Return to flip book view

ve 2 sayi

ld kt Lis Mart 1 adolu Nadid nder Sequel Bilim MBABvaeLl tesi tesi ne 20h2az4irHio lGuBelnma ely Hasan Ki 2 S

Ekim 2023 Sayi 1 Bal ve tesi Kayseri Nuh Mehmet Bald kt Anadolu Lisesi NMBAL Adina mtiyaz Sahibi Mehmet YAAR Okul M d r Genel Yayin Y netmeni Menduh AYYILDIZ Okul M d r Yrd Yayin Koordinat r Fatma PEKER TDE retmeni Yayin Danimani Nehir Naz MEK Efe BAH EBAI Mina KAPLAN Naz Bige T RKOLU Fatma Asude COKUN Yayin Kurulu renciler Hasibe Deniz MUTLU Zeynep Dilara KO Zeynep Naz ANVER Nehir Naz MEK Hasan Efe ENER Gazi Arda ZMEN Rasim KURT layda Berre ARIKAN Janset Beyza TANBAY Efe BAH EBAI Fatma Asude COKUN Mina KAPLAN Mehmet ZKARA Ecrin EKER Grafik Tasarim Nadide AKBUDAK Hasan Efe ENER nder ALG L izer Nadide AKBUDAK E Dergi Web Yayin nder ALG L Hasan H seyin TOKG N L Bal ve tesi dergisi Nuh Mehmet Bald kt Anadolu Lisesi rencileri tarafindan hazirlanmitir Dergideki yazilardan yazarlar sorumludur T m haklari saklidir

NDE 05 K RL K 08 SONSUZLUUN SONU 18 EDEBYATIMIZDA BU AYLAR 20 GELECEN DL 24 YEN TATLARA SEYAHAT 27 CESUR KIZ 30 BEYEFEND MUSTAFA KEMAL VE KADIN 35 ILIK 38 BR HATIRA YEL AM 44 KI NAMELER 49 BR BU UK ASIR SONRA DUYULAN SESSZ ILIK 52 KENDNDEN KA MAK 53 KIIN SEVNC 54 DYETSYEN MERVE APA LE SALIKLI BESLENME

EKLER 61 SNEMANIN EN RENKLS 67 ATOMOS 79 SON ISRARLAR 83 JACK LONDON IN DEV AYNASI 87 KA IIN SEVDASI YALAN OLUR 88 KRONK ERTELEME 91 BR AK HKAYES EROS VE PSYCHE 95 UNUTULMU R YADAK KELEBEK 100 UFUK TARHAN 102 DJTAL ETM ZERNE 104 GE RML ASFALT VE BETONLARLA SEL VE SU BASKINLARINI NLEME 107 DOAL AFET OKURYAZARLII VE DOAL AFET FARKINDALII 110 K RESEL ISINMA

Deerli Okurlarimiz Bu eitim retim yilinin son dergimizin ise ikinci sayisini sizlere sunmaktan mutluluk duyuyoruz kinci sayimizi hazirlarken st m zdeki acemilii atarak daha salam adimlarla ilerledik Bu sayimizda ncekinden farkli olmak zere edebi i erii daha y ksek bir sayi hazirladik Edebiyatimizdaki ou t re yer vermeye alitik Hikayelerle r portajlarla deneme yazilari ve biyografilerle i eriimizi zenginletirmeye gayret ettik Bunun yani sira bilimsel i erikli yazilarimiz ile de yolunuzu aydinlatmayi ama edindik Bu dergiyi hazirlama s recinde emei ge mi t m yazarlarimiza tasarim ekibimize Hasan Efe ENER Nadide AKBUDAK nder ALG L ve TDE retmenimiz Fatma PEKER e teekk rlerimi sunuyor ve iyi okumalar diliyorum Bir sonraki sayimizda bulumak zere haz Nehir Naz imek 11 D

K RL K K rl k Jos Saramago nun en nemli kitaplarindan biridir Jos Saramago nun 1998 Nobel Edebiyat d l almasina vesile olan romanidir ayni zamanda Eser d nya apinda milyonlarca kopya satmitir Romanda yazar k rleen insanlarin k n sonrasinda ise tekrar y kseliini anlatir Yazarin kitabi yazma hikayesi de ok ilgin tir Saramago bir g n kafede oturup sipariini beklerken Ya hepimiz bir anda k r olsak diye d nm ve bu eseri ortaya ikarmitir Kitap sayesinde kitabi bitirdikten sonra bile tek d nd m z eyin g zlerimiz olmasi ok manidardir Jos Saramago Kitabin balangicina bakacak olursak kapainda yazan Bakabiliyorsan g r G rebiliyorsan fark et Nasihatler Kitabi s z dikkatimizi eker Kitabi bu s z er evesinde yorumlamamiz ve okumamiz gerekir Air ilerleyen temposu kavranmasi ger ekten de zor olabilecek kimi metaforik g ndermeleri insan dikilari ndan sert bir istismar a uzanan kimi bunaltici b l mleri nedeniyle okunmasi zor yorumu alan roman bir kisim tarafindan bazi b l mleri nedeniyle irendirici bulunmutur Roman bilinmeyen bir tarihte bilinmeyen bir yerde tam olarak tanitilmayan karakterlerin birden beyaz felaket hastaliina yakalanan insanlari ve her eye ramen hastalanmayan bir kadinin hikayesini konu alir Kitap boyunca hastalia sahip karakterlerin arasinda dolaiyormuuz gibi anlatilir olaylar Yazar romani yazarken hi bir karaktere isim vermez nk onlar toplumun kendisini toplumun ger ekliini yansitir Kitap boyunca nokta ve virg l diinda hi bir noktalama iaretine denk gelmeyiz Yani anlayacainiz anlatim dili de olduk a muzip edir bu da okuyucuyu yazara balayan bir dier etkendir Yazar hi bir zaman fizyolojik bir k rl kten bahsetmemitir 5

Asil kastedilen toplumsal k rl kt r ama yazarimiz daha airane bir hava vermek i in buna beyaz k rl k demeyi tercih etmitir Kitapta aslinda toplumun yozlamiliina kari insanlarin kafalarini adeta kuma g md kleri ger eini eletirel bir ekilde anlatmitir K rl k bize toplumun i inde yer aldii d zenin bozukluunu anlatiyor Kitap i erisinde ge en Neden k r olduk Bilmiyorum belki bir g n nedenini reniriz Ne d nd m s yleyeyim mi sana S yle Bence biz k r olmadik biz zaten k rd k G ren k rler mi G rd halde g rmeyen k rler kesitiyle kitaptaki olay zetlenmitir diyebiliriz nk kitap boyunca karantinaya alinan k rlerin aslinda ger ek hayatta k r olduunu bilmeden yaayan k rlerden bir farki olmadiini sezinliyoruz Bilinmeyen ama ok hizli ekilde t m topluma bulaan bu k rl n sadece g z n z deil hog r y adaleti eitlii zg rl eitimi saygiyi yaama hakkini yardimlamayi nasil k rletirdiini reniyoruz Post apokaliptik duruma neden olan K rl k bir z m bulunmadik a insanlii tamamen etkileyecek bir salgin mi yoksa g ky z ne ok y ksee firlatilan en y ksek noktasina ulatiktan sonra askida kalmi gibi bir an duran yer ekimiyle ve Tanri nin kayiriciiliyla hemen sonra ka inilmaz olarak d meye balayan b ylelikle de beyaz s t denizi i inde k rl e d en insanlari z c yikici ve korkun karabasandan ikmasina neden olacak bir ok gibi ge ici mi s zleriyle yazar sosyal r menin ne kadar ileri gittiini ve etik anlayiimizi da bir o kadar kaybettiimizi g sterir Jose Saramago 1998 de Nobel d l aldiktan sonraki konumasinda Kayalarin yapisini incelemek i in baka bir gezegene ara lar g nderebilecek kapasitede olan izofren insanlik milyonlarca insanin a lik nedeniyle lmesinden f tursuzca bahsedebiliyor Mars a gitmek yani baindaki komuya gitmekten daha kolay g r n yor demitir Jose Saramago bu c mlelerinde dahi kitaptaki karakterler gibi k rlemeye balamadiimizi hepimizin k r olduunu k r olarak baktiimizi bakan ancak g remeyen insanlar olduumuzu ve bu d nyanin yozlatiinin farkina vardiini belirtmitir nsanin i y z ne dair ger eklikleri en iplak h liyle g zler n ne sermitir nsanlarin evresindeki insanlari umursamadan hayatlarina devam etmesini y neticilerin alianlarinin yaamlarini devletin insanlarin yaamlarini g rmezden gelmesini ve yaamlari deersizletirmesini eletirmitir yle ki bu eletirisine sa Bir Varmi Bir Yokmu kitabinda da deinmitir Fikirleri kiliseye ters d t i in yazar kilise tarafindan aforoz edilmi ve lkesini terk etmek durumunda kalmitir 6

T m roman boyunca bu hastalia baiiklii olan sadece bir karakter g r r z Bu kii ironik bir ekilde g z doktorunun karisidir Yazar bize asla neden bu kadinin k r olmadiini anlatmaz G zleri i imizde var olduunu d nd m z ama aslinda sadece g zetlenme baskisi altinda sergilediimiz erdemlere ger ekten sahip olduu i in mi yoksa sadece bu cehenneme bir ahidin olmasi i in mi k r olmadi Hi bir zaman bilemeyeceiz Ama zaten konu da bu deil Bilip bilmememiz hi bir eyi deitirmeyecektir Bu y zden yazar bu sorgulamayi bize birakir Bu kitap sadece bir kurgu yk s deil ayni zamanda insan psikolojisi toplum ve insan ilikileri zerine derinlemesine bir incelemedir Kitap kendimizi iyi insanlar olduumuz yalaniyla kandirmamamizi ve i imizdeki k t l k potansiyelinin farkina varip o potansiyeli dizginlemeye aliarak topluma uygun bir ekilde yaamamiz gerektiini retir Yazimi kitabin giriinde bulunan c mle ile bitirmek istiyorum Bakabiliyorsan g r G rebiliyorsan fark et Mehmet zkara 11 D 7

SONSUZLUUN SONU K t l n olmadii bir d nyada iyiliin varliini bilemeyiz Ayni ekilde varliin anlailmasi i in yokluun anlailmasi gerekir Matematikte ise bir eyin olmama durumunu sifir ile ifade ediyoruz Sifirin kefi de beraberinde bizi sonsuzluk kavramini anlamaya itti Matematikteki sonsuzluk bizim g nl k hayatta kullandiimiz sonsuzluk kavramindan biraz daha farkli aliiyor Soyut bir kavram olmasindan t r matematikteki sonsuzluk kavrami ile ilk kez karilaan birinin bazi neden sonu ilikilerini kurmakta g l k ekmesi yanlilar yapmasi gayet normal Hadi imdi bata bahsettiim gibi sonsuzluk kavramini daha yakindan tanimak i in hi lik kavrami ile tanialim H LN TA KENDS SIFIR Ne bilim ve matematii dev adimlarla ileri g t ren Antik Yunanlar ne de m hendislik alaninda iir a an Romalilar bo sepetteki elma sayisini ifade etme gerei duymadilar Romalilar sayilari I V X L C D ve M harflerini deiik ekillerde bir araya getirerek ifade ediyorlardi G rm olacainiz gibi sifiri ifade edebilecek herhangi bir sembolleri yoktu hatta sifir gibi hi lii temsil eden bir kavramlari dahi yoktu Matematiin temel talarindan olan sifirin icadi ve ilk kez kullanimi hakkinda hl bazi soru iaretleri olsa da genel kani sifirin Hintli matematik iler tarafindan bulunduu y n ndedir Hintli matematik iler sifiri shunya olarak adlandirmilardir Bu kelime Hint e de boluk veya hi lik anlamina geliyor Fakat bata dediim gibi farkli k lt rlerde sifirin icadi ile ilgili farkli kanilar vardir rnein bizim k lt r m zde sifirin mucidi Hrezm olarak bilinir Bu gizemli sayinin icadi sadece matematiksel hesaplamalari kolaylatirmakla kalmami ayni zamanda fizik m hendislik astronomi gibi pek ok alanda rol oynayarak g n m z biliminin olumasini salamitir Modern d nyamizin temelleri ironik bir ekilde hi lie dayanmaktadir 8

