz ˙konar her vopn Sıgvú˘ú ˘uel˙t ﬂar leínge í mıcılle ˙∂m˘spÌr<˙>t nv ﬂetta ƒreg˘ar verk vm aull lavn˘ er hann haƒ˘e ˘úepít ﬂannenn *ogvúlıga ˘úeka ﬂeıú vn˘v ˙er nv vel ok var hvarú av˘úvm hollr ﬂathavƒ˘v ﬂeıú ser at ˙kemtan at bva vopn sín ok ˙kepta aurvar˙ınar ok beíta haukvm sınvm. *v\ı÷˘ú tal Sıgvú˘ar ok búÌnnhıll˘ar36912151821S19ogvúlıga: o vir›ist vera lei›rétt úr v.21v\ı÷˘ú: má einnig leysa upp sem vı˘˘ú.

Page 75

Page 76

nv er uakıt m™l uı˘ hana ok let hon ﬂat ˙ítt r™˘ ˙em Éırıkr uıll˘ı ƒyrır˙ía ok er nu eckı at leíngía um ﬂat. at ﬂe˙˙ı r™˘ tokuzt ok var ﬂa ueızla aukín ok gíπút búvllavp. gle˘ı mıkíl var ı búatta hlí˘ um uetuúín. ™. ﬂuı lekv mıklar vm ræ˘r um uetvúínn ı búatta hlı˘ at ﬂar uoúumıok tauƒl uppí havƒ˘ ok ˙agna ˙kemtan ok margt ﬂat er tıl hÌbÌla. bπtar mattı uera. ætlu˘u ﬂeır karl˙ eƒní ok ˙norrı at leıta uınnlann˘z ok taulu˘u menn margt vm ﬂat. Enn ﬂuı lavk ˙uo at ﬂeır karls eƒní ok Snπúrí bíuggv ˙kíp ˙ítt. ok ætlu˘v at leíta uınnlann˘z um ˙umarít tıl ﬂeırar ƒer˘ar re˘uzt ﬂeır bıarnı ok ﬂπúhallr me˘ ˙kíp ˙ıttok ﬂat ƒaurvneÌtí er ﬂeım haƒ˘í ƒÌlgt. àa˘r het ﬂπrvvall˘r hann uar m™gr Eırık˙ Àau˘a. ﬂorhallr var kalla˘r ueı˘ı ma˘r hann haƒ˘ı leíngí ueúıt ı ueı˘í ƒavrum me˘ Eırıkı um ˙vmrumokhaƒ˘ı hann.margar uar˘veízlr. ﬂoúhallr uar mıkıll uextí ˙vaútr ok ﬂu˙˙lígr hannuar hell˘r uí˘ all˘r. u ˘æll ı ˙kapı. hlıπ˘lÌnn˘r ƒamalugr huer˙˘aglıga unn˘ír ƒaurull ok ﬂπ at mæla ˙amr. ok ƒÌ˙tızt ıaƒnanhín˙ uerra. hann haƒ˘ı lıtt uí˘ trv blann˘azt ˙í˘an hun kom. ™. grænnlann˘. ﬂorhallr varlítt vín˙æl˘um hπúƒınn. enn ﬂa haƒ˘ıÉırıkr. leıngí tal aƒ honum hall˘ít. hann uar. ™ ˙kípı me˘ ﬂeım ﬂπruall˘ı. ﬂuıat honum uar *uí˘a kunnıgt. ı u bÌg˘vm. ﬂeır havƒ˘v ﬂat ˙kíp er. ﬂπrbíoún haƒ˘í uut ﬂangat. ok re˘uzt tıl ƒer˘ar me˘ ﬂeím karl ok voru ﬂar ƒle˙tír. grænnlennzkír menn ™. a. ˙kıpum ﬂeıra var ƒıπrutígí manna annaú˙ hun˘ra˘˙. ˙ígl˘v ﬂeır vnn˘an ˙í˘an tıl ue˙trı bÌg˘ar ok tıl *b\ı÷arm eÌía. ˙ıgl˘u ﬂeır ﬂa˘an unn˘an bıarneÌıumm nor˘an ue˘r. uπúu ﬂeır utí tuau ˘ægr ﬂa ƒunn˘v ﬂeırlann˘ ok *rerv ƒırır. a battvmokkavnnav˘u lann˘ít ok ƒunn˘v ﬂar hellr margar ok ˙vπ ˙torar at tueír menn mattu uel ˙pyrnazt ı ılıar.melrackar vπru ﬂar margír ﬂeır gaƒv naƒ<n> lann˘ínu ok kavllv˘v hellv. lann˘. ﬂa ˙ıgl˘u ﬂeır nor˘an ue˘r tvav ˘ægr ok uar ﬂa lann˘ ƒÌrır ﬂeím ok uar. ™ ˙kπgr mıkíll ok ˘Ìr mauúg. ey la ı lann˘ ˙v˘r vnn˘an lann˘ínu ok ƒunn˘u ﬂeır ﬂar bıarn ˘Ìr ok kaullu˘u bıarn eÌ. Ennlann˘ít kaullu˘v ﬂeır marklann˘ ﬂar er ˙kπguúínn. ﬂa er lı˘ín uoúv tvau ˘ægr ˙ía ﬂeır. lann˘. ok ﬂeır ˙ıgl˘u unn˘ír lann˘ít. ﬂar var ne˙ er ﬂeırkvomu at ﬂeır. beíttu me˘ lann˘ínu ok letv lann˘ıt ™ ˙tıπún bπú˘a. ﬂar var avræƒí ok ˙tran˘ír lanngar ok ˙ann˘ar. ƒara ﬂeır a. batum tıllann˘z ok *ƒengu }˙{kıπl aƒ ˙kípí ok kaullu˘u ﬂar kıalar ne˙ ﬂeır gaƒu ok na¥n ˙traunn˘unum ok kavllu˘u ƒur˘u ˙trann˘ír. ﬂuıat langt var me˘ at ˙ígla. ﬂa gıoú˘ízt uπg ˙kπúı˘ lann˘ít ok hell˘u ok hell˘u ﬂeır ˙kıpunum at vπgvnvm ﬂat uar ﬂa er leíƒr uar me˘ olaƒí. kongítrÌgva. ˙Ìní ok hann ba˘ hann bπ˘a kúí˙tní. ™ grænlann˘í ok36912151821242730333639AM 557 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1420–50, bókfell, 48 blö›, 22,0x17,0 sm, bl. 32v34.Sagnahandrit. Í ﬂví eru 12 sögur og ﬂættir (Íslendinga sögur og ﬂættir, riddarasögur, samtí›arsaga o.fl.). S‡nishorni› er úr Eiríkssögu rau›a. Handriti› er í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Stefán Karlsson taldi a› Ólafur Loftsson íHvassafelli í Eyjafir›i hafi skrifa› handriti›, og a› hann hafi a› líkindum einnig skrifa› broti› AM 162 C fol, máldaga og tværklausur á au›ar sí›ur í Helgasta›abók (SKB Isl perg 16 4to) og fjögur bréf frá 1426–49 (AM dipl isl fasc VIII 16, AM dipl islfasc XII 10, AM dipl isl fasc XII 16 og AM dipl isl fasc LXVI 6). Lasse Mårtensson telur hins vegar a› skrifararnir séu tveiren fjallar ekki um hvor ﬂeirra hafi skrifa› handriti›, sem broti› AM 162 C fol er leifar af, klausurnar í Helgasta›abók og bréfin.Seinni skrifarinn hefur skrifa› s‡nishorni› skv. Lasse Mårtensson. Skriftin er árléttiskrift.19uí˘a: á eftir or›inu er eitthvert strik sem líkist kommu.23b\ı÷arm: á eftir or›inu er eitthvert strik.25rerv: v lei›rétt úr o?35ƒengu = fundu.76

Page 77

Page 78

*anno ˘omını. *ó. c˘. l. uíıí.ƒell˘ú gıoúnínguúƒoúƒoúƒúam ∆ a˙í ∆ hegúa ne˙í ƒımtu˘agín næ˙ta ƒyúer *˙e˙celíu me˙˙u athmattheus er ˙ıg kalla˘e by˙kup a holum loƒa˘í me˘ han˘a ban˘e bıúní bon˘a *loúleıƒ˙˙yní ath hall˘a allan ﬂan gıoúníng ˙to˘ugan ˙em a˘ú gúeín˘ú bıoún gıoú˘e han˙ uegna vıt aƒ me˘ ˙ıúa ∆on pal˙on offıcíalem heılagúaú hola kıúkıu vm ˙ta˘ín a holumogallt *by˙kups˘æmıt upp a ﬂena ˙ama gıoúníng toku ﬂeır hon˘um ˙aman ƒyúneƒn˘er menn bıoún og˙ıúa ∆on a ˙uo ƒyúer ˙kıl˘u ath heılug hola kıúkıa og allt hola by˙kups ˘æmı ﬂat ˙em heılaga kıúkíu ahúæúı ˙kyll˘e ˙tan˘a me˘ ƒyúer og ƒelıg heít ƒyúer˙ıer og ollum ˙ínum Àa˘um hıerJ mot loƒa˘e ˙ıúa ∆on pal˙ ˙on me˘ ˙amﬂykí allúa ˘an˘e mana ﬂeıra er ﬂaúvoúu me˘honum ba˘e lær˘úa manna og leıkmanna ath eƒ ﬂat kynní tıl ath koma At ˙ıúa olaƒuúÀognualz ˙on kæmí aptuútıl J˙lan˘z og uærı uıg˘ú by˙kup tıl a˘ú gúeín˘úaú hola kıúkıu e˘ híttath anaúby˙kup kynní vtt ath koma og kalla˘e ˙ıg enn by˙kup hola kıúkıu ﬂa loƒa˘ı ƒyúneƒn˘ú ˙ıúa ∆on suo ˙naút ˙em hann heƒ˘e ﬂaúƒulla uı˙˙u aƒ ath nokuú by˙kup kalla˘e tıl ˙ta˘aúín˙ a holum ath hann ˙kyll˘e gíoúa bo˘ bírní bon˘a og ˙ettía ﬂaúƒelıgan ˘ag í˙kaga ƒıú˘e me˘ ﬂe˙˙u<m> ollum a˘úgúeın˘um ˘an˘ímonnum suo ath ﬂ<eı>r mættí ﬂa ˙ko˘a begıaby˙kupana búeƒ og ˙kılúí<kı> huor ﬂeıra ﬂeım ˙ynízt ﬂa betúa ˙kıal haƒa Kyní ﬂat og tıl athbera ∆ ﬂe˙˙v<m> ˙ama ˘egí ath ﬂeım by˙kup}up{unum komí eıgı ˙aman og uıll by˙kup matteu˙ eıgı yƒergeƒa ˙ín búeƒ og uıll ﬂa bo˘a e˘a ˙teƒna by˙kup olaƒí e˘a ﬂeım o˘úum by˙kupı ˙em tılkynní ath koma buút aƒ lan˘ıt og uıll ˙a by˙kup eıgı ƒaúa enn by˙kup matteu˙ vıll ﬂa en ﬂaen búutt ƒaúa aƒ lan˘ınu ﬂa ˙kyll˘e by˙kup olaƒr ˙ıtía a˘ ˙ta˘num a holum ˙em Àettumby˙kup bærí og uı˙ıtera by˙kups˘∂mıt. Æn eƒ by˙kup olaƒú heƒ˘í omogulegúa ko˙na˘ a˙ta˘numogƒúamaúen tıl ber ﬂa loƒa˘e eıúek bon˘e loƒtz˙on ath bítala ﬂat ˙ta˘numvpp a ˙ína penínga vm næ˙tu tolƒmanu˘e vpp ƒúa ﬂe˙˙ı ˘ag ﬂíngan suo ƒúamt˙em by˙kup matteu˙ kynní tıl ath koma og yú˘e han˙ by˙kups ˙tollín me˘ úettum logum kannog ˙uo uer˘a ath ˙ıúa olaƒuúƒaı ongan ƒúamgang umkıúkıuna en by˙kup matteu˙ ƒaí enn ny bú<e>ƒ yppa hola by˙kups˘∂mí aƒ uaúum helga ƒo˘ú paƒanum erkıby˙kupınum ∆ nı˘aúo˙í og ˙am ﬂykıuoú˙ na˘uga hera kong˙ín˙ ﬂa loƒa˘e ˙ıúa Jon pal˙˙on me˘ ˙amﬂyckı allúa ˘an˘emannaﬂeıra er ﬂaúuoúu ˙aman komner ath ueıta by˙kup matteu˙ onga mott ˙to˘u suo hann megíeıgına ˙ínum by˙kups ˙tolí ƒyúer ﬂeım ————————————————————————Tıl ﬂe˙˙ legg eg hon˘ a helga bok og ˙o ˙kyt eg minu male til gu˘s a˘sij˘an eg kom ∆ heılagúaú hola kiúkıu ﬂıonu˙tu og búyta ˙taúƒ heƒi eg all˘úileynilega nie opinbeúlega vnn˘eúmig ˘úegi˘ mıeútıl a vinnings x alna viú˘i ∆ eınu atvıki og eigi hell˘uúau˘úum buútt ƒeıngıt huoúki ˙ellt nıe geƒe˘ mıeútil ﬂaúƒin˘ae˘a penınga ˘úattaúog eı hell˘uúheƒı eg nockúum hola kiúkıu peningum bÌtt nie˙kipt nema ˙o ˙em eg heƒi hugat haglegazt og ei heƒı eg hÌllt nie ˙amﬂÌcktnïe vita˘ a˘ nockuúkona e˘uúkaúll ma˘uú˙em eg heƒı veúe˘ Ìƒeú˙kipa˘uú∆ﬂionv˙tu haƒı au˘úu vi˙ gıoútt enn eg heƒı nu ˙agt og ˙vaúe˘ nema ﬂa˘ ˙em eghola kiúkiv ƒoú monnum ˙agt og Àeiknıngs ˙kap aƒ gıoútt ˙ta˘e˘ og ˙o vıl eg giaúnangıoúa me˘an eg heƒi ˙agt ˙taúƒ og a˘ ˙o ˙toƒu˘um ei˘i ˙ie mıeúgu˘ holluú ˙em eg˙att ˙eıgi gúamuúeƒ eg lyg. gu˘ ˙ıe ﬂıer hollúbúyta eí˘uúeú hıeúƒyúeúoƒanBps B II 3 1Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1429–50, 1458 & um 1500, bókfell, 37 blö›, 23,7x15,6 sm, bl. 10vBréfabók Jóns biskups Vilhjálmssonar35.Bréfabók Jóns Vilhjálmssonar Craxtons Hólabiskups (1425–1435) og næstu biskupa á eftir honum. S‡nishorni› er úr bréfi frá 1458 (gjörning-urinn fór fram 16. nóvember) og brytaei›i á Hólum frá um 1500 (11 ne›stu línurnar). Bréfi› er gjörningur Björns ríka ﬁorleifssonar (um 1408–67) hir›stjóra og riddara á Skar›i og Jóns Maríuskálds Pálssonar (–1471) Hólará›smanns og officialis á Grenja›arsta› um biskupsdæmi Matth-eusar sem kalla›i sig biskup á Hólum (1458–60). Um 1550 hefur bla›i veri› bætt vi› handriti› (Bps B II 3 2). ﬁa› er í fjögurra bla›a broti efmi›a› er vi› íslensk handrit en í áttabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Miki› af bókinni hefur Jón Egilsson publicus notariusskrifa› 1429–34 en me› hans hendi eru var›veitt 29 bréf frá 1418–40, auk ﬂess sem hann hefur skrifa› bréfabókina Bps B II 1 IV, megni› afbréfabókinni Bps B II 1 III og skrifa› á au›ar sí›ur í Skálholtsbók yngri (AM 354 fol) og Hlí›arendabók (AM 158 a 4to); hönd hans hefureinnig fundist á bakhli› 13 bréfa. Hann var e.t.v. norskur. Hendur 5 annarra skrifara bókarinnar hafa fundist á bréfum. Einn ﬂeirra er talinnvera Skúli Loftsson s‡sluma›ur (um 1450) en sama hönd hefur fundist á ﬂremur bréfum frá 1445–49 (AM dipl isl fasc XI 18, AM dipl isl fascXII 17 og AM dipl isl fasc XII 19), bréfabókinni Bps B II 2 og pósti í Bps B II 1 III. Annar skrifari (1450) hefur skrifa› AM dipl isl fasc XI12 og AM dipl isl fasc XII 28 sem eru frá 1443 og 1450 (rithönd hans sést á myndinni ﬂví a› utan me› bl. 10v glittir í nokkra stafi á bl. 9v)og sá ﬂri›ji (1433–34) hefur skrifa› AM dipl isl fasc IX 31 frá 1434. Hönd ﬂess fjór›a (1448) er a› finna á bakhli› 26 bréfa og Sigur›ur Jóns-son príor á Mö›ruvöllum og officialis, sem hefur krota› á spássíu í Bps B II 3 1 um 1450, hefur skrifa› 5 bréf frá 1444–50 (AM dipl isl fascXI 8, AM dipl isl fasc XI 21, AM dipl isl fasc XII 11, AM dipl isl fasc XII 18 og AM dipl isl fasc XII 27). Skriftin á bréfinu er blanda ár- ogsí›léttiskriftar en sí›léttiskrift er á brytaei›num.36912151821242730333639Suo1878*00tuoúmleu0g0h0ﬂ0u0001anno ˘omını = ‘á ﬂví drottins ári’1ó. c˘. l. uíıí. = óılle(˙ımo) qua˘rın-gent(e˙ımo) quınquag(e˙ımo) oct(a-vo) = ‘ﬂúsundasta, fjögurhundru›-asta, fimmtugasta og áttunda’.2˙e˙celíu me˙˙u = 22. nóvember sembar upp á mi›vikudag ári› 1458.3loúleıƒ˙ = ﬂoúleıƒ˙.5by˙kups: skrifa› bÙpc sem er blandaaf íslenskri og latneskri styttingu.12–28 Utan me› bla›inu sjást stafir ánæstu versosí›u fyrir framan.

Page 79

Page 80

Fragm. 7 Fol. 2ﬂa laun˘ ok Àa˘ aull J henn˘ú. Eıúıkı sÌní sínum. J ﬂann tíma ¢l gunhıll˘uúson ﬂann *[eú] haúall˘uúkonguú Jo˙ uatn[e]ok gaƒ naƒn sítt. let ﬂaúƒylgía ath sa ˙ueínn ˙kÌll˘í taka kongdom eptıúƒau˘ú sínn EıÀık eƒ honum enn˘ízt all˘uú tıl. haÀall˘uúkonguÀ settízt ﬂa J kÌÀ˙ætí ok ˙at hann optazt aÀoga lan˘í ok hauú˘a lann˘í. enn .íí˝. v(etúum)sı˘an eıÀıkuúkonguú tok uít Àıkı ﬂa ann˘a˘ízt hann a Àoga lann˘e ok vaúgíoú haugguú eptıúhann uít hauga sunn˘ enneptıúanlat hans gíoú˘ízt ˘eıla ok oƒúı˘uú Jmıllı sona hans ﬂuıat uıkueúıaú toku olaƒ son hans tıl kongs enn ﬂúæn˘ír syguú˘ enn eıúıkuúƒell˘í ﬂa ba˘a búæ˘uúsína Jtunsbeúgí eínum uetúı eptıúann˘lat ƒau˘uúhans vaúﬂat allta eínu sumúı eúeıÀıkuúƒoú me˘ heúsínn aƒ hauú˘a lann˘e au˙tuú J uık tıl oúo˙to uít búæ˘uúsína ok a˘ú hauƒ˘oﬂeıú deıllt a gula ﬂíngí. Eıgıll ok Beúgaununn˘uúok ﬂessı tı˘ínn˘e hauƒ˘o oú˘ít eúnu uaúƒúa ˙(agt) Beúgaunun˘uúbío heíma at bwe sínu ﬂaeúkonguÀ ƒoú J leí˘anguú ﬂuıat honum ﬂottı ouaúlígt ath ƒaúa ƒúa bwe sínnu me˘an eıgıll uaúeıgı uú lann˘ı ƒaúín ﬂaúwaúok ﬂa me˘ *honum ha˘˘uú búo˘íú hans. ¯Ào˘e het ma˘uúƒúæn˘e eıÀıks kongs hann uaúhınn geúuılígaztí ma˘uú. hann settí EıÀıkuúkonguÀ eptıútıl gíæzlu ok túaustz uít beúgaunun˘ sat ƒúo˘e a alÀeks ˙tau˘um athbwí kongs ok haƒ˘ı sueít manna me˘ sıeúRaugnuall˘ú eúneƒn˘uúson eıúıks kongs ok gunhıll˘aúhann uaúﬂa .xí.v(etúa)ok vaúhít uænzta mannz eƒní hann vaúﬂa me˘ ƒúo˘aeúﬂetta waútı˘ín˘a. enn a˘uúenn eıúıkuúkonguúƒoú J leí˘anguúﬂa gıoú˘í 7hann/eıgıl}l{ ut lægan ƒÌúıúenn˘ılangan noúeg ok ˘úæpan ƒÌúıúhueúíum mannı AÀınbıoún waúme˘ konge J leı˘angúı enna˘uú enn hann ƒoú heıman ﬂa lag˘ı Eıgıll skípí ˙ínu tıl haƒs ok hellt Jut ueúﬂaúeúkomít uaúaƒ ﬂío˘ leı˘n ﬂaúuoúu ƒískí menn ok vaúﬂaúgott ath ˙pÌúía tı˘ínn˘a ﬂa ƒúettı eıgıll ath konguÀ haƒ˘ı geút hann ut lægan ﬂa q(ua˘)hann v(ısu) Laugbúıg˘íú heƒıúlag˘a. lann˘ alƒuú mıeúsíalƒum. bleckıúbúæ˘úa sauckua.búu˘ƒang uegu langa. v<ı˙a>gunnhıll˘í a ek gıall˘a. gúeypt eúhennaú skap ﬂenna. unguúgat ek ath lÈ launa. lan˘Àeckuúbılígúan˘a. Ve˘uú uoúu uínn˘ lítıl ƒíalluín˘aú um nætuú enn haƒ gola a ˘agínn. Eítt hueút quell˘ ˙ígl[˘o] ﬂeıú Eıgıll ut a haƒ enn ƒıskí menn Àeúu tıl lann˘z Jnn ﬂeıú eútıl níosnaúhauƒ˘o settıúueúıt um ƒeú˘ıú E(ıgıls)kunnu ﬂeıú ﬂat ath ˙(eıgıa) ath. eıgıll haƒ˘ı uth latít ok sıglt a haƒ ok hann uæúı ﬂa J buúto ¯oúu ﬂeıú tıl beúgAunun˘aúok ˙aug˘u honum en eúhann uı˙˙ı ﬂessı tı˘ín˘í ﬂa ˙en˘í hann ƒúa seúmenn ﬂaeúme˘ honum woúu. hann ƒoúﬂa˘an ınn tıl AlÀek˙˙ta˘aok bau˘ tıl ˙ín ƒúo˘a. ﬂuıat hann attí aul mıkít heıma at ˙ín. ƒúo˘e ƒoú me˘ honum uıt ƒímta mannokhoƒ˘o ﬂeıú go˘aueızlu me˘ beúgAunun˘ı ok gle˘e mıkla. vaúﬂaúﬂa otta lau˙t. Raugnuall˘ú kongs˙on attí kaúƒa eínn Àeru .vímenn A boú˘ ﬂat vaú˙teínt allt ƒÌúıúoƒan ˙ıo. hann vaúme˘ tolƒta mann ﬂa eúhonum ƒylg˘u ∆aƒnan. hann vaúﬂa ∆ heú˘lu[me˘] ˙kegg ﬂóúí ƒo˙túa ˙ínumokvaúﬂaúveızla go˘// // ﬁ™ JÀett ok leto Àeı˘a ƒÌúıúnauckuúJgıll sígl˘ı ut a haƒ um nottína sem ˙(agt) waúeneúmoúna˘e ﬂa ƒell ue˘úıt ok geú˘ı logn laug˘o ﬂeıú˘æguúeneúhaƒ gola kom a ﬂa ˙(ag˘ı) Eıgıll. monnum sínum ath hann uıll˘e sígla ath lan˘e. ﬂuıat eıgı ueít eƒhaƒ uı˘úı kemuú a ha huast huaúuıeúnam lan˘e. enn hell˘ú oƒúı˘ uænt Jƒle˙tum ˙tau˘om. enn hasetaúba˘o eıgıl Àa˘a. Taka ﬂeıú nu tıl segls ok sígla tıl lan˘z ok laug˘o Jnn tıl heú˘lu ueús ƒeıngu ﬂaúhauƒn go[˘a] ok tíoll˘uto Ìƒıúskípí sínu lagu ﬂaúum nottína. ﬂeıú hauƒ˘o go˘ann eptıúbat. Eıgıll geck ﬂaúa uít ﬂúı˘ía[m]ann [ﬂeıú] Àeúu um nottína Jnn tıl heú˘lo hann sen˘e mann JeÌna ath ˙pÌúía tí˘ín˘a eneúhann kom oƒan tıl ˙kíps˙(ag˘ı) hann at ﬂaúabænum uaúÀaugnuall˘ú son. EıÀıks kongs ok menn hans sato ﬂeıú Jnne ok ˘úucko hítta eg eínn aƒ ﬂeımok [u]aú˙a Aulo˘uú ˙(ag˘ı) hann ath hann skÌll˘í ﬂaúeıgı mínnuú ˘úecka enn ath beúgaunun˘ar. ﬂott ƒúo˘í wæúí ﬂaúath ueízlu uít.v.[m]an[n] ﬂa Àeúı Eıgıll aptuútıl skıps síns ba˘ menn sína upp ˙tan˘a ok heúklæ˘azt ˙kíott ok taka uopn sínEıgıll geck a[batı]nn. uít atían˘a mann ok Àeúí Jnn eptıúsunn˘um um moúgunínnok˘agínn eptıú. ﬂeıú ˙tıllto suo tıl ath ﬂeıú[komu seínt] vm kuell˘ít Jnn Jƒenhúıng ok laug˘o ﬂaútıl leÌne uogs eíns. ﬂa ˙(ag˘ızt) Eıgıll uılía ganga eínn upJeyna ok uíta hueús hann Ìú˘e uí˝ss enn ﬂıeúskulut bí˘a mín a me˘an. Eıgıll haƒ˘ıuopn sín híalm ok ˙kíoll˘Egils saga c. 59–60369121518212427303336AM 162 A ηηfolSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1450–75, bókfell, 2 blö›, 22,3x18,5 sm, bl. 2r36.Brot úr Egils sögu Skallagrímssonar. Blö›in eru úr handriti í fjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er ví› íslensk handrit en í áttabla›a-broti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Stungi› hefur veri› upp á ﬂví a› skrifarinn sé ﬁorkell ﬁorkelsson sem jafnframthafi skrif-a› nánast alla Skálholtsbók yngstu (AM 81 a fol), nokkrar línur í AM 243 a fol, hluta af SKB Isl perg 7 fol, brotinAM 567 VI β 4to og NKS 1265 II c fol, vísu á au›a sí›u í AM 62 fol, og fjögur bréf frá 1451–64 (AM dipl isl fasc I 1, AM diplisl fasc VI 23, AM dipl isl fasc XIII 1 og AM dipl isl fasc XVI 17). Ekki er ólíklegt a› handritin hafi veri› skrifu› a› Mö›ruvöll-um í Eyjafir›i. Skriftin er árléttiskrift.E<E>e1[eú]: milli or›anna ﬂann haúall˘uúer ólæsilegt krot sem líkist ekki er e›a sem ﬂrátt fyrir a› tilvísunaror› vanti í setninguna; samatákn er í 10. línu, merkingarlaust a› ﬂví er vir›ist.10honum ha˘˘uú: milli or›anna er sama tákn og í efstu línu en hér er ﬂa› merkingarlaust.80

Page 81

Page 82

pater nobís Agnus ˘eí foúma ˙peí. ˙alus reí. quí tollıs peccatamun˘í. mí˙eratoú nam es uere. ergo clemens mı˙erere.pater nobıs Ag––nus ˘e–––í quı tollıs peccata mun˘í. ˘ona nobís carítatís. patrı gratıs. ˙umme tue maíe˙tatís. atque pacemre˘o ın u Jon ﬂoúlak˙˙on heƒer ˙kríƒat ﬂe˙˙a bok: En hana líet gíoúa bıaúnum ˘eum. Patrem omnıpotentem factoúem celí et terre uı˙ıbılíum omnıumnı ˙on Junkæra Juars holm˙: ok hann gaƒ hana Jngƒrv Óaríu a˘ munkaﬂuer™ me˘et ın uí˙ıbılíum. et ın unum ˘omınum ıe˙um chrı˙tum fılíum ˘eí unígenítum. et exﬂeım ˙kılmála a˘ ﬂau laun sem Óaría uıll honum unna hıer ƒÌúer uıll hann annar˙patre natum ante omnıa ˙ecula ˘eum ˘e ˘eo lumen ˘e lumíne ˘eum uerumheím˙ haƒa ﬂa honum lıggú me˙tá okhans ˙™l uar˘ar me˙tu og allra ﬂeıúa hans n™˘e ˘eo uero genítum non factum con˙ub˙tantíalem patrı per quem omnıa facta sunt quíAM 80 b 2 8voSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1473, bókfell, 1 bla›, 34,6x25,6 sm, bl. 1r, ekki öll bla›sí›an og smækka› (88%)37.Bla› úr messu- e›a tí›abók. Á bla›inu er sálmurinn Agnus dei. Handriti› er í arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handriten í fjögrabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Milli lína er skrifu› me› rau›u bleki kve›ja til munkanna áMunkaﬂverá, ﬂar sem m.a. kemur fram a› Jón ﬁorláksson hafi skrifa› handriti› 1473 a› bei›ni Bjarna Ívarssonar a› Me›alfellií Kjós. Jón ﬂessi bjó a› líkindum á Langeyjarnesi á Skar›sströnd og var ﬂekktur skrifari og l‡sandi handrita á sinni tí›. Me›hans hendi eru Gufudalsgrallari (Graduale Gufudalense) sem er var›veittur í 8 brotum (ﬂar á me›al í AM 266 1 4to), Skar›s-messubók (Missale Scardense) en 6 brot úr henni eru var›veitt me› hendi Jóns (ﬂar á me›al í NKS 1265 II a fol) og sennilegabrot úr 10 handritum til vi›bótar. Jón átti bró›ur a› nafni Jón sem einnig var ﬂekktur skrifari og l‡sandi handrita. Hann bjó áHóli í Bolungavík og hefur einnig skrifa› Skar›smessubók (ﬂrjú brot var›veitt me› hans hendi). Skriftin er textaskrift.36912151821242730C82

Page 83

Page 84

38.AM 593 b 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1450–1500, bókfell, 31 bla›, 15,0x11,6 sm, bl. 18r84Viktors saga og Blávus og Sneglu-Halla ﬂáttur. S‡nishorni› er úr riddarasögunni um Viktor og Blávus. ﬁa› vantar blö› aftast íhandriti›. ﬁa› er í litlu sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. ﬁa› er úr sömu bók og me› sömu hendi ogAM 593 a 4to (107 bl.) sem hefur a› geyma tvær riddarasögur. Skriftin er árléttiskrift.hanga vít hínn hæ˙ta gâlga. gíoúa mâ egﬂat ˙eígeú. ka˘oú. at tala híeúeckı aƒ meıúaw(íctoú) gúeƒzt ﬂa epteúog veú˘ú eígí vı˙˙ athell˘ú. og ﬂaúkemuúvm ˙í˘eúat w(íctoú) tekúﬂetta ˙o ƒa˙t at hann legzt ˝ Àeckíu. ogneÌttí huoúkí âtz níe ˘úÌckív. ﬂÎttízt Blavu˙ ˙kílía aƒ ˙ínne vízku at ﬂetta mvn˘í w(íctoú) eígí en˘azt. hann talaúﬂâ tíl kâ˘oú<˙>kom ﬂ˛ nu enn aúmaztí ma˘uútíl w(íctoú˙) og ˙eg honumﬂat eƒní ˙em ﬂu tala˘eúaƒ j ƒÌú˙tu hell˘úenn hann ˘eÌí aƒ ﬂúa. og hungúí. og væúí betuúat ﬂu heƒ˘eúall˘úí getí˘. ﬂvíat hıeúmun langann kvl˘a aƒ kenna. ka˘oú. ƒÎú tíl w(íctoú˙) og hoƒ˙o ˙ítt mâl. ﬂat eúﬂíeúat ˙eígía aƒ konvﬂeíúe eúeg neƒn˘a ƒÌúeúﬂıeúat hun heıteúƒulgí˘a. og Àæ˘úƒÌúeúín˘ía lan˘e env míkla ﬂaúeúu. í˝. ˙katt kongaúﬂeíú eúhenne ﬂíÎna. heíteúannaú ˙eúvu˙ enn annaú geúíu˙. maúgú ma˘uúheƒeúbe˘ítƒulgí˘am. og heƒeúhun πllum ƒúâ vı˙at me˘vn˘aúlígvm oú˘vm. Nu eúﬂat mítt Àâ˘at ﬂu ˙eteúﬂaúƒúa hug ﬂínn. og komeúall˘úíÑ ﬂâ ˙tígu. enn eƒ ﬂû ƒeúú ﬂe˙˙ eyúín˘í˙˙tíl ín˘ía lan˘z. ﬂâ ƒæúúﬂu bæ˘í ˙kπmmog˙ka˘a ˙man og ˙ví<ví>ú˘ıng. w(íctoú) ˙(vaúaú) ﬂÎtt˛3691215182124