SIFIR LE YAPILAN LEMLER SORUNLU MU Sifirla toplama ve arpmakta anlailmayacak bir ey yoktur aksine gayet nettir 10 sayisinin 0 fazlasi yine 10 sayisina eittir 0 ile bir sayiyi arpmak ise her seferinde bize 0 cevabini verir rnein 0 x 7 0 olur ikarma ilemi de gayet basittir fakat sonucun negatif gelebileceini unutmamak gerekir rnein 7 0 7 iken 0 7 7 dir Asil sorunlar 0 ile b lmede ortaya ikar Elimizde 30 birim boyutunda bir tahta ubuun olduunu d nelim 5 eit par aya b ld m zde elimizde 6 adet e uzunlukta tahta par asi olacaktir Ardindan i ler dilar arpimi yaparak ifadeyi 30 5 x 6 eklinde yazip salamasini yapabiliriz Hadi imdi ayni mantii kullanarak 0 i 9 a b lmeyi deneyelim Bu ilemin yaniti olsun Yine i ler dilar yaparsak 0 9 x olur Bu durumda iki sayinin arpimi 0 ediyor ise en az birinin 0 olmasi gerekir Yani 0 sonucuna variriz Ve bu gayet anlailabilir bir sonu tur Fakat asil sorun bir sayiyi 0 ile b lmeye alitiimizda baliyor Duruma eklinde yaklatiimizda 0 x B 7 sonucuna buradan da 0 7 gibi temel aritmetik kurallarina uymayan bir sonu elde ediyoruz Bu durum da beraberinde b y k bir anlamsizlik da getirmi oluyor Bunun n ne ge ebilmek i in 7 0 gibi 0 a b l mler matematik iler tarafindan tanimsiz olarak kabul edilir Brahmaqupta nin izinden giden 12 y zyil Hint matematik isi Bhaskara 0 a b l nme zerine yaptii alimalarda bir sayinin sifir ile b l m durumda sonsuzluk kavrami ile karilaacaimizi ileri s rd Bunu basit e a iklamak gerekirse 7 yi 0 1 e b ld m zde 70 elde ederiz 0 01 e b ld m zde ise 700 sayisini elde ederiz Payda ne kadar k l r ise sonu da o kadar b y r Bu baki a isi ile baktiimizda bir sayiyi 0 gibi mutlak k kl kteki bir sayiya b ld m zde mutlak b y kl kteki bir cevap almamiz gerekir Bu d nceye uzaktan bakinca her ne kadar bize ne kadar mantikli gelse de beraberinde de bir sorun getiriyor 9

Burada g rm olduunuz eitlikleri 7 x 0 ve ayni zamanda 5 x 0 eklinde yazabiliriz Bu durumda ise x 0 in hem 5 e hem de 7 ye eit olmasini gerektir Bu da temel aritmetik kurallari er evesinde m mk n deildir Ve bu da yine bir sayinin 0 a b l m n tanimsiz yapar imdi g z m z 0 0 ifadesine evirelim 0 0 ifadesi c sayisina eit olsun ler dilar arpimi yaptiktan sonra elimizde 0 0 x c gibi bir ifade beliriyor Bu da 0 0 gibi bir ifadeye denktir Bunun sonucunda c sayisi etkisiz eleman olduundan c sayisi her sayiya eit olabilecei yargisina variyoruz Buradan matematik iler tarafindan 0 0 ifadesinin belirsiz olduu eklinde tanimlaniyor G rd n z zere 0 la ilem yaparken ok dikkatli olmamiz gerekiyor ZENON PARADOKSU Karimizda mehur Zenon Paradoksu bu s zde paradoksu anlamaya alimadan nce Zenon un kim olduu ile balayalim Bu paradoksun neden bir paradoks olmadii konusunda bize ok a yardim edecektir G n m zde talya nin Selerno ehrinin bulunduu b lgede bulunan Antik Elea ehri Pisagor ve Sokrat d nemleri arasinda k pr vazifesi g ren iki nemli filozofa ev sahiplii yapti Bu iki filozof Parmenides ve rencisi Zenon dan bakasi deildi Zenon karisindakinin fikrini kendisine nc l olarak aliyor ve mantik kurallari evresinde o fikrin sonucunun anlamsizlia mantiksizlia iktiini kanitlamaya aliiyordu Arg manlarini genel olarak paradoks olarak adlandiriliyordu nk arg manlari genellikle yaygin bilinen d ncelerin aksini ispatliyordu rnein A ve B noktalari arasi bir yol olsun lk olarak A ve B arasi yolun yarisini alalim Ardindan tekrar kalan yolun yarisini alalim Bu ileme devam ettiimizde 0 a yakin kesirler kadar hareket etmemiz gerekecektir ki bu da Zenon un g r ne g re mantiksizdir Eleali Zenon 10

Zenon un ikinci bir paradoksu ise Ail ile Kaplumbaa dir Bu paradokstaki Ail Akhilleus annesi su tanri asi babasi ise l ml bir kral olan en b y k sava i olarak kabul edilen yari bir tanridir Eer hareket ve hiz kavramin varliina az bu uk hakimseniz Ail ne kadar da geride olsa elbet bir s re sonra kaplumbaayi ge eceini biliyorsunuzdur Ama Zenon a g re Ail kaplumbaanin u andaki konumuna ulaana kadar kaplumbaa birka adim da olsa atmi olacaktir Ail o mesafeyi katedene kadar kaplumbaa her zaman o noktadan daha uzaa gitmi olacaktir Ail kaplumbaayi ge mek i in sinirli zamanda sinirsiz i yerine getirmek zorunda kalacaktir ki bu da Zenon a g re mantiksizdir G n m zde bu probleme farkli bilim dallarindan farkli z m yollari mevcuttur Gelin matematiksel z m ne bakalim MATEMATK Z M Hatirlayacak olursaniz problemimizde ilk olarak yolu yarisi yani sonrasinda katetmemiz gerekiyordu Yolun toplam uzunluuna S dersek bu durumu matematiksel olarak u ekilde modelleyebiliriz imdi ifademizin 2 katini aliyoruz 11

Bu ilem sonucunda yeni denklemimizde sa tarafta balangi ta S olarak adlandirdiimiz seriyi aynen g r yoruz Bu seri ile balangi ta S olarak adlandirdiimiz ifadeyi deitirebiliriz Sonucunda ifadesini elde ederiz Bu basit 1 dereceden denklemi zd m zde elimizde S 1 sonucu geliyor Buradan da balangi taki S dizimizin 1 e yakinsamakla kalmayip 1 e eit olduu sonucuna variyoruz ASAL SAYILAR SONSUZ MUDUR Bunun cevabinin evet olduunu geometrinin babasi olarak anilan skenderiyeli klid in kefi sayesinde biliyoruz Kendisi sonsuz sayida asal sayinin varliini kanitlayan ilk matematik idir Problemimize ilk olarak asal sayilarin sonlu olduunun varsayimini yaparak balayalim Listemizde sonlu sayida n kadar asal sayi olduunu d nelim P1 P2 P3 P4 P5 Pn t m asal sayilar olsun A P1 P2 P3 P4 Pn 1 Bu durumda karimiza iki adet nerme ikiyor Birincisi A asal sayi deil ise P1 P2 P3 P4 P5 Pn sayilarindan birisine b l nmeli Eer asal sayi ise dier asal sayilardan daha b y k bir asal sayi olmalidir Bu da balangi taki varsayimimiz ile elimektedir Bu durumda demek ki asal sayilar k mesi sonlu deildir rnein 2 1 3 asaldir 2 3 1 7 asaldir 2 3 5 1 31 asaldir 2 3 5 7 1 211 asaldir 2 3 5 7 11 1 2311 asaldir 2 3 5 7 11 13 1 30031 59 509 asal deildir 2 3 5 7 11 13 17 1 510511 19 97 277 asal deildir 2 3 5 7 11 13 17 19 1 9699691 347 27953 asal deil 2 3 5 7 11 13 17 19 23 1 223092871 317 703763 asal deil 2 3 5 7 11 13 17 19 23 29 1 6469693231 331 571 34231 asal deildir 2 3 5 7 11 13 17 19 23 29 31 1 200560490131 asaldir 12

DAVD HLBERT N SONSUZ ODALI OTEL David Hilbert tarafindan ortaya atilan bu paradoks insanin sonsuzluk hakkindaki yanli d ncelerini bir kez daha g zler n ne seriyor Bu d nce deneyimize ilk olarak u ekilde balayalim Sabah kalktiniz ve her zamanki sabah rutininizi yaparak David Hilbert in otelindeki iinize gitmek i in yola koyuldunuz Varir varmaz resepsiyondaki iinizin baina ge tiniz ve de ne g resiniz yeni bir misafir otelinizde konaklamak i in gelmi Misafirinizi geri evirmek istemiyorsunuz fakat otelinizin b t n odalarinin dolu olduunun da farkindasiniz Kara kara ne yapacainizi d n rken birden otelinizin oda sayisinin sinirsiz olduu akliniza geliyor ve u c mleleri sayikliyorsunuz i inizden Doru ya eer oteldeki her misafiri bir sonraki odaya ge meleri i in ikna edebilirsem 1 numarali oda misafirimiz i in boa ikacaktir 13

Sizi tebrik ederim Fakat imdi daha b y k bir sorunumuz var erisinde sonsuz sayida insanin bulunduu bir tur otob s yaklaiyor Eer bu insanlar i in otelimizde yer bulamazsak otelimiz sonsuz sayida para kaybedecek Ve bir kez daha o kivrak zekali beyninizi kullanarak u fikri ne s rd n z Eer misafirleri bulunduu oda numarasinin 2 nin kati numarali odalara tainmaya ikna edebilirsek ki ile arpilan bir sayi her zaman ift bir sayiya eittir bu durumda tek numarali sonsuz sayida oda bota kalacaktir Yani elimizdeki 5 numarali daire konaklayan misafirimiz artik 10 numarali dairede kalacaktir Ayni ekilde n numarali dairedeki misaferi ise 2n numarali daireye gidecektir Bu durumda yle bir tablo elde ediyoruz 14

Bu sorunun da stesinden geldiysek eer imdi ileri biraz daha karmaiklatiralim Otelimize sonsuz sayida yolcu barindiran sonsuz sayida tur otob s n n geldiini d nelim Tam da Daha neler diyerek ne yapacainizi d n rken sonsuz sayida asal sayinin var olduu akliniza gelir Ve misafirlerle dolu ilk otob s otelin kapisinin n ne yanati gelen ilk otob steki yolculari ilk asal sayi olan 2 nin kuvvetleri eklinde siralayip o numarali odalara yerletiriyorsunuz rnein ilk gelen otob s 2 2 2 2 eklinde sonraki otob s 3 n kuvvetleri eklinde bir sonraki otob s ise 5 in kuvvetleri eklinde siraliyorsunuz Yolcu Numarasi Otob s Numarasi 1 2 3 4 5 6 7 1 2 2 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 3 3 5 5 5 5 5 5 5 4 7 7 7 7 7 7 7 Sonsuzluun mekaniini anlamamiza yarayan bu d nce deneyinde fark ettiyseniz sorunlara hep doal sayilar k mesinden baktik Ya ileri biraz daha karmaiklatirarak k memizi rasyonel irrasyonel ya da sanal sayilari kapsayacak ekilde yeniden d zenlersek ne olur te bu durumda maalesef problemimizin z m doal sayilardaki z mlerimiz kadar basit olmuyor 15