Page 85

Page 86

8639.AM 640 1 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1450–1500, bókfell, 68 blö›, 18,2x15,2 sm, bl. 31vNikulás saga erkibiskups og Nikulás tí›ir (Officium Sct. Nicholai). Ekki er ﬂó víst a› sagan og tí›irnar hafi upphaflega veri›saman í bók og ekki vir›ast ﬂær vera me› sömu hendi. S‡nishorni› er úr Nikulás sögu erkibiskups. Handriti› er í sextánbla›a-broti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á bl. 54v eru tvær stuttar máldagagreinar, hvor me› sinni hendi, sem eru líklegaskrifa›ar ári› 1504 og aftast í handritinu er ﬂri›ja greinin frá 1540. Á öftustu sí›u eru einnig Nikulás vísur me› sérstakri hendi.Skrifari Nikulás sögu er talinn vera Jón Ólason í Ærlæk í Axarfir›i, en hann gaf gu›i, heilögum Nikulási og Ærlækjarkirkjuhandriti› (a.m.k. ﬂann hluta handritsins sem hefur a› geyma söguna), sbr. klausuna ne›anmáls á s‡nishorninu. Skriftin er árlétti-skrift.ﬂaer ˙ætı gu˘˙ <er> kallaz hımın Nu ˙egız aƒ pre˘ıkarúum ƒyrer ˙palma ˙kall˘ıt. *Celı enarantvı˘rırkuæmılıga ˙egıum vıer ƒn˘ en˙ ˙ıgna˘a nıcholaı erkıby˙kup˙ hím<ın>rıkı epter oú˙kur˘ en˙mykla gregorı∆ƒyrer ﬂa greın at hann gırnız eckı ˙tun˘lıgt hıer ™∆ar˘Àıkı. hell˘ur ƒy˙tız hann tıl oaƒlatlıga hımne˙kra ƒagna˘a ﬂuı byg˘ı ˘rotın me˘ honum suo ˙em ∆ hımne˙kum hlutum huater en mun eıgı leynaz ƒyrer byrıanlıg æƒıntyr huer˙u ˙pa˘om˙an˘ı geı˙la˘ı hann ∆ gegnum og gıæ˘˘ı hann me˘ vızku og vall˘ı ƒramar en ƒyr ˙e le˙ı˘ ∆ƒra˙πgnum ƒra t\u÷eımr hıonumJnn ˙torlıga Àıkur ma˘ur var ∆ ﬂeım halƒum lıcıe ˙em hnígr vn˘er erkı ˙tolın ∆mırreavar ﬂe˙˙ı ma˘ur kuæn˘r og mıπg epter ﬂuı ˙em honum ﬂottı bezt ﬂuıat hu˙ƒru han˙ var honum m\ı÷ƒg˙kaplık eıgı tıl go˘ra verka hell˘ur tıl vn˘er hyggıu og ƒlær˘˙amlıgra. ˙uıka me˘ allzkyn˙ agırn˝og ƒıan˘lıgrı ƒe˙nıkn∆ƒyll˘u ﬂe˙˙ı hıon ﬂat er ƒyr var ˙krıƒa˘ *∆capıtulo ™gırn˘arínar at ﬂau gaƒuonguan gaum at huer˙u man˘omrın ƒor ﬂegar ƒeƒƒngın lagu vı˘ var ﬂat ƒy˙ta kyn ıllz tıl buna˘ar atletu mıπg manƒ™tt ∆˙ınum herbergıum haƒan˘ı ˙ıalƒra ˙ın var˘ueızlu yƒer ƒllum hlutum ﬂuıat ﬂautru˘u πngumog∆ π˘ru lagı suo tımulau˙ at ﬂau mattu all˘regı ver˘˙kull˘a go˘a ﬂıonu˙toaƒ nockurum Var ﬂar gar˘r ∆ eınum kaup˙ta˘ mattu ﬂau ƒyrer ﬂa greın marga vega atpenıngum ƒara komaz Nu berr suo tıl eınn ˘ag ™ﬂeıra gar˘ı at ﬂanga˘ koma ﬂrır okunner menn·me˘ go˘an kaupeyrı beı˘a ﬂeır bon˘a veıta ˙ıer herbergı vm nottına ﬂuıat ﬂeım var okunnıkt ƒyrerƒyll˘ız hun ﬂat me˘ ﬂe˙˙um ˙em or˘zkuı˘rınn ˙eger at okunnur kaup˙ta˘r ˙telr margan ƒe. lætrbon˘ı ˙em hann ˙e hın beınaztı vı˘ ge˙tı ˙kıpan˘ı ﬂeım og ﬂeıra gozı vt˙kemmu nπckura lıtan˘ı™ ƒıarhlut ﬂeıra og ˙ynız mıπg ƒagur og eıgulıgur lı˘ur ˙ı˘an ˘agrınnogkemur nott ˙eger ﬂa hu˙bon˘ıƒru ˙ınn∆ ˙em a˘rer menn eru ∆ ˙ueƒnı at ﬂau ˙kulo vpp ˙tan˘a og Àa˘a at kaupmonnum ﬂuıat ﬂeır haƒa suomıkı˘ goz ˙eger bon˘ı at ﬂat er ƒullƒengı. ﬂe˙˙kyn˙ Àa˘ager˘ar var hu˙p\r÷eyıa eıgı letıan˘ı ﬂa ˙tan˘aﬂau vpp hlıo˘lıga bæ˘ı ˙amt tekr bon˘ı breı˘ auxı ˙ına harhua˙˙a og gengur me˘ hana tıl ˙kemmunar luka ﬂau vpp hur˘u og ˙tılla hlıott ﬂar tıl ˙em ge˙ter ˙oƒa. haƒ˘ı bon˘ı veıtt ﬂeımvm kuell˘ıt ƒlatt˙æng eına at ˙oƒa ∆ ollum ˙aman. var ƒyrer ﬂa Àa˘ager˘ ˙torlıga hægt at ﬂeımat vınna og ﬂegar ∆ ˙ta˘ gengur bon˘ın vpp at ˙ængınn∆ hogguan˘ı vm ˙ınn tıl huer˙ ﬂeıra suo hartog tıtt ∆hπƒu˘ıt at ˙ten˘ur ∆heıla ˙em ﬂeır eru aller eyren˘er bera hıon ˙aman Àa˘ ˙ın ∆anan tıma huerBok ﬂe˙˙a gaƒ∆on ola˙onGu˘ı og ˙ancte nıcholae og kırkıunn∆ a ærlæk —36912151821242730Ébı˘ ƒyrer mer ˘an˘ı kall1Celı enarant = ‘himnarnir bo›a [d‡r› gu›s]’.10∆capıtulo = ‘í kafla’.

Page 87

Page 88

7136ıka ™ mık ˙em ˙« eúhıeúkom ∆ƒyúúa huüÏau˙t. Ok let all ˙kıall kænnlıga. enn ﬂegaúhann haƒ˘e hıeúueúıt lıtla húı˘. ˙at hann um lıƒ mítt. nu mun ek eıgı ™ ﬂat hætta optaú. attaka uıt ˙kogaúmonnum. ﬂoúır ˙uaúaú. ƒull uoúkunn ﬂıke meúﬂeú™ ueúa. ﬂo at ﬂu túuír ılla ˙ekum monnum. enn heyút munntu mín haƒa getíth. um uıga ƒeúle ok oıaƒna˘. enn all˘úíum ˙lıkt ˘a˘ ley˙e at ˙vykıa lanaú˘úottınn mínn. Nu eúﬂuı ıllt ıllum at ueúa. athmaúgú ætlaú ﬂaúannann eptır. mun˘a ek ok eıgı haƒa híngat ƒaúıt. eƒ ek ætta betrako˙te. enn eıgı ﬂıke meúuıt upp geƒnır ƒyúır ƒle˙tum monnum. eƒ uıt ueıtumzt at. nu mattu hætta ™ uıt mık fy˙t. hueú˙u gezt at meú. lat mık ﬂ™ ƒaúa ™ buút. eƒ ﬂu o˘yg˘ me˘meú. Gú(ettır) ˙uaú(aú) hætta m™ ek enn ™ uıt ﬂık. enn uıt ﬂat ƒyúır uı˙t eƒ ek gúuna um ˙uık uıt ﬂıkﬂ™ ueú˘ú ﬂat ﬂínn banne. ﬂoúır ba˘ hann suo gıoúa. eptır ﬂat tok. Gú(ettır) uıt honum ok ƒannn hann ﬂat at hannmun˘e haƒa tueggıa manna megín. tıl hveú˙ ˙em hann geck. uaúhann buínn tıl hueú˙ ˙em. Gú(ettır)uıll˘e ˙enn˘e hann tıl eın˙kí˙ ﬂuúƒte. Gú(ettır) at at uıkıazt. Ok all˘úı haƒ˘e honum ﬂott ıaƒn go˘ æƒe ˙ín ˙ı˘ann hann kom ∆ utleg˘. Enn ﬂo uaúhann suo uaúú um ˙ık. at all˘úí˙™ ﬂoúeúƒæúı ™ honum. ﬂoúır uaútuo uetuúhıa. ìú(ette) ™ heı˘ınní. tok honum nu at leı˘azt ™ heı˘ínní at ueúa. hug˙aú nu um hueút Àa˘ hann ˙kal gıoúa. ﬂat ˙em. Gú(ettır) ˙æı eıgı uıt.eína nott um uoúıt kom ™ ˙toúm uı˘úı mıkıt eúﬂeıú uoúu ∆ ˙ueƒne. Gú(ettır) uakna˘e. Ok˙puú˘ı hvaúbatuúﬂeıúa. ﬂoúeú ˙púatt nu upp ok hlıop tıl batzín˙. Ok búaut hann allann∆ ˙unn˘uú. ok ka˙ta˘e ym˙a uega búotunum. ok uaúﬂuı lıgt ˙em uı˘}uú{ıt heƒ˘e ƒleygt. eptır ﬂat geck hann ınn ∆ ˙kalann. Ok mæltí h™tt. eıgı heƒır nu uel tıl tekızt uínuúmínn˙egır hann. at batuúockaúeúbúotínn alluú∆˙unn˘uú. enn netín lıggía langt ut ∆uat<n>˙æk ﬂu ﬂau ﬂ™ ˙egır Gú(ettır) ﬂuıat meúﬂıkır ﬂeú˙ıalƒ Àatt ueúıt haƒa eúbatuúınn búotínn. ﬂoúír ˙uaú(aú) ﬂat eú˙uo ∆ at gıoúƒe at meúeúmınnzt hennt. eú ˙unn˘ eú. enn ƒle˙t annat ﬂıkıumzt eg Àeyna mega. uıt hueún annann obúeyttann mann. mattu ok ﬂat uíta ath eg heƒır ﬂeúeıgı ˙taúƒa ætlat ˙ı˘ann ek kom tıl ﬂın. mun˘a ek eıgı bı˘ıa ﬂe˙˙a eƒ ekvæúa tıl ƒæúúat gıoúa. Gú(ettır) ˙to˘ upp ok tok uopn ˙ın. Ok geck tıl uatzın˙. ﬂaúuaúsuo vıtuag˙ıt. ath ne˙ geck ƒúam ∆ uatnıt. Enn uıkuúhuaúƒ nπckut uaúπ˘úum megín ne˙˙ín˙. uatnıth uaú˘ıupt at lann˘ínu. Gú(ettır) mæltı legzt ﬂu ut eptır netıunum. ok latmık ˙ıa hueú˙u ƒæú ma˘uúat ﬂu eút. ˙ag˘a ek ﬂeúa˘ann ˙ag˘e ﬂoúır. at ek eúecke˙ynn˘uú. Ok eıgı ueıt ek huaúnu eúgaúp ˙kapuúﬂínn. ok aúæ˘e. n™ m« ek netíunum˙egır. Gú(ettır) Enn ˙uık ﬂu mık eıgı eƒ eg túuı ﬂeú. ﬂoúır ˙uaúaú.. ætla ﬂu meúeıgı ˙lıka ˙uıuır˘íngok ˘a˘ley˙e. Gú(ettır) mæltı ﬂu munt ˙ıalƒuúgeƒa ﬂıeúÀaun hueúﬂu eút. ˙ı˘ann ka˙ta˘ehann klæ˘unum. ok uopnum. Ok lag˘ízt eptır netíunum. ˙ueıpaúhann ﬂeım ˙amann. ok ƒeúú at lan˘eok ƒleygır upp ™ backann. ok eúhann ætla˘e ™ lan˘ at ganga. ﬂ™ gúeıp ﬂoúır ˙ag˙ıt. ok búa ˙kıottokhlıop hann ﬂ™ ∆ mote Gú(ette) eúhann ˙teıg upp ™ backann. Okhío tıl han˙. Gú(ettır) ka˙ta˘e ˙ıeú™ bak aptuúoƒann ∆ uatnıt ok ˙πck ˙em ˙teínn. ﬂoúír hoúƒ˘e ut ™ uatnıt. ok ætla˘e ath ueúıa lann˘ít. eƒ kæmı upp. kaƒa˘e hann nu˙em næ˙t backanum. ˙uo at ﬂoúır m™tte eıgı ˙ıa hann ﬂaútıl ˙em hann kom ∆ uıkına369121518212427303336AM 556 a 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1475–1500, bókfell, 88 blö›, 25,0x20,0 sm, bl. 36r, ekki öll bla›sí›an40.Sagnahandrit. AM 556 a 4to og AM 556 b 4to (46 bl.) eru upphaflega eitt handrit, me› sömu hendi og hafa a› geyma 7 Íslend-inga- (útilegumanna-), fornaldar- og riddarasögur. S‡nishorni› er úr Grettis sögu Ásmundarsonar. Handriti› er í áttabla›abrotief mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Á bl. 52r–53r hefur ﬂulan Grettisfærsla veri› skafin út en ekki hefur veri› skrifa› ofaní hana. Á bl. 88v er minnisgrein me› annarri hendi sem er eignu› Jóni Arngrímssyni sem vir›ist einnig hafa skrifa› bréfi› AMdipl isl fasc XXXII 17 frá 1494 en ﬂa› var skrifa› á Hofi í Vatnsdal. Skriftin er árléttiskrift.88

Page 89

Page 90

41.AM 43 8voSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1507, bókfell, 95 blö›, 14,0x11,0 sm, bl. 56v90Jónsbók. S‡nishorni› er úr Búna›arbálki. Handriti› er í stóru ﬂrjátíuogtveggjabla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar hand-rit. Skrifari er Jóns Sveinsson. Hann segir til nafns og segist hafa loki› vi› handriti› ári› 1507 (bl. 95r). Skriftin er árléttiskrift.Nu er eıgı suo gıort. ﬂa er ˙a ˙ekur .u˝. auúum huer er ﬂann aƒríett ™. haƒuı konungú halƒt. en halƒt ﬂeır er næ˙ter bua. Loƒat er atgell˘ ƒíe ˙ıe ˙eckta lau˙t ∆ heıma lπn˘um. eƒ hrepp˙tıoúarog gúannar loƒa og geƒa πngua ˙ok ™ ﬂuı. Eígí ˙kulu menn leyƒaaƒríett nema ítala ˙íe. ﬂa ma huer ƒylla ˙ına ˝taulu. enneƒ ˙umer leyƒa en ˙umer eıgı. ﬂa take ﬂeır. er eıgı leyƒa ˙lıkt gúasuer˘ ˙em menn meta. og eítt lann˘nam me˘. enn eƒ eınn heƒer oleyƒttakı ˙a gúas uer˘ ™ ˙ınn hlut og ƒullt lann˘nam me˘. Eıgı ˙kal˙ætur gera ∆ aƒríett. en eƒ gerır. ﬂa eru oheılaug. ﬂott ﬂeıú búıotı nı˘ur er aƒríett eígu. og bætı hínum ƒyrer ˙ka˘a ﬂeır er ˙æturger˘u og lann˘nam me˘ ﬂeım er aƒríett eígu. Enn eƒ ma˘ur rekur∂˘a. reka lætur ﬂangat ˙ıtt ƒíe. bætı ƒullt gúa˙uer˘ ﬂeım er ∆ ﬂeım aƒríett eígu og lann˘ nam me˘. Eígí ˙kal beíta ∆ aƒríett ƒra ﬂuıer ˙ex uıkuú eru aƒ ˙umrı. og tıl ˙unnu ˘ag˙. ∂˘a. laugar ˘ag˙ ﬂe˙ser a˘ú líƒ˘u ƒıoúar uıkur ˙umars. en eƒ beıter. bætı gúa˙ uer˘˙em menn meta og lann˘ nam me˘. Sa ma˘ur ma beíta aƒ ríett˙em hlut ™ ∆ honum. og hann ﬂarƒ eıgı ˙ítt ƒíe at reka yƒer annar˙lann˘ tıl. enn ﬂat aƒrıettur er .í˝. menn ∂˘a. ƒle<ı>rı eıgu ˙aman huer˙umıket ˙em huer ™ ∆. Eƒ menn ˙la ∆ aƒríett utan oúloƒ. ﬂa eígu ﬂeır hey er aƒrett eıgu og lann˘nam me˘ huer ﬂeıra.//enn ˙kulu eínkenna ƒe ˙ítt allt utan hro˙˙. og haƒa eínkennt. er atta uıkur ero aƒ ˙umrı. ﬂat er hann ma ﬂaahenn˘a. eítt mark ˙kal hann haƒa ™ aullu ƒe ˙ínu. Enn eƒ hanngerír eıgı suo. ﬂa er hann ˙ekur halƒrı óaurk. uı˘ konung. Eıgı er hann ˙ekur. ﬂo3691215182124<M>

Page 91

Page 92

at gıoúı eg augmun˘ú púe˙tuúpal˙on púofa˙tuúun˘er eygıaƒlŸiollum go˘um monnum kunnıgt me˘ ﬂe˙˙u minuopnu búeƒı a˘ Ñ mı˘uiku ˘agin næ˙ta ƒyrer *conver˙ıo paulı um uetuúen. *anno ˘omıni. *ó. ˘ xu. gıoú˘aeg ˙uo˘ann kaup og ˙kıl mala ui˘ Erlıga ˘an˘ı kuinu holmƒrı˘ı erlen˘z ˘ottuú∆ vmbo˘ıvır˘ulig˙ herúa. Steffans me˘ gu˘s na˘ by˙kup ∆ ˙kalholttı a˘ eg ˙el˘a ƒyú ˙krıƒa˘úı kuinuholmƒrı˘ı tıl ƒullrar eıgnar ﬂau .xxx. hun˘úata ∆ go˘um peningum ˙em gúein˘ú herúa ˙tefanatti J gaú˘i Einaús heitins eyıolƒs ˙onaú˙em gu˘ hans ˙al na˘ı. Hıer ∆ motti gaƒ opt˙krıƒut holmƒrı˘uúƒyú ˙krıƒu˘um herúa ˙tefan ∆oú˘ena alla au˘˙ holt ∆ olue˙e ∆ aúnarbælı˙ kırkiu ˙okn tıl æuenlıgúar eignaúog ƒúıal˙ ƒoúæ˘ı˙ huoúıa hun reıkna˘ı xl hun˘úu˘. a˘ ˘yúleıka ly˙ti hun ﬂuı ﬂa ﬂaúƒyrer mıer a˘ ﬂa˘ ∆oú˘en reıkna˘ızt ˘yúi en hæ˘ penınganna heƒ˘ititt ˙krıƒa˘uúherúa ˙tefan veitt ˙ıer og ˙inum hu˙bon˘a maúgƒal˘a velgıoúnınga ﬂaú∆ gengaƒ eg ﬂa ∆ ˙ama han˘aban˘i boún einaús heittins aull˘ungis kuitt og ™ kæúulau˙vm allaúﬂæúƒıaú ˙egter ˙em ﬂeıúa ƒa˘er Einaúheıttın haƒ˘ı by˙kupınum ˙kyll˘uguúoú˘ıt upp Ñheılagúaú kıúkıu vegna ƒoú ﬂe˙˙e gıoúnınguúƒram ∆eƒra˘al vn˘er eyıaƒıollum ﬂe˙˙um gıoúnıngs uottvm tıl kaullu˘um ﬂoú˙teini toúƒa ˙yne og ∆onı hallz ˙yni. ok tıl ˙anen˘a hıer vm ƒe˙taeg mitt ∆n˙ıgli me˘ ƒyú˙krıƒa˘úa manna. ∆n˙ıglum ƒyúer ﬂetta kaup búeƒ ˙krıƒa˘ ∆ ˙ama ˙ta˘˘eigi og aúı ˙em ƒyú ˙eıger: –––––––––––Bps A I fasc VI 21Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík24. janúar 1515, bókfell, 12,0x21,3 sm, ekki öll bla›sí›an42.Bréf um a› Ögmundur Pálsson (–1541) prófastur á Brei›abólsta› í Fljótshlí›, sí›ar Skálholtsbiskup, selji í umbo›i Stefáns Jóns-sonar (–1518) biskups Hólmfrí›i Erlendsdóttur peninga sem Stefán átti í gar›i Einars Eyjólfssonar lögsagnara í Dal undir Eyja-fjöllum fyrir jör›ina Au›sholt í Ölfusi, skrifa› í Efradal undir Eyjafjöllum. Eitt innsigli hangir enn á bréfinu. Skriftin er sí›létti-skrift (skjalaskrift).ﬂ3691215922conver˙ıo paulı = ‘Pálsmessu’, ﬂ.e. 25. janúar sem bar upp á fimmtudag ári› 1515.2anno ˘omıni = ‘á ﬂví drottinsári’.2ó. ˘ xu. = óılle(˙ımo) quıngent<e˙ımo> quın(to) ˘ec(ımo) = ‘ﬂúsundasta, fimmhundru›asta og fimmtánda’.

Page 93

Page 94

94∆tem xl *˙kill˘inga og vj *˘enara ƒyúeú*makelon, enn ij ˙kill˘inga 1geƒit ƒyúeúmathniƒenn, ∆tem ij lo˘˙ilf»uús ˙eú˘eilis bıtalt ˙em tıl haf˘ikomet. ∆tem vij ˙kill˘inga ƒyúeúeina ˙ko. ∆tem vjjj*h»uita ƒyúeú*l»unta˘enara fyúer bly – ∆tem vij ˙kill˘inga ƒyúúeú*conciliationes locoú»um p»ugnanti»um. ∆tem vij ˙kill˘inga ƒyúeú*lıbú»umhiob *p˙alteúiumog*proueúbia Salomonis∆tem xi ˙kill˘inga ƒyúeú*Ωran˙lationem Hieúonimi, ∆tem ij *marckƒyúeú˙tig»uiel. j˙kill˘ing *tho boúgellth. *Tertio kalen˘asno»uembúis kom minn ˙en˘ibo˘i fúa kongenumgaf eg hon»um ﬂa»u 5 marck lub˙k ˙em epteú˙to˘ og i˙kill˘ing »umfram.∆tem vj ˙kill˘inga ƒyúeúmına ˙pora, 7[˙t]al ﬂeim [fra] mıer Gert [˘]obb[i]l˙ter/ enn ƒyúeú˙tiguelaleggbon˘ og˙poúaba»un˘ :xiiij h»uita˘enara. jtem keypt eıúnhe˙t ƒyúeúxx *gylleni, geƒi˘ ij ˙kill˘ingar til *ga˘espenınga∆tem ƒeingit ﬂenaranum til a˘ kaupa me˘ úeı˘˙kapv. *∆ochym˘aleú. ko˙tu˘»u melin xvj ˙kill˘inga. enn ∆˙tigen ∆x ˙kill˘inga og: SAu˘»ullenn iij marck l»ub˙k:∆tem keypt klæ˘i til reı˘˙taks vij ˙tik»uúxij ˙kill˘ingar hueú˙tika, ∆tem viij ˙tik»uú*har˘a»uik»urﬂar un˘eú, vij ˙kill˘ingar hueú˙tika:-Summa viij mArck xij ˙kill˘ingar: *Facit36912151821AM 232 8voSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1539–48, pappír, 122 blö›, 14,4x10,5 sm, bl. 1r43.Bréfa- og minnisbók Gissurar Einarssonar (um 1512–48) Skálholtsbiskups, skrifu› af honum sjálfum. S‡nishorni› er úr minnis-greinum frá öndver›um vetri 1539, en Gissur var ﬂann vetur í Hamborg og Kaupmannahöfn og fékk sta›festingu konungs á a›hann yr›i eftirma›ur Ögmundar Pálssonar á biskupsstóli í Skálholti. Minnisgreinarnar á ﬂessari sí›u eru líklega skrifa›ar í Ham-borg í byrjun nóvember 1539. ﬁetta handrit er elsta var›veitta íslenska bókin á pappír. Gissur hefur einnig skrifa› bréfi› DRAdipl D 11 : Island 22 frá 1541 og bla›i› AM dipl isl fasc LXXII 1 b. Skriftin er sí›léttiskrift undir áhrifum frá sprettskrift (flestlatnesku or›in eru skrifu› me› sprettskrift a› mestu e›a öllu leyti).1∆tem = ‘einnig’.1˙kill˘inga: skildingur var mun minna vir›i en mark og dalur (ﬂa› voru 8 skildingar í danska markinu 1537–40).1˘enara: denari var ver›minni en hvítur og kalla›ur penning á dönsku (ﬂa› voru 12 penningar í dönskum skildingi).1makelon = ‘starfslaun’ (Machelohn á háﬂ‡sku).5h»uita = ‘hvíta silfurpeninga’ (albus á latínu); ver›gildi hvíts var fjór›ungur úr skildingi í Danmörku á árunum 1523–40.5l»unta = ‘kveikivöndul í byssu’.6conciliationes locoú»um p»ugnanti»um: vir›ist vera bókin Conciliationes Scriptvrae, Qvi specie tenus inter se pugnare uiden-tur. Centuriae duae; Andrea Althmero authore; Praeter interspersas hincinde additioni, accesserunt huic secundae aediti-oni triginta locorum bini seu paria: et negotium Sacramentorum sub finem pie ac diligenter tractatum en 2. útgáfa henn-ar var prentu› ári› 1534 í Nürnberg.6–7lıbú»um hiob = ‘Jobsbók’ (h í framstö›u fyrir misskilning en til samræmis vi› Hieronimus).7p˙alteúium = ‘saltara’, ﬂ.e. Daví›ssálma.7proueúbia Salomonis = ‘Or›skvi›i Salómons’.8Ωran˙lationem Hieúonimi: hér er anna› hvort um a› ræ›a biblíuﬂ‡›ingu Eusebiusar Hieronymusar (um 347–um 420) álatínu (Vulgata) e›a ﬂ‡›ingu á ﬂ‡sku á einhverju verki hans sem er líklegra.8marck: eitt mark var 8 skildingar í Danmörku á árunum 1537–40 en L‡bíkumark (marck lub˙k/l»ub˙k í 11. og 17. línu)hefur örugglega haft anna› ver›gildi en danskt, sbr. ﬂa› a› 21. línu fær Gissur út samtölu sem er 8 mörk og 12 skilding-ar svo a› ﬂa› hafa veri› 16 skildingar í markinu sem hann nota›i (samtalan er ﬂa› sem hann eyddi í efni til rei›stakksog klæ›i frá Harderwijk).9tho borgellth = ‘til skuldar’.9–10Tertio kalen˘as no»uembúis = ‘ﬂri›ja nóvemberkalendas’, ﬂ.e. 30. október.14gylleni: gullmynt notu› í Danmörku frá 1514, ver›mikil í samanbur›i vi› silfurmyntir.14ga˘espenınga = ‘rei›ufé gefi› til gustukar’ (godespennik á mi›lágﬂ‡sku).16∆ochym˘aleú: Jóakimsdalur var ﬂ‡sk silfurmynt og mun ver›meiri en mark; dalur í Danmörku var einnig kalla›ur Jóak-imsdalur.19har˘a»uik»ur: ‘hardevik’, ‘hardevikt’ e›a ‘herdevikt’ á dönsku = ‘klæ›i frá Harderwijk’, en Harderwijk er nú smábær áHollandi (var á›ur Hansabær og sí›ar háskólabær).21Facit = ‘ﬂa› gerir’

Page 95

Page 96

9661gü˘˘oms hollü: ˙a ﬂa˘ ˙kar˘ eÀ Ñ var oú˘i˘: eıngla ˙ueít og híal=p ÀÑ˘ veiteú: Sialƒ ﬂúeníngínn ˙ætum münne: ˙onuútalan=˘i ƒa˘eúog an˘i, ˙kopum vıeúmannog˙kípum ∆ ﬂenna, ˙keú˘=ann kπÀ me˘ líkıng voúa: C , holl˘∆: loptz húæ=Veú˘a líeztü veiteú˘yú˘aÀ, vattnnogmoll˘ aƒ blo˘i ogıngaÀ, límum a˘ ˙tyúckía: logan˘a ell˘ til heítleígs an˘a:Ön˘ og ﬂaÀ til ˙í˘ann ˙en˘i, ˙üo ƒüllgıoúƒuÀ ma˘uúaƒ∆oú˘ü: a˘=am ƒyú˙tuú∆/heíme ollum/ alúo˙kínn til líƒs og ﬂró˙kaAa˘am ˙ítür ∆ebúon mætum, eigi ˙kamma˘izt, nπcktuúa˘ ˙tan=˘a, liƒi ˙tyúckuúog lıkams oÀckü, líos og bıarttüÀ og ˙packuú∆ hıartta: Sí˘ann hans aƒ ˙í˘u beíne, ˙oƒan˘i lei˘˘i heílaguúan˘i: e wam honum til yn˘ís geƒna, o˙pillelegs ﬂeiÀa ∆DÀottenn ˙kipaÀ a˘ æxlízt ætteú, C : milleæúu gıarnn ∆ ˙ambü˘ ﬂeiúa, ˙yneúog ˘ætuúaƒ ˙Ñ˘i húeínu˙yn˘a laüs me˘ ƒüllü yn˘i: Geƒan˘i ﬂeim ∆ líen og leyƒilíƒan˘i ∆oú˘ eÀ ˙íalƒuúhann gioú˘i: vtann ﬂann lun˘ eÀæ ˙kal ˙tan˘a: vt húí˙tan˘i blom aƒ küí˙tum: CUn˘Àaúﬂetta hínn ƒoÀne ƒıan˘i, ƒaguúlegt holl˘ eÀ ˙kapa˘ aƒ mπll˘ü: ætlaÀ nü mune A˘am hlíota, yn˘iog ví˙t eÀ ˙íalƒuúhann mi˙ti: Uelltízt vm og bannuænttbülltaú: búuggaÀ eituú∆ ne˘Àum ˙kuggum, víela ƒüllüÀ ogbyzt me˘ bolƒi, bítuúhoggoúmuúeƒu vitıaú: C[H]üaÀ ƒyúeúheƒuúenn ˘yúe ˘úottenn, ˘[ú]o˙ınn ﬂıeúog a˘am lío˙=[um] banna˘ eítt a˘ beúgía og kenna, blom ƒúyg˘anlegt20AM 622 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1549, bókfell, 90 blö›, 17,0x13,6 sm, bl. 61r44.Kvæ›ahandrit. Í handritinu eru 13 kvæ›i, nokkrir sálmar og kvæ›i á latínu o.fl. S‡nishorni› er úr Rósu. Handriti› er í litlufjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er vi› íslensk handrit en í sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Skrifari erGísli Jónsson (um 1515–87) prestur í Selárdal í Ketildölum, sí›ar Skálholtsbiskup. Gísli hefur einnig skrifa› AM 617 4to ogbrotin AM 696 IV 4to og SKB Isl perg 12 III fol. Skriftin er sí›léttiskrift.3691215182124

Page 97

Page 98

*ie˙u˙munu hıeúaukaz malen uon˘ mıll˘ıngs ˙yní til nau˘a. Rıkí ˙tyú˘í úeƒlla gna úπ˙kuaúkempuúƒlyia. aÀƒa ˙ínum ætll}t{aúﬂúa. en at ˙en˘a nÌía.// Víú˘um ˙aƒnaúuíela ƒlío˘. oguıkuúÑ ˙kogín ƒúi˘a. hygguúnu me˘ haú˘an mo˘. hal˙ til ƒun˘aúÀı˘a. ﬁegnaúkoma ∆ ﬂúong=ua moúk. ﬂanueg tala˘í lılía. hol˘a geymí hín haƒa bıoúk. hıeúmunu uæú \nu÷ *˙kikia.// Híttauıl eg mínn ho˙kan buú. honum til ˙atta bío˘a. eƒ ﬂigguúhann eigi ﬂenna kuú. ﬂa ˙kal búan˘a Àío˘a. Fímm˙kulu ˘úeıngeúƒylgia o˙˙. ƒúam aƒ ˙kogí Àı˘a. ﬂeggnen mun ˙a ﬂiggia hno˙˙. eúﬂoúeúui˘ vlƒham*˙tíú˘a.// ﬁann Ñ eg lu˘uúat ﬂíota ˙kal. ﬂegnaúmunu ﬂat un˘úa. leí˘íz úo˘˘ aƒ lío˘a ˙al. ly˘eú˙kulu ﬂa ˙kun˘a.// Ek ˙kılíunzt hieú me˘ ˙kyn˘ínng ui˘.˙kun˘aú˘úottnıng ƒeú˘vm* uikívm tilﬂaúuiúkı˙ lí˘. uænum ˙kry˘iz geú˘um.// Skíott mun uíú˘um uaxa ˙ut. eƒ uill eigi au˘na ˙kípta. ba˘eúúí˘a búæ˘uúut blı˘an \∆aúll÷ at hítta.// Wlƒham ˙ıtuúﬂaúepteúkyú. eigi vaúﬂat svo leíngí. hal˙ mun uaxa hínn haú˘e ˙tyú. ﬂa hıll˘uúkemuúme˘ ˘úeíngi.// Vlƒham tal(a˘e)yta ui˘. ut ˙kulut ˘úeíngeúúi˘a. heıma epteúhalƒt mítt lı˘. húav˙túa gaúpa bi˘a.// Ytaúúı˘a me˘ ∂˙ku kallz ongúa uela uaú˘i. ˙egeúnu hítt at ˙yneúneú∆allz. ˙oktu at ƒo˘uú˙ín˙ gaú˘í. Talaú∆aúl ui˘ aúƒa ˙ín. ıllt eú˙lıkt at ƒúetta. ˙ıklíngs buúeú˙ettuú∆ pín.˙eínt mun hoúmvm letta. Dúeym˘ı mig ˙egeú˘yúi ∆aúll. ˘aglig mo˘eúuaúga. uí˙t eúbetúa uí˙ku híall. uí˙es ˙yní at bıaúga.// Ylgıaúboún ﬂaúæ˙tuzt me˘uú. wlƒham uıll˘u ˙lítagúimmlıgt mun ﬂui geıúa ue˘uú. gaúpaúbúa˘la líta.// ¯eú˘um ˙kulu ﬂıeúƒlyta nu. ƒleygeútala˘í˙píota. gúunaú mig hítt \hínn÷ gúimma ƒúv. gall˘úa late \eigi÷ ﬂúiota.// Búeg˘a ƒúa eg svo bú∂˘úum ui˘uú. ba˘a˙ettí bleka. koma hlytuúen hía kong˙yní ni˘uúkappaúute Àeika.// Wiú˘aúhug˘u at uıkia heım.uí˙t at ˙ínvm úanne. kemuú™ motí koppum ﬂeim. kyngi ƒullú ˙uanne.// Ste hun aƒ he˙tí ˙tun˘aúƒlíott. ˙tollzaúƒúam ƒyúeú˘úeíngí. mog ˙ínn kua˘˘ı mo˘eú˙kíott. meúueittu ﬂítt ge=íngí. Óo˘eú˙kalltu mínnaz ﬂe˙˙. mattu ﬂetta ˙kılía. ƒyú mun ˙toƒna˘ ˙tala ue˙˙. enn˙tun˘í eg Ñ ﬂín uılía.// Hıll˘uútal(aú) ui˘ *hıoúƒu búiot. heyú mínn go˘í heúúa. eƒ ﬂu búu˘íbúyzt Ñ mot. beínt eúﬂıeúﬂat veúúa.// ﬁoúnna geú˘uúﬂeyteúlu˘uú. ﬂegnaúmega ﬂat heyúa. heúínkemuúﬂaúhaúlla púu˘ú. hol˘um uekía ˘úeyúúa.// Hıll˘uúeggıaúhol˘a ƒa˙t. han˙ enn gúima mo˘eú.ƒleínnínn ﬂegaúÑ ƒyú˘um búa˙t. ƒíellu maúgaúﬂío˘eú.// Alleú˙ækia wlƒham me˙t. eggıaú˘úott=níng gaúpa. ﬂeim ˙kal eg veú˘a ﬂegnní ƒe˙t. eúﬂúeyteúúomu ˙naúpa. Alleúƒíellu au˘lıngs menn.eínn ˙to˘ epteúheúúa. hoúngúun˘ eggıaúhol˘a en. hyggit gúam ﬂe˙˙ ueúúa.// Bu˘lung hío me˘ bl\e÷ıkaúhen˘uú. buen eúauún til búa˘a. heúmun ueú˘a hılmí ˙en˘uú. ho˙kan kong at na˘a.// Syneúneú∆aúllzﬂeiú ˙oktu ƒúam. ˙a nv kongín ˙tan˘a. húæ˘az eckı húotta glam. huaú˙em ﬂeiú koma ∆ uan˘a. Búæ˘uúho=ggua búagna ní˘uú. at by˙tu íele ˙píota. ﬂaúmun ƒúæguúƒleına uí˘uúƒalla aƒ mæ˘í hlíota.//íú˘aúklíuƒa uízku úeít. uaúgaú buka Àiƒa. kemÀ ﬂa ıaúll me˘ kappa ˙ueít. kongı alleúhlíƒa.//búig˘ eúu ut len˘˙kra oú˘3691215182124273033AM 604 h 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1550, bókfell, 33 blö›, 21,0x14,3 sm, bl. 14vSta›arhólsbók rímna45.Rímnahandrit. AM 604 a–h 4to var upphaflega eitt handrit, alls 248 blö› en nokkur blö› hafa t‡nst. Í 604 a–h eru samtals 35rímur, ﬂar af 5 í ﬂessum hluta ﬂess. S‡nishorni› er úr Vargstökum (Úlfhams rímum), nánar tilteki› annarri rímu. Handriti› er ístóru sextánbla›abroti ef mi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Um mi›ja 16. öld voru uppi Ari Jónsson prestur og synir hansTómas og Jón. Rithendur ﬂeirra eru svo líkar a› lengi vel var tali› a› um eina rithönd væri a› ræ›a. Sí›ar kom í ljós a› ﬂarnavar um ﬂrjá fe›ga a› ræ›a en ﬂa› var ekki fyrr en n‡lega sem tókst a› greina hver ﬂeirra skrifa›i hva›. Karl Ó. Ólafsson telura› Tómas hafi skrifa› AM 604 4to a› mestu og einnig AM 713 4to (ekki eldra en frá 1540), brotin AM 736 III 4to, AM 173 dB 2 4to og AM 173 d B 7 4to, AM dipl isl fasc LI 23 (skrifa› 1549 á Sta› í Súgandafir›i), hálft broti› AM 173 d A 29 4to, rúm-an ﬂri›jung af AM 510 4to og krota› á spássíur í AM 156 4to. Jón bró›ir hans hefur e.t.v. skrifa› AM 431 12mo, AM 160 4toa› mestu og um ﬂri›jung af AM 510 4to, en Ari fa›ir ﬂeirra hefur sennilega skrifa› um fjór›ung af AM 510 4to. Hugsanlegahefur Tómas ekki skrifa› heftin AM 604 d 4to og AM 604 e 4to til fulls en ekki er ljóst hvort ﬂa› var Ari e›a Jón e›a fjór›ima›ur sem greip í pennann me› honum. Líklegt ﬂykir a› AM 510 4to sé elst ﬂessara handrita ﬂví a› skrift ﬂeirra bræ›ra (sér-staklega Jóns) var e.t.v. ekki fullmótu› ﬂegar ﬂa› var skrifa› ef mi›a› er vi› önnur handrit ﬂeirra. Skriftin er árléttiskrift.Uofanmálsıe˙us: skrifa› ıhòc, en í grísku er or›i› skrifa› ΙΗΣΟΥC sem oft hefur veri› stytt í ΙΗÑC; styttingin hefur svo veri›umritu› sem IHÑC í latínuletri (sí›ar ıhòc).4˙kikia = ˙kilia.7˙tíú˘a = ˙túí˘a.8–9gat á bla›inu svo a› stafir á næstu rectosí›u sjást í gegn.23hıoúƒu = hıoúƒa.98

Page 99

Page 100

/ *ó. uc. l. og ıı∆. / 31.Kiúkıa . ∆ mula . eúhelgu˘ gu˘ı/ *ﬂaúeúﬂúıggıa púe˙ta ˙kyll˘*Jn púimí˙ *kaleıkaúiij og eıún míog lítıl<l>. ﬂúenneú. alltaúe˙ bunıngaú. ﬂúen me˙˙o klæ˘ı. tuæ<ú> kapuúeıún ˙loppuú/ textí. me˙˙o bok me˘ pappíú. Gúallaúe. *Sequencıu bok *∆˙toúıu bok uetuúog ˙umaúkluckuúıııı/ *óon˙túoncum me˘ kopaú. ıı kopaú˙tıkuú. ˙kúu˘a kı˙ta búotın. metaú˙kaleú. *coúpoúal˙ hu˙ ııı. me˘ coúpoúalum. búaku˘ ƒont mu<n>laug/Sta˘num ƒylgeú.ıı. hluteú∆ ˙ıoƒaúlan˘ı me˘ .iiij. kugill˘um. ﬂúı˘ıungú. ∆ ˙uguú˘aú˙to˘umﬂeı˙ta úeykeú. uín˘belguú/ mo˙uatn/ kúavna˙ta˘eú/ ƒagúa ne˙. me˘ .iiij. kugill˘um. ƒıall me˘}e˘{ıı. kugill˘um Geıúbıaúna ˙ta˘eú. me˘ .iiii kugill˘um. leık˙k<a>la. ™ me˘ .iij. Hıeúme˘ ƒyllgeú˙ta˘num alltheíma lan˘. Vaú∆ ˙ama tíma aƒ ˘an˘ı monnum leıkvmoglæú˘vm. metın kiúkıan ƒyúeúx x hun˘úu˘en ˙ta˘uúen uaúallvú ní˘úƒallen. enn ﬂa˘ epteúuaúaƒ hu˙um og uı˘vm uaú gıoútt ƒy<ú>eúƒímhun˘úu˘ Vo úu aungveúpenıngaúa˘úeú me˘ ˙ta˘num. kvıkıeúne ˘au˘eúutan ƒıoguú™gıll˘eHaƒ˘i Siúa Jllugi Eú J ˙ama thima hiellt ˙ta˘in/ Ke¥pt me˘ bi˙kups úa˘i búota*˙ılƒuúat kiúkiunne og lag˘i henni ﬂaúJ ˙ta˘in iii kugill˘i og iihun˘úu˘ J gell˘um peningumWi˙˙i \eg÷ [weú] ﬂo *˙ıalƒeúat ﬂetta búota ˙ilƒuúvaúhueúgi næú ˙uo mikills veút ˙em ﬂettaog ﬂui gıoú˘i eg hıeú˙}u{uo ƒoúlikvn vppa/ me˘ be˙tu manna úa˘i/ Ok ƒ»ulla kuittan//Hıeúme˘ uaúhann ˙k¥ëll˘»uguúkiúki»vnne »vm x auúa J *poúcio/ﬁetta eú hon˘ Sı∆úa ıll»uga *heıtinsog ei eú onnuú beuij˙ıng til ﬂe˙˙aúaú ˙kull˘aú/og eg túey˙ti hans Syneú m»uni ei ﬂe˙˙a ﬂúætavilia/Gu˘bú<an˘uú> th<oúlak˙˙on> *manu propria369121518212427Bps B III 1Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1553–69 & um 1600, pappír, 20 blö›, 25,8x17,9 sm, bl. 12rMáldagabók Ólafs biskups Hjaltasonar 1556–156946.Máldagabók Ólafs Hjaltasonar (um 1500–69) Hólabiskups frá 1553–69. S‡nishorni› er úr máldaga Múlakirkju í A›aldal frá1553. Handriti› er í stóru fjögrabla›abroti (4to) e›a litlu arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit. Máldaginn me› hendiIlluga Gu›mundssonar (–um 1590) prests í Múla, a› ﬂví er Gu›brandur ﬁorláksson (um 1541–1627) Hólabiskup heldur fram íklausunni sem hann skrifa›i ne›an vi› máldagann. Gu›brandur skrifa›i fáeinar klausur í bókina og er ﬂessi sennilega skrifu›eftir lát Illuga. Sennilega hefur einhver stund li›i› frá ﬂví a› Illugi skrifa›i a›ra klausuna um jar›eignir Múlakirkju ﬂanga› tilhann tók til vi› a› skrifa ﬂri›ju (og fjór›u) klausuna um eigi› framlag til kirkjunnar, ﬂví a› skriftarlag og bandanotkun breytistmilli annarrar og ﬂri›ju greinar. Illugi hefur einnig skrifa› máldagabroti› AM 273 III 4to og Jónsbókarbroti› AM 173 d A 284to. Hönd Gu›brands er ví›a a› finna. Skrift Illuga er blendingsskrift (fyrsta og önnur grein) og árléttiskrift (ﬂri›ja og fjór›agrein), en skrift Gu›brands er árfljótaskrift.1ó. uc. l. og ıı∆. = óılle(˙ımo) quıngent(esimo) quınquag(e˙ımo) og ter(tıo) = ‘ﬂúsundasta, fimmhundru›asta, fimmtug-asta og ﬂri›ja’.3ﬂaú: skrifarinn notar sama band fyrir ra og ar (upphaflegt ra-band).4Jn púimí˙ = ‘í fyrsta’.5Sequencıu bok = ‘ákve›in tegund af kaﬂólskri sálmabók’.5∆˙toúıu bok = hı˙torıu bok = ‘kaﬂólsk helgisi›abók me› nótum’.6óon˙túoncum = ‘skrín undir helga dóma’.6–7coúpoúal˙ hu˙ = ‘altarisdúkshús’.18˙ılƒuú: skrifarinn skiptir hér um band fyrir ur (vir›ist nota gamalt ra-band).19˙ıalƒeú: hér er nota› er-band fyrir ur.22poúcio = ‘fjór›ungur kirkjunnar af tíund’.23–24hér sjást stafir í gegnum bla›i› af sí›unni hinum megin.25heıtins = framan vi› ﬂetta or› er eitthvert krabb.29manu propria = ‘me› eigin hendi’.100

Page 101

Page 102

jyrer Ì˘»ur Ærlig»u wel b»ur˘ig»u wÿ˙»u og ƒor˙ial»u Pale Stiges ˙ÿne Kongligrar Maie˙tatisHir˘˙tiora Ìƒer a»ull»u jslan˘e Eggiert hannes ˙Ìne Logmanne Nor˘an *ög we˙tanä Js lan˘e S»uorn»um Logriett»u monn»um og Dom»ur»umﬂe˙sa heilaga og häƒa ﬂing ˙ta˘ar A»ug˙ar är ﬂingzä ﬁe˙s»um Deigie ˙ten˘ eg Páll Jon˙ ˙on birte og ƒrammber kla»ug»un ﬂo eÿ Ì mÿn˘ einnar mæl˙k»u pry˘˘rar ä˙akanar Hell˘»ur alleina Ì *ƒÑn or˘»um og Éin ƒa»ull˘»um ƒramm b»ur˘e }og{\efftter÷ ˙akarinnar til ƒelle me˘ ˙liettre laga bei˘˙l»u ä mote D(a˘a) G(»u˘m»un˘˙) S(Ìne) e˘a ˙ier h»uori»um ﬂeimer hier ƒÌrer hann J ˘ag hanns ˙ta˘ kiem»ur/ ﬂenann Dagtil for meintrar ˙oknar og logligrar An˘˙»uara Ogﬂo a˘ ﬂe˙e mÌn klog»un e˘a ˙akar gipfft/ a»ung»uahæƒer˙k»u nie ƒeg»ur˘ ˙ækier ˙innar ˙chickanar J ˙ialƒre ˙ier k»unne a˘ ﬂola a˘ ﬂola nie lii˘a/ e˘a me˘a»u˘r»um or˘»um (log»un»um ˙am Jóƒn»um) meigi vmgeinginwer˘a/ ﬂa ﬂo heƒur huorki nie er mitt ˙inne nie wilie ƒÌrer hat»ur k»uis/ rog/ liett Ìr˘e/ e˘a la»us mãlehier me˘ nock»urn mann a˘ ƒÌrr nie ˙ii˘ar a˘ o ƒrægia ˙em mier aƒ nockr»um min»um o win»um og oƒ»un˘ar monn»um o hæƒelıga \rıettiliga÷ án alls gr»un˘ wallar/ heƒ»urtil lagt weri˘ \ranglıga÷ *H»ua˘ eg wil hier me˘ aƒlagt/ o riett/giora og ˙»uo giort haƒa/ ƒÌrer h»uoria ˙a»uk/ og ﬂa a˘raﬂar ˙em ˙kÿll˘e ﬂe˙˙e kla»ug»un til nock»urar ƒor leingar ˙kicka˙t a˘ eÌ heff˘e eg eina O nÌta logley˙»u ƒramm bor vpp lo˙ti˘ og ﬂe˙s ﬂri˘ia a˘ ˙ii˘ú192AM 249 c II 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1550–1600, pappír, 7 blö›, 20,5x16,5 sm, bl. 1r47.Skjöl var›andi Sta›arhóls-Pál Jónsson (–1598) s‡slumann á Reykhólum á Reykjanesi me› hans hendi. Páll er kenndur vi›Sta›arhól í Saurbæ ﬂar sem hann bjó um hrí›. S‡nishorni› er úr kærubréfi til hir›stjóra frá 1558 og er hér sennilega um uppkasta› bréfinu a› ræ›a. Páll Stígsson (–1566) var hir›stjóri (höfu›sma›ur) hér á landi 1560–66 en haf›i á›ur veri› fógeti. Í handrit-inu eru anna› bréf frá Páli og ﬂví fylgir afrit af ﬂessu bréfi me› hendi Páls. Páll var bró›ir Magnúsar prú›a og Jóns (sjá 48. og49. s‡nishorn). Handriti› er bundi› me› ‡msum skjölum frá 16. og 17. öld (AM 249 c I–V 4to). Skriftin er árfljótaskrift.3691215182124f3ög (= ‘og’): sennilega lei›rétt úr ä.8ƒÑn e›a ƒ§m.22H»ua˘: „skálin“ yfir u hverfur í seinna a-i› í ranglıga.102

Page 103

Page 104

ﬁe˙˙se Bok ehr eıggn Jons Ara˙onar/ a˘ *giof hans <fo˘ur>Ara Magnu˙˙sonar: *exaravi *anno 1635 28 óaí˝[É]itt gúun˘ualla˘ vpphaƒ ﬂeiúaú nattuúligu og Àiettu kunnattu ﬂeiúaú ˙aunnu˚ıalectica/ aƒ Oútholpho Fuch˙peúger aƒ˚ítmomíng/ Kei˙aúligs Laugmals licenntiat/ vú latínu J ﬁÌ˙ku vtlaug˘ og tıl ˙amans tekinn/ aullumﬂeim ˙em me˘ ˙kúıƒannlıgre lÿ˙t vmganga˙t eigi mi˘ur nÿt˙emi hell˘urenn ﬂauúƒ til a˘ vita. Énn nu ˙nuinn J Àetta Noúænu aƒMagnu˙ı Jons˙yne J haga ™ Bar˘a˙túaun˘ og Àau˘a˙an˘i hans lan˘s monnum aullumog fau˘uú lan˘i/ Énn Gu˘i a˘ vpphaƒi til loƒs og ˘ÿú˘ar/ til go˘a og ﬂiggi˘ﬂetta ƒÿúer eina nÿars g™ƒu aƒ mier og launi˘ aunguo JlluGu˘ geƒi o˙s aullum velƒer˘ AmenBokınn til kaupan˘ans.Margra gamalla manna bokog mıkill ƒiol˘i vngra tokDıalecticam ˙krıƒu˘u˙kÿútt˙kıalliga J latinu ˘ÿúttﬁa˘ einginn manna vtann egJ ﬂÿ˙ku ˙kriƒa˘i ˙tuttann vegﬁar til kaupmann ƒæú ﬂu ƒlıottƒagúa lÿ˙t til ﬂar ƒa ˙kıottA˘ tala og ˙krıƒa ˙kÿútt og úiett˙em ˙kaupu˘ nattura kenner ˙liettﬁo klıenum peningi kauper migﬁa˘ kann eÿ ˙ı∆˘ar angra ﬂígVar ﬂe˙˙i Bok byúiu˘ ﬂann 12 ˘ag Nouembris mana˘arenn en˘u˘ ™ ˙ama ™úe ﬂann 29 Decembris Anno 1588.ﬁeim æúuueú˘uga J ìu˘i Mijnum an˘ligum n™˘ıgum Herúa/ HerúaJohann Abota til Man˙e/ og ﬂeiú vıú˘iligu *Conuenttu/ ﬂe˙s ˙ama ˙ta˘aro˙ka eg Oútholph Fuchsperger aƒ ˘ÿtmoníng/ Ì˘aú *G. og : *É.hoƒ˘omare og Secretarij/ n™˘<ar> og fri˘<ar> aƒ Gu˘i voúum ∂rottni me˘ vır˘ınga bo˘i minnaú hlÿ˘innaú ˙kÿll˘ugúar vilıugúar ﬂionu˙tu til ƒoúnnaI36912151821242730Lbs 2675 1 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Reykjavík1588, pappír, 122 blö›, 19,0x13,0 sm, bl. 1r48.Dialectica útlög› úr latínu á ﬂ‡sku af Ortolph Fuchsberger (um 1490–um 1541) hofdómara og ábótaritara í Mondsee í Efra-Austurríki en úr ﬂ‡sku á norrænu af Magnúsi prú›a Jónssyni (um 1525–91). Ortolph var frá Tittmoning á Efra-Bæjaralandi.ﬁ‡›ing hans var gefin út 1533 í Ágsborg me› titlinum Ain gründlicher klarer anfang der natürlichen vnd rechten kunst derwaren Dialectika og aftur 1576. Í handritinu eru einnig kvæ›i eftir Magnús. Me› ﬂví er bundi› brot úr lækningabók (56 blö›= Lbs 2675 2 4to) frá um 1640 me› hendi Jóns Arasonar (1606–73) prófasts í Vatnsfir›i vi› Ísafjar›ardjúp. Handriti› er me›hendi Magnúsar sem bjó lengstum í Haga á Bar›aströnd og Saurbæ á Rau›asandi. Me› hendi hans eru var›veitt a.m.k. fjögurönnur handrit: AM 702 4to frá 1589, Lbs 347 4to, TCD MS 1029 og tvö blö› (uppskafningar) í AM 548 4to. Magnús hefur ann-a› hvort veri› me› óvenjulega gó›a sjón e›a átt gleraugu fyrst hann skrifa›i handrit fram á sí›ustu æviár. Hann var bró›irSta›arhóls-Páls og Jóns (sjá 47. og 49. s‡nishorn). Skriftin er sí›léttiskrift, nema hva› nokkrar línur (1.–3., 10. og 28.) vir›astvera me› árléttiskrift. Skriftin ber ﬂó merki áhrifa frá prentletri.ofanmáls 1giof: ﬂa› vir›ist vera stafur á eftir f.ofanmáls 2exaravi = ‘ég skrifa›i’.ofanmáls 2anno = ‘á ﬂví ári’.29Conuenttu = ‘klaustursamkomu’.30G. = Gnaden, ﬂ.e. ‘ná›ar’.30É. = Erwirden (Ehrwürden á nútímaﬂ‡sku), ﬂ.e. ‘æruver›ugheita’.104

Page 105

Page 106

11.barnabe apo˙tolı ä hoƒi J vatz ˘al Soú laugi Gu˘mun˘˙˙on ƒyúeúmıeúSuo latan˘i bokar ei˘ a˘ hann heƒ˘i all˘úi Sıtt búeƒ e˘a Jncıglıvt geƒı˘ Joni S<igmun˘˙> ˙yne ƒyúeúneırn vıtnıs bur˘ ä æƒi Sinni og all˘úı heƒ˘i hann Jnciglı att og eigi hell˘uÀ leyƒt Joni S<igmun˘˙> ˙yne a˘ gúaƒa Jnncıgli vn˘eúSynu naƒni ﬂeim monnum næúveúan˘i eú hann Sor ﬂennann eı˘búan˘ur ﬂoúlak˙˙on og Sıgur˘ur hallkıel˙˙on/ og til Sannin˘a hıeúvmmSetti eg mıtt Jncıgli me˘ ƒirú gúeın˘úa manna Jncıglum ƒyúeúﬂetta vıtnısbur˘ar breƒ ˙kúıƒa˘ ä holum J hıallta˘al vıku sy˘aú enn ƒirú seieúVıtnıs bur˘er vm ƒúæn˘˙emi Jonz Sıgmun˘˙˙onaÀ og biargar ﬂoú»uall˘z ˘ottú ˙em Jon kúack˙˙on ƒal˙lıga *klágat heƒurƒireÀ kongligri *maie˙tet. *primus / eÀ han˘˙kúıƒt bi˙kupz olaƒshıallta˙onar ä ﬂe˙˙um ƒirú ˙kúıƒu˘um tıtli. *et<cetera>Suo ƒell˘an uıtnıs bur˘ beúum væúƒúu Solueıg húaƒnsdotteúabba˘ijs a˘ ˙ta˘ J Àeynes ne˙ı gu˘bıoúg päls dotteúhelgaﬂoúkıelz ˘otter ˙teinuoú gu˘olƒz ˘otteúog ﬂoúgieú˘ur Jons dotteúSy˙tur J Sama˙ta˘ a˘ væú voúum ﬂar J hia og heyú˘um ä a˘ go˘úar mınnıngaúƒúu agnies eú ﬂä var abbadys a˘ ˙ta˘ og ˙y˙teúﬂoú˘ijs eú var Sy˙teúdotteúgúeın˘úar abba˘y˙ar ly˙ti ƒyúeúo˙s ogmoúgum o˘úum ƒúæn˘˙emi ﬂeirra Jonz S<igmun˘˙>˙onar og biargar ﬂoúuall˘z˘ottú og tal˘i suo mann ƒúä manne Sem hıeúgúeıneúƒir˙t bıoún Son eınarz og helgu eú kaullu˘ var gúun˘ar helga ﬂa kúrı˙tınu bıoúnz˘ottú ﬂa Solueigu ˘ottur krı˙tınnar ﬂä Jon Sonú Solueıgarenn au˘úumegınn Àeıknu˘u ﬂæú Jngıgieú˘i ˘otteúgúeın˘úar gúun˘aúhelgu og Sıra ﬂoú˙teinz Jon˙˙onar J Saurbæ ﬂä Jon sonurJngigıeú˘ar ﬂä ﬂoúuall˘ur Sonú Jonz ä mobeúgi ﬂa bıoúgdotteúﬂoruall˘z Sog˘u ﬂæú a˘ ﬂe˙si ætt heƒ˘i Suo úeiknu˘ og talin veúı˘ aƒ Sieúell˘ri monnum og all˘úi tuimælıs45AM 240 II 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1600, pappír, 26 blö›, 20,0x15,6 sm, bl. 6r49.Bréfabók Jóns Jónssonar (1536–1606) lögmanns á ﬁingeyrum me› hans hendi. AM 240 II 4to er bundi› me› AM 240 I 4to semer skjal (35 blö›). Fyrra bréfi› á s‡nishorninu er ﬂri›ji vitnisbur›ur um bréfafalsanir Jóns Sigmundssonar (–1520) lögmanns,upphaflega skrifa›ur 16. júní 1505 á Hólum í Hjaltadal. Sí›ara bréfi› er fyrsti vitnisbur›ur um fjórmenningsfrændsemi Jóns ogBjargar ﬁorvaldsdóttur, upphaflega skrifa›ur 1. júní 1510 á sama sta›, en vitnisbur›urinn sjálfur fór fram fjórum árum á›ur. Jónhefur einnig skrifa› AM 381 37 fol frá 1593, AM 234 4 4to og AM 172 I 8vo. Hann var bró›ir Sta›arhóls-Páls og Magnúsarprú›a (sjá 47. og 48. s‡nishorn). Skriftin er hálfblendingsskrift.36912151821242710klágat: undarlegur ritháttur og eitthvert krabb í lok or›sins, sennilega hefur skrifarinnreynt a› lei›rétta eitthva› sem hann haf›i misskrifa›.11maie˙tet = ‘hátign’.11primus = ‘fyrst’.12et<cetera> = ‘og svo framvegis’.106

Page 107

Page 108

10850.AM 249 q V folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1400–1500 & 1600, bókfell, 2 blö›, 17,0x12,5 sm, bl. 2vKalendaríum frá 15. öld. Um 1600 hefur upphaf Hugsvinnsmála veri› skrifa› á au›a sí›u. Handriti› er í sextánbla›abroti efmi›a› er vi› frönsk 11. aldar handrit. Kalendaríum er skrá kirkjunnar yfir helgidaga og kirkjuhátí›ir, ﬂ.e. messudagarím. ﬁettakalendaríum hefur líklega teki› yfir 12 bls. ﬂ.e. eina fyrir hvern mánu› en veri› dreift á 8 blö›, ﬂar sem 1. og 14.–16. sí›a hafaveri› au›ar. Var›veittu blö›in tvö eru samhangandi tvinn og ná yfir febrúar (1r), mars (1v) og desember (2r) sem merkir a›ﬂessi tvö blö› hafa veri› anna› og sjöunda bla› kversins. Kalendarum voru oftast bundin inn me› messubókum sem aftastakver. Oft hefur veri› freistandi fyrir kirkjuhaldara a› skrifa máldaga e›a álíka efni á au›u bla›sí›urnar aftast í ﬂeim e›a skeraau› blö› úr og nota undir bréf. Og stundum hafa menn skrifa› efni óskylt kirkju og rími á ﬂessar au›u sí›ur eins og í ﬂessu til-viki. Hugsvinnsmál eru ﬂ‡›ing í bundnu máli frá mi›öldum á Disticha Catonis, ﬂ.e. safni latneskra spekirita frá 3. og 4. öld íóbundnu máli sem voru ranglega eignu› Kató gamla (Marcus Porcius Cato, 234–149 f.b.t.o.). Disticha Catonis var algeng skóla-bók ví›a um Evrópu ﬂegar á karlungatí› og ﬂ‡dd á margar ﬂjó›tungur. Hér er 1. vísa (tvær efstu línurnar), 4.–6. vísuor› 2. vísu(3. og 4. lína: ga lau˙ – haƒa) og 6. vísa (4.–6. lína: Búagna – mann) kvæ›isins sem er alls 148 vísur. Myndirnar eru a› líkindumeldri en textinn. Sá sem skrifa›i hét Magnús Jónsson og segist hann vera 14 ára a› aldri. Skriftin er árléttiskrift.Éyúi Seggeúﬁeiú eú vılia ˙ı˘ nema og go˘ veúk [g]ıoúa ho˙<k>lig úa˘ eúheı˘ınn ma˘uúkıen˘e ˙ınum ˙ı∆nega lau˙ eƒ ﬂu gleı∆ma uıllt *ﬂuüiŸ eüúü ﬂŸaúƒ ho˙kuúa˘ haƒa Búagna hueún eú ·búagna hueúnbúaut ƒinuúkue˘ kunoglega oƒúo˘ú ﬂıkeú ˙aeúeinki˙ ˙pı∆ú eƒƒınuúa˘ mali mann etceteúamagnu˙ ∆on˙ ˙on ˙kúıƒa˘i ﬂetta ﬂa hann *vaú|xííí˝vetúa gamall ok eú illa ˙kúiƒat ﬂuı hann eúma leingi ui˘ auka eƒ leı˘úet eúƒı∆úiúhonum *ceteteúaSvinavatz Pre˙turme˘ qvittun JGu˘bran˘zmagnusH3693ﬂuüiŸ eüúü ﬂŸaúƒ: svo vir›ist sem settir hafi veri› deplar (e›a strik)undir stafina ui, eúog ﬂ og a› e.t.v. eigi einungis a› lesa or›i›ﬂarf; striki› undir u í ﬂui er ﬂó mjög óvíst.7vaú|xííí˝: striki› á eftir vaú er ekki bókstafurinn l ﬂví a› hannlítur ö›ru vísi út í ﬂessari skrift og nær ekki ni›ur fyrir línu,enda er mun líklegra a› skrifaranum hafi ﬂótt ríkari ástæ›a tila› geta ﬂess a› hann hafi a›eins veri› 14 vetra a› aldri ﬂegarhann skrifa›i ﬂetta en a› hann hafi veri› 64 ára.10ceteteúa = etceteúa? Ekki er ljóst hva› ﬂetta á merkja en e.t.v.ætla›i skrifarinn a› skrifa etcetera en rugla›i rö›inni á et-bandinu og c.

Page 109

Page 110

110ﬂetta ƒe læt»ur: s(ira) am»unn˘i pre˙tur eptir a˘ sta˘nn»ums»uo at ecki er meti˘. bakst»ur ∆arnnn og bñk er§ er»u: viij. heilagra manna Sog»ur oc slı∆k»usteinn: certta stıc»ur ij er hann let giora. Bñcer § er g»u˘˙píoll: matthei. torƒ ˙kaƒa og klacahogg: ﬂrettan merk»ur »vax og reijcelsi: me˙s»uƒot ﬂrennnn: me˘ ƒıor»um hockl»um: slopp og *kanntaracap»u. ﬂetta ƒe er ecki talt: a˘»ur jkirki»umal ˘aga. Énn kirkia skal ﬂa˘ eiga he˘ann aƒReijc Holltt DIsl. 120Til pet»urs kirki»u ∆ reijkia hollti Ligg»ur heímaLann˘ me˘ oll»um lann˘z nijti»umm: ﬂar ƒylgia kijr .xxgrı˘»ung»ur t»uæ »vet»ur: xxx. a. oc h»unn˘ra˘:ﬂar ligg»ur tıl ƒimm Lutir: grims. ar: allrar: ennﬂrijr h»uerƒa »vnn˘ann: nema ﬂa˘ er n»u man ektelia: ﬂa˘ er hla»upa gar˘»ur all»ur. og ﬂrıjr:hl»utir §rjnnnnar. ƒyrir nor˘ann mi˘ berg: Énnnnƒior˘»unngrin h»uerƒ»ur ƒra. ﬂar ƒÿlgir oc *ƒıor\g÷vnng»ur ha»urks hijliar: sij˘ann er sett»unng»urBps A II 1Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík1601, pappír, 169 blö›, 21,0x16,7 sm, bl. 71vKirknamáldagar í Skálholts-biskupsdæmi51.Máldagabók úr Skálholti skrifu› 1601 af Bjarna Marteinssyni fyrir Odd Einarsson (1559–1630) Skálholtsbiskup. Handriti› erí fjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er vi› íslensk handrit. Máldagarnir eru uppskriftir eldri máldaga. S‡nishorni› er úr máldagaHúsafellskirkju í Hálsasveit og Reykholtskirkju í Reykholtsdal og er Reykholtsmáldaginn greinilega runninn frá gamla Reykja-holtsmáldaganum frá 12. öld (sjá 2. s‡nishorn). Skriftin er hálfblendingsskrift.3691215187–8kanntara cap»u = skikkju.18–19ƒıor\g÷vnng»ur = ƒıor˘vnngur.