CANTOR UN KURAMI HER SONSUZ BRBRNE ET MDR Alman matematik i Georg Cantor bizi sonsuzluk kavraminin farkli bir y n yle tanitirdi Dahasi bunu yaparken modern matematiin temellerini oluturdu Aslina bakarsaniz Cantor un oluturduu bu kuram basit ve ilkel bir sayma y nteminden farksizdir Cantor un bu kurami k meler zerine kuruludur rnein N 0 1 2 3 4 5 6 7 8 doal sayilar k mesidir Bir A k mesinin elemanlarinin hepsi B k mesinde de bulunuyorsa s B s A olmak artiyla A k mesi B k mesinin alt k mesidir A B eklinde g sterilir Yukarida bahsettiim tam sayilar k mesini iki adet alt k meye ayirabiliriz 0 2 4 6 8 10 12 ift doal sayilar k mesi T 1 3 5 7 9 11 13 tek doal sayilar k mesi Georg Cantor Ayrica T N dir iareti iki k menin birleimini g sterir Peki bu iki k menin eleman sayisi eit midir Cevap kisa ve net ekilde evettir Cantor da bu cevaba katiliyordu fakat cevabi biraz daha farkli bir ekilde ifade etme gerei duydu Tek ve ift tam sayilar k mesinin eleman sayisinin eit olduu fikrini u eletirme ile destekledi T 1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 Peki imdi de u soruyu soralim tam sayi ile ift sayi k mesinin eleman sayisi birbirine eit midir Tabii ki de hayir Nasil eit olsun ki Sonu ta tam sayilar k mesi daha b y k olmali nk ift sayilar k mesi tam sayilar k mesinin alt k mesidir Tam sayilar k mesi hem ift hem tek sayilar k mesini i ine aliyor demek ki 2 kati kadar b y kl kte olmali Aslina bakarsaniz bu tarz sonsuz elemanli k melerle urairken bu d nce bi imi kesinlikle ok yanlitir imdi biz tekrardan bildiimiz eletirme y nteminden devam edelim N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 16

Yukarida g rd n z gibi sonsuz elemanli k melerin birbirine eit olduu kanisina variyoruz Bu da klid in eserinde ge en klid in Elemanlari B t n par alardan b y kt r d ncesiyle elimektedir Cantor N k mesinin veya N ile bire bir elemi bir k menin eleman sayisi i in s N s T s 0 Alef sifir diye okunur eitliini kanitlamitir imdi iin i ine reel sayilari da katalim Kesirler yani rasyonel sayilar sayi dorusundaki pek ok yeri doldursalar da arada kalan pek ok boluk da vardir rnein 2 e gibi irrasyonel sayilarin olduu yerler botur Bu durumda da yardimimiza reel sayilar k mesi R kouyor Peki reel sayilar k mesinin elemanlarini nasil liste halinde yazabiliriz Cantor da ayni soruyu olmu olsa gerek dehasini kullanarak reel sayilarin 0 ile 1 arasinda yerletirilemeyeceini ispatladi Peki ama reel sayilari listelemek neden m mk n olmasin ki Hadi 0 ile 1 arasindaki t m sayilari ondalik olarak yazalim rnein 0 50000000000 veya 1 0 31830988 Tam listemizi yazmiken Cantor a g steriyoruz Eer bu listede olmayan bir eleman s yleyemezse baarmiiz demektir Cantor listedeki r r r r olarak adlandirdiimiz sayilara bakiyor ve kalin kalemle bazi rakamlari iaretliyor r 0 aaaaa r 0 bbbbb r 0 ccccc r 0 ddddd Ve ardindan yi g zel de x 0 xxxxx sayisini g remedim diyor Maalesef Cantor hakli yle bir sayi ki bu x sayisi a den x sayisi b den c x ten ve sayisi d sayisindan farkli Bu sayiya eit bir r sayisi g steremeyiz nk n inci basamai r nin n inci basamaindan farkli olur in aslina bakarsak reel sayilari hi bir listeyle g steremeyiz Dolayisiyla bu k me tam sayilar k mesinden daha sonsuz bir k medir 1 k mesidir Bu da bizi her sonsuzluun birbirine eit olmadii ger ei ile tanitiriyor Mustafa nder Alg l 11 D 17

EDEBYATIMIZDA BU AYLAR 4 Kasim 1984 te mit Yaar Ouzcan ld lk iiri Kocatepe adli Eskiehir deki gazetede 1942 de yayimlandi Kendisinin 33 iir 4 d zyazi 13 antoloji ve biyografik eser olmak zere toplam 50 kitabi vardir 12 Kasim 1996 da Nahit Ulvi Akg n ld Kendisi retmenlik yaparken zmir de Aksin gazetesinde ilk iiri ikti Ve Yeni iir Akimi ni benimseyen gazetelerde ismine yer verildi 8 Kasim 1973 te Faruk Nafiz amlibel Samsun vapuruyla yaptii bir deniz yolculuunda Fethiye a iklarinda ld Kendisi Be Hececiler grubunun bir yesiydi Aruzla yazdii iirlerde Yahya Kemal i stat kabul etmitir 27 Aralik 1936 stiklal Mari nin airi Mehmet Akif Ersoy Misir dan d nd kten kisa bir s re sonra hastalanarak ld Bizlere milletimiz i in yazdii stiklal Mari nin bir daha yazilmamasi i in dua etmiti 3 Aralik 1932 T rk Dili Tetkik Cemiyeti nin T rk Dil Kurumu ilk bakani dilci Samih Rifat ld Oktay Rifat in babasiydi Oktay Rifat iki arkadai Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli Kanik ile garip akiminin kuruculariydi 10 Aralik 1901 lk Nobel d lleri verildi Edebiyat Nobel i Tevfik Fikret in sevdii iirlerini evirdii imdi unutulmuFransiz air Sully Prudhomme a verildi Tevfik Fikret T rk air retmendir Osmanli nin dailma s recinde balayan Servet i F nun topluluunun lideridir 18

9 Ocak 1990 Cemal S reya ld Kendisine ait bir akim oluturan Cemal S reya ocuk kitaplari yani sira iir deneme tenkit yazilari g nce ve derlemelere imza atmitir 1982 de emekli olmutur Hayatinin son zamanlarinda b y k bir huzursuzluk yaamitir 28 Ocak 1981 zdemir Asaf ld lk iirini 1939 da Servet i F nun Uyani Dergisi nde yayimlandi 1955 te kendi yayinlari olan Yuvarlak Masa Yayinlarini kurdu lk kitabi ise D nya Ka ti G z me adli kitaptir 17 Ocak 1860 Anton Pavlovi ehov Rusya da Taganrog da dodu ehov durum hikayesinin kurucusudur T rk Edebiyatinda durum hik yesinin en nemli yazarlari Memduh evket Esendal Sait Faik Abasiyanik tir Hasibe Deniz Mutlu 10 E 19

GELECEN DL letiim insanlarin birbirleriyle etkileim kurmalarinin temelidir Ancak bu etkileimi sadece s zl olarak sinirlamak ger ek bir anlayi ve ba kurma potansiyelini ortadan kaldirabilir te bu noktada iaret dili devreye girer Sadece iitme engellilere zg bir dil olmaktan te iaret dili insanlar arasinda duygusal ve k lt rel bir ba kurmayi salayan bir ara tir aret dilinin temel yapi talari elle yapilan hareketler mimikler v cut duruu ve g z temasi gibi unsurlardir Bu unsurlar iaret dilinin zengin ve etkili bir iletiim araci olmasini salar itme engellilerin ana dili olarak kabul edilen iaret dili bu bireylerin birbirleriyle ve evreleriyle etkileim kurmalarini salarken ayni zamanda bu dili bilmeyenlere de derin bir k lt rel deneyim sunar aret dilleri farkli k lt rlerin ve baki a ilarinin bir yansimasidir Bu farkli iaret dillerinin birbirinden farkli kelime daarcii ve dil bilgisi kurallarina sahip olmasinin nedenidir Mesela g ne kelimesini temsil eden iaret bazi iaret dillerinde bir emberi iaret ederek yapilirken dier iaret dillerinde bir parmai g ky z ne dorultarak yapilir Bu farkliliklar farkli k lt rlerde g nein farkli ekillerde algilanmasindan kaynaklanmaktadir aret dilini bilmek farkli k lt rler hakkinda bilgi sahibi olabilmemiz i in deerli bir kaynaktir aret dilinin kendine zg kurallari vardir Bu kurallar dilin anlailir ve etkili olmasini salar aret dili kurallarini renmek bu dili doru ve etkili bir ekilde kullanmaya yardimci olur aret dili kurallari daha kapsayici ve adil bir toplum inasina katkida bulunur Bu kurallar herkesin iitme engelli olsun ya da olmasin iaret dilini renmesine ve bu dili kullanarak iletiim kurmasina olanak tanir aret dili kurallarini u ekilde siralayabiliriz Hareketler aret dilinde kullanilan hareketler genellikle el ve kollarla yapilir Hareketler net ve anlailir bir ekilde yapilmalidir Hareketlerin hizi ve iddeti ifade edilen anlama g re deiebilir Y z ifadeleri aret dilinde kullanilan y z ifadeleri duygulari ve d nceleri ifade etmek i in nemlidir Y z ifadeleri hareketlerle birlikte kullanilarak ifadenin daha etkili olmasini salar G z temasi aret dilinde g z temasi iletiimin nemli bir par asidir G z temasi konumacinin dikkatini ekmek ve iletiimi s rd rmek i in kullanilir aret dili kurallarini renmek i in iaret dili kurslarina katilmak veya iaret dili kitaplari ve videolari izlemek faydali olacaktir Ayrica iitme engellilerle konuma firsati bulmak iaret dilini pratik yapmak i in iyi bir yoldur 20

aret Dilini renmenin Evrensel Faydalari 1 K lt rel eitlilik ve Saygi aret dili k lt rler arasi bir k pr d r Farkli toplumlarda farkli iaret dilleri bulunsa da bu diller bir ok k lt r n benzersiz ifadesini yansitarak karilikli anlayii artirir aret dili kendi k lt r m z genileterek ve dier k lt rlere saygi g stererek k lt rel zenginlik salar 2 Empati ve letiim Becerileri aret dili empatiyi g lendirir ve iletiim becerilerini gelitirir Sadece kelimelerle ifade edilemeyen duygular iaret dilinde daha derinlemesine ifade edilebilir Bu da bireylerin birbirini daha iyi anlamasina olanak tanir ve daha zengin bir iletiim ai kurmalarina yardimci olur 3 Toplumsal B t nl G lendirir aret dili bilmek iitme engellilere y nelik sinirli deildir Toplumun genelinde iaret dilini bilmek sosyal entegrasyonu arttirir ve insanlar arasindaki bariyerleri kaldirir itme engellilerin d nyasina a ilan bu kapi toplumsal b t nl artirir 4 itme Engellilere Destek aret dilini bilmek iitme engellilere olan desteinizi artirir Bu onlarin g nl k yaamlarinda daha etkili bir ekilde iletiim kurmalarina ve toplum i inde daha aktif bir rol oynamalarina yardimci olur aret dilini renmenin faydalari kisaca bu ekilde peki iaret dili renmek i in neler yapmaliyiz aret dili renmek yeni bir dil renmek gibidir Bu nedenle renme s recine sabirli ve kararli bir ekilde yaklamak gerekir 21