Page 111

Page 112

112oúg uú˘u ˙toút‡˘in˘e a me˘an klænguúuaú bi˙kup, ﬂo a˘ eg gúeıni ƒ §tt eitt:a uaú˘ ƒúa ƒall ﬂeiúúa búæ˘úa gillasona, noúúegs konga, ªyú˙t sıguú˘aúﬂa ey˙tˇins: enn ˙y˘a˙t Jnga: ﬂaúuaú˘ og an˘lat Jons eúcki bi˙kups og ƒallhakonaúheú˘i búei˘z, og an˘lat biaúnaúbiaúnaúbi˙kups a˘ holum: A ˘ogumklængs bi˙kup s uaú pyn˘uúhınn heilagitomas eúcki bi˙kup a einglan˘ı: A hans˘ogum kom eıúnin upp J ann a˘ ˙innell˘uúJ heklu ƒelli, ﬂa uaú˘ og Jaú˘˙kialƒtı Sa eú mann ˙ka˘i uaú˘ a˘seúmenn on˘u˘u˙t J˙len˘zkıeúme˘an ﬂa˘klænguúuaú bi˙kup: Jon ˙ıguú˘z ˙on: oghúeinn abote, Pall ﬂoú˘aú˙on, og gu˘mun˘uúkietil ˙on, Gunn hi e˘ınn púe˙tuúSiguú˘aú˙on, og beıneúbúo˘eúhansVÿg helga ˙kapta ˙onaúog ni cholasSıguú˘aú˙onaú J ﬂúan˘heimj: Nueúkomit a˘ ﬂollaks ˙ogu hueúnﬂeiú kollu˘u, po˙tula J˙lan˘z. Suo ˙ema˘ kalla˘uúuaú patúekuúbi˙kup po˙tuleJúlan˘z: ﬂui ﬂeiúƒúom˘u ueúk gu˘zpo˙tula. Nu uaú og ﬂessı annalla en˘a, enn eg ueit huaú ki aƒ bi˙kupumbœklingı nıe. au˘úu ˙em ﬂaú tıl hey*A(nno) 1601: 4: ˘ecem(beú) úeú:AM 110 8voSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1601, pappír, 18 blö›, 17,5x10,6 sm, bl. 14v52.Hungurvaka. Skrifari er Jón Egilsson (1548–um 1636) prestur og annálaritari í Hrepphólum í Hreppum og lauk hann vi› upp-skriftina 4. desember 1601. Rithönd Jóns er ví›ar a› finna, hann hefur m.a. skrifa› rímhandriti› AM 732 a II 4to. Skriftin erblendingsskrift.Óﬂ369121518212427ﬁes28A(nno) = ‘á ﬂví ári’.

Page 113

Page 114

∫V. I ∆ob.15 Og An˘i le∆˘ - ƒúamm ƒyúeúm¡na §-˙∆§n»u: og hann l∆et h§úi˘ ÿƒa˙t § m¡n»u hƒƒ˘i16 hann - ˙tñ˘, og eg gat ekki ﬂekkt hannsyƒeú-lit: myn˘ vaúƒúammi - ƒyúeúm¡num&g»um ﬂe∆∆an˘i: ﬂ§ hƒ∆úi - eg [˙vo-l§tan˘i] ú&˙t.17 M»un Ma˘»uúinn mega - hall˘a˙tú∆ettl§taúi enn G»u˘? e˘a/ m»un mann-&m¡nginn veúa - húe∆úni enn hanns Ùkapaúi?18 S∆§/ hann heƒ»uúekki ætla˘ § ˙¡naﬂ∆enaúa tıl ˙tƒ˘»ugle∆ks: og hann m»un -leg-g∆a ƒ§-vit˙k»u § ˙¡na ˙en˘i-bo˘a:19 &k-hell˘»uú§ - ﬂ§/ ˙em - b≤a ¡ le∆ú-h≤˙»unum: ﬂe∆ú/ hv»uúra gú»un˘-vƒll»uú ¡ ˘»uptin»u [eú].20 ﬂe∆ú - m»un»u - ˙m§-myl∆a ﬂ§ ƒúammıƒyúeú mƒlnum: ƒú§ moúgni/ ƒúamm - tilkvƒll˘s m»un»u ﬂe∆ú ˙m§-myl∆a˙t. ﬂv¡ ˙§eú e∆nginn ˙em legg»uú[ ﬂa˘ § h∆aúta˘]/ ﬂe∆úm»un»u - ƒyúeú-ƒaúa˙t a˘ ¡l¡ƒ»u.21 ¯eú ﬂ§ ekki ﬂe∆úra viú˘¡ng me˘ﬂe∆m?3691215182124GKS 3377 8voDen gamle kongelige Samling, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1585–1635, pappír, 74 blö›, 16,5x10,0 sm, bl. 8v–9r53.Jobsbók. ﬁ‡›andi og skrifari er Oddur Oddsson (um 1565–1649) prestur á Reynivöllum í Kjós. Rithönd hans er a› finna ínokkrum handritum. Oddur skrifa›i mjög reglulega stafsetningu og tákna›i sum tvíhljó› á sérkennilegan hátt. Hann var ﬂekkturlæknir á sinni tí› og hefur veri› fjölfró›ur. Skriftin er hálfblendingsskrift. Handriti› var á›ur í Den gamle kongelige Samling íKonungsbókhlö›unni í Kaupmannahöfn.I∆ob. V.ﬂe∆m? [∆§]/ ﬂe∆ú hl∆ñta a˘ ˘ƒ∆∆a/ og ekki¡ vit˙k»u.V.Alla-ﬂ≤/ m»un ˙§ nƒkk»uú/ ˙emﬂ∆eú˙vaúaú? og til hv»uús aƒhe∆lƒg»um/ villt≤ l¡ta?2 ﬂv¡ úe∆˘inn mun ˘úepahe∆m˙kann: og van˘læti˘ m»un myú˘a ƒ§-3 Ég ˙§ he∆m˙kann úñt- || v¡˙ann.ƒa˙tann: og eg ƒoúmællta ˙túax hanns h≤˙i.4 Hanns bƒún m»un»u veúa l§ngt ƒú§h∆§lpinni: og ﬂ& m»un»u - ˙un˘»uú-meú∆a˙t ¡boúgaú-hli˘in»u/ og e∆nginn m»un - veúa ﬂe∆ú=ra b∆aúgaú-ma˘»uú.5 Hann/ hv»uús koún-˙k»uú˘ h≤ngra˘»uúm»un - eta: og taka hann inn-aƒ millum ﬂyúna:og[˙∆eú-hv»uú]ﬂyú˙t»uú m»un - ≤t-˙≤pa ˙vo˘=˘an ﬂe∆úra aƒla.6 ﬁv¡ von˘˙kann k∆em»uúekki ≤t≤ú d»uptin»u: og mæ˘ann ˙prett»uú ekkiupp-≤ú Jƒú˘»unni.7 ﬁv¡ ma˘»uúinn eúƒæ˘˘»uútil mæ˘=K114

Page 115

Page 116

prentta˘a tıl ﬂacklætısmerkis ﬂ»uı∆ a kırkıan JSkalhollte ecke neitt aƒﬂe˙s»u og onguaú˙og»u bæk»ura h»un ûtan ﬂæú ˙em ˙tan˘aJ sta˘aúens Regi˙tre ˙osem mıer vaú aƒhen˘tÉitt ˙törtt h»un˘ra˘ ˘ale er eg ˙ta˘n»um ˙kyll˘»ug»ureptter úejknÌnge ﬂeiúa búæ˘úanna sera Stephänaúog seúaAúna. ﬂuı∆ ﬂeiú gıoú˘»u ƒoúlijk»un vı˘ mig ﬂaú vmmAnna˘ get eg ecke neittmınn˙t ﬂa˘ ˙em ﬂe˙s»u vı˘vÿk»ur. utan ˙o ˙em Regı˙túı˘ ˙ıalƒt avy˙aú ogJnnehell˘»ur. ˙em mıer vaúJ hen˘»ur ƒeingı˘. Ogvil eg Helga ∆ons dotterƒorvaúe vel ﬂe˙sa mÿname˘kennÿng og »un˘er vıj˙»unÉnn hıer ƒinn˙t me˘ myn»umbreƒ»um ˙ta˘arens úeıknÿng»ur me˘ hangan˘eJn˙ıglum ﬂeira bræ˘úannasera stephans og sera aúnnaepter ﬂuı∆ ˙em ˙alıge herraGı∆˙le ƒa˘er ﬂeira ˙kal hafaAM 416 a 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1604–19, pappír, 16 blö›, 20,3x8,6 sm, bl. 7v–8r54.Skrár um bækur Skálholtsstóls og fleira frá 1604 og 1612 og skrá um leigujar›ir sta›arins frá 1619. S‡nishorni› er úr skránnifrá 1612 ásamt sta›festingu Odds Einarssonar (1559–1630) Skálholtsbiskups frá 1615 me› hans hendi. Skrift beggja skrifarannaer árfljótaskrift me› mörgum gömlum einkennum.*Anno 1612 8me˘tekı˘. Énn ﬂa˘ vıllecke bera ˙aman vı˘ minnúeiknij ng ˙em mıer vaú aƒhen˘t»ur ﬂ»uı∆ ﬂaú erû nockúer ﬂeir hluter ˙em ƒaúe˘ hoƒ˘»u tıl Be˙sa ˙ta˘a ∆ hanstij˘. og margt anna˘ ˙em hıervaú ecke tıl ˙o ˙em mennsıa vel nær ﬂetta er ˙amanbore˘.Og hua˘ ﬂeir haƒa goll˘i˘mier og ˙ta˘num ƒyrer ˙»umtﬂa˘ ˙em vanta˘e ﬂa eg me˘tök ﬂa˘ ˙kal hıer lykaƒïnna ˙t ∆ mynum úeıknı∆ngeﬁetta er ˙kúıƒa˘ tilminnes 30 ∆»ulij Anno 1612A˘ ˙uo i Sannlejka˙ie ˙em ƒijúú˙kúiƒa˘Stenn˘»uúme˘kıenneeg o˘˘»uúÉjnaú˙sonme˘ minne ejgenn henn˘eenn ˙em ƒijúer ﬂannviij ˘ag J»unij j Skalhollte 1615O˘˘»urÉjnaú˙sonm(e˘) e(igenn) h(enn˘e)369121518212427369121518212427301161Anno = ‘á ﬂví ári’.

Page 117

Page 118

h»ueri»um J Sinn ˙ta˘ effter minni Skyll˘»u h»uar eg 57kann. ﬁe˙s»u næ˙t læt eg y˘»ur vita frömer hei˘»urzmenn, gö˘er viner, og bræ˘»ur J chri˙to, a˘ fyrer f§»umdÎüg»um er til mijn komi˘ Brief ﬂe˙s fröma mannsS(ira)ormz Éigil˙sonar, J h»ueri»u hann *Re˙ignerar Îll˘»ungis profa˙ts Émbætti J ﬂeirri Sy˙l»u og hiera˘isaker sinna forfalla og Na»u˘˙ynia ˙em hann tel»urÉnn eg hef h»uorki vita˘ til ﬂe˙sa af hanz ˙o ˙tör»umveykleika og elle mæ˘i, nie hell˘»ur a˘ hann væreÎüll˘»ungis skilinn vi˘ kälfatiÎürnn, og n»u fy..r˙t so er kome˘, Bi˘ eg y˘»ur og äminni allapre˙tana J ﬂ»ui profa˙ts˘æme, a˘ »utveliahi˘ fyr˙ta, og än »un˘an˘r§ttar effter konglegrar *Maye˙tets*or˘inanti»u annann g»u˘hræ˘˘ann, frömannog˙kin..˙amann mann til profa˙ts J sta˘ S(ira) orms, sohann meigi ﬂiöna y˘»ur og sÎüfn»u˘»un»um afft»urJ ﬂ»ui embætti, effter ﬂ»ui ˙em g»ud gef»ur hon»umframa˙t sijna Nä˘ til, ﬂ»ui einginn veith»ua˘ äligg»ur fyrr enn äreyner, og bi˘ eg y˘»ura˘ giÎüra ﬂetta me˘ vmmbo˘zmann˙ens rä˘e,ﬂar hann er y˘»ur so nälæg»ur. Énn G»u˘ bi˘eg a˘ vera fyr˙tannogæ˘˙tann J rä˘»um me˘o˙s Îüll»um ˙aman, so ﬂa˘ eina rä˘i˙t af i ﬂe˙s»u ogÎüll»u ø˘r»u ˙em hon»um sie ﬂægilegtt, so ver˘»ur ﬂa˘ vi˙s»u..lega chri˙tilegri kirki»u gagnlegtt. Hier me˘. *et<cetera>Dat»um 1634. 17. Jan»uarij.58AM 246 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1633–34, pappír, 327 blö›, 21,2x16,2 sm, bl. 57r55.Bréfabók Gísla Oddssonar (1593–1638) Skálholtsbiskups. S‡nishorni› er úr bréfi biskups til prestanna í Gullbringus‡slu frá 17.janúar 1634 um a› ﬂeir komi sér saman um n‡jan prófast hi› fyrsta vegna ﬂess a› Ormur Egilsson (um 1566–1635) á Kálfatjörná Vatnsleysuströnd haf›i sagt af sér embætti. Skriftin er árfljótaskrift.36912151821241185Re˙ignerar = ‘segir upp’.13Maye˙tets = ‘hátignar’.14or˘inanti»u = ‘regluger›’.25et<cetera> = ‘og svo framvegis’.

Page 119

Page 120

Ann§laú»um Fiƒl˘a og all˘»uú 1kiúkna § Hñl»um ï Hıall=ta˘al. Sij˘ann kúi˙tni komä ∆˙lan˘:*Anno 1000 vaúlogtekinn kúi˙tni § j˙lan˘i:og »um ﬂann tijma Hñƒƒ‡ú˙t»uúReÿs=»uga bÌg˘ a˘ Hñl»um/ ƒxi hiallta=˙on ﬂöú˘aú-˙onaú-Hiallta ˙onaú(˘alneƒn=inngs) ﬂñú˘aú˙onaú˙k§lps/ Hƒƒ˘»u ﬂeiúLangƒeg˘aúiij b≤i˘ a˘ Hoƒi/ Hiallti˘alneƒn¡ng»uú/ ﬂñú˘»uú˙on»uúHans/ og Hiall=ti fa˘eúƒxa/: § Hoƒi hiell˘»uﬂeiú búæ˘»uúﬂñú˘»uúog ﬂóúvall˘»uúﬂäıiƒlmenn»u Éúƒi˙s veit˙l»u ˙em vaúa˘xij h»un˘ú»u˘ manna/ epteúHiallta ˘alneƒn¡ngƒƒ˘»uú˙inn· og ˙≤ heƒ»uúƒiƒlmenn»u˙t § ¡s=lan˘i veúi˘:¯xi liet Sm¡˘a ƒÌú˙t kiúki»u a˘ 1Hñl»um/ ﬂa˘ H‡ggia menn/ a˘ ˙≤ kiúkiahaƒi me˙t veúi˘ giƒú un˘eútúie ﬂa=ki § ƒll»u ∆˙lan˘i: ƒxi lag˘i mikila»u˘æƒi til ﬂeiúaúkiúki»u og liet hana vel∆nnann b≤a/ me˘ maúgh§tt»u˘»um ˙kú≤=˘a/ og ﬂekia alla me˘ blÿe: Énn ˙≤kiúkia búann ƒll ûpp/ me˘ ˙ïn»um ˙kú≤˘a. Vaú ˙ï˘ann ƒnn»uúﬂaú»upp˙m¡˘»u˘ 2.Stö˘»u ﬂe˙saúij vm j h»un˘úa˘ §ú tijúæ˘tAnno 1106· vïg˘»uúJön ƒgm»un˘˙˙on· ƒ‡ú˙t»uúbi˙k»up til Höla/ Hann liet oƒann taka ﬂ§ kiúki»u:220 8vo369121518212427AM 220 8voSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1625–50, pappír, 5 blö›, 16,8x10,7 sm, bl. 1r56.Annálar um fjölda og aldur kirkna á Hólum í Hjaltadal sí›an kristni kom á Ísland eftir Björn Jónsson (1574–1655) lögréttumanná Skar›sá í Sæmundarhlí› og me› hans hendi. Björn var ﬂekktur skrifari og fræ›ima›ur á sinni tí› og eru nokkur handrit var›-veitt me› hans hendi. Eftirtektarvert er a› Björn notar <ƒ>. Skriftin er blendingsskrift undir áhrifum frá fljótaskrift.ìúetla/Lax˘ælaAúiƒúñ˘i∆ñns˙agabi˙k»ups1205Anno = ‘á ﬂví ári’.

Page 121

Page 122

Mariukyrckia § FFrñ˘a § heimalan˘ halfftme˘ gπgn»um og giæ˘»um ˙em ﬂar fylgia. SeigirVi˙ıtati»ubñk herra Gij˙la Jon˙sonar halfft heima--lan˘i˘ xxx h»un˘r»u˘. Jtem § h≤n Tra˘alan˘.Énn me˘ ﬂvij hñlmar haffa Sell˘er veri˘fr§ Jπr˘ûnni ˙em henni haffa fylgt a˘ forn»uO˙kar Bi˙k»upinn aff Gu˘m»un˘i Jon˙syni kyrcki»un-nar formanni epter a˘ ganga˙t huort ﬂeirhñlmar ˙kûl»u ecki vn˘er heimalan˘s Nafni˙kil˘er veri˘ haffa, og ﬂe˙s Sπk»um a˘ helmijn--gi kyrckj»unnar eign ˙em anna˘ heimalan˘, oghann haffi ﬂar vpp§ laga dñm feingi˘ JnnanJafnleing˘ar og ˙en˘ann til ˙kalholltsH»un § epter Vi˙itati»ubñkinni x malnyt»uku--gill˘i og hûn˘ra˘s he˙t. Énn Gû˘mûn˘»urJon˙son heff»ur forlijka˙t vmm vj og ij hûn˘ra˘zhe˙ta. reikna˙t ﬂ§ iij kûgıll˘in vanti effannar hûn˘ra˘she˙tûrinn kiemûr i Sta˘inneins kûgill˘is. ﬂa»u ˙kickar Bi˙k»upinn Gû˘m»un˘iJon˙syni a˘ Sækia til ˘ñms og laga e˘aSvara ˙ialff»ur ella Svo kyrckian meigi ñ--rænt verra. Jtem § h≤n x A»ura fyrervtan enni fr§ Jngiall˘sh»uoli. Jnnankyrckj»u er til einn ˙[00] ˙lopp»ur Bætt»urwantar aff Vi˙itati»u-bñkinni einn ˙lopp ijhñkla og eirn hñkûl ko˙tûlegann. til enSılfûr kaleikûr pa˙sleg»ur me˘ Patin»u h»uijtúij kluck»ur og ˙tñr Bialla. alltt Br§ka˘ .Tıl er glñ˘arkier gamalltt. vantar hi§lmBr§ka˘ann. Til er Jarnkall værn me˘ kla»u-f»um er Gu˘mûn˘ur Jon˙son tillag˘i ˙ta˘--ınn ﬂe˙s ˙em Halldñr Bon˘i haf˘i tıllagtJtem er til allttaris ˘≤k»ur. vantar Ki˙t»ulitla. Alltt hua˘ vantar aff Vi˙itati»ubñkinniBijfalar Bi˙k»upinn Gu˘m»un˘i Jñn˙syni a˘˙ækia til ˘ñms og laga a˘ Sijn»um Salaog haffa ˘ñminn feingi˘ Jnnan 12 mana˘a§ annann huorn hatt og Senn˘t til SkalholltsKyrckian J Sialfri Sier §geingin aff vatniv Stafgñlff me˘ rei˙iﬂaki me˙tπll ñﬂiljû˘ NemaBak og fyrer. Steypt»ur kro˙s yfer allttariog m§l»u˘ Brijk lijtil. allttari og Pre˘ik»unar-˙tñll. og halfﬂil mill»um kñrs og kÌrckj»uhûr˘ § Jarn»um. ﬁanga˘ lıggia til SñknarMafahlij˘ xxxij h»un˘r»u˘. T≤nga xv∆ h»un˘r»u˘ half kon<g>s *J[00][h000]369121518212427303336394245Bps A II 9Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1642–72, pappír, um 250 blö›, 33,4x19,5 sm, bl. 46r, ekki öll bla›sí›an og smækka› (92%)Vísitazíubók um Sunnlendingafjór›ung 1642–167057.Vísitasíubók Brynjólfs Sveinssonar (1605–75) Skálholtsbiskups um Sunnlendingafjór›ung 1642–70 ásamt ﬁverárﬂingi og ﬁórs-nesﬂingi. Handriti› er í arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit. S‡nishorni› er úr vísitasíu a› Fró›á á Snæfellsnesi1642 og skrifari ﬂess er a› líkindum Stefán Ólafsson (um 1619–88), sí›ar prestur á Vallanesi á Völlum, en rithönd hans er a›finna ví›ar. ﬁrjú fyrstu or›in eru skrifu› me› kansellískrift en a› ö›ru leyti er skriftin er árfljótaskrift.1189.J fo˙t»ui frı˘ûTollûrJnnan kyrkiuKyrkianSoknarbæer45–46Ólæsilegir stafir. Or›i› í ne›stu línunni getur varla veri› gripor› ﬂar semﬂa› vir›ist ekki vera sama or› og efst á næstu sí›u.122

Page 123

Page 124

EDDA [Snoúúúúa Stuúúlu ˙onaúú] biúúja˙t so. /Alm§ttigú Gu˘ ˙kñp himinn og Jƒú˘, og alla ﬂ§ hlute, eú ﬂeim ƒilg,,∆a, og ˙ï˘a˙t menn ﬂ§, eú ætteú eúu ƒú§ komnaú, A˘am og Évu, og ƒ∆ƒlga˘i˙tﬂeiúa kin˙lñ˘, og ˘úeiƒ˘izt um heim allann. Enn eúƒúamm lı˘u ˙tun˘eúñ∆aƒna˘ızt mann_ƒñlke˘: voúu ˙umeúgñ˘eú og újett tú≤a˘eú, enn mikluƒle∆úe ˙neúu˙t epteú gıún˘um hejm˙ins, og ñúæktu Gu˘s bo˘oú˘, ƒiúeúﬂa˘ ˘úekte Gu˘ hejminum ï ˙∆§ƒaúgannge, og ƒllum qvikin˘um hejm˙ins,nema ﬂeim eú voúu ï ƒúkinne me˘ Noa. EpteúNña ƒlñ˘lıƒ˘u §tta menn ﬂeiú, eú hejminn big˘u, og vaú˘ enn ˙em ƒıúú, a˘ ﬂegaúeúƒjlmenntizt og big˘ızt veúƒll˘inn, ﬂ§ vaú ﬂa˘ me˙túƒ∆ƒl˘e mann,,ƒñlk˙ins, eú el˙ka˘e §gıúne ƒj§ú og metna˘aú, enn aƒúæktu Gu˘zhlï˘ne: og ˙o miki˘ g∆ƒú˘ızt aƒ ﬂvï, a˘ ﬂeiú vıll˘u ej neƒna Gu˘.enn hvoúmun˘e ﬂ§ ˙ejg∆a sonum ﬂeiúa ƒú§ Gu˘s ˙tñúmeúk∆um: og ˙okom a˘ ﬂeiú tïn˘u Gu˘s naƒne, og vï˘a˙t um veúƒll˘ina ƒan˙tejnge ˙§ ma˘uú, eú ˘e∆le kunne § skapaúa ˙ïnum: enn e∆ a˘ ˙ï˘ú vejtteGu˘ ﬂeim veúall˘legaúgiptú, ƒ∆e og ˙ælu, eú ﬂeiú ˙kıll˘u vı˘ veúa ïheiminum: hann mı˘la˘e og ˙pekinne, ˙o ﬂeiú ˙kıl˘u alla Jaú˘lega hlute,og allaúgúejneúﬂæú, eú ˙∆§ m§tte, lopt˙ins og Jaú˘aúinnaú. ﬁñ huxu,,˘u ﬂeiú og un˘úu˘u˙t, hvoú∆u ﬂa˘ mun˘e gjegna, at Jƒú˘inn, og ˘ïúinnog ƒuglaúneú, hƒƒ˘u ˙ame˘le ï ˙umum hlutum, og vaúﬂñ ñlïkt a˘ h§ttum.ﬁa˘ vaú ejtt e˘le, eú Jƒú˘inn vaú gúaƒinn ï h§m ƒjalltin˘um, ﬂ§ ˙púattﬂaú upp vatn, og ﬂuúƒte ﬂaú ej leingúa a˘ gúaƒa til vatns, enn ï ˘j≤pum˘ƒlum: so eúo og ˘ïú og ƒuglaú, a˘ ∆aƒnl§ngt eú tıl blñ˘s, ï hƒ,,˘e ˙em ƒñtum. S≤ eú ƒnnú n§ttuúa Jaú˘aú, a˘ § hvoú∆u §úe vegsgúas § Jƒú˘u og blñm, og § ˙ama §úe ƒellú ﬂa˘ allt, ogAM 755 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1625–68, pappír, 61 bla›, 21,5x16,6 sm, bl. 1r58.Snorra-Edda me› hendi Ketils Jörundssonar (1603–70) prests í Hvammi í Hvammssveit. Ketill var ﬂekktur skrifari og fræ›i-ma›ur á sinni tí› og eru nokkur handrit var›veitt me› hans hendi. Hann skrifa›i reglulegri stafsetningu en flestir samtímamennhans og nota›i ekki <y>. Skriftin er sí›léttiskrift.3691215182124755124

Page 125

Page 126

4fyrer ﬂa es ﬂar voro aust»ur. En ﬂat s»umar et sama quomo utann heﬂann ﬂeırGizor oc Hıallti oc ﬂogo ﬂa vnﬂaò vı˘ conungenn. oc heto honom vmb˙y˙losıòi tıl a nyıa l∂ic at her yrﬂi enn viﬂ Crı˙tnınni tecit. Oc leto ser eigiannars von en ﬂar munﬂı hlyﬂa. En et n∂˙ta s»umar epter foro ﬂeir au˙tanoc pre˙tú sa es ﬂormoﬂr het. oc qvomo ﬂa i we˙tmaòaeyiar es x. vicurvoro aƒ s»umri oc haƒﬂi allt farı˙c vel at. Sva qva˘ Teıtú *ﬂat ˙egıa es sıalfúvas ﬂar. ﬂa vas ﬂat m∂lt et n∂˙ta sumar aﬂú ı Logom at meò scyllﬂi svaComa til Alﬂingis es x vicur v∂úi af sumri. enn ﬂangat til qvomovicû ƒÌ<r>ir. En ﬂeir foro ﬂegar ınn til megiò laò˘s oc sıﬂan tıl Alﬂingisoc goto at Hıallta at hann vas epter ∆ Laugar˘ali me˘ xıı. maò. afﬂvi at hann hafﬂi aﬂr secur oúﬂit fıiórb√gs maﬂú et n∂˙ta sumar a Alﬂingi of Goﬂ go. en ﬂat vas tıl ﬂe˙s haft at hann qva˘ at Logbergiqvıﬂling ﬂenna. Vıl ec eigi goﬂ geyia *grei ﬂykir mer Fra∆ia.Enn ﬂeir Gizor ƒoúo vnz ﬂeir qvomo i staﬂ ﬂann ı hıa Olfo˙svatni er kallaﬂr es Vellankatla. oc gerﬂo oúﬂ ﬂaﬂan til ﬂings at a mot ﬂeim scyllﬂi comaaller fulltıngs meò ﬂeira. Af ﬂui at ﬂeir haufﬂo spurt at An˘˙kotar ﬂeirravıllﬂi verıa ﬂeım vıgi ﬂingv∂llenn. En fyrr en ﬂeir f∂úı ﬂaﬂan ﬂa com ﬂarrıﬂanﬂi Hıalltı oc ﬂeir er epter voro meﬂ honom. En sıﬂan rıﬂû ﬂeir ™ ﬂıngiﬂoc qvomû aﬂú a mot ﬂeım frænﬂr ﬂeira oc viner sem ﬂeir hofﬂo ∂˙t. En enerheıﬂnû meò hvrfu ˙amaò meﬂ Alv∂pni oc hafﬂi sva n∂r at ﬂeir mynﬂiberia˙c at of sa a miﬂlı. En aòan ˘ag *epter geingo ﬂeir Gızoroc Hıallti tıl Logbergs oc bƒro ﬂar vpp erinﬂi sin. En sva er sagt atﬂat b∂ri fra hve vel ﬂeir m∂ltv. En ﬂat gerﬂi˙c af ﬂûı at ﬂar nefnﬂi annarmaﬂú at oﬂrom vatta oc sogﬂu˙c hvarer Vr Logom vıﬂ aﬂra eneúCristnû meò oc ener Heıﬂno. oc gingo sıﬂan fra Logbergi. ﬂa boﬂo enerCristnu meò Hall ™ Siﬂo at hann scyllﬂi Log ﬂeira vpp˙eıgıa ﬂau es cri˙tnenne scyllﬂı fylgıa. En hann ley˙tı˙c ﬂui vnﬂan vıﬂ ﬂa at hann Caypti at ﬂoúgeyúi Logsogo maòı at hann scyllﬂi vpp˙egia. en hann vas en ﬂa heıﬂenn369121518212427AM 113 a folSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1651, pappír, 10 blö›, 29,3x19,3 sm, bl. 4r, ekki öll bla›sí›an59.Íslendingabók. Handriti› er í litlu arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit. Me› hendi Jóns Erlendssonar (–1672) prestsí Villingaholti í Flóa. Jón hefur skrifa› eftir handriti frá um 1200 sem nú er glata›. Tali› er a› hann hafi skrifa› eftirriti› fyrirBrynjólf Sveinsson (1605–75) Skálholtsbiskup og ﬂurft a› skrifa tvisvar vegna ﬂess a› biskupinn hafi ekki veri› nógu ánæg›urme› fyrra eftirriti› sem er ﬂetta handrit, en seinni uppskriftin ber safnmarki› AM 113 b fol. Jón skrifa›i mörg handrit fyrirBrynjólf. Skriftin er blendingsskrift.1266ﬂat = ﬂann.13grei: skrifarinn vir›ist fyrst hafa skrifa› eitthva› anna› en reynt a› lei›rétta.21epter: óvenjulegt lag á t.

Page 127

Page 128

128Vm ˘a»u˘anz ovi˙sann tijmame˘ lag ˘ag»ur J a»u˙trj óll»uAllt eins Og Blom˙tri˘ eina, Vppvex a sliettri gú»un˘, fag»urtme˘ frioƒg»un hrejna, fÿr˙t vm dags Morg»un˙t»un˘, a snógg»u a[»u]ga brag˘e, aƒ˙kori˘ ver˘ur fljott, Ljt og Bló˘ ni˘uú lag˘e,: lijƒ mannlegten˘aú skjott.So hleipur æ˙kann vnga, ovi˙sa ˘a»u˘anz Lej˘; sem all˘ur og ellinn ﬂ»ungaallt. rennur sama skej˘, Jnn˙igli ongvir fejng»u, vppa Lijf˙˙t»un˘u Bi˘enn ﬂann ko˙t vn˘irgejng»u, allir, a˘ skjlja vi˘,Dau˘inn· ma so me˘ sanne, Samlijkja˙t, ﬂikir mier, slingnum ﬂeim ˙latt»umanne, er slær allt hua˘ ƒyrer er, gro˙inn og J»urtir grænar, gloan˘e Blom˙tri˘ frij˘t. Reyr stór sem ro˙ir vænar, rejknar hann Jaffn fanijtt.Lijƒi˘ manz hratt framm hleip»ur, haƒan˘e ongua bi˘, J ˘au˘anzgúimmar greip»ur, groƒinn Tek»ur ﬂa vi˘, allrar verall˘ar veg»uúvijkur a˘ sama p»unct, fetar ﬂann f»us sem treg»uú, huort fellúlıett e˘a ﬂ»ungtHuorke ƒyrer heƒ˘ nie vallde, hopar ˘au˘inn ejtt ˙trijk, fæ˙t sij˙t me˘fogr»u giall˘e, fre˙tur vm augna blik, allt hann a˘ ejnu gill˘ir, ﬂıttılla lijke e˘a vel, Bon ej nie Bræ˘e mill˘ir, hanz Bej˙ka heiptaú ﬂelMenn va˘a J vıllu og suijma, veit einginn neitt vm ﬂa˘, huorninna h»uorj»um Tijma, e˘a huar hann kjemur a˘, eıún vegur ollumgrej˘ir, Jnngang J hejm˙inz rann, MargBúeittaú lij˙t mier lej˘irligge ﬂo vt ﬂa˘annaƒl ˘a»u˘anz ejns nam krejnkja, alla J veroll˘ hieú, skal eg ﬂaﬂ»urƒa a˘ ﬂejnkja, hann ﬂirme ejn»um mier, A˘amz er e˘le ú»unni˘J mıtt natturlegt holl˘, eg 7heƒ/ ﬂaú og til vnni˘ aptuú a˘ veú˘a moll˘.3691215182124JS 337 4toSafn Jóns Sigur›ssonar, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni, ReykjavíkUm 1661, pappír, 48 blö›, 18,4x14,5 sm, bl. 47r60.Historía pínunnar og dau›ans drottins vors Jesú Kristí me› hennar sérlegustu lærdóms-, áminningar- og huggunargreinumásamt bænum og ﬂakkargjör›um. Í sálmum og söngvísum me› ‡msum tónum samsett og skrifu›. Í handritinu eru Passíusálm-arnir og tveir a›rir sálmar eftir Hallgrím Pétursson (1614–74) prest og skáld í Saurbæ á Hvalfjar›arströnd og er handriti› me›hans hendi. S‡nishorni› er úr sálminum Um dau›ans óvissan tíma. Hallgrímur lauk vi› a› skrifa Passíusálmana í janúar 1661og ef ﬂetta er handriti› sem hann gaf Ragnhei›i Brynjólfsdóttur í Skálholti í maí 1661 hefur hann skrifa› hina sálmana tvo áútmánu›um sama ár. Skriftin á ﬂremur efstu línunum er kansellískrift, en á næstu ﬂremur línum er blanda af fljótaskrift og kans-ellískrift; a› ö›ru leyti er árfljótaskrift á ﬂessu s‡nishorni. Handritasafn Jóns Sigur›ssonar (1811–79) var keypt til Landsbóka-safns vi› lát hans.