aret dili renmek i in yapabileceiniz bazi eyler unlardir aret dili kurslarina katilin Bu kurslar temel iaret dili bilgisini edinmenize yardimci olacaktir aret dili kitaplari ve videolari izleyin Bu kaynaklar iaret dilini renmenize yardimci olacak ve yeni bilgiler edinmenizi salayacaktir aret dilinde pratik yapmak i in iitme engellilerle konuma firsati bulun aret dili renmek i in yapabileceiniz bazi eyler unlardir aret dilinin dil bilgisi kurallarini renin aret dilleri kendi gramer kurallarina sahiptir Bu kurallari renmek iaret dilini daha etkili bir ekilde anlamaniza ve kullanmaniza yardimci olacaktir aret dilinde s zc k daarciinizi gelitirin aret dilini renmenin en iyi yollarindan biri s zc k daarciini gelitirmektir Bu yeni iaretleri renmek ve mevcut iaretleri hatirlamak i in pratik yapmayi i erir aret dilini g nl k hayatinizda kullanin aret dilini g nl k hayatinizda kullanmak bu dili renmenin ve kullanmanin en iyi yollarindan biridir Bu okulunuzda veya evinizde iaret dilini kullanmayi i erebilir aret dili renmek zaman ve aba gerektiren bir s re tir Ancak bu s re ten elde edeceiniz kazanimlar t m abalariniza deecektir aret dili renmek iitme engellilerle iletiim kurmak farkli bir k lt r hakkinda bilgi edinmek ve iletiim becerilerinizi gelitirmek i in harika bir yoldur 22

aret dili sadece bir dil deil ayni zamanda bir k lt r n taiyicisidir itme engelliler arasinda bu dilin yaygin olarak kullanilmasi bir topluluun bir araya gelmesine ve birbirine dayanmasina olanak tanir Toplumsal b t nl k farkliliklari kabul etmek ve zengin bir iletiim ai kurmakla balar aret dili bu a idan toplumlari daha kapsayici ve birbirine bali hale getirecek bir ara tir Gelecekte aret Dili itme engellilerin sesi olmaktan te iaret dili toplumun ortak diline d n ebilir Herkesin bu zengin dil ile tanimasi ve renmesi toplumsal b t nl m z g lendirerek daha kapsayici bir gelecee yol a abilir itme engellilere y nelik olanaklari geniletmek ve iaret dilini yayginlatirmak bir toplumun birbirine daha bali anlayili ve hog r l h le gelmesini salayabilir aret dili sadece iitme engellilere zg bir dil olmaktan ikip toplumun genelinde birletirici bir g haline gelebilir aret dili renmek iletiimde dil bariyerlerini amaya k lt rler arasi anlayii artirmaya empatiyi g lendirmeye ve bireylerin sadece kendi d nyalarini deil ayni zamanda dierlerinin d nyalarini da zenginletirmelerine olanak tanir Bu dilin sessiz ilii aslinda bir toplumun birbirine a ik kapisi olabilir ve bu kapiyi herkesin kullanmasi daha anlamli ve birleik bir d nya ina etmemize yardimci olabilir Zeynep Naz anver 11 A 23

YEN TATLARA SEYAHAT Yedi yil nce d rt temel tada beinci olarak umami tadinin eklenmesinin ardindan imdilerde de bilim insanlari sahip olduumuz iki tat duyumuz daha olduunu kefetti imdiye kadar kabul edilen be tat duyusu Tatli tuzlu eki aci ve umamidir Bu tatlarin ouna ainayizdir lerinden yabanci gelen umami tadindan balayalim Yedi yil nce d rt temel tadin arasina katilan umami tadi dildeki L glutamat alicilariyla algilanan beinci tat duyumuzdur K ken olarak Umami Japonca bir kelimedir kelimesinden t remitir Japonca lezzetli anlamina gelen umai ve tat anlamina gelen mi kelimelerinin birleiminden oluur Bu isim Kikunae Ikeda tarafindan verilmitir Genel anlamda lezzetli ve keyif veren ey demektir Besinlerden domates tahillar fasulye ve et tadi umamiye rnek olarak verilebilir Domatesin yemeklere lezzet katmasinin asil nedeni de umami tadini bize veriyor olmasidir Paketli gidalarda ise bu tadi salamak ama li monosodyum glutamat MSG E 621 kullanilarak dilimizdeki umami noktasi uyarilir ve o gida beynimizce lezzetli olarak algilanir Umami tadindan da bahsettiimize g re yeni tatlarimiza ge ebiliriz Kikunae Ikeda Ge tiimiz g nlerde ABD li bilim insanlarinin New Scientist adli dergide yayimladiklari makalede niasta i eren besinlerin farkli bir istek ve duygu yarattii kefedildi Bilim insanlari insanlarin makarna ekmek pirin ve patates gibi niastali besinlere bu kadar d k n olmasinin sebebini sahip olduklari altinci tat duyusu olduunu dile getirdiler Bu gelimeler zerine t m tat duyularini iyice aratirip ona g re plan yapan Oregon niversitesi Gida Bilimi ve Teknolojileri B l m nden Do Dr Juyun Lim insanlarin tat almada karbonhidratlari ayirabildiini g zlemledi Bu g zlem sirasinda insanlarin hep rabet ettii pasta kek poa a unlu mamuller makarna patates ve ekmek gibi r nleri kullandi 24

Do Dr Juyun Lim Her k lt r n bir ana karbonhidrat kaynai vardir Aratirma sirasinda g n ll lere t k r k enzimlerini ve tatli alicilarini bloke eden bir kariim verdik Daha sonra g n ll lere farkli seviyelerde ayritirdiimiz karbonhidratlari sivi olarak verdik Aratirmaya katilanlar denedikleri tadi niastali olarak tanimladi Asya k kenli g n ll ler s z konusu tadi pirince benzetirken beyaz irktan gelenler tadi tanimlamak i in ekmei kullandi diyor Yeni aratirmalar ile karbonhidratlarin ekerli olarak algilanmadiini kanitlami oldu Juyun Lim dildeki niasta alicilarini bulmak zere hala alitiklarini belirtti Dilimizdeki niasta alicilari da bulununca resm olarak alti tat duyumuz var diyeceiz zerinde aratirma yapilmaya devam edilen dier tat ise Oleogustus dur Oleogustus Latince bir kelimedir Oleo ya yali gustus ise tat anlamina gelmektedir Oleogustus yain tadi anlamina gelmektedir lk olarak 2015 yilinda yayimlanan bir makalede varliindan bahsedilmitir Bu alima da Purdue niversitesinde alian Cordelia A Running Bruce A Craig ve Richard D Mattes gibi bilim insanlari nc l ndeki ekip tarafindan yapilmitir Yain yeni ve farkli bir tat olarak tanimlanmasinin nedeni ise dilimizdeki zel resept rleri tetiklenmesinden kaynaklaniyor Bu zel resept rler sayesinde ya beynimizde zel bir tat olarak algilaniyor Chemical Senses adli dergide yayimlanan makalede ya asitleri ve trigliseritler incelenerek bu yeni tadin kefedildii yazilmi Ekipte yer alan Purdue niversitesi Beslenme Bilimleri B l m nden Prof Richard D Mattes yain tadinin z lmesinin salik konusunda yeni gelimeler yaratacaini a ikladi Ancak ya tadi kizarmi patatesteki veya tereyali ekmekteki aiz sulandirici bir ya tadi olarak d n lmemelidir 25

Aratirmacilarin bahsettikleri ya tadi aslinda pek de g zel bir ey deil Mattes yain tadinin genellikle kremsi ve p r zs z olan ya hissiyle karitirilmamasi gerektii s yleyip Ya asidi tadi ho deildir Tek baina alindiinda seven birisiyle karilamadim ounlukla bir kusma refleksi tetiklenir diye belirtmiti u anda en ok dikkat eken ve kanitlanabilirlik yolunda emin adimlarla ilerleyen aratirmalar bunlardir Ama bunlar diinda be tat duyumuza yenilerini eklemek zere farkli aratirmalar da y r t lmektedir Bilim insanlarinin zerinde alitii ve hipotez kurduu dier tatlar unlardir Kalsiyum tadi suyun tadi karbondioksit tadi Baka varyasyonlar zerinde de duruluyor ancak imdilik bunlardan herhangi birini yeni bir tat olarak tanimlayacak kadar yeterli veri bulunmuyor imdilik be tat duyumuzun kesinliiyle birlikteyiz ama anlailan bu kisa s re sonra deiecek Mina Kaplan 11 E 26

CESUR KIZ Evvel zaman i inde kalbur saman i inde Lotlar Krallii adinda bir krallik varmi Kralliin bainda yedi yildir h k m s ren Kral Lotos halki tarafindan hem ok sevilirmi hem de t m halki ona ok g venirmi Bu durumun sebebi kralliin baina ge ebilmek i in yaptii cesur ve rnek davranilariymi Cesur olduunu kanitlayabilmek i in ormandaki en kuvvetli aslanla g n gece savami ve aslani air yarali birakarak yenmi Bu etrefilli savatan sonra Lotlar halki da Lotos un g c ne inanmilar Kral Lotos yedi yildir tahttaymi Tahtta kaldii s re boyunca hem mutlu bir halk hem de mutlu bir aile oluturabilmi kendine Ama her ailede olduu gibi bazen bazi sorunlar yaanabiliyormu Kralin aklini kurcalayan bazi d nceler varmi ve bu d nceler zerinde bir karara varmasi gerekiyormu Uzunca d nd kten sonra kararlarini akam yemeinde ailesiyle paylamak istemi Kralliin baina ge ecek olan ocuunun lkenin ilkelerini iyi bilmesi ve kral olabilecek yeterlilie sahip olmasi gerektiini s ylemi Krala g re bu mevkiye en uygun kii en b y k ocuu olan Alex mi Kararini vermeden Alex le konumu Alex ok mutlu olmu ten i e de kardelerimi babama kari k t lemem sonunda meyvelerini verdi diye d n yormu Kral olu Alex in de kral olmak istediini g r nce mutlu olmu Herkes ok i indeymi K k olu Dennis kendisinin kral olamayacaini gayet iyi biliyormu Hem ok k km hem de ilerdeki hayali bu deilmi Fakat Gina ok airmi nk herkes gibi o da bu kralliin baina ge ebilmek i in gerekli olan zelliklere sahip olduunun farkindaymi Gina kral olabilmek i in gereken artlara sahip olduunu zekasiyla alikanliiyla akliyla ve cesurlu duruuyla defalarca kanitlami olduunu d nerek z lm Gina doduu g nden beri hareketli enerjik asi zg rl n n peinde olan gen bir kadinmi Babasinin onu se memesinin tek sebebinin aabeyinin babasina onun hakkinda attii yalanlar ve karalamalar olduunun farkindaymi Gina hemen o an babasina meydan okumasi gerektiine karar vermi Bir s re d nd kten sonra bulmu nasil kral olacaini Babasi zamaninda ormandaki en kuvvetli aslani nasil yaraladiysa Gina da o aslani bulup ld recek ve kral olacakmi Babasinin yanina gitmi ve Y ce Lotos bu gece yola ikip senin ld remediin o aslani ben ld receim ve kral olacaim demi Kral Lotos alayci bir sesle g lm Ben yapma desem bile sen yapacaksin o y zden seni durdurmaya alimayacaim git o aslani yenebiliyorsan yen demi Gina g l mseyerek odadan ikarken aabeyine seslenmi Emin ol ki benim hakkimda babama s ylediin yalanlari y z ne vuracaim Kim yeterince cesur deilmi g receksin demi Gina antasini hazirlami kiyafetlerini giymi ve yola ikmi Her zaman y r d yollardan ge erek ormana doru ilerlemi Ama birden sonu bile g r nmeyen b y k ve g z kamatirici altin bir kapi n ne ikmi Heyecanla kapinin sonuna doru komu fakat ne g rs n kapinin ne sonu ne de bai yokmu Yorgunluktan yere yiilmi imdi ne yapacaim ben diye d nmeye balami Ne kadar cesur olsa da ok korkmu ve babasinin ona inanmamasi ger ek kiiliini renememesi gibi d ncelerle ba baa kalmi B y k bir mitsizlikle alamaya balami Sonra rahatlayip derin bir nefes alarak ok g l birisi olduunu ve kralliktaki t m kizlardan daha cesur olduunu hatirlayip bu krallii y netmesi gerektiine tekrar karar vermi 27

Kendinden emin bir ekilde ayaa kalkmi ve kapidan ge mek i in kapinin kilit kismina odaklanmi Kapinin kilit kisminda b y k bir boluk fark etmi ve bolua dokunmu Dokunduu anda n ne bilmece ikmi imdi Gina nin ne kadar zeki olduunu kanitlamasi gerekiyormu Sorulari okumaya balami Ve Kral Lotos un bile ld remedii aslan u an ka yaindadir sorusuyla kari kariya kalmi Bu babasinin ona yillardir anlattii hikayeymi ve Gina adi gibi biliyormu Hatta babasinin bu olayi anlatirken kullandii kelimeleri bile unutmazmi Hemen hesaplami ve u an 26 yainda olduunu fisildayarak kilide s ylemi Cevap doruymu Hemen ikinci soru okunmu Kralliimizda en nem verdiimiz ilkeler nelerdir Gina d nm En nem verdiimiz ilkeler bilgelik d r stl k zveri ve sakinlik diye aklindan ge irmi cevabi Cevabi tam kapiya fisildayacakken babasinin sesi zihninde belirmi Kralliimiza layik olmak istiyorsan eer bilgiyi d r st e bilgeden renip zverili kullanmalisin Gina nin y z nde bir g l mseme belirmi ve babasinin ona s ylediklerini teker teker hatirlamaya balami K kken babasi s rekli onun krallia ge eceini ge ebilmesi i inse bilge ve g l birisi olmasi gerektiini hatirlatip dururmu Gina da hayati boyunca hep yle olmaya alimi T m bu d ncelerden sonra kapiya cevabi fisildami Cevap doruymu 3 ve son soru sorulmu Peki lkeyi y netmek i in gerekli olan ve sende olmayan zellik ne Gina zorlanmi nk ilk defa bu konu hakkinda bir zeletiri yapacakmi Onda bu lkeyi y netmek i in eksik olan zellii bulmak i in d nmeye balami Gina doduu andan beri kralliin en bilge hocalarindan eitim almi bu nedenle onda eksik olan ey bilgelik deilmi Hocalarinin ona verdii her g revin en iyisini yapmaya aliirmi yani zveriliymi verebilecei cevap bu da deilmi Gina cevabi bulmak i in acele etmi Bir s r zellik saymi ve aceleye getirdik e cevap yanli ikmi Bulamami cevabi En sonunda cevap vermeden yalnizca d nmeye karar vermi g n ve gecenin sonunda cevabi bulmu Cevap aceleci olmasiymi Gina altin kapinin kilidine doru fisildami Bende bu lkeyi y netmek i in eksik olan zellik acelecilik demi ve nihayetinde altin kapi sonuna kadar gicirdayarak a ilmi Gina artik hazirmi sakin ve emin adimlarla ilerliyormu Artik acele etmenin ve sadece sonuca odaklanmanin faydasi olmayacaini anlami ve bu teslimiyetle aslani aramaya koyulmu Ormanin i ine doru ilerlemi Kirk g n kirk gece hi acele etmeden aslani arami Sadece istedii eye bir g n ulaacaini biliyormu Kirk g n n sonunda aslan karisina ikmi Babanin tek eksii sonuca odaklanamamasiydi g r yorum ki sen farklisin hadi savaip g relim ger ekten yle mi demi Gina ile aslan yedi gece savamilar Gina sakince d manini tanimaya alimi ve aslanin egosunun en b y k zaafi olduunu kefetmi Gina yi zayif kendini g l g rmesi bunun en b y k kanitiymi Gina yedi g n boyunca ok sakin ve kendinden emin bir ekilde aslani k k k k yaralami Gina nin yaptii bu k k hamleler aslanin nemsemedii yaralarmi Gina cesurluu zekasi ve sakinlii sayesinde hi yaralanmami Gina nin pes etmeye de niyeti yokmu Yedinci gece Gina yava a ve sessizce aslanin arkasina doru ilerlemi ve tam bi ai saplayacakken aslan uyanmi ve Gina nin st ne atlami Gina aslani st nden atmaya aliiyormu ama aslan ok airmi Gina nin v cudu aslanin altinda kalmi Gina bacaini kenara ekerek aslana t m g c yle tekme atmi Aslan gerilemi ve Gina hemen t m nefesini alip aslanin zerine doru komaya balami Aslan k k yaralari y z nden yorgun d m ve yere yiilmi Gina hemen aslanin boazina bi ai saplami Aslan yere yiilmi ama h l nefes aliyormu 28

Gina yava a aslanin yanina gelmi son bi ak darbesini yapacakmi ki aslan birden kalkip Gina nin st ne doru komu Gina sendelemi ve aacin n ne d vermi Aslan hizla Gina nin zerine komaya balami Gina aa tan destek alarak ayaa kalkmi ve aslan tam zerine atlayacakken karnina bi ai saplami Aslan bu hamleden sonra lm Gina aslanin kafasini kesip torbasinin i ine koymu Gina ok mutluymu Ve bu yolculukta bir eyin farkina varmi Gina bu ormana hi girmeseymi eer ne kendisinde eksik olan zellikleri fark edecek ne de babasina ne kadar g l ve cesur olduunu kanitlayabilecekmi T m hiziyla y r m ormani ge mi ve sonunda babasinin odasina gelebilmi Kapiyi tiklatip i eri girmi Gururlu bir bi imde babasina aslanin kesilmi kanli kafasini g stermi Babasinin azi a ik kalmi Hi bir zaman ocuklariyla yakin olamayan kral ocuklarini yeterince taniyamadiini fark etmi Alex in ona yalan s ylediini o an anlami Gina babasinin karisinda konumaya balami Abim sana ne s ylediyse bilmiyorum ama baba bug n fark ettim ki benim bu yolculua ikmam gerekiyormu Krallii y netebilmem i in sadece cesur ve g l olmam yetmezmi sakin de olmam gerekiyormu Sana u an her eyi kanitladiimi d n yorum demi Babasi Gina ya bakmi ve meguliyetinden dolayi abisine onlari g zetlemesini istediini s ylemi Ama olunun kraliyet hirsi y z nden babasina yalan s ylediini fark ettiini Ginaya sarilarak u ekilde ifade etmi z r dilerim kizim seni taniyamadim ve k msemedim sen bu kralliin baina ge meyi oktan hak ettin demi Gina g l mseyerek teekk rler baba demi Akam herkes yemek masasina toplanmi Kral Lotos konumaya balami Ben en son size kararimi a ikladiimda farkli eyler d n yordum Ama bug n Gina yaptii hareketle olum Alex in ne kadar yalanci ve ig zar biri olduunu g sterdi Gina kralliin baina ge ecek ve ben ld mde de Alex hi bir ekilde miras alamayacak demi Alex Baba Gina yalan s ylemi sana Ben sana yalan s ylemedim demi Kral Lotos Gina bana her eyi kanitladi Senin de Gina gibi kendine d nmen iyi olur demi Kral Lotos Alex i masadan kovmu Hizmetliler Alex i odanin diarisina doru s r klemiler Kral Lotos iki ocuuna da sarilarak Sizi ok seviyorum demi K k karde ablasina bakarak G n n sonunda hep iyiler kazanir demi Ve masal burada sona ermi Y sra Deniz Tosun 9 D 29

BEYEFEND MUSTAFA KEMAL VE KADIN Mustafa Kemal in T rk ve d nya kadinina verdii deer toplumun b y k bir kesimi tarafindan bilinmektedir Bu yazimda Osmanli D nemi nde ikinci sinif vatanda olarak muamele g ren kadinlarin bir ok Bati lkesinden nce Mustafa Kemal ilke ve inkilaplariyla beraber erkeklerle arasinda bulunan u urumun kaldirilmasini ve kadinin hak ettii yere ulatirilmasini inceliyor olacaim Mustafa Kemal in parolasi ileride hi bir gerilemeye imk n vermeyecek ekilde kadina her t rl meslekte yer verebilmekti Kadin milletvekili belediye bakani hekim avukat ve bunun gibi bir ok meslee sahip olabilecekti Mustafa Kemal e g re kadin niversitelerde erkeklerle beraber okumali se imlerde oy kullanmaliydi Kisacasi kadin ve erkek her alanda eit olmaliydi Kadinlarin aailik duygusundan en kisa zamanda kurtulmasi gerektiine inaniyordu Kadinlarin aailik duygusu yaamasinin en b y k sebebi kadinlarin k lt rden tarihten bilimden toplumdan kisacasi hayattan alikonulmasiydi Mustafa Kemal kadin ile erkek arasina r lm duvari yikmaya kararliydi Bu alanda yaptii ilk icraat stanbul tramvaylari ve vapurlarindaki perdelerin kaldirilmasiydi O d nemde tramvay ve vapurlarda kadin ile erkek farkli b l mlerde seyahat ediyorlardi Bu b l mler bir perde yardimiyla birbirinden ayrilmiti G n m zde bu uygulama bir ok Arap lkesinde devam ederken Mustafa Kemal kadini hak ettii noktaya ulatirmaya 20 yy in bainda balamiti Bu yenilik hayata ge irildii d nemde toplumun bir ok kesimi tarafindan dikkat ekmiti airticidir ki aydin ve ileri bir stanbul kadini olan Halide Edip Adivar dahi kari ikmiti Falih Rifki Atay ve Halide Edip Adivar arasinda ge en bir sohbet esnasinda Halide Edip Falih Rifki ya Hem efendim bizim pe elerimize perdelerimize ne kariiyorsunuz demiti Oysaki hen z farkina varamamiti Mustafa Kemal in derdi kadinin rt s yle deildi Mustafa Kemal in derdi kadinin k lt r ve zg rl kten yoksun bir hayat s rmesiyleydi Mustafa Kemal ve smet Paa davetlerinde kadinlarin da olmasina bizzat nem verirlerdi Mustafa Kemal in amaci kendi alaninda ilkleri baaran cesur ve azimli kadinlara gerektii deeri g stererek dier kadinlari kendilerinin de bazi ilklere adim atabileceine inandirmakti Falih Rifki Atay in ankaya kitabinda ge en u olay buna bir rnektir Kerpi ten bir okulu galiba bir Rum okulu imi Hamdullah Suphi T rk ocaina evirmi Mustafa Kemal ilk defa arkadalarini hanimlari ile oraya davet etti H l g z m n n ndedir Salonun bir tarafinda kadinlar bir tarafinda erkekler toplu olarak oturmulardi 340