Page 129

Page 130

130Gy˙la Jon˙˙onar kaupahlutann tıl tı»undar xx hun˘úu˘. A ﬂakirkıann ﬁar ∆ mote onnur xx hun˘úu˘. ﬂvı henne er eıgna˘ halƒtheímalan˘ Vılchıns bñk eıgnar A˙skirkıu v hun˘úu˘ ∆ hofeOg gıetú ecke annara kirkıunnar ∆ar˘a. Énn ﬁau v hun˘úu˘ eú»un»u vn˘ann geingınn og eı gıetú Vı˙ıtatıu bok herúaGy˙la ﬂeirúa. Foú ﬂ<et>ta allt framm me˘ ƒullna˘ar han˘ ˙olumm mılle bi˙kup˙ıns M(agi˙ters) Búynıolfs Svein˙˙onar og B∆aúnaOdd˙˙onar a˘ ﬂe˙˙umm vottumm tılkollu˘umm hvorıeúa˙amt Bıarna Odd˙˙yne ˙ín noƒn hıer ƒyúer nedann vn˘eú˙kúıƒa tıl Sta˘ƒestıngar vppa allt fyrr ˙kúiƒa˘.*Datum ut Supra.Bıarne Odd˙˙on Sniolƒur Bıarna˙on púe˙tuúm<e˘> E(igin) H(en˘i) Hıallte Jon˙˙on m<e˘> E<igin> H(en˘i)Hallur Aúna˙onm<e˘> E<igin> H(en˘i)Stephan Olaƒ˙˙onm(e˘) E(igin) H(en˘i)nu er halldit ad Jardir Ass kyrkj»u,(kross v∆ hundrud.)Fjallssel v∆ hundrud, okhálft Hafrafell ıx hundrud ˙eu henne til eignar ˙ettar fyrer h§lft heima-land, ˙em ekke ˙tanda i Wilkens máldaga, ﬂvi ly˙er Éyrekur Snjolfs˙on ekki heòar eign i heimalandinu, helld»ur J1rd»um ﬂess»um ei-na˙ta og Torfulandi ﬂar til ı∆ hundrud, ﬂat ber at ath»uga˙t.Kyúkıann vn˘er A˙e ∆Fell»um *§tti 7at forn»u/ heímalan˘ halft,(ﬂa˘,,’, ’,er xx hun˘úu˘. ﬁuı Vı˙ıtatıu bokınn ˙eıger gardınn tıl tıunda [00]“,,xx hun˘úu˘. ˙em er Bon˘a eıgnınn möts vı˘ kirkı»u eıgnina) “Jtem a kirkıann epter ˙omû Vı˙ıtatıu bok halƒt Hafraƒell íx hun˘úu˘. Énn ut˙kúıƒt aƒ kaupbreƒe Eırekz heıtınsSniolfs ˙onar vı˘ ˙ına kvınnu ﬁ»ur¡˘e ﬁorleıƒs˘ottuú369121518212427Bps A II 10Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1663–72, pappír, um 460 blö›, 31,5x19,0 sm, bl. 243v, ekki öll bla›sí›anBrynjólfs Sveinssonar Vísitazíubók 1642–166361.Vísitasíubók Brynjólfs Sveinssonar (1605–75) Skálholtsbiskups um Skálholtsbiskupsdæmi nema Dalaprófastsdæmi og Vest-fir›i. S‡nishorni› er úr vísitasíu a› Ási í Fellum 1660. Handriti› er í arkarbroti (folio) ef mi›a› er vi› íslensk handrit. Bókin ereftirrit annarra vísitasíubóka Brynjólfs (Bps A II 6–9) og er me› hendi Jóns Erlendssonar (–1672) prests í Villingaholti í Flóa,fyrst og fremst um eignir kirkna. Bókin er trúlega skrifu› á fyrri hluta 7. áratugar 17. aldar. Brynjólfur hefur skrifa› stutta at-hugasemd um eignir kirkjunnar undir Ási. Jón skrifa›i miki› fyrir Brynjólf. Skrift Jóns er hálfblendingsskrift en skrift Brynjólfser sprettskrift.ví˙t er ﬂettaekke rett.NB11Datum ut Supra = ‘Dagsetning eins og a› ofan’.24§tti: lei›rétt úr a.

Page 131

Page 132

˘»ug Jñne ı∆ h»un˘r»u˘: Jtem gaf Herra Wilchin kyrki»unne watnz Ketilog litla M»unnla»ug, Heff»ur A»uke˙t ij kijr og A˙a»u˘ar k»ugill˘i ogij. ãr. vanttar ij. brijkar tiøll˘ til kyrki»unnar, Tvenn manna*Me˙s»uklã˘»u, a˘ oll»u fiörer Hoklar, ˙lopp»ur von˘»ur, vantar, einkola, og p»un˘ wax, H§lff mórk Reijkkel˙es, Kiertte Kloffar ij.*Portiö Éccle˙iæ, me˘ann ﬂor˙teirn An˘rie˙˙on heff»ur B»ue˘ Ñ iiij.™r, xij A»urar h»uertt ⁄r.(45) Flagbiaúnaúholltt.yrkia hinnz }hinnz{ Heilaga THorl§kz Bı∆˙k»upz J Flagbiarnarholl„tte, Ñ kijr iij. kl»uck»ur ij. glñ˘ar kier fe˙ta la»u˙t *Sacra„ri»um M»unnla»ug, Éinn kro˙s, kiertis ˙tik»ur ij. THorlakz lijkne˙kePÑlz lijkne˙ke, Allttaris klã˘e, er til fieck Be˙se, Syngia h»u,,ørn ˘ag helgann, l∫ka iiij. merk»ur pre˙te.(46) La»unansholltt.l§fz kyrkia J La»unanz holltte Ñ xij ãr. iiij kl»uck»urol§fz ˙krifft M§ri»u ˙krifft, kro˙sar ij. SacrariumM»unnla»ug Allttaris klã˘e, Reffill vmm ﬂ»uertt yfer Allttarevon˘»ur. Portio Éccle˙iæ vmm vj. ⁄r xij A»urar J(tem) Ñ kyrkiannH»un˘ra˘ er Hreinn tök J forna Portionem.(47.) Leyrubackeet»urz kyrki™ Ñ Leijr»u backa Ñ pre˙t ˙kı∆ll˘ J heimalan˘og taka iiij merk»ur, h»un Ñ v. bufiÑr K»ugill˘e ij h»un˘r»u˘. J Bñk,,»um er Arne gaff, Me˙s»u klã˘e ejn, Caleik *Kanttara KÑp»u,og Slopp Glergl»ugg og kro˙s, Jñnz ˙krifft Bapti˙tæ, og pe,,t»urz lijkne˙ke, m§ri»u ˙krifft, kl»uck»ur *iij, Tıoll˘ vmmh»uerffiz Kyrki»u, glñ˘arkier Éll˘bera, M»unnla»ugar t»uãrkyrkı»ukola369121518212427Bps A II 3 1Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, ReykjavíkUm 1650–85, pappír, 96 blö›, 19,9x15,7 sm, bl. 15vVilchins- og Gíslamáldagar62.Máldagabók Vilkins Hinrikssonar Skálholtsbiskups (1397–1405) í afriti frá 1665. S‡nishorni› er úr máldögum Valla-, Flag-bjarnarholts-, Lúnansholts- og Leirubakkakirkna í Landssveit. Handriti› er í fjögrabla›abroti (4to) ef mi›a› er vi› íslensk hand-rit. Vilkinsmáldagar eru bundnir me› máldagabók Gísla Jónssonar (um 1515–87) Skálholtsbiskups o.fl. efni sem einnig er íeftirriti frá 17. öld (Bps A II 3 2), alls 180 blö›. Skrifari Vilkinsmáldaga er ﬁór›ur Jónsson á Látrum í Mjóafir›i. Á fyrirsögnumer kansellíbrotaskrift en a› ö›ru leyti er skriftin árfljótaskrift.KOP4Me˙s»uklã˘»u = ‘messuklæ›i’.6Portiö Éccle˙iæ = ‘fjór›ungur kirkjunnar af tíund’.10–11Sacrari»um = ‘skrín132

Page 133

Page 134

Kuoll˘ uÌsûú oú˘taú aƒ Jone ƒo˘ûú 27GÌsla Jon ˙onaú ˙em biojmelRacka Dal Sem maúgeúmenn kalla hinn læú˘aKiæú bi˘ eg a˘ chúj˙tûú geÌme Kappa SueÌt og mætaúƒúûú ˙o Ongûm jƒeúO˙s vn˘úûm ˙túeÌme og aûllûm hlÌƒeDúottenn túûú ﬂÌ˘uú hi™lpe ﬁjo˘ J heÌme ﬂaúme˘leÌse o˙˙ naû˘»um vú #Sinn˘a ìúan˘e og o˙ueƒnna banne ˙™cht™ns liotúe viela ﬁúa/ húin˘e i bûútu aƒ hûoú∆ummanne himna ƒa˘eú ˙a allt gott ma/ Gu˘DomsDÌú˘aú ìle˘ennaú Ranne. ìieƒe Jhe˙us O˙s a˘n™ # Veú ﬂu mjg ƒiúeú jllûm Otta og alla menn a n™ttaú TÌ˘ lioszenns ﬂa˘eú læckn\eÀ÷Dúotta lausnaú ˙kÌleú/ haûn˘enn ﬁÌ˘. miûkúEÌ˘eú Sinn˘a Sotta/ Sie me˘ O˙˙ ﬁÌn mi˙kûn blÌ˘ # Fú™ ™lƒûm Diòƒlûm og™úûm ˙kiæ˘ûm allsûall˘ann˘e veú ﬂû mi[0]g/ƒiúeú ﬁıtt blesza˘ blo˘ aƒ æ˘ûm bi˘ egnu aƒel˙ku ﬂig.DÌú˘aú Sol a hæ˘ ˙tum hæ˘ûm hulenn mill˘e alm™ttig #AM 722 3 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1650–1700, pappír, 8 blö›, 21,5x16,7 sm, bl. 1r63.Kvöldvísur eftir Jón lær›a Jónsson (16. og 17. öld) á Helgavatni í Vatnsdal. Skrifari er a› líkindum Ari Sigur›sson er kalla›urvar Blö›ru-Ari. Ari ﬂessi hefur sennilega einnig veri› kalla›ur Kúlu-Ari, en sá fór um landi› me› sögur og er sag›ur hafa skrif-a› me› arnarfjö›rum og haldi› pennanum me› bá›um höndum. Ekki er vita› til a› rithönd hans sé a› finna ví›ar og ekkert ervita› meira um manninn, anna› en ﬂa› a› Jón Ólafsson úr Grunnavík (1705–79) segir a› hann hafi kalla› sig antiqvitarium(‘fornfræ›ing’) og skrifara Brynjólfs Sveinssonar (1605–75) Skálholtsbiskups. Skriftin er hálfblendingsskrift. AM 722 1–4 4toeru bundin saman, alls 39 blö›. Í 722 1–2 eru sálmar o.fl. kristilegs e›lis og í 722 4 er sagnfræ›iefni.36912151821Skrif blπ˘r»u-Ara (sem so ˛arkalla˘ú)C.134

Page 135

Page 136

1.EÌrbÌggıa ˙agaetıll ƒlatneƒr het eínn agætr her˙ır ı noregı.hann var ˙onur Bıarnar bunu Grıms˙onar her˙isor ˙ognı, ketill ƒlatneƒr var kvonga›r, hann attı ynghvill˘ı ˘ottr ketilsve˘rs her˙is aƒ Àauma Àıkı.Bıorn ok Helgı hetu ˙ynir ﬂeıra, Enn ˘ætr ﬂeıravoru ﬂær, Au˘r ˘ıupau˘ga, ﬂorunn hÌrna ocJor»unn mann vıtz brecka, Bıorn ˙(onur) ketils varƒo˙tra˘r au˙tr a Jamtalan˘ı, me˘ Jarlı ﬂeım er kıallakr het, ﬂenn ìıaƒlaug het ˘ottir hans, ﬁettavar ıﬂann tıma er Harall˘ur kongr geck tıl Àıkıs ı noregıƒyrir ﬂeım vƒrı˘ı ƒly˘u margir goƒgir menn o˘ul ˙ïn aƒnoregı. ˙umir au˙tr vmm kiñlu, ˙umir vm haƒ ve˙tr, ﬂeırvoru ˙umir er hell˘u ˙ık ™ vetrum J su›r eyıum e›úOrkneyıum, enn vm ˙umrum herıu˘u ﬂeır ı noregı, okger˘u mıkínn ˙ka›a ı Àıkı HaÀall˘s kongs, Bæn˘ú kær˘u ﬁetta ƒyrir kongı oc ba˘u hann ƒrel˙a ˙ık aƒ ﬂe˙sumvƒrı˘ı, ﬁa ger˘ı Harall˘ur kongr ﬁa˘ rä˘ at hann let bua herve˙tr vm haƒ, ok kva˘ ketıl ƒlatneƒ ˙kyll˘u hoƒ˘ın369121518AM 448 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1687–88, pappír, 90 blö›, 21,0x16,0 sm, bl. 1r64.Eyrbyggja saga. Skrifari er Ásgeir Jónsson (um 1657–1707) skrifari ﬁormó›ar Torfasonar (1636–1719) konunglegs sagnaritaraá Stangarlandi á Körmt á Rogalandi. Forrit Ásgeirs var Íslendingasagnahandriti› Vatnshyrna sem brann í Kaupmannahöfn 1728.Ásgeir var› sórenskrifari í Akurshússamti 1705. Hann var mjög afkastamikill skrifari og eru var›veitt me› hans hendi allt a›150 handrit. Á›ur en Ásgeir var› skrifari ﬁormó›ar skrifa›i hann mörg handrit fyrir Árna Magnússon (1663–1730) sí›ar próf-essor í Kaupmannahöfn. Flestar vísurnar í ﬂessu handriti, og nokkur blö› a› auki, eru me› hendi Árna, enda skrifa›i Ásgeirhandriti› fyrir hann. Skriftin er kansellíbrotaskrift undir áhrifum frá fljótaskrift.<K>136

Page 137

Page 138

J heım mig fæ˘a˙t hijnga˘ liet, me˘ hialpar gro˘a og lau˙n vr ﬂraut, hir˘erz giæ˘a maktar met, mier nam biö˘ahı˘ dijr˙ta ˙kraut ≠ huørke ﬂiä˘ur hrumur nie ˙är, heimza˘ lij˘a Àauna ver, var Ég tia˘ur vm ﬂaug är, ˙em æ˙kannblij˘a ﬂiente mier ≠ ˙eigia obaga˘ ˙att Ég fæ, ˙a ˙to˘vegur ˙kor˘um J, mier nam haga Au˘nann æ, ärinn fiøgurnærre ﬂui ≠ lie˙t Ég ˙pranga og leika ﬂä, lietta vpp ﬂunga ˙aung og hlö, ˙ucka, ganga ˙itia og ˙tä, ˙o ˙em vnga fölke˘ ﬂo ≠ ﬂa æ˙kann ˙tö˘ ˙em ovæga˙t, of møgnu˘ *mee˘ ˘agfarz bre˙t, langann mö˘ til lag˘e fa˙t, lifan˘e gu˘ ˙a kiennerƒle˙t ≠ liet hann ˙kier˘a˙t lijfz mijnz grei˘t, lijkamanz bur˘a megn og ﬂrött, ˙o ˙kill˘e Ég ver˘a ˙kiepna ﬂreitt, ˙kíe˘e˙u fur˘a a ˘eige og nött ≠ lä Ég ˙ı∆˘ann leinge kir, limahrıa˘ur mæ˘u ˙tör, ˙inniz hlij˘a ˙agnar bır, ˙amt og a˘ur burt ei för ≠ Nu hef Ég veri˘ nau˘berinn, xix är, ﬂa˘vita menn, nær ˙em hier vill herrann minn, hrig˘ar tärenn ﬂerra ˙enn ≠ a marga vega bøl til bio˙t, og brag˘a˙lagur von˘ur me˙t, ˙em Jmizlega a˘ mier ˙lö˙t, an˘e heilagurveit ﬂa˘ be˙t ≠ ﬂrennur ˘rottenn ﬂo me˘ ˙ann, ﬂar til ˙ette˙øfnu˘ ˙inn, a˘ giøra mier gott ˙o margur mann, mınn lei˘ Àietter ﬂarfna˘inn ≠ herrann frægur fñ˙tur mitt, fullkomlega heƒur mier veitt, lijfz vm ˘ægur ˙o ˙em ˙itt˙ialf vtvega børn hanz ﬂreitt ≠ ﬂo lau˙narinn kläreleinge nu, lijf mitt ˙para˘ Éffter ﬂui, xx arinn allz ogﬂriu, Eg heƒ hiara˘ verøll˘u J ≠ ﬂui ˙kal Ég truavm ﬂagnar ˙kog, ﬂo mijn teigi˙t æfınn ˘riug, a˘mier369121518212427ÍB 190 4toSafn Hins íslenska bókmenntafélags, deildar ﬂess í Kaupmannahöfn, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni,Reykjavík1692, pappír, 192 blö›, 17,4x15,0 sm, bl. 166v65.Olgeirs rímur danska eftir Gu›mund Bergﬂórsson (um 1657–1705) húsmann og skáld í Brandsbú› hjá Arnarstapa á Snæfells-nesi og me› hans hendi. Tali› er a› Gu›mundur hafi veri› fatla›ur og haft ofan af fyrir sér me› barnakennslu. S‡nishorni› erúr 54. rímu. Skriftin er árfljótaskrift. Handritasöfn Hins íslenska bókmenntafélags í Reykjavík og Kaupmannahöfn voru keypttil Landsbókasafns ári› 1901.1389mee˘: hér er bandi ofauki›.

Page 139

Page 140

Var ﬂetta vtann˙veitar fñlki Skalhollte 1703. Nottina milleﬂe˙s 7. og 8. Aprilis1. Éy˙teirn Jon˙son Sveitarma˘»urur Flña, hans All˘»uú 57. §r2. Gij˙le O˘˘˙son, Sveitar˘reing»ur≤r Hreppumm, hans A(ll˘»uú) 16. aú3. Magn»us Grı∆m˙son, ˙eigi˙t veraur Ølve˙i, hans A(ll˘»uú) 16. ar4. ﬁñr»un Jñns ˘otter, ˙eigi˙t vera≤r Flña, hennar A(ll˘»uú) 50. §ú5. ﬁor»un Jsñlfz˘ñtter, ˙eigı˙t og ˙overa ≤r flña. A(ll˘»uú) 18. §r6. Geijrla»ug Vigf≤s˘otter ≤rHrepp»um – A(ll˘»uú) 22. §rﬁe˙sa Manntalz upp˙krift, epter ˙ierhvórs til˙ógn me˘ nafne og all˘re˙o framm fari˘ hafa i Bı˙k»ups t»ung»um˙ama §r 1703. ˘ato 21. Martijvott»umm vier »un˘er ˙krifa˘er Hrepp˙tiñrar.Stir ﬂorvall˘˙son me˘ Eg<in>h<en˘i>Gı∆˙le A˙m»un˘˙son M<e˘>e<ıgın>h<en˘ı>Greıpur S»ueinbıorn˙son e<ıgın>h<en˘ı>Jon Snorra Son É(igin) H<en˘i>Jon ˙æmun˘˙son m<e˘> É<igin> h(en˘i)36912151821242730Rtk II 1 3Skjalasafn rentukammersins, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík1703, pappír, 14 bl. auk titilbla›s, 32,8x10,6 sm, bl. 13r, ekki öll bla›sí›anManntali› 1703: Nor›ur-Múlas‡sla – Hnappadalss‡sla. Árness‡sla66.Manntalsregistur í Biskupstungum anno 1703.S‡nishorni› er úr manntalinu í Skálholti. Handriti› er í arkarbroti (folio) ef mi›a›er vi› íslensk handrit. Skrifari er Styr ﬁorvaldsson hreppstjóri á Sy›ri-Reykjum í Biskupstungum, á›ur prentari í Skálholti (álífi 1729 áttræ›ur a› aldri), nema hva› fjórir a›rir hreppstjórar skrifa nöfn sín undir.. Rithönd Styrs er a› finna ví›ar. Á efstulínu er kansellískrift (og or›i› „Aprilis“ í ﬂri›ju línu einnig), á annarri línu er sprettskrift en a› ö›ru leyti er skrift Styrs árfljóta-skrift. Hinir hreppstjórarnir skrifa einnig árfljótaskrift nema Jón Snorrason sem vir›ist skrifa nafni› sitt me› sprettskrift.140

Page 141

Page 142

gu˘˙ ok voúa kunnıgt gıoúann˘eme˘ ﬂe˙˙u vŸüoúu búÿeÿƒŸeÿ at *sub anno.gúacıe. *ó°.c˘°. lxxx°. teúcıo. ∆˘om-kıúkıunnı ˝ skalhollte ™ laugaú ˘ag-ínn næ˙ta ƒyúeúpetuú˙ me˙˙u okpal˙ a almennılegúepúe˙ta ˙teƒnuvoúum væú∆˘om neƒn˘eú aƒ vıú˘u-legvm heúúa, ok ann˘alegum ƒo˘ú,heúúa Óagnu˙ı me˘ gu˘˙ n™˘ bı˙kupıı skalholltı ath ˘æma vm ﬂæú˙akeú˙em ˙eúa πgmun˘úAnn˘úe˙˙onkæú˘e tıl bıaúna aúnna ˙onaú. J ƒy˙tuAM dipl isl apogr 2010Safn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1703–12, pappír, 6 blö›, 16,4x10,6 sm, bl. 1v og 5v, myndin s‡nir hvoruga bla›sí›una til fulls67.Nákvæm uppskrift ger› fyrir Árna Magnússon (1663–1730) handritasafnara og prófessor í Kaupmannahöfn (og me› athuga-semdum me› hans hendi) af bréfi skrifu›u 29. júní 1483 í Skálholti. Í bréfinu dæmir tylftardómur klerka á prestastefnu, útnefnd-ur af Magnúsi Eyjólfssyni Skálholtsbiskupi (1479–90), um kæru Ögmundar Andréssonar prests á hendur Bjarna Árnasyni a›hann hef›i eigna› jör› sinni Hlí› raftvi›arhögg í Ketilhlí›arhálsi í jör› sta›arins a› Stafafelli í Lóni. Nákvæm (og í mörgumtilvikum vottu›) eftirrit Árna eftir fornbréfum eru nefnd apógröf og eru alls yfir 5800 a› tölu; frumbréfin eru nú oft glötu› einsog í ﬂessu tilviki. Apographum merkir ‘eftirrit’. ﬁetta apógraf er 6 bla›a kver í áttabla›abroti (8vo) ef mi›a› er vi› íslensk hand-rit, ﬂar sem eftirrit bréfsins tekur yfir bl. 1r–5r, athugasemdir Árna eru á bl. 5v, en 6. bl. er autt. Kverinu fylgir laus se›ill semÁrni hefur skrifa› nokkur or› á. Apógrafi› er skrifa› í fyrsta lagi 1703 en ﬂá fékk Árni frumbréfi› hjá ﬁór›i ﬁorkelssyni (Vída-lín, um 1661–1742), sem á›ur var rektor í Skálholti en hann stunda›i mest lækningar og kennslu í Lóni og ví›ar. Árni bjó a›mestu leyti á Íslandi árin 1702–12 vi› ger› jar›abókar. Bleklitur bendir til a› Árni hafi skrifa› athugasemdirnar í ﬂremur áföng-um. Skriftin á bréfsuppskriftinni er blendingskrift en skrifarinn stælir greinilega stafager› forritsins; skrift Árna er hins vegarárfljótaskrift nema hva› latnesk or› eru skrifu› me› sprettskrift.36912Bref ﬂetta *comm»unicera˘i mıerﬂor˘ur ﬂorkiels˙on. 1703. (α)Puncktar un˘er ˙tπfunum ävï˙aa˘ ﬂeir ˙πmu ˙tafer vor»u ö˙kïrer,Striken un˘er linunum ˙eigia,a˘ ﬂau or˘ e˘ur bok˙tafervoru πll˘ungis ölæs.α] m»un hafa tıl heyrt Stafa-fellz kirki»u i Löne, ıafnvelﬂott ﬂa˘ ecki finne˙t i *regi˙tris.3691421comm»unicera˘i = ‘afhenti’.10regi˙tris = ‘skrám’.2–3sub anno gúacıe = ‘á ﬂví ná›arári’.3ó°.c˘°. lxxx°. teúcıo = óılle˙ımo. quadringen-te˙ımo. octogesımo. teúcıo = ‘ﬂúsundasta,fjögurhundru›asta, áttugasta og ﬂri›ja’.

Page 143

Page 144

Gef˘»u mier gle˘e ﬂ§, ˙em gef˙t Fer˘a Manne, er ˘ag,,,,fer˘ en˘a §, og ˙et˙t a˘ ranne.L§t h»ug og hiartans ker, hvijla˙t af gr»ua, »ummhiggi»u*herrans hier, og hen˘»ur aƒ l»ua.L§t mina lime frij, la˙tvara vera, og hvijla˙t aƒøll»u ﬂvi, Jllt kann a˘ giøra.ﬁegar til hlijr heppna˙t ˙enn, hijr Morg»unro˘e, og egrijs apt»ur enn, alheill me˘ gle˘e.Sij˘ann ﬂier ﬂacka be˙t, ﬂ§ N§˘ margfall˘a,og lofa eirn ﬂig me˙t, »umm all˘er All˘a, Amen.Fø˙t»u Dags MMorg»un P˙™lm»ur.Tñn § Eirn G»u˘ vil eg tr»ua.Maklega minn ˙kapare, m§ eg n»u lofa ﬂig i ˘ag,Vern˘ mïn og vi˘hall˘are, vij˙lega ˙etter allt i lag,§ fø˙t»u˘ag ﬂann fir˙ta, for ˙ia ﬂïnn giør˘e Mann, oglei˘˘e til lijfinz vi˙ta, lijkann ﬂier Rettlatann, gaf˙thøn»um gagn af ˙iñn»um, og giæ˘e allzkonar,lijka ˙o lienter høn»um, Løn˘enn til §b»u˘ar.Me˙t firer Min˘an mïna, m§ eg n»u i ˘ag lo,,fa ﬂig, og prij˙a el˙k»u ﬂina, a˘ An˘e ﬂinn hef»ur giør,,˘ann mig, og min˘a˘ mi˘t i lein»um, Mi˙k»unar høn˘,enn ﬂïn, ˙o me˘ ˙in»um og bein»um, ˙ij˘ann gaf˙t lijƒ til min,eirnenn ˙§l ñ˘a»u˘lega, afl, heil˙»u, megn og m§tt, ogVit1433691215182124ÍBR 87 4toHandritasafn Reykjavíkurdeildar Hins íslenska bókmenntafélags, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni,Reykjavík1709, pappír, 273 blö›, 18,1x14,8 sm, bl. 68v68.Söngvabók eigandans er heitir Málfrí›ur Einarsdóttir, gefin af hennar hjartkærasta Sigur›i Sigur›ssyni eldri í Saurbæ á Kjalar-nesi anno 1709. S‡nishorni› er úr Fimmtudagskvöldsálmi og Föstudagsmorgunsálmi. Sigur›ur (1679–1745) og Málfrí›ur gift-ust 1709. Yngri albró›ir Sigur›ar hét einnig Sigur›ur (1692–1730), s‡sluma›ur í M‡ras‡slu. Sigur›ur eldri var alﬂingisskrifariog s‡sluma›ur í Árness‡slu en bjó í Eyjum í Kjós og sí›ar í Saurbæ og er líklegt a› hann hafi skrifa› handriti› a› hluta en ﬂa›eru fleiri hendur á ﬂví og hefur ﬂa› ekki allt veri› ein bók í upphafi, t.d. er greinilegt a› 14 blö›um hefur veri› skoti› inn ﬂa›og eru ﬂau me› sömu hendi og registur aftast í ﬂví o.fl. Skriftin er kansellískrift nema hva› skriftin á fyrirsögninni er kansellí-brotaskrift. Handritasöfn Hins íslenska bókmenntafélags í Reykjavík og Kaupmannahöfn voru keypt til Landsbókasafns ári›1901.4herrans: lei›rétt úr einhverju (hier?).144

Page 145

Page 146

305.Bref Bi˙k»up˙ins til De˙iarmÌrar og Niar˘vik»urkyrkna˙oknar manna »um De˙iarmÌrar kyrki»u og ˙ta˘ar uppbygging Dato 12. Junii,g Jon Thorkels˙on Wi˘alin *Superinten˘ens SkalholltsStiptis heil˙a óll»um gó˘»um og G»u˘hræ˘˘»um Mónn»umi De˙iarmÌrar og Niar˘vik»ur kÌrki»u˙okn»um i BorgarfÌr˘e me˘ kve˘i»u G»u˘s og minne.Y˘»ur er Vitanlegt go˘er Viner a˘ ﬂeim ˙ofn»u˘»um ˙em ﬂier Lif,,e˘ i hef»ur ﬂiñna˘ vere˘ nock»ur §r Si˘ann Sal»uge Sira Magn»us Havar˘s˙onvi˘˙kill˘e, af n§læg»u˙t»u pre˙t»um. me˘ ˙tör»u ömake fyrer litil la»un. Hef»urﬂa˘ vall˘e˘ ﬂvi a˘ til ﬂe˙sarra f§tæk»u ˙okna hef»ur eingenn Vi˙s pre˙t»urfeinge˙t allt hinga˘ til, Enn n»u hefe eg epter G»u˘s n§˘arrikre fyrer hyggi»u,og veiting»u ﬂeirra, ˙em kon»ung˙ens vall˘ i hen˘e hafa. vïgt Ì˘»ur tilSocknarpre˙ts og Sal»u˙ørgara Hei˘»urlegann kennemann Sira Gisla Gisla-son, ˙o a˘ ﬂier her epter rik»uglegar for˙orga˘er vera kÌnn»u˘ i Ì˘ar ˙§l,,ar na»u˘˙Ìni»um. N»u er ˙o ä˙tatt »um De˙iarmÌrar kall, ˙o ˙em mierer me˘ ˙kil»um til vit»un˘ar gefe˘ a˘ ﬂa˘er ni˘»urni˘t bæ˘e kÌrkiaog Sta˘»ur, ˙o a˘ Pre˙ten»um ˙yne˙t ﬂar ecke Vi˘vært fyrer »utann Ì˘ar gñ˘aa˘˙tó˘. Enn i tra»u˙te Gñ˘vill˘ar Ì˘ar og ˙vo epter fortól»um min»umHef»ur Hann i Drottens nafne gefe˘ ˙ig til a˘ vera G»u˘s og Ì˘arﬂienare i Ì˘ar S§l»uhi§lpar efn»um: ﬂvi vil eg Ì˘»ur her me˘ §varp-a˘ og »umbe˘e˘ hafa a˘ ﬂier fyrer »utann Ve ni»ulegar kennemans ˙kÌll˘»urvill˘»u˘ a˘˙to˘a §˘»urgrein˘ann hei˘»urlegann kennemann og Ì˘ar S§l»u˙org-ara n»u i ﬂe˙sarre hans og Ì˘ar na»u˘˙Ìn me˘ r§˘ og ˘§˘ i ˙ierhver-i»u ﬂvi ˙em hann kann Vi˘ a˘ ﬂ»urfa til a˘ bÌggia ˙ta˘inn og kyrki»una, og iHveri»u ó˘r»u, ˙em ﬂier hón»um k»unne˘ a˘ li˘˙inna Ì˘»ur a˘ ˙ka˘litl»u, ˙emi margann mata get»ur vere˘. Um kÌrki»unnar bÌgging»u ˙eiger or˘i,,nantian a˘ ﬂar ˙em kÌrkiann hef»ur ecke rent»u, ﬂ§ ˙k»ule ˙oknenn bÌgg-ia hana, En De˙iarmyrar kÌrkia, § ecke ˙o mÌkla rent»u, a˘ h»unk»unne a˘ bÌggia˙t af. N»u ﬂott a˘ eg hafe vall˘ til ﬂe˙s i lóg»un-»um a˘ til˙eigia Ì˘»ur a˘ bÌggia ﬂe˙sa kyrki»u, ﬂ§ vil eg ﬂo hell˘»ur kiærleikans vegna bi˘ia Ì˘»ur eins og Pa»ul»us Philemonem, a˘ ﬂier vilie˘3593691215182124273033Bps A IV 5Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík1712–17, pappír, um 300 blö›, 32,5x20,2 sm, bl. 179r, ekki öll bla›sí›an og smækka› (95%)Brjefabók Jóns biskups Vídalíns 1712–171769.Bréfabók Jóns ﬁorkelssonar Vídalíns (1666–1720) Skálholtsbiskups frá 1712–17. S‡nishorni› er úr bréfi biskups til Desjarm‡r-ar- og Njar›víkurkirkjusafna›a frá 12. júní 1715 um a› biskup hafi vígt n‡jan prest til a› ﬂjónusta söfnu›ina, Gísla Gíslason(1692–1784), og skipar ﬂeim a› taka vel á móti honum og a›sto›a á alla lund. Handriti› er í arkarbroti (folio). Skriftin á bréfinuer sí›fljótaskrift nema fjórar efstu línurnar og nöfn sem koma fyrir í textanum. ﬁrjár efstu línurnar eru me› kansellískrift enfjór›a lína er me› sprettskrift a› undanteknu sí›asta or›inu sem er skrifa› me› fljótaskrift. Nafn í ne›stu línu er skrifa› me›sprettskrift en á ö›rum nöfnum er blanda fljótskriftar og sprettskriftar.E1465Superinten˘ens = ‘umbo›sma›ur’.