Ayakta yalniz birka uyanik hanim vardi Kadinlar b feye gidip bir ey yemek i in dahi kimildamiyorlardi Hi kimse kimseye ailece takdim edilmiyordu Kadinlar erkeklerin g z hapsindeydiler Mustafa Kemal bize ocuklar ayaktaki hanimlara itibar ediniz kram ediniz Oturanlari kiskandiralim Yava yava hepsi kalkar Yava yava hepsi fakat o akam deil bir iki yil i inde yerlerinden kalktilar ve toplulua karitilar Falih Rifki Atay in da bahsettii gibi belki o g n T rk kadini kendi g c n n farkinda deildi ama bir iki yil i erisinde erkeklerle eit seviyeye gelebilmek i in b y k adimlar atmi olacakti Ahmet Cevdet Paa nin 19 yy da hazirladii kiz retmen okullari a iliyordu Bu okullara Dar lmuallimat adi verilmekteydi G n m zde stanbul niversitesi olarak bilinen stanbul Dar lf n nunun kurulmasiyla beraber tip hari bazi fak ltelere kiz renciler alindi Yabanci lkelerde okuyup doktor olanlar oldu Bu kiiler stanbul da muayenehaneler a tilar ve yadirganmadilar Kurtulu Savai nin ardindan Eyl l 1922 de Tip Fak ltesine kabul edilen 10 kiz renciden altisi 1928 yilinda stajlarini tamamlayarak mezun oldular Prof Dr M fide K ley bu kadinlardan biriydi Cumhuriyetimizin ilk kadin hekimlerinden biri olan Prof Dr M fide K ley ayni zamanda stanbul Tip Fak ltesi Hastaliklari Klinii Gastroenteroloji b l m n n de kurucusudur Mustafa Kemal in parolasi ileride hi bir gerilemeye imk n verilmeyecek ekilde kadina her t rl meslekte yer verebilmekti Mustafa Kemal bunu baarmiti T rkiye tarihteki bu zg rleme sayesinde oran olarak kadinlarin en fazla hekim olduu topluluklardan biridir niversite profes rleri h kimler savcilar i inde yer alan kadinlar bakimindan T rkiye ou lkeden daha ileridedir Cumhuriyetten nce dahi kadinin aydinlanmasinda b y k bir atilim vardi Birinci D nya Savai nda ve sonrasinda savaa katilan b t n lkelerde kadin i i memur ve elemana ihtiya duyuldu T rkiye bu a iklari kapatabilecek imk nlari elde etmiti Cumhuriyet bu hareketleri y nlendirmeyi kanunlatirmayi ve sistemli bir hale getirmeyi baarmiti Bir ok Batili lkeden nce kadinlara se me ve se ilme hakki vererek bunu salam temellere oturtmasi Cumhuriyet in getirdii en nemli kazanimlardan yalnizca biridir 31

Yil 1923 zmir ki emelik te Ankara sinemasi bulunuyordu Mustafa Kemal Latife Hanim ile o g n oradaydi Mustafa Kemal salona bakti azina kadar doluydu fakat bir problem vardi Salondaki herkes erkekti Salonun sahibine d nerek Cemil neden hi kadin yok diye sordu Paam kadinlara yalniz sali g nleri sinema g steriyoruz cevabini verdi Bunu duyan Mustafa Kemal direkt yaverine d nd ve Salonun yarisini boaltin bizi karilamak i in diarida biriken kadinlari davet edin dedi Kadinlar alkilayarak ve alayarak salonu tiklim tiklim doldurmulardi Hep birlikte arlo dama Mahk m filmini seyrettiler Kadin ve erkek bir arada tarihimizde ilk defa ite bu ekilde film izlemiti lk resm g zellik yarimasi Mustafa Kemal in nc l yle 1929 yilinda Cumhuriyet Gazetesi tarafindan d zenlendi 125 aday arasindan Feriha Tevfik ilk T rkiye g zeli se ildi 1930 M beccel Namik 1931 de Neide Saffet bu yarimanin kazanani olmutu 1932 de Keriman Halis T rkiye g zeli se ildi Bel ika da uluslararasi finallere katildi 28 lke arasindan D nya G zellik Krali esi oldu Bu yarimayla beraber Cumhuriyet kadininin varlii dier lkelerin g zleri n ne serilmiti Mustafa Kemal bu durumdan olduk a keyif almiti 19 yy in sonlarina kadar insan yerine konmayan araftan pe eden zar zor kurtardii T rk kadini d nyanin en g zel kadiniydi Mustafa Kemal e g re istikbale giden yol g klerdeydi T rk kadini bu yoldan mahrum kalamazdi Sabiha G k en in soyadini almasindan bir yil sonra Atat rk manevi kizi Sabiha G k en ile T rkkuu a iliina gitmiti Atat rk hava g sterilerinden ok etkilenmiti G k en in kulaina eilip G r yorum ok heyecanlandin sen bu g sterilerde Hareketler seni ok ilgilendirdi Nasil sen de b yle havalarda s z lebilir para tle atlayabilir misin bakalim diye sorar Onlarin yerinde olmayi isterdim yaniti Sabiha G k en adini tarihe ge irerek bu yolculuun da balamasina vesile oldu Bu konumanin ardindan Atat rk T rk Hava Kurumu Genel Bakani Fuat Bulca ya talimat verir G k en bu ekilde havacilik eitimine balar lk eitimlerinde baarili ikan G k en Rusya da y ksek plan r eitimine g nderilir lk kafilede giden 8 pilot adayi arasindaki tek kadindir Sabiha G k en in bir u uunun ardindan Atat rk yanina gelerek kendisine u s zleri sarf eder 342

Teekk r ederim G k en Beni ok mutlu ettin imdi artik senin i in planladiim eyi a iklayabilirim Belki de d nyada ilk asker kadin pilot olacaksin Bir T rk kizinin d nyadaki ilk asker kadin pilot olmasi ne iftihar edici bir olaydir tahmin ediyorsun deil mi imdi derhal harekete ge erek seni Eskiehir Asker Tayyare Okuluna g ndereceim Orada zel bir eitim g receksin Eskiehir de iki yil zel bir eitim g rerek d nyanin ilk kadin askeri pilotu olan G k en 1937 yilinda Dersim Harekati na katilarak d nyanin ilk kadin sava pilotu da oldu Atat rk tarihteki kadin kahramanlari incelerdi Fransiz Devrimi nin kadin kahramanlari da bunlardan bazilariydi Hititlerde kadinin haklari olduk a geniti bu durum da Atat rk n ilgi alanina girmekteydi 1935 te T rkiye Uluslararasi Kadin Kongresi ne ev sahiplii yapmiti Bu bir feminizm kongresiydi 36 lkeden tamami kadin 360 delege bulunmaktaydi T rkiye den 24 delege T rk kadinini temsil edecekti lk kadin milletvekillerimiz de oradaydi Yildiz Sarayi nda d zenlenen etkinlik bir hafta kadar s rm t Hukuk n nde kadin erkek eitlii eit eitim hakki eit meslek hakki ekonomik zg rl k hakki zerine duruldu ocuk gelin problemi de ele alinan konulardan biriydi T rk Kadinlar Birlii Bakani konumasini Fransizca yapmiti T rk kadinini haremin kafeslerinden kurtarip parlamento k rs s ne getiren T rk kadinini T rk erkeinin yaninda hak ettii yere davet eden Mustafa Kemal Atat rk e minnet borcumuz var dedi D nya Kadinlar Birlii Bakani Corbett Ashby Feminizm kongremizin aslinda en nemli hadisesi Mustafa Kemal Atat rk le tanimaktir dedi Avusturalya delegesi Kardel Oliver haftalarca s ren 28 bin kilometrelik yolculuk sonucu ancak ulaabilmiti T rk kadinina ve O b y k adama duyduum sayginin yaninda yorgunluumun lafi bile edilemez dedi 33

Misir Feminist Birlii Bakani H da aravi B t n ark ta kadin haklarini taniyan ilk lke T rkiye dir slam kadinlii kurtuluunu Atat rk e bor ludur T rkler ona Atat rk diyor bizim i in yetmez O bizim i in Ataarktir diyordu ark dou anlamina gelmekteydi Ataark ise Dou nun Babasi anlamindadir Her yazimi yazarken olduu gibi bu yazimi yazarken de Gazi Mustafa Kemal Atat rk n T rk varlii i in bir armaan olduunu tekrar ve tekrar anliyorum T m d nya bir kez daha T rk kadinini tanimiti Yunan gazetelerinde hem akinlik hem biraz kiskan lik hem de b y k bir saygi vardi Akropolis gazetesinin ba yazisindan u s zc klere yer verilmiti Kim tahmin edebilirdi 15 yil evvel s ylesen inanirdi Harem hayatinin yanina yaklailmasi dahi yasak olan T rk kadini bug n d nyanin feministlik tacini tutuyordu D nya Kadinlar Birlii heyeti ankaya K k nde bizzat Mustafa Kemal tarafindan kapida karilanmilardi Ve Mustafa Kemal o g n u tarihi konumayi yapti L tfedip T rkiye ye geldiiniz i in uluslararasi kongrenizi stanbul da d zenlemeyi kabul ettiiniz i in teekk r ederim T rk kadini hi bir alanda erkeklerden geri kalmayacak T rk kadini hi bir alanda Avrupali kadinlardan geri kalmayacak T rk kadini daha b y k nesiller yetitirmeye kabiliyetlidir Kadinlarimiz i in asil m cadele alani asil kazanilmasi gereken alan kilik kiyafette baaridan ok bilgiyle k lt rle ger ek faziletle s slenip donanmaktir T rk kadini d nya kadinlariyla el ele vererek d nya barii i in d nya huzuru i in aliacak Buna emin olabilirsiniz Maalesef g n m zde erkeklii kadini ezmek onu eve kapatmak olarak algilayan aciz varliklar h l aramizda bulunmaktadir B ylelerinin ger ek erkekliin ne olduu sorusuna cevap bulmalari i in fazla uzaklara bakmalarina gerek olduunu d nm yorum T rk tarihinde kadinin kiymeti kadinin g c her zaman n plana ikmitir Eer ki kendilerine bu konuda idol alacak bir beyefendi ariyorlarsa Gazi Mustafa Kemal Atat rk olduk a iyi bir se enek olacaktir Kadinlarimizin kendi g lerinin farkina varabilmeleri i in tarihimizde kendilerine rnek alabilecekleri bir ok T rk kadini vardir Gazi Mustafa Kemal Atat rk n de dedii gibi Ey kahraman T rk kadini Sen yerde s r nmeye deil omuzlar zerinde g klere y kselmeye layiksin Gazi Arda zmen 11 D 34

ILIK Merhaba Merhaba sana merhaba size merhaba bensiz bizlie Sen alitin mi bensizlie bensizlikteki sessizlie o sessizlikteki iliklarin gizliliine Hi zlemedin mi Sirilsiklam olmu g zlerdeki son yelkenliyi batirmayi Ufuktaki kizilliin v cut bulduu bir teni mosmor etmeyi zlemisindir y rek yikmayi c mlenin sonuna nokta deil tokat koymayi Oysaki ne ok sevmitim seni Her eyimden vazge ecek her eyimi verecek kadar Sen de sevmisin benden her eyimi alacak kadar ld resiye sevmisin beni Keke en bata ekseydin tetii her g n ld receine tek seferde kurtarsaymisin beni bu handikaptan lk g n delseydi o mermi y reimi Kaderimin en b y k hatasi olmaktan ikar solumun en g zel hatirasi olarak kalirdin hatirimda Akittiim her bir g zyainda daha da ok ayrildik biz yeniden balayalim deyilerinle g ne uyandik Ufak tefek ak s zleriyle merhaba dediimiz g nee y zlerce kiilik aciyi tek bir kiiye y kleterek elveda dedik Her g n sevgili ein olarak bembeyaz bir sayfa a tim t m hatalarina Peki ya sen Bir g n olsun cehennemime g l dikmek istedin mi Yoksa var olan g lleri de soldurmak miydi amacin Bir kadinin g l c klerini s nd rmek miydi andin Hani karincayi bile incitmezdin sen hani beni asla incitmezdin sen ip i ip d verken b t n bir g n n hincini benden ikarirken fkeni boaltirken alayina sarhoken ve alabildiine ayikken her aninda beni incitmedin mi Sa imdan tutup ekerken tel tel yolarken yapma dedik e yumruunla sustururken her bir kemiimi tek tek kiracaina yeminler ederken G lkurusu renklerin parampar a ettii y z me bakip irkinsin derken bir tutam sevgiye muhta halime kime s sleniyorsun deyip k f rler ederken Azini a tiinda dayak yiyen bu kadina sustuu i in l netler okurken v cudumun her bir noktasina kemerini kirba yaparken Ruhumda sancilar g z mde yalar ellerimde kanlar birakirken sen deil miydin inciten Sen sendin sadece kendinde deildin deil mi Sen sarhotun ben masumdum Tek tarafli bir kumardi bizimkisi 345