Page 147

Page 148

lumen, ˙em eigi kunni til annars 31a˘ ﬂiena, enn til a˘ lei˘a epter ko-men˘urnar i villu. gıπr˘e eg ﬂettaﬂeim m»un ˘iarflegar, ˙em eg marg-nefnt *volumen betur og me˘ frek-are athygle i gegnum ˙ıe˘ haf˘ea˘ur enn ﬂa˘ i ˙un˘urreif.Svo geingur ﬂa˘ til i heimenum,a˘ ˙umer hialpa *erroribus äg§ng, og a˘rer leita˙t ˙i˘an vi˘a˘ utry˘ia aptur ﬂeim ˙πmu er-roribus. Hafa ˙vo hverir tvegg-iu nocku˘ a˘ i˘ia.36912AM 436 4toSafn Árna Magnússonar, Den Arnamagnæanske Samling, Nordisk Forskningsinstitut, Kaupmannahöfn1700–29, pappír, 135 blö›, 21,0x16,5 sm, bl. 31r70.Samsett handrit me› ‡msu efni. S‡nishorni› er af ni›urlagi l‡singar Árna Magnússonar (1663–1730) handritasafnara og próf-essors í Kaupmannahöfná Harmóníu fjögurra gamalla íslenskra annála sem Jón Erlendsson (–1672) prestur í Villingaholti í Flóahaf›i skrifa› og trúlega sami› fyrir Brynjólf Sveinsson (1605–75) Skálholtsbiskup. Árna ofbau› svo vitleysan í Harmoníunnia› hann henti handritinu 1725 og hl‡tur l‡singin a› vera frá ﬂví ári. Auk Árna hafa skrifa› handriti› Jón Ólafsson úr Grunnavík(1705–79), Jón Magnússon (1662–1738) á Sólheimum í Sæmundarhlí› (á›ur prestur og s‡sluma›ur) og Jón Halldórsson (1665–1736) prófastur í Hítardal. Allt sem Jón Ólafsson skrifa›i hl‡tur a› vera yngra en 1726, ﬂa› efni sem Jón Magnússon skrifa›ivar sent Árna 1726 og fram kemur a› tveir efnisﬂættir me› hendi Árna sjálfs eru frá 1724 og 1725; sumt er á latínu. Skriftin erárfljótaskrift nema hva› latnesk or› eru skrifu› me› sprettskrift.1485volumen = ‘bindi’.9erroribus = ‘villum’.

Page 149

Page 150

ﬂar tÎc hit f™tæka folk vit m∆er sem ﬂar var eptir, sem ﬂa˘ hef˘iHeimt vïn sinn or hel∆o: ok ﬂa˘ tok ek m∆er t<il> ﬁakkar. Vikom∆er gö˘o nockrir frÎmir menn Ok konr, Ok mïn f™t∂k ˘öttir, Ok s™ frö=mi ma˘ûr O˘˘r Petûrs˙(on) toko mik til sïn, Ok gór˘e m∆er margt til gÎ˘a.vıı∆ûn˘a Juliı for ek ınn ™ Lan˘, Ok fann sva mïna h∆artk∆æraN™»unga, ættmenn Ok gö˘a vini, er mik me˘ tñco me˘ fullûm fagna˘iOk gör˘Î m∆er tıl go˘a, hva˘ eigi m™ rita. ıxûn˘a Juliı fann ek ﬂ[ann]froma mann Herra O˘˘ Éinars˙(on) Ok kono hans. toco ﬂ√ mik svafagna˘ar˙amlıga sem ek hef˘i verit holl˘getinn Son ﬂeira. var eksı˘ann »utleı˘˘r me˘ l∆»uflıgûm feg∆Îfûm Ok gÎ˘ûm styrk. e\ı÷n<n>ïg gör=˘e m∆er til gö˘a Ok g™fo margt, Sira Sıgr˘r Ok kona hans, GıslıO˘˘s˙(on) Ok kona hans, Sira Sn∂b∆orn, Sira Jon Sıgr˘s˙(on), Sira JonBergs˙(on) Erlen˘r £smûn˘s˙(on) ﬁorLeifr Magnûss˙(on) Lika Log=ma˘ûrınn Herra Gisli H™konarson, sem Ok a˘rir go˘ir menn, skyll=˘ir Ok van˘aL√sir, Hver∆ûm öllum ek bı˘ Gu˘ rikug=Lıga L√ni me˘ stûn˘Ligûm Ok eilifûm g∆æ˘sku g∆æ˘ûm.Lijkr h∆er sva fer˘asogû Ölafs pre˙ts.3691215ÍB 67 4toSafn Hins íslenska bókmenntafélags, deildar ﬂess í Kaupmannahöfn, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni,ReykjavíkUm 1720–40, pappír, 109 blö›, 20,5x16,0 sm, bl. 44v71.Ritsafn me› hendi Eyjólfs lær›a Jónssonar (1670–1745) prests á Völlum í Svarfa›ardal. Handriti› hefur a› geyma efni af ‡msutagi, svo sem um fornar siglingar til Grænlands, fer›asögu, bréf, samﬂykktir, dóma og ættartöl. ﬁa› hefur veri› nefnt Iclis ogmun nafni› víst vera runni› frá mislestri á nafninu ‘Ielis’ sem kemur fyrir í einu bréfanna. S‡nishorni› er úr Nokkru samtakiaf reisukveri síra Ólafs Egilssonar, sem me› ö›rum ræntur var úr Vestmannaeyjum af Tyrkjum á ﬂví ári frá Kristi fæ›ing 1627,en kom aftur hinga› 1628 nokkrum dögum fyrri a› jafnlengd a› telja. Riti› ber ﬂetta langa nafn en er venjulega kalla› ReisubókÓlafs Egilssonar. Ólafur (1564–1639) var prestur á Ofanleiti í Vestmannaeyjum. Eyjólfur er ﬂekktur fyrir a› nota bönd í munmeira mæli en samtímamenn hans. Skrift hans er sérstök en myndi einna helst flokkast sem einhvers konar kansellískrift. Hand-ritasöfn Hins íslenska bókmenntafélags í Reykjavík og Kaupmannahöfn voru keypt af Landsbókasafni ári› 1901.150

Page 151

Page 152

1738.Sy˙l»um(anni) Monsiπr Jone Bene˘icts˙yne, 2. J»unii.ﬁacka˘ Tıl˙krife˘, og ˙ag˘e eg lıfe bærelega.A˘ eg ˙en˘e innb»un˘ın fyrre *tom»um af Sturlunga Sπg»u. Reikning»urenner ﬂar innan i, nærre upp§ 3 *rix˘ali ˙em eg hefe »utlag˘t i pening»um, a˘ oreikn»u˘»uπ˘r»u min»u ñmake. Eg vona hann ˙en˘e mier peningana fyrer ﬂa˘ i ha»u˙t, ef hann villbökena hafa; annars ˙en˘er hann hana apt»ur. Eg hefe a˘einnen utlag˘tnærre 2 rix˘ali fyrer ˙ı˘are tom»um, ˙o mike˘, ˙em af hinu er b»ue˘ og bi˘ eg hann a˘˙en˘a mier *a˙˙ıgnation »upp§ 4 e˘»ur 5 rix˘ali i ﬂa˘ min˙ta til hans\ﬂe˙s÷, ef hann villf§ hann \Bokenna alla÷ a˘ vore. ﬁñ mier veite bag˘t a˘ f§ Jslen˘˙ka til a˘ ˙krifa ˙lıjktfyrer mig. og läte ei fara ˙em ˙eina˙t, a˘ hann ˙krifar i brefe ˙in»u, a˘ Monsiπr Päll Chri-˙tians˙on [e]ge a˘ f§ mier peninga til bokarennar, enn hann Kanna˘e˙t vi˘ eingva.Ver˘e lı∆te˘ yfer e˘»ur vante, ˙kal Koma til go˘s Reiknings.Eg get ei ˙en˘t i ﬂetta ˙inn Skiπlen fyrer ˆrytubacka, Rau˘»u Skri˘»uog Isolf˙to˘»um, margra hin˘rana vegna, fäe eg Skiolen fr§ hon»um ≤t-Copıeru˘ ˙kickanlega, af ﬂeim \ﬂa»u÷ ˙em hann hef»ur § pergament, ˙kul»u ﬂe˙se hon»um itie a˘ vore.være hon»um bagala»u˙t ﬂæge eg Skeliar, hell˙t horp»u˘i˙ka, og f§˙iena og fallega Steina fr§ hon»um. Eg er umm ﬂa˘ af π˘r»um be˘enn, ligg»urﬂñ ei ant §, og vil ei hafa, nema hon»um ˙ie hæg˘t »umm.Erlen˘r br(ñ˘er) minn heil˙ar, og af˙akar ˙ig, a˘ hann gat ei f»un˘e˘hann nor˘»ur i fyrra ˙πk»um fer˘a annrijkes og ofna»ums tïma.Jnnlag˘t bref hygg eg ˙ie fr§ gπml»u ﬂy˘˙k»u Kon»unne i Warto»u,˘ott»urenn hef»ur *Con˘ition i Bergen. Tala˘ nocku˘ margt »umm skiln-a˘en gamla, hva˘ mier bar i tal vi˘ Mñ˘»urena, og ei hell˘»ur hygge eg ﬂa˘ hafe˘ñtt»urenne vere˘ a˘ Kenna, hell˘»ur me˘alga»ung»u mannen»um. Cathrin ogma˘»ur hennar Kom»u fr§ Islan˘e, og er»u Komen ≤t a lan˘.Sen˘»ur frietta Se˘ell, Monsiπr ﬁorarinn get»ur ˙ag˘t hon»um hva˘ anna˘ ˙m§–vægra, hon»um ligg»ur vel or˘ til ﬂin, og m»un hann ei mote ˙tan˘a m§laleit»un *ﬂınne.\ﬂeirre÷ ˙em heyr˙t hef»ur, ﬂanga˘ til hu˙s. a˘ ˙en˘a mier hverke brefnie anna˘ me˘ Hu˙aviking»um, er mig hafa nylega\i är÷ hreckia˘, i ﬂvi ˙em˙kila ätt»u.Prof(a˙ten»um) Sira ﬁor˙t(eine) Ketels˙yne .2 Maij.ﬁacka˘ Til ˙krife˘ . Sen˘»ur Frietta Se˘ell.ﬁacka˘ fyrer Va rgiä, eg \vi˘÷ me˘tök»um 5 rix˘ali *Courrant, epter veni»u, hiä Kaupmanne BirchﬂannAM 996 4toSafn Árna Magnússonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík1728–42 & 1755–78, pappír, 692 blö›, 22,0x17,0 sm, bl. 83v72.Bréfabók Jóns Ólafssonar úr Grunnavík (1705–79) og me› hans hendi. Bókin nær yfir árin 1728–42 og 1755–78 og eru bréfinútdráttur úr bréfum sem Jón skrifa›i til Íslands. S‡nishorni› er úr bréfum frá 1738 til Jóns Benediktssonar (um 1714–76) s‡slu-manns í Rau›uskri›u í Skri›uhverfi og ﬁorsteins Ketilssonar (1688–1754) prófasts á Hrafnagili í Eyjafir›i. Jón Grunnvíkingurvar styrkﬂegi Árnasjó›s (Det Arnamagnæanske Legat) í Kaupmannahöfn, sískrifandi og merkur fræ›ima›ur, samdi m.a. or›a-bók. Skriftin er sí›fljótaskrift nema hva› latnesk or› og flest nöfn eru skrifu› me› sprettskrift.3691215182124273033364tom»um = ‘bindi’.5rix˘ali = ‘ríkisdali’.9a˙˙ıgnation = ‘ávísun’.24Con˘ition = ‘ﬂjónusta’ e›a ‘lífsvi›urværi me› ákve›num skilyr›um’.29ﬂınne: lei›rétt úr einhverju (ﬂeirre?).35Courrant: kúrantdalur var jafnvir›i 6 marka um mi›ja 18. öld.152

Page 153

Page 154

259.i˙t, umm EıLifar All˘ir, Amen.10 P˙alm»urUmm an˘lıgt LifThon, Hei˘rumm ver gvu˘ af hug og SaletceteraHeır ﬂû mın säl og hugleı˘ ﬂa˘, hia ﬂer someıgi fınna ˙ta˘, tvó Lıf, hver ma˘»ur me˘ Ser ber, mıógvel ˙em en˘»urfæ˘˘»ur er, hı˘ itra Lio˙t er Lıkamans,Lifıd anna˘ er Salar hanns, ﬂa˘hef»ur merki ˙ıó tıl ˙ans.Fir˙ta er Y˘ran alvarLig, og Ang»ur tregi â rettan veg, ﬂegar ˙ig Lægir au˘mı»uk øn˘, vn˘ır DrottınsVoll˘uga hón˘, Syn˘ir Jatar og Syrgir me˘, ˙ınan˘iGvu˘j vola˘ ge˘, SoLengi ˙em a˘ Lif er Le˘.Anna˘ er trvin trıgg oggo˘, tıl gv»u˘z Na˘ar fy-ri Jes»u blo˘, ﬂegar af Syn˘umm Salin tri˙t, Sig reı˘iruppa Herrann Christ, for ﬂenann hans og frı˘ar Sıön, fra-mm[e] ˙tó˘»u og Na˘ar bon, fyri gv»u˘z vel˘ız tignar thron.ﬁrı˘ia merki˘, er vegLeg von, væntan˘i Nüme˘ hıartans bÎn, ﬂe˙s ˙em g»u˘ hef»ur heıtı˘ vi˙t, *hvórıumm Sem trûa â Je˙um Chrıst, ﬂa˘ er eiLifur arf»ur hans, og Engla ˘ır˘ar Not tıl ˙anz, i hæ˘˙tum ˙Îma Hımna Ranns.13636912151821Lbs 1927 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Reykjavík1742, pappír, 276 blö›, 19,6x16,1 sm, bl. 139r73.Sálmabók e›a Hymnódía sacra e›ur ein hjartnæm, gu›leg söngbók innihaldandi útvalda og gó›a, gamla og n‡ja, kristilega oglistilega söngva. Samantekin og uppskrifu› 1742 af Gu›mundi Högnasyni (1713–95) presti í Kirkjubæ í Vestmannaeyjum.S‡nishorni› er úr sálmunum Um gu›s dóma og Um andlegt líf. Skriftin á sálmunum (nema fyrstu línu seinni sálmsins) og undir-fyrirsögninni er sí›fljótaskrift. Skriftin á fyrstu línu seinni sálmsins er einhvers konar kansellískrift, en fyrirögn sálmsins (önnurog ﬂri›ja lína) og or›i› „Amen“ í efstu línu vir›ast vera me› sprettskrift.15418–19hvórıumm: ó vir›ist vera lei›rétt í é.

Page 155

Page 156

Háe˘la og Velbyr˘ige Herra Amtmann.g»un˙t»uge Herra!A˘ Eg *incommo˘era y˘ar Velbyr˘igheit me˘ ﬂe˙s»umm breflin»umm ˙ke˘»ur ianle˘nïng af til˙krife Mon˙jñrs Jons Sk»ula˙onar, ˙em bi˘»ur Mig a˘l§ta ﬂa 30 fjor˘»unga Ullar ˙em lofa˘ hefe, vera komna a˘ Brei˘abol˙ta˘i Sockñlfs˘al innann ﬂe˙sa M§na˘ar Utg§ngs, hva˘an Ullen ver˘rafhentu˘ fyrer y˘ar Velbyr˘igheita a˘˙to˘. En ﬂar §min˙t Mon˙jñrs Skula=˙onar bref kom Mier fyr˙t til Han˘a i giær, og Ullen er ennnu ej ñll til mïn komen, hell˘ur ˙ten˘ur enn nu ˙um˙ta˘arinne hia bæn˘um, hvar fyrer Eg or˙aka˙t a˘ giñra mier Omaktil a˘ incas˙era Hana ˙o get Eg ej l§te˘ Hana a˘ Brei˘a=,,bñl˙ta˘ koma˙t, firr en circa 11ta *a 12 Septembris. ﬂetta vil˘eEg §vi˙a y˘ar Velbyr˘igheitum, ˙o ej ˙ie forgefens efter Ullenne˙en˘t. Jeg forbliv me˘ *Soumis˙ion.y˘ar Velbyr˘igheitaAu˘miukur ﬂienareMelumd(ato) 28unda Augu˙ti1760512AMTM II 68 BSkjalasafn amtmanns, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík28. ágúst 1760, pappír, 32,6x20,3 sm, ekki öll bla›sí›an og smækka› (93%)Bréf úr Dalas‡slu til amtmanns 1758–1760. S‡slumannsbréf úr Dalas‡slu til amtmanns 1758–1760. Magnúss‡sluma›ur Ketilsson til amtmanns. Um flutning á ull. 28. ágúst 176036912151821242774.Bréf Magnúsar Ketilssonar (1732–1803) s‡slumanns á Melum á Skar›sströnd til amtmanns og me› hans hendi. Magnús bjólengst af í Bú›ardal á Skar›sströnd. Amtma›ur á Íslandi var ﬂá Magnús Gíslason (1704–66) á Leirá í Leirársveit. Bréfi› er íarkarbroti (folio). Skriftin er sí›fljótaskrift nema hva› nöfn og latnesk or› eru skrifu› me› snarhönd.MKetilson1569incommo˘era = ‘óná›a’.18a = ‘til’ (à í frönsku).20Soumis˙ion = ‘au›sveipni’.

Page 157

Page 158

VI Rı∆∆maStıkl»uﬂätt»ur Hinn Nijeıgtijrs Rannaa Kıerinn Kann, Klöta nıöte Færaﬂrı∆tur bann ﬂeim in˘e˘ ann, offt mig fann ˙o kıætte hannFagurt qva˘ ï fógr»um Sta˘, flö˘e˘b ö˘»um Kıerafagurt hva˘ mıer flo˘e a˘, fagurt ba˘, mig yrkia ﬂa˘mær˘ar Skrä ﬂö minne˙t ä, mæta Kıæte ˘agaalltı∆˘ ﬂä, Kann eck∆ f§, *ö˘rairz Lä ﬂvi Seınka mäStıkluﬂ™tt Eg byria brätt, bragar Lag Hı˘ nijaSorga eg fätt »um Sınn»u gätt, Sı∆ng»ur ˘ätt mitt hıarta˘ KättKıæte˙tgıe˘ ef qvæ˘enn Sie˘, K»unna R»unne hrı∆ngagıe˘ıa˙t tıe˘ Og gle˘ia me˘, goens be˘ ﬂeim nög er Lie˘Hınga˘ mier hi˘ be˙ta ber bo˘ac go˘ or»u˙t»uJolnerz Kıer ﬂvi upp˙ett er, Jmadnn hier ﬂvi me˘fylgerHerlu˘rannaqvæ˘e Kann, qve˘a ï ve˘ra hóll»u.Heıter mann »um Hıarta Rann, hıe˘ınz Svanna gnijr me˘ ˙annKraptarner af hæ˘»um hıer og hamıngı»u˙am»ur BrageSıgna giere kıalars kıer, Kor˘a ver ˙o fagne mierformälannaSıgtı∆rz (: o˘enz) Ranna kier *Poematab Kıera flo˘ *vin»umc Oru˙t»u go˘ Mars˘ Jma *Bell»um693691215182124Lbs 192 folLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1762, pappír, 276 blö›, 29,0x18,0 sm, bl. 69r75.Rímnahandrit. Í handritinu eru 7 rímur, ﬂar af fjórar eftir Árna Bö›varsson (1713–76) skáld á Ökrum á M‡rum og me› hanshendi; einnig eru me› hendi Árna rímur eftir ﬁór› Magnússon (16. öld) á Strjúgi í Langadal og rímur eftir Kolbein JöklaraskáldGrímsson (17. öld) á Snæfellsnesi. Enn fremur eru a›rar rímur eftir Kolbein í handritinu me› hendi Jóns Sigur›ssonar (um1730–77) prests á ﬁæfusteini á Snæfellsnesi og skrifa›ar á Ingjaldshóli á Snæfellsnesi 1762. S‡nishorni› er úr Rímum af Ívariví›fa›ma, Helga hvassa, Hræreki konungi, Haraldi hilditönn og Brávallabardaga, ﬂ.e. Brávallarímum, eftir Árna, nánar tilteki›úr 6. rímu (Stikluﬂætti hinum n‡ja). Handriti› er í litlu arkarbroti (folio). Skriftin á meginmáli er sí›fljótaskrift, en ﬂó er 3. línaog fyrsta or› hverrar vísu ﬂar fyrir ne›an skrifu› me› vanda›ri kansellískrift. Tvær efstu línurnar eru me› kansellíbrotaskrift enlatnesku or›in í sk‡ringunum ne›anmáls eru me› sprettskrift.S8ö˘rairz = Ó›reyrs?21Poemata = ‘skáldskapur’.22vin»um = ‘vín’.24Bell»um = ‘orusta’.158

Page 159

Page 160

Pro Memoria !Her hos fñlgen˘e har jeg ˘en Ære »un˘er˘anig˙t at in˘˙en˘e til DetHñilovlige Collegi»um ˘en til mig fra Sÿ˙˙elman˘ Sven˘sen i Sñn˘reM»ule Sÿ˙˙el in˘komne I»u˘icial Forretning, me˘ en af ham til=fñiet gr»un˘tegning, over ˘et i Eskefior˘en, i Fñlge ˘en Kongel(ige) aller=naa˘ig˙te Placat af 18en˘e A»ug(»u˙ti) f(ñrre) a(ar), opretten˘e Kiñb˙tæ˘s gr»un˘, til for=nñ˘ne Bÿgninger og Havepla˘˙er for ˘e tilkommen˘e Kiñb˙tæ˘s In˘==BÿggereI det ñvrige kan jeg, efter Om˙tæn˘ighe˘erne, intet fin˘e at erin=˘re ve˘– eller Lægge til–˘e Betænkninger, ˙om Sÿ˙˙elman˘ Sven˘sen,efter haven˘e local K»un˘˙kab, har me˘˘eelt, baa˘e i Forretningen˙elv, og hans *a parte Skrivel˙e til mig, af hvilken jeg,¶ me˘ en an˘enmïn Skrivel˙e til Det hñilovl(ige) Collegi»um af Dags Dato, »un˘er˘anig˙thar comm»uniceret en Af˙krivt, ˘a alt ˘et, ˙om bemel˘te Sÿ˙selman˘har ˙krevet om ˘enne Sag, ˙ÿnes at være vel overlagt og gr»un˘et.Lige˙om ˘et og væntelig vilde blive ˘et be˙te og tienlig˙te, i Til==fæl˘e af Kiñb˙tæ˘s Anlæggel˙e paa Mioñre i Eskefior˘, at HansMaie˙tæt kiñbte eller mage˙kifte˘e ˙ig til ˘e 2n˘e Selv=Éier=gaar˘eSvïna˙kale og Lambñre, da Éierne, efter ˘eres herfor fñlgen˘e, afSÿ˙selman˘ Sven˘sen in˘˙en˘te Érklæringer, ikke fin˘es at være»uvillige til at af˙taae ˙amme, ˙kiñnt, efter Sÿ˙˙elman˘ens Be==tænkning i hans Brev til mig, ikke paa ˘e billig˙te Vilkaar,˙om dog *la˘e til at være meget lemfæl˘igere, og, ˙om jeg maaetroe, ikke »ubillige, fra *Proprietairens af Lambñre, en˘ fra Sÿ˙˙el=man˘ Thor˙ten˙ens Sii˘e, ˙om Éier af gaar˘en Svina˙kale, hvil==ken han ikke vil ˙ælge for min˘re en˘ 276 rigs˘alere 64 ˙killing, men ˙k»ul˘edog, efter Sÿ˙˙elman˘ Sven˘sens Érklæring, k»un˘e an˙ees at væreIsl(ands) Jo»ur(nal) 7 N»umero 711369121518212427Rtk 42.9 Isl Journ 7 nr 711Skjalasafn rentukammersins, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík14. maí 1787, pappír, 1 bla›, 33,1x21,8 sm, bl. 1r, smækka›76.Bréf Stefáns ﬁórarinssonar (1754–1823) amtmanns til Rentukammersins í Kaupmannahöfn um kaupsta›arló› á Mjóeyri í Eski-fir›i. Bréfi› er á dönsku af skiljanlegum ástæ›um. Stefán var amtma›ur í Nor›ur- og austuramti og bjó á Mö›ruvöllum í Hörg-árdal; hann var á›ur lögma›ur nor›an og vestan. Skriftin er sí›fljótaskrift en nöfn eru ﬂó me› snarhönd.16013a parte = aparte = ‘sérstakur’.24la˘e = la˘er.25Proprietairens: proprietaire = ‘eigandi’.

Page 161

Page 162

202 CAP(ITULI) XL∫.So bı∆rıa˙t upphaf ˘rottens typtunar og nyrra hormunga er kom»uyfer mıg, og a˘ra ﬂo me˘ ˙tærre bı˘ lûn˘ og væg˘ enn ver˘˙kull˘a˘hπf˘»umm, ˙em effter fılger 1783 ﬂann 8un˘a Junıi a Hvı∆ta˙unûhaty˘gaus hıer Éll˘ur upp ûr afrıettar fıπll»umm ˙em Éı˘e lag˘e Lan˘ mennog Skıepn»ur me˘ ˙ynum verkunum nær og fıær hvar »um eg ej framar˙krifa, ﬂar bæ˘e eg og a˘rer *hofur ﬂar A˘ur »umm ˙krıfa˘. a parte;So flıotur Ska˘e og topun Kom ﬂa yfer Skıepnur ﬂær gu˘ haf˘e lana˘ mier,a˘ La»ugar ˘agenn §˘ur enn pe˙tenn a Kom var fra Kvı∆um og Steck heım bornar8 fıor˘ungs Skıol»ur af mıolk. enn næ˙ta la»ugar ˘ag ﬂar effter. 13 merkur ogeffter ﬂvj for»u af holl˘ og lÿf. Sau˘fıe og lomb foreı˘˘u˙t ˙traxÉn kyr mynar og he˙ta lıet eg færa ut a˘ leı˘velle og folk tıl a˘ heyaﬂar fyrer ﬂeım ﬂo tıl lıtıls Kıæme;ﬂvj πll r§˘ »utrıettıngar og hπn˘lanerer menn toku ˙ıer fyrer ûr˘»u a˘ ra˘leı˙u, for˘ıorfun mæ˘u og Ko˙tna˘e og fler˙t a˘ al˘eilis aungvû fra 12ta Aug(u˙tı) 1783 tıl 24 *Junii§re˘ effter atte eg ˙lıett eıngvann Mıolkur mat i myn»u Heımile.var ﬂa˘ eına˙ta a˘ ﬂacka allra Stær˙ta almætte gu˘s a˘ eg og myner˙kı∆ll˘um lyfe hall˘a, Pe˙tenn ı Lofftenû var ˙o ﬂıck a˘ eg voga˘e all˘re∆ a˘˘raga tıl myn *ann˘ann tıl fulls og varla vera ûte ﬂa Sñl var ej §Loffte. allt ﬂa˘ ar og ﬂa˘ effter Koman˘e. Kıote˘ ˙em ete˘ var af *Skıepnu<n>umvar fullt af Pe˙t Jtem vatne˘ er menn hlutû nû a˘ ˘recka, og ﬂa˘ fornû fır˙t a˘ Sveckıa myna Kraffta ﬂar ˙o mıke˘ var˘ af ﬂvj a˘ ˘reckaaf ﬂvj Sıfell˘a onæ˘e er eg hla»ut um allann ﬂann *tyma ı a˘ vera.Ég for um haû˙te˘ ve˙tûr i Sk™lhollt tıl Bı˙kupa *mijna fıeck hıa ﬂeım20 rykes˘ale af fatækra penınga Kπ˙sum. ﬂeır gafu mier ej Éırn Skıll˘ıngauk hell˘ur meir enn 7 fıor˘unga Smıors ˙ell˘u ﬂeır mier. ﬂa eg Kva˘˘eHerra Finn ˙eger han Vere˘ ﬂıer nû har˘er og late˘ Éckert a y˘ur bytaKom mıer ﬂe˙se upphvatnıng ej ˙y˘ur enn lıtel g§fa, ﬂvj ﬂettaatte ˙o vel vı˘ mıtt gıe˘ ˙em ﬂa var, var ﬂa˘ og vy˙t a˘J.36912151821242730Lbs 182 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1784–91, pappír, 172 blö›, 20,0x16,0 sm, bl. 102v77.Ævisagan, ﬂ.e. sjálfsævisaga Jóns eldklerks Steingrímssonar (1728–91). Handrit Jóns er 172 bl. en me› ﬂví eru bundin tvö bréffrá honum til Skálholtsbiskups og vi›bætur me› hendi Steingríms Jónssonar (1769–1845) biskups frá um 1810 (alls er vi›bótar-efni› á 30 bl. en a›eins 11 bls. eru skrifa›ar). Jón hóf a› skrifa ævisögu sína vi› lát konu sinnar, ﬁórunnar Hannesdóttur, 1784og lauk vi› hana skömmu á›ur en hann dó. Hann var prófastur á Prestbakka á Sí›u ﬂegar Skaftáreldar geisu›u 1783–84 og fluttieftirminnilega messu í Kirkjubæjarklausturskirkju 20. júlí 1783 ﬂegar hraunstraumurinn í farvegi Skaftár virtist stefna á kirkju-sta›inn en stö›va›ist skammt fyrir utan bæinn og var ﬂa› ﬂakka› bænhita Jóns. Skriftin er sí›fljótaskrift, nema hva› á kafla-fyrirsögninni vir›ist vera blanda sprettskriftar og kansellíbrotaskriftar og nafn í 24. línu er me› sprettskrift.1627hofur = hofum, ekki hægt a› lesa ö›ru vísi.15Junii: lei›rétt úr Julii.19ann˘ann: strika› yfir bandi› yfir n.20Skıepnu<n>um: má e.t.v. einnig lesa Skıepnum, m líkist ﬂó meira um-bandi en stafnum m.23tyma: lei›rétt úr ty˘.24mijna = mınna, en vir›ist lei›rétt úr mına.