Unutma beni unutama beni Her gece ektiim aciyi g r r yalarinda ruhum ruhuna musallat olsun da de kefaretini Her bir g zyaim i in bir bi ak yarasi al ruhuna Ben ok yandim bir kez olsun su getiren olmadi Sen de kanattiin kadar kana ektirdiin kadar ek Nasip olur da b r d nyada da bulursak birbirimizi bil ki alamadiim her bir nefesin hakki i in yakandayim Ve siz Bu satirlari okurken bana aciyan vicdanlilar Ben aci ekerken neredeydi vicdaniniz Sanmiyorum iliklarimin sadece odamda kaldiini duyulmadiini Yediim dayak sadece ruhumda kalmi olamaz biliyorum Yolda sokakta bakkalda fal tai gibi a ilmi g zlerle bana baktiinizi g rmedim mi saniyorsunuz Pudrayi bastiim y z mdeki ezikleri kapatamayinca bana ezik dercesine baktiinizi her bir fisildamanizi ama asla ses ikaramayiinizi bilmiyor muydum sanki Kizinizin ne h le d memesi gerektiini rendiniz ama olunuzun bir kizi ne h le d rmemesi gerektiini renemediniz h l Bir par a haber izlemek i in a tiiniz t m siyah ekranlardaydim ben Adim kimi zaman zgecan di kimi zaman Pinar di kimi zaman Emine ydi Kimi zaman ansliydim konuabildim anlatabildim derdimi size Kimi zamansa konutuu i in hayatinin son anlarini yaayan biriydim Kimi zamansa cesedinin bainda kizinin feryat ettii bir anneydim Kimi zamansa sadece l m mle akla gelen feryatlari hi duyulmami varlii d nyadan silinince bir aci haline gelmi bir meftaydim Oturduk izledik yillarca beni benleri belki de bizleri Ama nedense gikimiz ikmadi bunun ne kadar aci verici olduunu s ylediniz kari iktiniz afili s zler d kt n z Neden biriniz de ikip kurtarmadi ki benleri Kurtarma anlayiiniz cenazemde dua okumak miydi iyi insandi demek miydi beni l m sebebimle anmak miydi kurtarmak dediiniz ey 36

Ben ld m Yaama hakki elinden alinmi bir kadinin sonu yaamaya hakki olmayan bir cani tarafindan getirildi Ben ld m ama o h l yaiyor Katil h l aranizda ve dolaiyor l m korkusunu iliklerinize kadar hissettirerek Bu mu hayat Bu mu yaama dediiniz ey u fani d nyada bazilariniz hayati yaiyor bazilariniz yaiyor bazilariniz yaayabiliyor bazilariniz nefes alabiliyor ve bazilarinizsa aldii o nefesi bile tutuyor Sizse hepsine yaamak diyorsunuz Yaayan sadece sizsiniz yaayan l lersiniz Bizler ld k cenazemiz g m lmedi nk kayboldu cesedimiz r medi nk kurunlarla delik deik edildi mezarimiz vardi ama tabutumuz botu bir isim yazdiniz bir tahta par asina o da g z gelince silindi Sizden hi bir ey istemiyorum istesem de neme lazim u saatten sonra ikip gittim hayatinizdan ikip gittim hayatindan ikip gittim fazlalii ben olan eksik hik yemizden Evet ben lm bir kadinin ruhuyum sizin gibi kadinlarin ruhuyum kra Nur G kalp 12 E Okulumuz Petek Sanat Tiyatro Kul b rencileri olarak ge tiimiz ay okulumuz rencilerinden kranur G kalp in yazdii ilik adli oyunu canlandirdik Petek Sanat ekibi olarak ou zaman seyircilerin y z nde tatli birer tebess m oluyorduk fakat bu oyunda biraz da hayatin aci tarafindan bahsetmek istedik Oyunda iddet yanlisi ve k t alikanliklara sahip bir babanin karisi ve ocuuna olan hem psikolojik hem de fiziksel a idan iddetini ele aldik lm bir kadinin mektubu ile oyunumuz sona erdi Aslinda bu mektup bir cani tarafindan ld r len kadinlarin s ylemeyi isteyip de s yleyemedikleriydi Seyirciler tarafindan olduk a ilgiyle karilanan oyunumuzun amaci iddet g ren kadinlarimizin sessiz iliklarina bir nebze de olsa ses olabilmekti umariz ki amacimiza ulaabilmiizdir Oyunumuzu izlemeye gelen herkese teekk r ederiz Oyunun sonunda da s ylediimiz gibi Petek Sanat Tiyatro Kul b olarak iddetin her t rl s ne kariyiz Gazi Arda zmen 11 D 347

BR HATIRA YEL AM Film veya diziler hepimizin hayatinda az ya da ok yer etmitir Peki hayatimizin bir par asi olmu filmlerin deiimi nasil olmutur Yeil am denilen o d nem sinemalari T rk sinemasina stanbul un Beyolu semtinde Taksim e yakin bir alanda bulunan Yeil am Sokai 1980 ncesinde t m film irketlerinin yazihanesinin bulunduu bir sokak olmasi neticesinde hayatimiza girmitir Yeil am ismi de sokain isminden gelmitir Yeil am biz T rkler i in b y k bir deere sahiptir nk o bizim ge miimize ve k lt r m ze iik tutar Adeta bizim i in bir ariv Yeil am Sokai niteliindedir Bu zellii onlari unutulmaz yapar lgi konusunda h l g n m z filmleriyle yarimasinin temel sebeplerinden biri budur Yeil am bir ayna gibi kendimizi yansitirken zamane filmlerinde pek kendimizi bulduumuz s ylenemez Elbette bunun g receli bir baki a isi olduunu s ylemek bir mecburiyet olsa da g n m z filmlerinin k lt r m zden ge miimizden ok a uzak olduunu bittabi s ylemek m mk n Zira devrimiz filmleri bir yere kadar izlenilebilir beenilse bile Yeil am ile karilatirilmasi m mk n olamaz Hi biri eski T rk sinemasinin yerini tutacak kadar etkileyici deildir Bu gidile de etkileyicilik y n nden Yeil am in yerini tutacaa da benzemiyor nk g n m z filmleri konu olarak k lt r m zden kopmu durumda Her ne kadar aile kardelik vatan sevgisi gibi konularda filmler olsa da g n m z filmlerinin genel konulari intikam aldatma ilikiler ihanetler vb gibi konulardir Eski filmlerde de bu konular ileniyordu fakat bunu yansitma ekli farkliydi rnein ak Yesil am ve g n m z filmlerinde ortak ilenen bir konudur Fakat Yesil am aklari fedakarliklar isterken g n m z filmlerinin aklari daha ok ikar zerinedir G n m zdeki hi bir oyuncuya bireysel yorum yapamam elbette Fakat unu s yleyebilirim ki bazi noktalarda eski oyunculuklari ariyor g z m z Mesela eskiden her ne kadar kaba karakterler olsa da genelde repliklerde kibarlik n planda tutuluyor G n m z filmlerinde ise bu zellii ok g remiyoruz Bu olduk a z c bir durum Tabii tek tarafli da olmamak gerekir nk her ne kadar g n m zde ge mii aratan oyuncular olsa da bunlarin yaninda mesleinde olduk a baarili ahislar da vardir Tek problem bunlarin eskisi gibi k lt r m z yansitamamasidir Demem o ki eskilerin insanlarinda bulunan zelliklerin g n m zde bulunmamasi gibi filmler de ayni durumda 38

Yeil am filmleri g n m ze uyarlansaydi nasil olurdu Biz bunu d nmeden ou senarist kavgasina girmi ama bu giriimler g zel sonu lar elde edememitir Nasil mi Elbette deneyerek Yeil am in yaatilmaya abalanmasi her ne kadar takdir edilip ok a beeni alsa da filmin Yeil am i yaatmaya mi yoksa katletmeye mi alitii pek bir me hul nk ne yazik ki Yeil am in g n m ze uyarlanmasi bir kez daha bize g n m zde geldiimiz son noktayi y z m ze vurdu Eletirmen aziyla yazilmi bir yazi olacaini bu ekilde sizlere de ifade ettikten sonra artik Yeil am a zamanin yegane komedisine d nelim Elbet yalnizca komedi denmez Yeil am apayri bir mecra t r d r fakat bug n ok a Kemal SUNAL i anacaimiz i in komediyle balamak isterim Yeil am deyince b y klerimiz dalip gider eskilerin g zellii vurur y zlerine ve siritirlar yersizce Yeil am eskilerin t rk leri d nleri iirleri kadar zeldir O zamanlar Yeil am dan evvel film yoktur elbet izlenecek olsa dahi hi biri ayni kefeye konulamaz eitli oyuncularin Yeil am in y z olmasiyla d nemimizin en nemli tiyatro ve sinema eserler ortaya ikmitir Yeil am denince aklimiza belli bali oyuncular gelir Tabii onlara oyuncu demek b y k bir haksizlik olur zira oyunculukta iir a mi nemli y zlerdir onlar Misal az nce s z n ettiimiz Kemal SUNAL lisedeyken amat rce rol aldii film Zoraki Tabip ile ekranlarda yerini bulmutur G ler y z ve tipik aban karakteri ile kariyerinin ilk yillarinda dahi insanimizin g nl ne taht kurmutur Ne yazik ki erken yata hayata g zlerini yuman Kemal SUNAL h l zihnimize kazidii o g l yle g zler n ne geliyor kinci b y k isim ise T rkan ORAY G zel g zleriyle kamera karisinda gen yali herkesin nefesini kesen keskin bakii ve mesleindeki yetenei herkesi ona hayran birakmitir Selvi Boylum Al Yazmalim Vesikali Yarim Kara G zl m bata olmak zere bir ok filmde rol almitir Onun yetenek ve baarisi bu filmlerin h l ayni ilgiyle izleniyor olmasinin sebeplerinden sadece bir ka idir Bir dier ismimiz Tarik AKAN Yeil am in yakiiklilii ile n plana ikan oyuncusudur Yeil am da biz onu Damat Ferit lakabiyla tanisakta bu yakiikli Yeil am oyuncusu Mavi Boncuk Canim Kardeim Ate B cei gibi filmlerde baka isimlerle de rol almitir 39

ener EN siz Yeil am olmaz Kendisi son derece usta bir oyuncuydu Komik rolleriyle n plana ikan oyuncumuz i ek Abbas Kibar Feyzo Tosun Paa S t Kardeler gibi bir ok nemli filmde rol almitir Yine geldik Yeil am in unutulmaz g zellikteki oyuncularindan bir dierine Filiz AKIN Tipki T rkan oray gibi sadece g zelliiyle deil d nem filmlerinde sergiledii yeteneiyle de izleyenler zerinde etki yaratiyordu Tatli Dillim Ankara Ekspresi K k Sevgilim rol aldii filmlerden yalnizca birka idir Fatsa doumlu Yeil am efsanesi Kadir NANIR Kendisinin en bilindik filmi T rkan oray ile barollerini paylatii Selvi Boylum Al Yazmalim olsa da bu efsane ismi sadece T rkan oray ile rol arkadalii yaptii i in nemli g rmek yakiir kalmaz Kadir nanir Tatar Ramazan ve Yilanlarin c gibi nemli filmlerde de rol almitir Yeil am da ayri bir yere sahip olan isim H lya KO YT Yine g zellik ve yetenekleriyle n plana ikmaktan sakinmayan bir oyuncudur En unutulmaz filmleri arasinda Susuz Yaz G lah Sev Kardeim ve Sezercik Yavrum Benim vardir Bu Yeil am oyunculariyla olan yolculuumuza yine g zelliiyle ba d nd ren bir baka yetenekli oyuncumuz olan G len BUBKOLU ile devam etmek istiyorum Kendisi son derece yetenekli bir oyuncuydu Tarik Akan ile rol arkadalii yaptii Ah Nerede onun yaninda ise Girgiriye Bizim Kiz gibi bir ok unutulmaz filmde rol almitir Yeil am in mavi g zl devi Fatma GRK i erisinde T rkan oray H lya Ko yiit ve Filiz Akin in da bulunduu T rk sinemasinin en b y k d rt kadin oyuncusundan biridir Kendisine Yeil am in Erkek Fatma si da denir Bunun yaninda rol aldii filmlerden bazilari Ezo Gelin Ana Ocai ve Kanli Nigar dir 40