Page 163

Page 164

78.Lbs 31 b folLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Reykjavík28. september 1804, pappír, mörg bréf, 31,4x19,4 sm, bl. 1v, smækka›164Sendibréf Kristínar Halldórsdóttur (um 1740–1810) í Oddgeirshólum í Flóa til Valger›ar Jónsdóttur (1771–1856) fyrrverandisvilkonu sinnar um brú›kaup Ísleifs Einarssonar (1765–1836) yfirdómara og sí›ar dómstjóra og Sigrí›ar Gísladóttur (1788–1860) sem fór fram í Odda á Rangárvöllum 18. september 1804. Sigrí›ur var sí›ari kona Ísleifs. Kristín var gift Steindóri Finns-syni (1743–1819) s‡slumanni í Árness‡slu, en Steindór var bró›ir Hannesar (1739–96) Skálholtsbiskups fyrri manns Valger›ar(hún var seinni kona hans). Handriti› er ekki bók heldur kassi me› sendibréfum til Valger›ar frá ‡msum á ekkjustandsárumhennar 1796–1804. Flest bréfin eru í arkarbroti en nokkur eru minni. Bréfin til Valger›ar eru frá 22 körlum og konum og mörgfrá sumum, alls 269. Um tíma hafa bréf Valger›ar veri› bundin inn í bók (Lbs 31 fol) me› bréfum til Steingríms Jónssonar(1769–1845) biskups, sem var seinni ma›ur Valger›ar, en ﬂau eru nú í Lbs 31 a fol (s‡nishorni› hefur einhvern tíma veri› bl.586v). Kristjana Kristinsdóttir og Már Jónsson (2001) birtu framhli› ﬂessa bréfs (nr. 34). Skriftin er sí›fljótaskrift (nöfn eru ﬂóskrifu› me› sprettskrift). Kristín telur upp helstu gesti í umræddu brú›kaupi, hva› brú›urin fékk í morgungjöf og veisluföngin(6 rétta máltí› og ﬂar eftir „Kaffen, chocola˘e og ˙einar˙t punche,“). Sí›an segir hún:Br»u˘inn var a˘ ñll»u leiti klæ˘˘ í Dan˙kann Búning »utan a˘ h»un haf˘i »umm Hál˙inn lıtla Fe˙ti me˘Lıtl»u Ny˙ti (:˙em mún hafa veri˘ g»ullfe˙ti) »un˘irhverri var blá Sylki–Mñn e˘ur Bor˘i. ÉnginnKvennMa˘»ur br»uka˘i ﬂar ˙o miki˘ Kvenn Sylf»ura˘ ﬂar ˙æi˙t Fe˙ti e˘ur Érma–Knappar »utanMa˘ame Holmfri˘ur Kona Ka»upm(anns) A(rna) ˙em brúka˘ihverttveggia, af ﬂeirri or˘˙ñk a˘ h»un klæ˘˘i˙ig fyrri í H»u˙i út af fyrir ˙ig, enn h»un ˙emﬂar ók»unn»ug, fyrir˙pyr˘i ˙ig »umm hva˘ a˘rarætlu˘»u a˘ brúka. Br»u˘argang»ur var,og geng»u Sı∆˙lum(anns) V(igfú˙s) Dætur á »un˘an í ˙ínumHemp»um. Bi˙k»upinn ˙vaf í Stof»u–Rúmin»uenn ˙á ˙em eg hefi ﬂe˙sar Bryllups Frettir frá,vi˙si ei hvar Br»u˘hióna Sænginn var, ﬂvíﬂa»u fór»u uppá Dan˙kann Mó˘, Ceremoni»ula»u˙ta˘ hátta. Nær˙tli˘inn ﬁri˘i»u˘ag haf˘i A˙˙e˙˙(or)Jsl(eif»ur) me˘ ˙ınni Fylg˘ hvarí vor»u 5 Kvennmenní Sñ˘l»um fari˘ út yfir Qlvesá í Óseyri.So líti˘ ˙em herme˘fylgian˘i af lerefts TagiSıkri og Kaffen Ba»un»um tiltrey˙ti eg ﬁınni Sy˙t»ur˘yg˘ ei a˘ misvyr˘a og nær˙t ó˙k»um allrarBe˙t»u Velgengni til yckar el˙k»ulegu: Barna ﬁ(inna) ogSy˙t»ur vil ætí˘ veraﬁinnar Sy˙t»ur˘yg˘araf hıarta el˙kan˘i Sy˙tırO˘˘geirshól»um Chrıstin Hall˘órs˘óttir˘ato: 28»un˘a ˙ept(embris) 1804.giñr ˙o vel og brenn ﬂetta Markley˙»u Bla˘ ﬂáﬂa˘ le˙i˘ hef»ur. Éf ﬂ»u ættir her »umm 3kvarter af ˙ama Slags Flñiels bor˘a ˙em herinnlagt Próf, ˙kyl˘i eg bı˘ia ﬁig a˘ hıálpamer ﬂar umm. Ætí˘ ˙æl !3691215182124273033

Page 165

Page 166

79.Steph 35 1Safn Magnúsar Stephensens, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, ReykjavíkUm 1800–1825, pappír, 176 blö›, 19,4x15,6 sm, bl. 162v166Ágrip lögﬂingsbóka 1622–1800 og prestastefnubóka Skálholtsbiskupsdæmis 1573–1823. Á ﬂessu handriti eru a.m.k. ﬂrjár rit-hendur. S‡nishorni›, sem er úr prestastefnubókaágripunum, er skrifa› snemma á 19. öld af Magnúsi Stephensen (1762–1833)dómstjóra á Leirá í Leirársveit og ví›ar, sennilega um 1817, og nær yfir árin 1801–04. Magnús skrifa›i sjálfur hluta af presta-stefnubókaágripunum e›a ﬂann hluta sem nær yfir árin 1787–1817. Skriftin er sí›fljótaskrift en nöfn og latnesk or› eru ﬂó me›sprettskrift. Handriti› var á›ur var›veitt me› ö›rum handritum Magnúsar í Árnasafni í Kaupmannahöfn.324. 1801.Upple˙in Kóngs bréf:*primo Til˙kip(»un) ﬂ(ann) 27. Sept(embris) 1799 »um takmπrk Prent»unar frel˙is.*˙ec»un˘o *Plac(at) af 4. Oct(obris) ˙(ama) á(r) »um rentuberan˘i ˙e˘la frá Hπn˘l»un-ar in˙titúti, ﬂe˙s *bón og rétt m(e˘) fl(eir»u)*tertio til˙kip(»un) 23. Maii 1800 um Kóngleg. leÿfis bréf, ˙»um framv(egis)óﬂπrf, ˙»um fáanleg hiá Yfirvol˘»um.*q»uarto Til˙kip(»un) 11. Julii 1800 »um Lan˘s-Yfirrétt á Islan˘í.Éngar Bæt»ur ﬂ(a˘) á(r) og engin mál vór»u fyrir.1802.Upple˙in Kóngs- og Canc(ellíes) bréf:primo Plac(at) 31. Julii 1801 »um a˘ giπr˘ar áqvar˘anir »umeptirlát˙emi Lo˘ar til Vegabóta gÿl˘i í lík»um tilfell»um˙ec»un˘o Plac(at) 27. Nov(embris) 1801. a˘ ﬂeir ˙em ei hafa rétt til ﬂe˙s,megi ei bera *Uniform-klæ˘i, axlabπn˘ e˘a ˙kúfa.tertio Plac(at) 24. Mart(ii) 1802. um bætur ﬂeirra er for˙ómaa˘ mæta á *Commissions ﬂíng»um til jar˘a-ver˘legg-íngar, e˘a ˙‡na ﬂar mótﬂróa.q»uarto 28. Nov(embris) 1800. Canc(ellíes) *Circ»ul(ation) »um Fólkstπl»u íLπn˘»um Kóngs.*q»uinto ˘ato af 11. Julii 1801 »um ˙kifti ‡mislegra. mála, ámilliCancellíes og Rentu kammers.Éngar bæt»ur nefn˘ar, og engin mál ﬂ(a˘) á(r) a˘ ˘æma.1803.Upple˙i˘ Canc(ellíes) br(éf) 10. Julii 1802 til Bi˙k»ups. Ví˘alins, »uminnlei˘˙l»u ﬂeirrar n‡i»u Me˙˙u˙a»ungs- og *ΨálmaBókar í kirkj»ur á Islan˘i, hvartil hún a»uthori-˙era˙t, og fel˙t Bi˙k»upi á hen˘»ur a˘ giπra ˙ér ómakfyrir innlei˘˙l»u hennar, ﬂó án ﬂvíng»unar ﬂartil.Éngar bætur e˘a Mál.1804.Upple˙in Kóngs- og Canc(ellíes) bréf:primo Til˙kip(»un) af 21. Oct(obris) 1803. Um Skatkammerka˙sa ˙tofn»un.sec»un˘o Til˙kip»un ˘ato af 21. Octobris 1803 »um 121/2proCento hæck»un á *Sportleretc(etera)36912151821242730333primo = ‘fyrsta’.4˙ec»un˘o = ‘anna›’.4Plac(at) = ‘opinber yfirl‡sing’ e›a ‘tilkynning’.5bón = ‘ávísun’.6tertio = ‘ﬂri›ja’.8q»uarto = ‘fjór›a’.15Uniform-klæ˘i = ‘einkennisbúninga’.17Commissions = ‘nefndar-’.19Circ»ul(ation) = ‘skrifleg tilkynning send til margra’.20q»uinto = ‘fimmta’.25Ψálma: Gríski stafurin psi (Ψ) er hér nota›ur fyrir ps einnig.32Sportleretc(etera) = Sportler etcetera = ‘sporslum og svo framvegis’

Page 167

Page 168

80.Lbs 677 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Reykjavík1817, pappír, 89 blö›, 20,3x16,2 sm, bl. 84r168Sagnahandrit me› hendi ﬁorsteins ﬁorsteinssonar (1792–1863) á Hei›i í Sléttuhlí›. Í ﬂví eru 8 sögur, riddarasögur, sögur úr al-múgabókum og fornaldarsögur. S‡nishorni› er úr ni›urlagi Örvar-Odds sögu. ﬁorsteinn var mikilvirkur skrifari og bókavinur,byrja›i ungur a› safna sögum, rímum og kvæ›um og var a› til æviloka. Hann átti undir ﬂa› sí›asta nokkurt safn bóka en ekkerthúsnæ›i haf›i hann undir ﬂa› anna› en kofaskrifli me› forargólfi í Málmey á Skagafir›i en ﬂar sem hann dvaldi sí›ustu æviárin.Hann var bóndi á Hei›i um hrí› en annars vinnuma›ur. Skriftin er sí›fljótaskrift nema hva› nöfn eru me› sprettskrift.167Éij eina hefûr a˘ var˘ veita firir ﬂvi eg â hana og mijnir ætt menn ˙o ﬂiki merS(ag˘i) hûn ˙em ﬂû hafir hier nogar Éignir er ﬂû hefûr Garda Riki allt og ˙lijkt a˘ Î˘rûmÉignûm og Rıkûm ˙em ﬂû villt og ﬂækti mier ˙em ﬂû villdir eij *meıra â gırna˙tog hır˘a eij um Éijar ˙kieckil ﬂann ˙em einkıs er ver˘ûr Ja S(ag˘i) hann ˙att er ﬂa˘ Éij anner lijtills ver˘, enn eg vil râda hvor hafâ skal, og mûn ecki ˙to˘a a˘ letiamig ﬂvi eg em alra˘inn a˘ fara enn eg mûn ˙kama ˙tûn˘ i bûrtû vera ˙ij˘ann bijr hann ij ˙kip ûr lan˘i og Lx: manna â hvoriû og ver˘ûr ecki til fra Sagna ûmfer˘ir hans firr enn hann kiemûr nor˘ûr til Hrafni˙tû enn ﬂeir menn tokû vel vi˘ oddi˙em ﬂar vorû firir og giora honûm halfs manâ˘ar Veit˙lû enn ﬂâ hûn var uti ﬂa biÎ˘aﬂeir honûm a˘ taka vi˘ Éij ûnni og â˘ rar eignir ˙em ﬂar voru enn oddûr vill ﬂa˘ eij,˙ij˘ann giefûr hann ﬂeim Éij una og allar eignir og vill hann ﬂar ej Dveliâ ˙ij˘ann bijr hannbûrt fer˘ Sijna. og lei˘˘û ﬂeir hann ût me˘ gÎ˘ûm giπfûm og Siglir oddûr ﬂegar birgaf fra Hrafni˙tû og allt ﬂar til ﬂeir koma firir BerûrıÎdri enn eg ætli ﬂa˘ liggia Ja˘ri ﬂâ bi˘ûr hann læg a Seglinn a Skipûm og ˙o var giort ﬂâ gieck o˘˘ûr alan˘ og li˘ hans ﬂâ gengûr hann ûpp ﬂanga˘ ˙em bær Jngallds hefûr ˙ta˘i˘ og vorû ﬂar toptirvall grÎnar. nû gengûr hann ﬂar yfir og m æ(lir) miki˘ er ˙lijkt a˘ vita a˘ ˙lijkûr bær ˙emhier var er ˙o or˘innogallt ﬂa˘ ˙em hier var ˙amann komi˘ er eitt nû gengûr oddûrﬂanga˘ ˙em ﬂeir Asm(ûndûr) hπf˘û gengi˘ i skot backa og s(eigir) ﬂeim hvor mûnûr hafi veri˘.me˘ ﬂeim fo˙t bræ˘úûm ˙ij˘ann gieck hann ﬂanga˘ ˙em ﬂeir hóf˘û â Sún˘i leiki˘ og S(ag˘i)ﬂeim allt til kiennimarka og ˙em ﬂeir hafa Sie˘ ﬂetta mæ(lti) hann nû mûnûm vi˘ farafer˘ar vorar, og tiâir ecki a˘ horfa hier â lan˘ ûpp enn miki˘ er a˘ Siâ efftir˙lijkû nû gannga ﬂeir oddûr ofann og var ﬂar vi∆˘a mióg bla˙inn Jór˘ er ﬂâ varblom legri er oddûr var ﬂar firri og er ﬂeir gannga ofann mæ(lir) oddûr ﬂa˘ ætla eg a˘li˘inn Sie von ˙û a˘ ˙û ˙pâ mûni fram koma sem valfann ˙ag˘ı mierfor˘ûm enn hva˘ er ﬂarnâ s(eigir) oddûr hva˘ liggûr hier er ﬂa˘ ecki hrÎ˙s haûs Jâ S(eigia) ﬂeirog â kaf lega fûinn oddûr mæ(lir) ﬂetta er Faxa haûs oddi var˘ ﬂa˘ hann ˙tackvi˘ honûm spıot ˙kapti ˙ijnú ﬂar er haû˙ inn lâ hann halla˘i˙t vi˘ enn ûn˘annhonûm hrπck Nadra ein og a˘ oddi ormûrinn hπggûr fot hans firir ofann ockla˙Î ﬂegar li˙tir ı eitri og blies ûpp allann fotinnogﬂar me˘ allt læri˘ ˙o tekûroddûr fa˙t mei∆n ﬂetta a˘ ﬂeir ver˘a a˘ lei˘a hann ofann til Sıofar og er oddûr komﬂar ˙etti˙t oddûr ﬂar ni˘ûr og mæ(lti) nû ˙kal ˙kip ta li˘i mijnû i helm ıngaog ˙kûlû ˙itia hiâ mier Lx manna og vil eg Jrka kvæ˘ı um æfi mijna enn a˘rir Lx ˙kûlû giora mier Stein ﬂrÎ og Draga ﬂar a˘ vi˘ og brenna allt a˘kóll˘ûm kolûm ﬂâ eg er Daû˘ûr og kva˘ hann kvæ˘i hvort valla ﬂarfa˘ ˙krijfa, Énn erloki˘ var kvæ˘inû DrÎ a˘ o˘˘i mióg fa˙t og lei˘ a *fer hann ﬂanga˘ ˙em ˙teinﬂrÎınn var }var{ búinn ﬂâ mæ(lti) oddûr nû ˙annaz ﬂa˘ ˙em Valfann S(ag˘i) mier for˘ûm nûmûn eg leggaz ni˘ûr i ˙tein ﬂrÎ na og Deija ﬂar og ˙o giπr˘û ﬂeir ˙em hann ˙ag˘ifirir a˘ ﬂeir bren˘û hann ûpp *a˘ kóll˘ûm kolûm me˘ ˙tein ﬂronni ﬂâ hann var Daû˘ûroddûr haf˘i veri˘ 12 alnâ hâr Sigl˘û ﬂeir ˙ij˘ann i Garda Riki og s(πg˘û) tij˘in˘iﬂotti Silki Siƒ mikil vera tókû ˙inir hans vi˘ R(iki)ûm og [L]πn˘um enn ˙û mærer o˘˘ûr atti â Jrlan˘i for nor˘ûr til Hrafni˙tu og er ﬂar mikill ætt frahenni kominn og liúkûm vier hier Sπgû πrfar o˘˘s –ﬁe˙si ˙aga var ˙krifû˘ epter annari Sπgû er var ˙krifû˘30 Ianûari Anno 1677 enn nû er hûn en˘û˘ firer Iol ﬂann15 De˙ember Anno 1817 â Heidi af Thor˙teini Thor˙teins–––Sini –3691215182124273033363942453meıra: lei›rétt úr einhverju.35fer: ógreinilegt, e.t.v. er e bundi›:fer.38a˘: lei›rétt úr einhverju.ﬂann

Page 169

Page 170

81.KG 31 a 3 1Safn Konrá›s Gíslasonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík15. janúar 1836, pappír, 21,0x17,2 sm, bl. 1r170Bréf frá Jónasi Hallgrímssyni (1807–45) náttúrufræ›ingi og skáldi til Konrá›s Gíslasonar (1808–91) sí›ar prófessors, skrifa› áGar›i (Regensen) í Kaupmannahöfn. Bréfi› er galsafengi› og me›al efnis er kvæ›i› Hættu a› gráta, hringaná eftir bréfritara.Jónas hefur skrifa› á bréfi› á a›ra sí›u bla›sins, broti› ﬂa› svo saman og skrifa› nafn og heimilisfang vi›takanda utan á saman-brotinn pappírinn sem hefur ﬂá liti› út eins og umslag (utanáskriftin er á bakhli›inni). Í KG 31 a eru bréf til og frá Jónasi, ljó›og fleira. Efninu er skipt í 12 flokka, 1–9 og 10a–c, alls 176 efnisﬂættir, og er nú bundi› inn í 72 hefti sem eru var›veitt í 5öskjum. Í KG 31 a 3 eru 26 bréf bundin inn í 6 hefti. Bréfi› var á›ur var›veitt me› ö›rum gögnum Konrá›s í Árnasafni í Kaup-mannahöfn. Jónas skrifar <›> sem Rasmus Rask lag›i til a› yr›i teki› upp í íslenska skrift, en annars haf›i <›> ekki veri› nota›sí›an á 14. öld er frá eru taldar nákvæmar uppskriftir Árna Magnússonar og skrifara hans um 1700 og Njáls saga sem var prent-u› ári› 1772 í Kaupmannahöfn. Skriftin er snarhönd.Reg(ensen) 15 Jan(úar) 1836.*Far l’amor shior! son’ bella!ﬂa› verµur hv»urj»um list sem hann leík»ur - - Bergmál : Leík»ur!enn hv»ur er jeg a› jeg líki mjer vi› ﬂig, meµan *manú˙krıfti› sem Kvi˙tá a› fá er óbúi› til, og meµan Mútter Heíµe *byrbír ﬂar sem húnbír. „gebµu mjer bita’ af bor›um ﬂín»um bóndi minn,„brennivíni› litar kinn„aldreí irki jeg óµarstef„utan ﬂegar ﬂa› litar nef“ - - Bergmál : Litarnef!ﬂetta sída˙ta bergmál hefir Jón *a˙en f»undi› »upp; ﬂa› er ekki til ínáttúr»unni„ Er jeg *Ek<k>ó?„Brinjólfur hef»ur borµa› litlaskattin hjá Jörgin og Óla í Kronprin-ses˙ugot»unni, enn ﬂa› er ifirb»urµa lángt síµan; segµu hön»um ﬂa› frámjer. Fyrirgefµ»u mjer laxmaµur jeg er skáld og endi˙t ekki til a› skrifai óbundn»um stíl, enn hv»ur er jeg a› jeg líki mjer vi› Lyhs ?Eitt líti› sjónar spil.(: Grímur græ›ari er níbúinn a› taka tá af vinn»ukon»u; hún grætur ogsaknar sinnar táar – ﬂá kem»ur h»uggarinn a› rúmin»u; hann kva›:)3691215182124271.hættu a› gráta hrínganá,*he˝rd»u ræµ»u mína;jeg skal gefa ﬂjer gull í táﬂó Grím»ur tæki ﬂina(: vinn»ukonan saknar sinnartáar; hún græt»ur. ﬂá k(va›) h»ugg(arinn))2.hætt»u a› gráta hrínganáh»ugg»un er ﬂa› meiri,jeg skal gefa ﬂjer gull í táﬂó grím»ur taki fleíri(: vinn»ukonan saknar sinnartáar; hún græt»ur enn. ﬂ(á) k(va›) h(»uggarinn))3.hættu a˘ grata hrínganáh»uggun má ﬂa› kallajeg skal gefa ﬂer g»ull i táﬂó grím»ur taki ﬂær allar(: vinn»ukonan saknarsinnar táar. huggarinnfer, ﬂá kem»ur grím»ur græµari og tek»ur allar tærnar- vinn»ukonan græt»ur.)*tú»us a› úrnam úsqve M(onsjö)r. *Sionne.2Far l’amor shior! son’ bella! = ‘Glingra›u vi› mig, gó›i; ég er lagleg!’ (á Feneyjamáll‡sku).5manú˙krıfti› = ‘handriti›’.6byr bír: hér hefur Jónasi or›i› á messunni ﬂegar hann reyndi a› halda sig frá ﬂví a› skrifa y (sbr. Fyrirgefµ»u í 16. línu).11a˙en = asni?13Ek<k>ó = kvenpersóna í grískri go›afræ›i sem bar í brjósti ást sem var ekki endurgoldin og umbreyttist a› lokum í bergmál.23he˝rd»u: lei›rétt úr einhverju.29tú»us a› úrnam úsqve = ‘ﬂinn allt til dau›ans’.29Sionne = líklega afbökun á nafni Jónasar.

Page 171

Page 172

1 8 4 2 137N»umero568Journ(al)\*519÷553–42Einsog eg ˙krifa˘i Y<˘ar>V<er˘»ug>h<ei>t<»um> 1 J»ulii ˙i˘˙tl(i˘inn) var eg ekki vi˙s í Ver˘hæ˘qvera ﬂeirra ˙em eg atti a˘ betala til Herra Secreterans íVidey Y˘ar Vegna, en ﬂegar til kom var˘ ˙á 1 ríkisbánka˘al»ur 40 ˙(kill˘íngar) ˙emeg ﬂá gér˘i Rá˘ fyrir a˘ betala til hans hel˘»ur líti˘ﬂvía˘ hann reikna˘i Ver˘i˘ og fékk ﬂa˘ hjá mér 1 ríkisbánka˘al 57 Skill˘íngaeinsog hérinnlög˘ qvitteríng hans ˙ynir. ﬁeir 17 ˙kill˘íngar géta˙í˘ar vi˘ Hent»ugleika jafna˙t Y˘ar og mín í milli.Beri˘ qve˘j»u M(onsjö)r Jóni Húsbón˘a Y˘ar, og ˙egi˘ hon»uma˘ eg enn hafi ekki fengi˘ Atte˙ti˘ frá Herra S‡sl»umanni M(agnúsi)Stephens»en »um Ho˙pitalsfi˙kinn en ﬂa˘ ˙ten˘»ur vi˘ ˙amaa˘ hann hel˘»ur Fi˙kin»um, og a˘ eg ˙etji hérme˘ billegtVer˘ á Fi˙kavættina Vættina me˘ 8 Mörk»um Ly˙is 2 ríkisbánka˘ali 64 ˙(kill˘ínga)N»umero569Jo»urn(al)*632–42I Til˙krifi af 2 ﬂ(e˙sa) M(ána˘ar) nylega me˘tekn»u hafa Y(˘ar)V(e)r(˘»ug)h(ei)t tilkynnt mér a˘af Isl(en˘˙k»u) Utgáf»unni 1813 og N(‡a)Te˙tam(entin»u) frá 1807 og 1813 ˙é»u nú einginExemplaria ó˙el˘ fyrirliggjan˘i í Y˘ar Prófa˙ts˘æmis Sókn»um,enn a˘ einn Pre˙tanna nefnilega. Capellanie Sira BenedictEiríks˙on í Kalfholti gyrni˙t a˘ fá til Ut˙öl»u í Sókn»um˙ín»um nokk»ur Exemplñr hel˙t N‡a Te˙tament»un»um, og ˙amaﬂyki˙t Prófa˙t»urinn vi˙s »um a˘ vera m»uni Tilfelli˘ ífleir»um Sókn»um. – hvarhjá ﬂér/: í priv(at) Bréfi:/ géti˘ﬂe˙s a˘ Pét»ur Jóns˙on Bón˘i á Heidi hjá hvörj»um lengihafi í Láni veri˘ Waysenhús Biblia ˙em fylgja egi Pre˙takallin»u ˙é na»u˘»ug»ur a˘ ˙leppa henni, og beri fyrir ˙ig mitt m»unn=legt Leyfi ﬂá eg var ey˙tra a˘ hal˘a henni ﬂánga˘ tilhann fái eina af géfins Bibli»un»um af 1813. –I Tilefni hér af vil eg ﬂén»u˙t»u˙amlega˙t géfa Y(˘ar)V(e)r(˘»ug)h(ei)t»umtil Vit»un˘ar og ﬂóknanlegrar A»ugly˙íngar:A˘ Velnefn˘»ur Pre˙t»ur Sira Benedict, og fleiri Pre˙tarinnan Y˘ar Prófa˙ts˘æmis, géta fengi˘ *til Ut˙ol»u íSókn»um ﬂeirra hvñrt hel˘»ur ﬂeim væri ﬂægara hér afhen˘tmóti Tilví˙»unar Se˘l»um bæ˘i af té˘»um Bibli»um og Nya Te˙t=ament»um nokk»ur Exemplaria hjá Herra Factor Petræ»us íHafnarfyrdi e˘a Herra Factor Baagöe i Reykjavík, oger »un˘ir˙ett Ver˘ á ﬂeim ˙volei˘is a˘ Biblian af 1813ko˙ti 64 ˙(kill˘ínga) en N(‡a) Te˙tamenti˘ af 1807 \16 Skill˘ínga÷ og af 1813 10 Skill˘ínga og ˙vo=˙em Pét»ur á Heidi vitnar til Lofor˘s míns (ﬂótt mér ˙éﬂa˘ úr minni r»unni˘) ˙kal eg leggja Drög fyrir a˘hann fái 1 Ex(emplar) géfins af optnefn˘ri Bibli»u ﬂegar hanvitiar e˘»ur læt»ur vitja ﬂe˙s hjá Velnefn˘»um FactorBaagoe í Reykjavík. ––Hérinnleg˙t qvitteríng fyrir ﬂá 2 ríkisbánka˘ali Introd»uctions=penínga Sira J(óns) Haldórs˙onar á Breidabólstadhvörja Y(˘ar)V(e)r(˘»ug)h(ei)t útlög˘»u˘ hans vegna á næ˙thal˘inni Syno˘»us369121518212427303336394245Bps C III 30Biskupsskjalasafn, ﬁjó›skjalasafni Íslands, Reykjavík1842–43, pappír, um 275 blö›, 34,5x21,8 sm, bl. 69r, ekki öll bla›sí›an og smækka› (93%)Bréfabók biskups82.Bréfabók Steingríms Jónssonar (1769–1845) biskups í Laugarnesi á Seltjarnarnesi frá 1842–43. Handriti› er í arkarbroti (folio).S‡nishorni› er úr bréfum frá 1842 til Brynjólfs Árnasonar (1777–1852) prests í Langholti í Me›allandi og Ásmundar Jónssonar(1808–80) prófasts í Odda á Rangárvöllum og um hrí› dómkirkjuprests í Reykjavík. Skriftin er sí›fljótaskrift nema hva› nöfnog latnesk or› eru skrifu› me› snarhönd svo og spássíugreinar um vi›takendur bréfanna.TilSira BrinjólfsArna˙onarí Lángholtid(ato) 30 A»ug(»u˙ti)TilPrófasts SiraAsm»undarJohnsení OddaS(ama) D(ato)2519: ekki er ljóst hva›a stafur er fyrir aftan töluna.15632: ekki er ljóst hva›a stafur er fyrir aftan töluna.32–33til Ut˙ol»u í Sókn»um ﬂeirra: skrifa› ofan í eitthva› sem hefur veri› skafi› út.172

Page 173

Page 174

K(aupmanna)h(öfn) 8. Mai 1856.Gó›i vin,Hva› feginn sem eg vildi, ﬂá get eg ekkert gert útúr brèfi ﬂín»u. Fèlagi›á ekkert til nú sem stendur, og getur ekki einusinni borga› ﬂa› semá er falli› fyrir pappír *etc<etera>. ﬁessvegna ﬂurf»um vi› einmitt a› fá*Grammatíkina til a› spara *Honorar, ﬂví allt ver›ur a› gera til a›koma sem mestu út og fá menn í fèlagi›. Á hinn bóginn á eg endi-lega a› senda Jóni ﬁorkelssyni nokku› sem hann ba› mig »um, og núfer seinasta skip ﬂann 12. ﬂ(essa) m(ána›ar), en eg hefi láti› ﬂetta dragast hva›eg gat, til ﬂess a› komast sem minnst í bága. ﬁú ver›ur ﬂví a›hafa einhver rá› til a› hjálpa uppá sakirnar, og ﬂa› núna strax;eg segi ﬂèr satt, a› eg skyldi ekki kvelja ﬂig ef eg væri ekki neyddurtil, en hèr dau›liggur mèr á.ﬂinnJónSigur›sson.KG 32 nr 228Safn Konrá›s Gíslasonar, Árnasafni, Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræ›um, Reykjavík8. maí 1856, pappír, 2 blö›, 27,8x21,6 sm, bl. 1r, ekki öll bla›sí›an83.KG 32 er íslenskt bréfasafn Konrá›s Gíslasonar (1808–91) prófessors í Kaupmannahöfn. Bréfasafni› geymir 456 bréf frá Ís-lendingum skrifu› Konrá›i á langri starfsævi. Safni› er bundi› inn í 29 hefti sem eru geymd í tveimur öskjum. S‡nishorni› erbréf nr. 228 sem Jón Sigur›sson (1811–79) fræ›ima›ur og alﬂingisma›ur í Kaupmannahöfn skrifa›i honum. Blö›in eru í arkar-broti (folio). Jón hefur skrifa› á bréfi› á eina sí›u tvinnsins, broti› svo blö›in saman og skrifa› nafn og heimilisfang vi›takandautan á samanbrotinn pappírinn sem hefur ﬂá liti› út eins og umslag (utanáskriftin er núna á bl. 2v). Skriftin er snarhönd. Bréfi›var á›ur var›veitt me› ö›rum gögnum Konrá›s í Árnasafni í Kaupmannahöfn.3691215181748etc(etera) = ‘og svo framvegis’.9Grammatíkina: hér er sennilega átt vi› bók Konrá›s Oldnordisk Formlære sem kom út íKaupmannahöfn sama ár í ritrö›inni Nordiske Oldskrifter udgivne af det nordiske Literatur-Samfund (23ja bindi).9Honorar = ‘ritlaun’.

Page 175

Page 176

9Saga fráFFjjaallllaa-ÉÉÌÌvviinn˘˘ii, AArrnnee˙˙ii, AAbb=-rraahhaamm ok HHyyrrttii.-1. vpphaƒÉÌvin˘ar.ÉÌvin˘ú var son bón˘a eins i Arnesﬂingi er Jón hétSu›ur í Flóa, Sagt hefir og veri› a› hann byggi á ﬂeim bæ erá Hli› heítir í Hrunamannareppí, Jón var kvonga›r, hétMarg®èt Kona hanns – ei eru nefn˘ πnnr bπrn ﬂeira en Jón og E‡=-vind® – bjó Jón ˙á í Skipholti og kalla›r gíl˘ur bón˘i, hanns Son varGrím® Stú˘ent er ﬂar bjó eptir fπ˘»ur ˙inn, var› hann áttræ›urog ˘ó eptir mi›ja 19˘u πl˘ – /a/. Eyvind® ól˙t upp á bæ ﬂeím er álæk heítir í Hraunger›is reppi, hann var ˙nemma brá› gjπrren hel˘ur blen˘inn í Skapi – ﬂa› er almenn Sπgn a› fπru=-kona eín frá Eyra®bakka, gí˙ti a› Læk og mi˙sti ﬂar o˙t úrPoka ˙ínum, gram˘izt henni Ska›inn og kva› E‡vind ﬂvi-val˘a mun˘i, ﬂrætti hann fyrir ﬂa›, mælti hún ﬂá me› for˙i-miklu: „Vil˝ir ﬂú E‡vind® gánga vi› ost stuldínum skal ﬂèr a›„ πngu grandi ver›a, ella mantú nokkurshátta® óheíll afb‡›a!”Sló˙t ﬂá í or›ahnippíngar me› ﬂeim, ﬂví Eyvind® ljet eí ˙ittmínna og ﬂrættí har›lega, beí˘˘i ﬂá Kerlínng honum óbæna,og mælti: „Hè›an aƒ ˙kaltu E‡vin˘ú! al˘rej ó˙telan˘i ver›a!”-kom ﬂá mó›ir E‡vínda® a›, og he‡r›i ályktunar or› Kérlíngar,ﬂví ˙agt er hún byggi ﬂá me› Sonum ˙ínum; og fyrir ﬂví a›hún vi˙si Kérlingu me˙ta Svark og Skapvarg af e›li, og ﬂvínornalega í óbæn ˙inní, ﬂá bei˘˘i hun Kerlíngu a› leggjaa/. Eptir Sπgu Egge®ts pre˙ts Bja®nasona® lan˘læknis3691215182124Lbs 534 1 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1862, pappír, 34 blö›, 21,0x17,2 sm, bl. 5r84.Tvær sögur me› hendi Gísla Konrá›ssonar (1787–1877) sagnaritara í Skagafir›i og Flatey á Brei›afir›i. Handrit Gísla er bundi›me› ﬂjó›sagna- og ævint‡rauppskriftum fjögurra annarra safnenda (Lbs 534 2–5 4to), alls 210 blö›. Bókin í heild er hluti (7.bindi) af ﬂjó›sagnasafni Jóns Árnasonar (1819–88) bókavar›ar og ﬂjó›sagnasafnara í Reykjavík (Lbs 528–538 4to). S‡nishorn-i› er úr Sögu frá Fjalla-Eyvindi, Arnesi, Abraham og Hirti, en auk hennar er Saga frá Árum-Kára í handritshluta Gísla. Fjalla-Eyvindur Jónsson (1714–um 1782) var ﬂekktur útileguma›ur á sinni tí›. Arnes Pálsson (1719–1805) af Kjalarnesi, AbrahamSveinsson (um 1730–93) frá Skinnﬂúfu í Haukadal og Hjörtur Indri›ason úr Árnesﬂingi voru einnig útilegumenn. Skriftin ersí›fljótaskrift nema hva› nöfn eru me› snarhönd sem og or›in í 1., 4. og 5. línu og beinar tilvitnanir lag›ar í munn sögupersón-anna. Gula fyrirsögnin vir›ist hins vegar vera blanda kansellíbrotaskriftar og sprettskriftar (e›a snarhandar).176

Page 177

Page 178

Tilraun a› vita kvurt sá sjúk[i]kjemst á fætu® aptu® e›a ekkiTak flesk og gnú˘u ﬂví um ilja®hinns sjúka gjef sí›ann hundiﬂínum og ef hann jetu® be® ﬂa›til a› bati e® firi® dirum.–A› láta kvurn hund elta sigGjef hñnum mat ﬂann sem ata›u® e® í *sveita ﬂínum sveita–= Const =–a˘ gjñra aungul sinn fiskinnTak *hylgxs ertu® eggiakuit® ogníann sau›a tólk hno›a velsaman maka aungulinn oc munn[tu]fiskinn.A› Einginnhundu® gjelti a˘ ﬂje®.ber á ﬂje® *Gsxlysg me› róthenna® og *vltgæmmys or alsvñrt[um]36912151821Lbs 2789 8voLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1830–40 & um 1860–70, pappír, 47 blö›, 17,1x10,7 sm, bl. 34v–35r, smækka› (91%)85.Samtíningur um letur, krossa, innsigli, grös, málrúnir, rúnir o.fl. Handriti› er skrifa› í tveimur atrennum og eru 21.–22. og 39.–47. bl. eldri en hin, sennilega skrifu› um 1830–40. S‡nishorni› er líklega skrifa› um 1860–70 og fjallar um galdra. Skrifarinnnotar bæ›i villuletur sem er fremur au›rá›i› og einhvers konar rúnaletur sem hann kallar skræling, en ﬂa› reyndist erfi›ara vi›-fangs jafnvel ﬂótt lausnin sé gefin upp a› hluta til á sí›ari bla›sí›unni í opnuninni. Í s‡nishorninu eru einnig nokkur skemmtilegdæmi um málfar (og stafsetningu) sem hafa sést sjaldan á prenti og heyrast varla lengur. Skriftin er snarhönd.h»undi (:einlitum:) sem ﬂú hefu®sjálfu® drepi› ber ﬂetta› á ﬂje®oc mun duga›a› ná ást»um kv(enna)Tak gall ú® ref ﬂurka ﬂa› vi›vind. og \gef÷ henni inn í V(atni)a› hafa sigu® í málumvı› óvinsinn ———tak auga u® hálfdaudum sel ograu›maga skjñld og *dcs x olcsymbls kötslkcmbl og haf hljóttum mál *olgg ———————ﬁennann staf skaltu hafa vi›fi®i®brjósti vi› sjosótt *o ) D O ( oSkrælíngu®a b c ˘ e f g h í k l m n ó p rs t u ﬂ æ ö/ Gjñr stafi ﬂessa á bak *kcrglﬂeim er ﬂú vilt láta *olﬂzlmm festast vi›, me›*Diﬂbl af olmynn tlcmbxsilm ﬂa›eru hrossa stafir bundnir++3691215189sveita: sennilega hefur veri› reynt a›ﬂurrka ﬂetta or› út.12hylgxs = kuita®.18Gsxlysg = Graiurt (= fjandafæla).19vltgæmmys = vigtönnu®.10–11dcs x olcs ymbls kötslkcmbl = be® a ﬂie® undi®hægrihendi.12olgg = ﬂitt.14Hér reynt a› líkja eftir ﬂeim táknum sem eru íhægra megin í línunni.19kcrgl = hesti.20olﬂzlmm = ﬂiofinn.21Diﬂbl af olmynn tlcmbxsilm = Blodi af ﬂinummgiendarlin (= giendarlim).178etc(etera)

Page 179

Page 180

fljóti ifir Smí›isgripinn, lát ﬂar ˙amanvi› eína Skeí˘ af Velmøludu Frans-Salti, ˙íó› ˙í›an hægt, en aldreí me›˙tórri Su›u ﬂartil ﬂú ˙ér a› vel hvítn-ar ofan, ˙nú ˙í›an vi›, og lát alltí›fljóta ifir en ﬂá fir˙t hefir ˙o›i› upp,˙kal láta hálfa Skeı› af vel møldumlifrau›um Vín˙teíni døn˙kum, hrærnocku› í, oglát hægt ˙jó›a ˙o lengi ﬂúvillt, ﬂartil or›i› er drifhvítt, ﬂví˙kjærara ver˘r, ˙em lengr er ˙o˘i›, lát˙o kólna og tak ˙trags úr Pønnunnibur˙ta ˙í›an Smí›ısgripinn me˘ ﬂéttum36912Lbs 2565 8voLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1804 & um 1850–1900, pappír, 75 blö›, 10,9x8,4 sm, bl. 24v–25r86.Kver um rúnir, letur, me›fer› málma, lækningar, ‡msar kreddur, skinnaverkun o.fl. Handriti› er í tólfbla›abroti (12mo) og erskrifa› í tveimur atrennum. 24.–29. bl. eru yngri en hin, en megni› af handritinu er skrifa› um 1804. S‡nishorni› er skrifa› ásí›ari hluta 19. aldar og fjallar um a› kokka silfur og látún og hefst svo: „Tak so miki› af hreinu vatni a›“. Skriftin er snarhönd.KrafBur˙ta, og Engel˙kri Krít, Pól-era ˙í›an me˘ vel ˙léttu Stáli, og ˘ífﬂví jafnframt í varmt Sápuvatnaf grænni Sápu, og ﬂurka afme˘ mjúkum Grápappír.–A› ˙jóda Gull og Silfr ˙o ﬂad hafı˙inn rètta Lit.–Tak Vín˙teín ˙teíttan, hell ﬂaráHlandvatni, og ˙jód ˙o út.a› búa til knífa ogønnr Egg-járn ˙o á Jarn bíti.–Tak gott Stál, og ﬂar eptir Regn--orma, bú til af ﬂeím Vatn, og vøkva180

Page 181

Page 182

225gamni sje® í skálanum, og skildi hún ue®ame› ñllu óh®ædd, en e® ﬂæ® voru ﬂetta a› tala,hey®dist anna› hljó›i›, og svo mjñg aumkuna®-legt, ﬂá stó›st mæ®in ekki lengu® og hljópofan, og sem hún kemu® móts vi› Skálady®n-a®, sje® hún bró›i® sinn dau›ann, vi› skála-ﬂ®öskuldinn, en bló›tjö®nin ﬂa® hjá í göngun-um, Leita® hún ﬂá til dy®a en ni›amy®ku®va® úti, og fe® hún eitthva› í my®k®inu,ﬂa®til ve®du® fy®i® henni kofi einn, ﬂa›va® hesthús Bja®na®, ﬂa® hleipu® hún innog t®e›u® sje® uppá bita í húsinu og lyggu®ﬂa® milli heims og helju, A› lítilli stundu li›inni kemu® Björn, og lætu® g®eipa® sópaum gólfi› allt og stallinn, en finnu® ekkiog fe® vi› svobúi› út aptu®, T®eistıst hún ﬂáeigi a› haldast lengu® vi› ﬂa® og hleipu®ofani h®auni›, og felu® sig ﬂa® í h®aungjótueinni, Sje® hún ﬂá a› ljós e® bori› f®á bæn-um, og ofana› húsinu sem hún va® í, Litlu sí›a®ve®du® hún ﬂess vör a› hunda® 2 koma ágjótu ba®minn ﬂa®sem hún lá ni›®i í en ekkihöfdu ﬂei® neitt ve›u® af henni og námuﬂa® eigi sta›a®, Sk®ei› hún ﬂá ú® *fylgnsisínu og komst um nóttina a› bæ ﬂeim e® á3691215182124Lbs 4452 4toLandsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, ReykjavíkUm 1850–1900, pappír, 120 blö›, 20,4x16,5 sm, bl. 113r87.Syrpa me› hendi Árna Halldórs Hannessonar (1843–1901) fræ›imanns í Sta›arsveit og Reykjavík. Í handritinu ægir saman efniaf ólíku tagi, en ﬂar er me›al annars a› finna rímur, huta úr Gylfaginningu, rúnir, galdrastafi og um galdra, náttúrusögur, leturog náttúrufræ›i. Anna› hvort hefur t‡nst aftan af handritinu og hefur ﬂá annar ma›ur skrifa› upp aftur eitthva› af ﬂví sem glat-a›ist e›a bætt hefur veri› vi› ﬂa›. S‡nishorni› er úr Sögunni af Axlar-Birni og er me› hendi ﬂess sem skrifa›i vi›bótina. Auksögunnar eru í vi›bótinni stuttir ﬂættir o.fl. Axlar-Björn Pétursson (um 1555–1596) bjó á Öxl í Brei›uvík og var dæmdur áLaugarbrekkuﬂingi fyrir a› hafa myrt 9 menn. Skriftin er snarhönd.18224fylgnsi = fylgsni.

Page 183

Page 184

Page 185

Árni Bö›varsson. 1974. Handritalestur og gotneskt letur. I›unn, Reykjavík.Bandle, Oskar (a›alritstj.), Kurt Braunmüller, Ernst Håkon Jahr, Allan Karker, Hans-Peter Naumann, Ulf Telemann (ritstj.).Lennart Elmevik, Gun Widmark (a›sto›arritstj.). 2002. The Nordic Languages. An International Handbook of the Historyof the North Germanic Languages. I. Walter de Gruyter, Berlin – New York.Bischoff, Bernard. 1990. Latin Palaeography. Antiquity & the Middle Ages. ﬁ‡›.: Dáibhí Ó Cróinín & David Ganz. Í samvinnuvi› The Medieval Academy of Ireland. Cambridge University Press, Cambridge. [Ensk ﬂ‡›ing á Bernard Bischoff. 1986.Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen Mittelalters. 2. überarbeitete Auflage [1. útg. 1979].Grundlagen der Germanistik 24. Erich Schmidt Verlag, Berlin.]Björn K. ﬁórólfsson. 1950. Nokkur or› um íslenzkt skrifletur. Landsbókasafn Íslands. Árbók 1948–1949. V.–VI. ár, bls. 116–152. Reykjavík. [Endurpr.: Björn K. ﬁórólfsson. 2004. Nokkur or› um íslenzkt skrifletur. Sérútgáfa. [Útg.: Ögmundur Helga-son.] Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn, Reykjavík.]Brown, Michelle P. 1993. A Guide to Western Historical Scripts from Antiquity to 1600. [2. útg., 1. útg. 1990.] The British Libra-ry, London.Buergel, Heinrich K. H. 1904. Konungsannáll. “Annales Islandorum Regii”. Beschreibung der handschrift, laut- undformenlehre, als einleitung zu einem diplomatarischen abdruck des Cod. reg. 2087, 4to, Gamle samling der kgl. bibliotekzu Kopenhagen. München.Buergel Goodwin, H. (útg.). 1906. Konungs annáll. “Annales Islandorum Regii”. Isländska handskriften n:o 2087 4:to i dengamla samlingen på det stora kungliga biblioteket i Köpenhamn. I diplomatariskt avtryck utgiven. Uppsala.Corpus Codicum Islandicorum Medii Aevi I–XX. Munksgaard, Copenhagen, 1930–1956.Derolez, Albert. 2003. The Palaeography of Gothic Manuscript Books. From the Twelfth to the Early Sixteenth Century. Cam-bridge University Press, Cambridge.Early Icelandic Manuscripts in Facsimile I–XX. Rosenkilde og Bagger, Copenhagen, 1958–1993.Frosti F. Jóhannsson (ritstj.). 1989. Munnmenntir og bókmenning. Íslensk ﬂjó›menning VI. Bókaútgáfan ﬁjó›saga, Reykjavík.Gu›var›ur Már Gunnlaugsson. 2001. Handrit og skrift. Alfræ›i íslenskrar tungu. Íslenskt margmi›lunarefni fyrir heimili ogskóla. Ritstj. ﬁórunn Blöndal og Heimir Pálsson. Námsgagnastofnun, [án heimilisfangs].Gu›var›ur Már Gunnlaugsson. 2002. Skrift. Handritin. Ritger›ir um íslensk mi›aldahandrit, sögu ﬂeirra og áhrif, bls. 62–71.Ritstj. Gísli Sigur›sson og Vésteinn Ólason. Ritrö› ﬁjó›menningarhúss 2. Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, Reykjavík. Gu›var›ur Már Gunnlaugsson. 2005. Manuscripts and Palaeography. Rory McTurk (ritstj.): A Companion to Old Norse-Icelan-dic Literature and Culture, bls. 245–264. Blackwell Publishing, Malden – Oxford – Carlton.Hagland, Jan Ragnar. 1983. Til spørsmåletom språkforma i sira Teits handskrift av Sauebrevet frå 1298. Arkiv för nordisk filo-logi 98:176–193.Haugen, Odd Einar. 2002. The development of Latin script I: in Norway. Oskar Bandle et al 2002:824–832.Haugen, Odd Einar. 2004. Paleografi. Handbok i norrøn filologi, bls. 175–214. Ritstj. Odd Einar Haugen. Fagbokforlaget, Ber-gen.Holm-Olsen, Ludvig. 1990. Med fjærpenn og pergament. Vår skriftkultur i middelalderen. J. W. Cappelens Forlag a/s, [ánheimilisfangs].Hreinn Benediktsson (útg.). 1965. Early Icelandic Script as Illustrated in Vernacular Texts from the Twelfth and ThirteenthCenturies. Íslenzk handrit. Icelandic Manuscripts. Series in folio II. The Manuscript Institute of Iceland, Reykjavík.Hreinn Benediktsson (útg.). 1972. The First Grammatical Treatise. Introduction, Text, Notes, Translation, Vocabulary, Facsimi-les. University of Iceland Publications in Linguistics 1. Institute of Nordic Linguistics, Reykjavík.Islandske originaldiplomer indtil 1450. Faksimiler. [Útg. Stefnán Karlsson.] Editiones Arnamagnæanæ. Supplementum 1.Munksgaard, København, 1963.Íslenzk handrit. Icelandic Manuscripts. Handritastofnun Íslands / Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, Reykjavík, 1956–.Íslensk mi›aldahandrit. Manuscripta Islandica Medii Aevi. Lögberg – Edda - mi›lun og útgáfa, Reykjavík, 1981–.Johansson Karl G. 1997. Studier i Codex Wormianus. Skrifttradition och avskriftsverksamhet vid ett isländskt skriptorium under1300-talet. Acta Universitatis Gothoburgensis, Göteborg.Jón Helgason. 1958. Handritaspjall. Mál og menning, Reykjavík.Jónas Kristjánsson. 1970. Handritin og fornsögurnar. Bókaforlagi› Saga, Reykjavík.Jónas Kristjánsson. 1993. Handritaspegill. Hi› íslenska bókmenntafélag, Reykjavík.Karl Ó. Ólafsson. 2006. „ﬁrír fe›gar hafa skrifa› bók ﬂessa...“ Um ﬂrjár rithendur í AM 510 4to og fleiri handritum. Ritger› tilMA-prófs í íslenskum fræ›um. Hugvísindadeild Háskóla Íslands.Kristjana Kristjánsdóttir og Már Jónsson. 2001. Skjalalestur. S‡nishorn ritheimilda. Brá›abirg›aútgáfa. ﬁjó›skjalasafn Íslands,Reykjavík.HEIMILDIR185

Page 186

186Kroman, Erik. 1975. Skriftens historie i Danmark fra reformationen til nutiden. 4. útg. Dansk historisk fællesforening. Special-trykkeriet Viborg A/S, Viborg.de Leeuw van Weenen, Andrea (útg.). 1993. The Icelandic Homily Book. Perg. 15 4to in the Royal Library, Stockholm. Íslenskhandrit. Icelandic Manuscripts. Series in Quarto III. Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, Reykjavík.de Leeuw van Weenen, Andrea. 2000. A grammar of Mö›ruvallabók. Research School CNWS 85. School of Asian, African,and Amerindian Studies, Universiteit Leiden, Leiden.Lindblad, Gustaf. 1952. Det isländska accenttecknet. En historisk-ortografisk studie. Lundastudier i nordisk språkvetenskap 8.Gleerup, Lund.Lindblad, Gustaf. 1954. Studier i Codex regius av Äldre Eddan. Lundastudier i nordisk språkvetenskap 10. Gleerup, Lund.Manuscripta Islandica I–VII. Munksgaard, Copenhagen, 1954–1966.Manucripta Nordica. I–. C. A. Reitzel, Copenhagen, 2000–.Mårtensson, Lasse. 2007. AM 557 4to. Studier i en isländsk samlingshandskrift från 1400-talet. Institutionen för nordiska språk,Uppsala Universitet, Uppsala.Ólafur Halldórsson. 1966. Helgafellsbækur fornar. Studia Islandica. Íslenzk fræ›i 24. Heimspekideild Háskóla Íslands og Bóka-útgáfa Menningarsjó›s, Reykjavík.Ólafur Halldórsson. 1989. Skrifa›ar bækur. Frosti F. Jóhannsson 1989:57–89.Ólafur Halldórsson. 1990. Grettisfærsla. Safn ritger›a eftir Ólaf Halldórsson gefi› út á sjötugsafmæli hans 18. apríl 1990. Stofn-un Árna Magnússonar, Reykjavík.Palæografisk Atlas. Oldnorsk-islandsk afdeling. [Útg. Kr. Kålund.] Kommissionen for det Arnamagnæanske Legat. København– Kristiania, 1905. Palæografisk Atlas. Ny serie. Oldnorsk-islandske skriftprøver c. 1300-1700. Útg. Kr. Kålund. Carlsbergsfondet. København –Kristiania, 1907.Ordbog over det norrøne prosasprog. A Dictionary of Old Norse Prose. Registre. Indices. Den arnamagnæanske kommission,København, 1989.Seip, Didrik Arup. 1954. Palæografi B. Norge og Island. Johs. Brøndum-Nielsen (ritstj.): Nordisk kultur XXVII B. Aschehoug,Stockholm, Oslo & København.Spehr, Harald. 1929. Der ursprung der isländischen schrift und ihre weiterbildung bis zur mitte des 13. jahrhunderts. Max Nie-meyer, Halle (Saale).Stefán Karlsson (útg.). 1963. Islandske originaldiplomer indtil 1450. Tekst. Editiones Arnamagnæanæ. Series A, vol. 7. Munks-gaard, København.Stefán Karlsson. 1982. Uppruni og ferill Helgasta›abókar. Selma Jónsdóttir, Stefán Karlsson og Sverrir Tómasson (útg.): Helga-sta›abók. Nikulás saga. Perg. 4to nr. 16 Konungsbókhlö›u í Stokkhólmi, bls. 42–89. Íslensk mi›aldahandrit. ManuscriptaIslandica medii aevi II. Lögberg bókaforlag, Sverrir Kristinsson, Reykjavík.Stefán Karlsson. 1989. Tungan. Frosti F. Jóhannsson 1989:1–54. [Endurpr.: Stefán Karlsson 2000:19–74.]Stefán Karlsson. 1997. Skrifarar ﬁorláks biskups Skúlasonar. Sölvi Sveinsson (ritstj.): Skæ›agrös. Skrif til hei›urs SigurjóniBjörnssyni sjötugum 25. nóvember 1996, bls. 175–200. Hi› íslenska bókmenntafélag, Reykjavík. [Endurpr.: Stefán Karls-son 2000:383–402.]Stefán Karlsson. 1998. Íslensk bókager› á mi›öldum. Íslenska söguﬂingi› 28.–31.maí 1997. Rá›stefnurit I, bls. 281–295. Há-skóli Íslands, Reykjavík. [Endurpr.: Stefán Karlsson 2000:225–241.]Stefán Karlsson. 1999. The Localisation and Dating of Medieval Icelandic Manuscripts. Saga-Book XXV:138–158.Stefán Karlsson. 2000. Stafkrókar. Safn ritger›a eftir Stefán Karlsson gefi› út í tilefni af sjötugsafmæli hans 2. desember 1998.Ritstj. Gu›var›ur Már Gunnlaugsson. Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi. Rit 49. Reykjavík.Stefán Karlsson. 2002. The development of Latin script II: in Iceland. Oskar Bandle et al 2002:832–840.Sveinbjörn Rafnsson. 1980. Skrift, skjöl og skjalasöfn. Ágrip af skjalfræ›i. Ritsafn Sagnfræ›istofnunar 2. Sagnfræ›istofnun Há-skóla Íslands, Reykjavík.Svensson, Lars. 1974. Nordisk paleografi. Handbok med transkriberade och kommenterade skriftprov. Lundastudier i nordiskspråkvetenskap A 28. Studentlitteratur, Lund.Svensson, Lars. 1993. Palaeography. Phillip Pulsiano (ritstj.): Medieval Scandinavia. An Encyclopedia, bls. 491–496. GarlandPublishing, New York – London.

Page 187

AM dipl isl fasc LI 24 60AM dipl isl fasc LXVI 2 72AM dipl isl fasc LXVI 4 70–71AM dipl isl fasc LXVI 6 76AM dipl isl fasc LXXII 1 b 94AM dipl isl apogr 2010 5, 142–143KG 31 a 1 170KG 31 a 2 170KG 31 a 3 1 170–171KG 31 a 3 2 170KG 31 a 3 3 170KG 31 a 3 4 170KG 31 a 3 5 170KG 31 a 3 6 170KG 31 a 4 170KG 31 a 5 170KG 31 a 6 170KG 31 a 7 170KG 31 a 8 170KG 31 a 9 170KG 31 a 10 a 170KG 31 a 10 b 170KG 31 a 10 c 170KG 32 nr 1–456 174KG 32 nr 228 174–175Steph 35 1 166–167GKS 1005 fol (Flateyjarbók) 5, 6, 66, 68–69GKS 1157 fol (Konungsbók Grágásar) 34–35GKS 1812 I 4to 20, 28GKS 1812 II 4to 20, 28GKS 1812 III 4to 6, 20, 20–21GKS 1812 IV 4to 20–21, 28GKS 2365 4to (Konungsbók eddukvæ›a) 5,36–37GKS 3268 4to 50GKS 3269 a 4to 44, 52, 54GKS 3270 4to 50GKS 3377 8vo 114–115SÁM 1 (Skar›sbók postulasagna) 5, 62–63,64SÁM 2 56, 64Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn,Reykjavík:Lbs 31 a fol 164Lbs 31 b fol 164–165Lbs 192 fol 158–159Lbs 182 4to 162–163Lbs 347 4to 104Lbs 528 4to 176Lbs 529 4to 176Lbs 530 4to 176Lbs 531 4to 176Lbs 532 4to 176Lbs 533 4to 176Lbs 534 1 4to 176–177Lbs 534 2 4to 176Lbs 534 3 4to 176Lbs 534 4 4to 176Lbs 534 5 4to 176Lbs 535 4to 176Lbs 536 4to 176Lbs 537 4to 176Lbs 538 4to 176Lbs 677 4to 168–169Lbs 1927 4to 154–155HANDRITStofnun Árna Magnússonar á Íslandi, Reykja-vík:AM 113 a fol 126–127AM 113 b fol 126AM 122 a fol (Króksfjar›arbók) 56AM 132 fol (Mö›ruvallabók) 50–51AM 162 A β fol 44, 52, 54AM 162 A δ fol 42AM 162 Aηfol 80–81AM 162 Aθfol 30–31AM 162 C fol 76AM 162 E fol 42AM 219 fol 56, 64AM 220 I fol 50AM 220 VI fol 56AM 221 fol 46AM 227 fol 44, 52–53, 54AM 237 a fol 14–15AM 239 fol 56, 64AM 249 l fol 20AM 249 q V fol 108–109AM 315 d fol 5, 16–17AM 334 fol (Sta›arhólsbók Grágásar) 34AM 347 fol (Belgsdalsbók) 56, 64AM 350 fol (Skar›sbók Jónsbókar) 5, 56, 62,64–65AM 354 fol (Skálholtsbók yngri) 78AM 381 37 fol 106AM 127 4to 44, 52, 54AM 139 4to 68AM 156 4to 62, 98AM 158 a 4to (Hlí›arendabók) 78AM 160 4to 98AM 173 c 4to 50AM 173 d A 28 4to 100AM 173 d A 29 4to 98AM 173 d B 2 4to 98AM 173 d B 7 4to 98AM 234 4 4to 106AM 240 I 4to 106AM 240 II 4to 106–107AM 246 4to 118–119AM 249 c I 4to 102AM 249 c II 4to 102–103AM 249 c III 4to 102AM 249 c IV 4to 102AM 249 c V 4to 102AM 266 1 4to (Gufudalsgrallari) 82AM 273 III 4to 100AM 371 4to (Hauksbók) 44–45AM 383 I 4to 32–33AM 383 IV 4to 56, 64AM 416 a 4to 116–117AM 420 a 4to (Skálholtsannáll) 50AM 420 b 4to 60–61AM 445 b 4to (Gervi-Vatnshyrna, Melabók)72AM 445 c I 4to (Gervi-Vatnshyrna) 72AM 448 4to 136–137AM 510 4to 98AM 548 4to 104AM 556 a 4to 88–89AM 556 b 4to 88AM 557 4to 76–77AM 564 a 4to (Gervi-Vatnshyrna) 5, 72–73AM 567 VI β 4to 80AM 567 XXVI 4to 68AM 593 a 4to 84AM 593 b 4to 84–85AM 604 a 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 b 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 c 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 d 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 e 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 f 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 g 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98AM 604 h 4to (Sta›arhólsbók rímna) 98–99AM 622 4to 96–97AM 640 1 4to 86–87AM 642 a I δ 4to 50AM 653 a 4to 62AM 667 IX 4to 44, 52, 54AM 713 4to 98AM 722 1 4to 134AM 722 2 4to 134AM 722 3 4to 134–135AM 722 4 4to 134AM 732 a II 4to 112AM 732 a VII 4to 6AM 755 4to 124–125AM 996 4to 152–153AM 43 8vo 90–91AM 80 b 2 8vo 5, 6, 82–83AM 110 8vo 112–113AM 172 I 8vo 106AM 220 8vo 120–121AM 232 8vo 94–95AM 431 12mo 98AM dipl isl fasc I 1 80AM dipl isl fasc I 7 60AM dipl isl fasc II 4 60AM dipl isl fasc II 5 60AM dipl isl fasc II 8 58–59AM dipl isl fasc II 18 60AM dipl isl fasc III 1 58AM dipl isl fasc III 15 60AM dipl isl fasc IV 15 72AM dipl isl fasc V 2 72AM dipl isl fasc V 12 44, 52, 72AM dipl isl fasc VI 22 72AM dipl isl fasc VI 23 80AM dipl isl fasc VI 25 72AM dipl isl fasc VI 27 72AM dipl isl fasc VIII 16 76AM dipl isl fasc IX 31 78AM dipl isl fasc XI 8 78AM dipl isl fasc XI 12 78AM dipl isl fasc XI 18 78AM dipl isl fasc XI 21 78AM dipl isl fasc XII 10 76AM dipl isl fasc XII 11 78AM dipl isl fasc XII 16 76AM dipl isl fasc XII 17 78AM dipl isl fasc XII 18 78AM dipl isl fasc XII 19 78AM dipl isl fasc XII 27 78AM dipl isl fasc XII 28 78AM dipl isl fasc XIII 1 80AM dipl isl fasc XVI 17 80AM dipl isl fasc XVIII 26 68AM dipl isl fasc XXII 19 68AM dipl isl fasc XXVII 7 68AM dipl isl fasc XXVII 25 68AM dipl isl fasc XXVII 26 68AM dipl isl fasc XXXII 17 88AM dipl isl fasc LI 23 98187

Page 188

Lbs 2675 1 4to 104–105Lbs 2675 2 4to 104Lbs 4452 4to 182–183Lbs 2565 8vo 180–181Lbs 2789 8vo 6, 178–179Lbs frg 1 42Lbs frg 5 50Lbs frg 6 56, 64Lbs frg 29 10Lbs frg 82 (Kringla) 34Lbs dipl 3 72JS 337 4to 5, 128–129JS frg 5 56, 64JS frg 7 62JS frg 10 5, 6, 10–11ÍB 67 4to 150–151ÍB 190 4to 138–139ÍBR 87 4to 144–145ﬁjó›skjalasafn Íslands, Reykjavík:Bps A I fasc VI 21 92–93Bps A II 1 (Kirknamáldagar í Skálholts-bisk-upsdæmi) 110–111Bps A II 3 1 (Vilchins- og Gíslamáldagar)132–133Bps A II 3 2 (Vilchins- og Gíslamáldagar)132Bps A II 6 130Bps A II 7 130Bps A II 8 130Bps A II 9 (Vísitazíubók um Sunnlendinga-fjór›ung 1642–1670) 122–123, 130Bps A II 10 (Brynjólfs Sveinssonar Vísit-azíubók 1642–1663) 130–131Bps A IV 5 (Brjefabók Jóns biskups Vídalíns1712–1717) 146–147Bps B II 1 III 78Bps B II 1 IV 78Bps B II 1 V 72Bps B II 2 78Bps B II 3 1 (Bréfabók Jóns biskups Vil-hjálmssonar) 78–79Bps B II 3 2 (Bréfabók Jóns biskups Vil-hjálmssonar) 78Bps B III 1 (Máldagabók Ólafs biskupsHjaltasonar 1556–1569) 100–101Bps C III 30 (Bréfabók biskups) 172–173Skjalasafn amtmanns. AMTM II 68 B Bréf úrDalas‡slu til amtmanns 1758–1760.S‡slumannsbréf úr Dalas‡slu til ammanns1758–1760. Magnús s‡sluma›ur Ketils-son til amtmanns. Um flutning á ull 156–157Skjalasafn rentukammersins. Rtk II 1 3Manntali› 1703: Nor›ur-Múlas‡sla –Hnappadalss‡sla. Árness‡sla 140–141Skjalasafn rentukammersins. Rtk 42.9 IslJourn 7 nr 711 5, 160–161Skjalasöfn presta og prófasta. Reykholt.AA.2 skjöl var›andi sta› og kirkju. Reyk-holtsmáldagi frumrit (Reykjaholtsmál-dagi) 12–13, 110ﬁjskjs K 21 : Sta›arbakkaskjöl 1353 60ﬁjskjs ﬁingeyraklaustursbréf 1387 72ﬁjskjs ﬁingeyraklaustursbréf 1393 72ﬁjó›minjasafn Íslands, Reykjavík:ﬁjms 176 56, 64Landsskjalasavn Føroya, Tórshavn:Isl perg 33 1 4to 40Isl perg 33 2 4to 40–41Riksarkivet, Oslo:NRA norr frg 2 44NRA norr frg 60 A 44, 52NRA norr frg 62 44, 52, 54NRA dipl perg 1302 44NRA dipl no perg 5 44Den arnamagnæanske samling, Nordiskforskningsinstitut, Københavns Universi-tet, København:AM 20 b II fol 46AM 47 fol (Eirspennill) 46–47AM 61 fol 62AM 62 fol 80AM 66 fol (Hulda) 68AM 73 b fol (Bæjarbók á Rau›asandi) 56,64AM 81 a fol (Skálholtsbók yngsta) 80AM 226 fol 56, 64AM 229 I fol 44, 52, 54AM 229 II fol 50AM 233 a fol 56, 62, 64AM 238 VII fol 62AM 240 IV fol 44, 52, 54AM 240 V fol 50AM 242 fol (Wormsbók) 44, 52, 54–55AM 243 a fol 80AM 325 III β 4to 42AM 325 VIII 3 a 4to 56, 64AM 325 X 4to 56, 64AM 325 XI 2 b 4to 50AM 436 4to 148–149AM 519 a 4to 38–39AM 544 4to (Hauksbók) 44, 52, 54, 66AM 573 4to 50AM 595 a–b 4to 44, 52AM 617 4to 96AM 623 4to 48–49AM 645 I 4to 24–25AM 655 VIII 4to 20AM 655 XXIII 4to 26–27AM 657 a–b 4to 44, 52, 54AM 674 a 4to (Bókin d‡ra) 18–19AM 675 4to (Hauksbók) 44AM 680 a 1 4to 28AM 680 a 2 4to 28AM 696 IV 4to 96AM 702 4to 104AM 736 III 4to 98AM 194 8vo 66–67Det kongelige bibliotek, København:NKS 1265 II a fol (Skar›smessubók) 82NKS 1265 II c fol 80NKS 1824 b 4to 74–75Rigsarkivet, København:DRA dipl D 11 : Island 22 94Kungliga biblioteket, Stockholm:SKB Isl perg 1 fol 74SKB Isl perg 5 fol 5, 56–57, 64SKB Isl perg 7 fol 80SKB Isl perg 8 fol 50SKB Isl perg 12 III fol 96SKB Isl perg 6 4to 74SKB Isl perg 15 4to (Íslenska hómilíubókin)22–23SKB Isl perg 18 1 4to 42SKB Isl perg 18 2 4to 42SKB Isl perg 18 3 4to 42–43SKB Isl perg 16 4to (Helgasta›abók) 76SKB Isl perg 34 III 4to 56, 64Riksarkivet, Stockholm:Kammark cod frg Ps 24 44, 52, 54Trinity College, Dublin:TCD MS 1029 104Glötu› handrit:Harmónía fjögurra gamalla íslenskra annála148Vatnshyrna 2, 136Handritanöfn:Belgsdalsbók, sjá AM 347 folBergsbók, sjá SKB Isl perg 1 folBókin d‡ra, sjá AM 674 a 4toBréfabók biskups, sjá Bps C III 30Bréfabók Jóns biskups Vilhjálmssonar, sjáBps B II 3Brjefabók Jóns biskups Vídalíns 1712–1717, sjá Bps A IV 5Brynjólfs Sveinssonar Vísitazíubók 1642–1663, sjá Bps A II 10Bæjarbók á Rau›asandi, sjá AM 73 b folEirspennill, sjá AM 47 folFlateyjarbók, sjá GKS 1005 folGervi-Vatnshyrna, sjá AM 564 a 4to, AM445 b 4to og AM 445 c I 4toGraduale Gufudalense, sjá AM 266 1 4toGufudalsgrallari, sjá AM 266 1 4toHarmónía fjögurra gamalla íslenskra annála148Hauksbók, sjá AM 371 4to, AM 544 4to ogAM 675 4toHelgasta›abók, sjá SKB Isl perg 16 4toHlí›arendabók, sjá AM 158 a 4toHulda, sjá AM 66 folIclis, sjá ÍB 67 4toÍslenska hómilíubókin, sjá SKB Isl perg 154toKirknamáldagar í Skálholts-biskupsdæmi, sjáBps A II 1Kongsbókin, sjá Isl perg 33 1 4to og Isl perg33 2 4toKonungsbók eddukvæ›a, sjá GKS 2365 4toKonungsbók Grágásar, sjá GKS 1157 folKringla, sjá Lbs frg 82Króksfjar›arbók, sjá AM 122 a folMáldagabók Ólafs biskups Hjaltasonar1556–1569, sjá Bps B III 1Melabók, sjá AM 445 b 4toMissale Scardense, sjá NKS 1265 II a folMö›ruvallabók, sjá AM 132 folOrmsbók, sjá WormsbókReykjaholtsmáldagi, sjá Skjalasöfn prestaog prófasta. Reykholt. AA.2 skjöl var›-andi sta› og kirkju. ReykholtsmáldagifrumritSkar›sbók Jónsbókar, sjá AM 350 folSkar›sbók postulasagna, sjá SÁM 1Skar›smessubók, sjá NKS 1265 II a folSkálholtsannáll, sjá AM 420 a 4toSkálholtsbók yngri, sjá AM 354 folSkálholtsbók yngsta, sjá AM 81 a folSta›arhólsbók Grágásar, sjá AM 334 folSta›arhólsbók rímna, sjá AM 604 a–h 4toStjórn, sjá AM 227 folVatnshyrna 72, 136Vilchins- og Gíslamáldagar, sjá Bps A II 3Villa, sjá AM 655 XXIII 4toVísitazíubók um Sunnlendingafjór›ung1642–1670, sjá Bps A II 9Wormsbók, sjá AM 242 fol188