C neyt ARKIN ger ek adiyla Fahrettin C REKLBATIR Yeil am i in korkusuzluk yiitlik demektir Cesaretiyle n plana ikan oyuncumuzun en bilindik filmleri arasinda D nyayi Kurtaran Adam Malko olu Cem Sultan ve Battal Gazi Destani vardir Sira geldi Hababam Sinifi nin yufka y rekli Hafize Ana si Adile NAT e Kendisinin ger ek adi Adela ZCAN dir Yeil am in usta oyuncularindan biri olan Adile Nait in rol aldii unutulmaz filmler arasinda Neeli G nler G len G zler Kibar Feyzo Ah Nerede Aile erefi ve S t Kardeler vardir Adile Nait demiken sirke limon kavgasini g z ardi etmemek gerekir Sira geldi Yeil am in usta oyuncusu M nir ZKUL a Tabii ki onu da sadece bu turu tartimasi ile bilmiyoruz Kendisi Hababam Sinifi nin Mahmut Hoca si Bizim Aile filminin Yaar Usta si ve daha neler neler Tabi ki Yeil am devleri bunlarla sinirli deildir fakat tamamini yazmak istesek bir sona varamayacaimiz i in bu usta oyunculara burada son vermek ve yazimizin sonuna gelirken elenceli bir son olmasi i in birka unutulmaz Yeil am klasik repliiyle yazimi tamamlamak istiyorum 41

Biz ayri d nyalarin insanlariyiz Ayrilik konumalarinin kliesi olmu bu replik derin yaralar a ar Genellikle ilikide bir kiinin dierine ekonomik st nl nde s ylense de uyumsuzluklarda da kullanilan bir repliktir G zel olduunuz kadar k stahsiniz da Yeil am da t m kadinlar dillere destan bir g zellie sahiptir Bu g zellikleriyle etkiledikleri ba kahramanimiz olan erkek sevdii kadindan istedii cevabi alamadiinda bu replikle cevap verme firsatini ka irmazdi Nayir nolamaz Bir ok duruma uyum saladii i in Yeil am in en ok kullanilan repliklerinden biridir z nde derin bir isyan barindiran bu replik nesilden nesile aktarilmitir Durun bu nikah kiyilamaz Yeil am in en klielerinden olan bu replik en kritik zamanlarda canlandirilir Nik hlarin bozulduu bu sahneler en heyecanli sahnelerdendir Bozulan nik hlarin arkasindan kardelikte ikabilir ihanet de 42

Fakir ama gururlu bir gen vardi Yeil am in en klie ve sevilen sahnelerinden biri de bata fakir olan gencin bir zaman sonra zengin olmasiydi Bu zengin zamanlarinda ihtiamli masasinin arkasinda d nen sandalyeye oturan gururlu gencimiz muhteem konumasini yapmaya Bir zamanlar fakir ama gururlu bir gen vardi hatirlar misiniz diyerek balamayi ihmal etmezdi Reca ederim duygularimla oynamayin Yeil am g n m ze g re ok daha nezaketli replikler i erir Bu repliklerin en nemlilerinden biri de duygulariyla oynanmasindan korkan ana karakterimiz olan kizin nezaket ve kibarliini bozmadan b y k bir incelikle duygulariyla oynanmamasini ricada bulunarak istemesidir Selvi Boylum Al Yazmalim Sevgi neydi Sevgi emekti Yeil am in b y k efsanelerinden olan T rkan oray ve Kadir nanir in barollerini paylatii Selvi Boylum Al Yazmalim filminin en unutulmaz sahnesidir bu replik O kadar zarif ve ince geliyor ki bize anlatilamaz G n m z ilikilerinin ikarlarindan uzak saf ve temiz bir sevgidir bu Siz doktor deilsiniz iringada hava boluu var Tabi ki de Yeil am sadece sevda ak nezaket veya fakir ama gururlu gen lerden ibaret deildi Aralarinda en kurnaz en g z a ik en uyaniklari da vardi C neyt Arkin in canlandirdii bu sahnede kahramanimiz kendisine kurulan tuzai iringadaki hava boluundan anlayacak kadar kurnazdi Yeil am in devleri ve birka Yeil am klasik repliklerinden sonra yazimizin sonuna gelirken bu yazida anlatmak istediim eyleri son birka c mle ile toparlayacak olursam Yeil am ulu bir inardi ve biz bu inari imdiden ok zledik Her ne kadar Yeil am a olan zlemimizin sebebi g n m z filmlerinin eskiye nazaran farklarinin olmasi olsa da bu bizim hasretimize bahane olmuyor Yaramiza tuz basiyor da denebilir Biz oktan eski T rk sinemasinin zenini yetenekli isimlerini k lt r m z yansitma bi imi gibi bir ok zelliini zledik Umarim ileride g n m z filmleri Yeil am i aratmayacak derecede ekillenir ve filmler daha ok k lt r m z yansitir Zeynep Dilara Ko 10 E 43

KI NAMELER Bundan seneler nce stanbul a d en ilk karla beraber stanbul gazetelerinin ilk sayfasinda da Cenap ehabettin in Elhan i ita iirini yazarlarmi Bu eski gelenei okulumuzun dergisi araciliiyla g n y z ne ikaralim istedik Bu yazida sizlerle beraber Arap a bir s zc k olan ve name anlamina gelen elhan kelimesi ile ki anlamina gelen ita kelimelerinin birlemesiyle oluan Elhan i ita yani Ki Nameleri iirini inceleyeceiz Elhani ita Gazete Haberi Cenap ehabettin Zamaninda edebiyatimizin deerli airlerinden biri olan Cenap ehabettin in kaleminden d k lm olan bu iir okuduunuzda ve anlamini kavradiinizda sizi deta tabiatin kucaina birakir ve kendinizi ki mevsiminin b t n h zn yle kari kariya bulursunuz Mek n ve zaman iire baarili bir ekilde aktarilmitir nk her bir dize ustalikla yazilmi hatta naki naki ilenmitir kaida Aruz l s n n g ze arptii su gibi akip zihninize intikal ettii deerli iirlerimizdendir Peki nedir bu iirin bize anlattiklari Ki mevsiminin h z nl yanlari Gelin nce yle bir okuyalim iiri sonra da zerine d nelim Nedir bu iirin dili 44

Elhani ita Bir beyaz lerze bir dumanli u u Eini gaib eyleyen bir ku gibi karlar Ge en eyy m i nevbahari arar Ey kul b n s r d i eyd su Ey keb terlerin neideleri O baharin bu ite ferd si Kapladi bir derin s k ta yeri karlar Ki ham ne dem be dem alar Ey u arken d p len kelebek Bir beyaz r e i cen h i melek gibi kar Seni solgun had kalarda arar Sen a arken i ekler st nde Ufacik bir i ekli yelp ze N un st nde imdi ey m rde Baladi par a par a perv ze karlar Ki sem dan d er d er alar U tunuz gittiniz siz ey kular K c k ser sef d baykular gibi kar Sizi dallarda l nelerde arar Gittiniz gittiniz siz ey m rg n imdi bo kaldi serteser yuvalar Yuvalarda yet m i b efg n Son kalan m i t yleri kovalar karlar Ki havada u ar u ar alar Destinde ey sem yi it t de t dedir Berk i semen cen h i keb ter seh b i ter D k ey sem rev n i tabiat gun dedirH k i siy hin st ne s f k feler Her ahs r imdi ne yaprak ne bir i ek Bir t de i zil l siyeh reng n mid Ey dest i sm n i it durma durma ek Her hs rin st ne bir s tre i sef d G klerden emeller gibi rizan oluyor kar Her s da hay lim gibi p y n oluyor kar Bir b d i ham un Per i s finda uyuklar Tarzinda durur bir aralik sonra u arlar Soldan saa sadan sola lerz n gir z n G h u mada t yler gibi g h olmada r z n Karlar b t n elh ni mez m r i s k tun Karlar b t n ezh ri riy z i melek tun D k k k i siy h st ne ey dest i sem d k Ey dest i sem dest i kerem dest i it d k Ezh r i bah rin yerine berf i sef di Elh n i tuy run yerine samt i m di Cenap ehabettin 45

iiri okuduunuzda belki de m n sini tamamiyla anlayamadiniz Eski ve yabanci kelimelerin fazla olmasi iiri karmaik bir h le getirmi olabilir Bu sebeple yazimizin sonunda sizler i in g n m z T rk esi ile yazilmi olan versiyonuna da yer vereceiz iiri detaylica incelemeden de tasvir ettii ki manzarasinin h z nle donatilmi olduunu ve saadeti huzuru kaybetmi olmanin verdii aciyi betimlediini g rebiliyoruz G kten d en her bir kar tanesi mutluluk gibi insan duygulari maskeliyor her bir kar yiinin mitsizlik ve aresizlii simgelerken altindaki bahardan kalma i ekler rengarenk kanatlariyla l kelebekler gibi yatiyor Burada baharin kaybolmasi ve yerine ki mevsiminin gelmesi anlatiliyor diyebiliriz Ki mevsimi tipki alin yazisi gibi deitirilemez ve engel olunamazmi gibi simgeleniyor airin baki a isi bize ki mevsimi ile bahar mevsiminin m cadelesini ki mevsiminin acimasiz ve isyank r tavirlariyla galip geldiini huzuru simgeleyen baharin ise bu m cadeleye dayanamayip g s z d t n g steriyor Kimimize g re ki bu kadar cani bir mevsim deildir elbette Fakat h zn temsilen bu iirde b yle g sterilmi olmasi da yazarin znel baki a isinin iirde h kim olduunu s yl yor bizlere 46

Detaylara gelecek olursak ki mevsiminin bu denli acimasiz olmasinin sebebinin kularin g etmesi ve tabiatin uyuyup sessizlemesiyle beraber ki mevsiminin yalnizlik ekmeye balamasi olduunu g r r z Oysa ilkbahar mevsimi kiin aksine rengarenk civil civil bir mevsimdir ve kulardan ziy de onlarca hayvan ve bitkiyle donatilmitir Ki mevsiminde ise kular bile mevsimi terk ediyor bembeyaz bir bitki rt s belki am belki de kavak aa lariyla ba baa kaliyor Bu durumda bir nevi ki mevsiminin bahar mevsimi ile olan m cadelesini kiskan lia da balayabiliriz Nihayetinde her baharin ardindan kiin gelmesi bu m cadeleyi her zaman kiin kazanacaini yalniz baina da olsa galibiyet tahtina yerleeceini g steriyor Kiin gelmesi ise kalplere bir durgunluk sessizlik katiyor Bu m cadeleyi anlamsizlatirmada b y k rol oynuyor Belki de bu sebeple air her bir kar tanesinin alayarak yery z ne d t n bir kelebein ise u maktayken ld n yaziyor iiri incelerken meleklerin kanatlarinin ve cennet bah elerinin de kardan olutuu s ylemini g r yoruz Bu da elbette ki zihinlerde bir soru iareti yaratiyor bu kadar h z nl ve mutsuz bir havayi temsil eden kar nasil olur da cennetin bir par asi olarak g sterilir Benim fikrimce bu iirde kar cennetten gelen ve yery z nde cennetten ayrilmanin acisini ve h zn n ifade eden bir simgedir Bu y zden b t n kederini yalniz ve issiz bir er eve i inde g steriyor olabilir Cennetteyken edindii huzuru yery z nde kaybediyor hatta cennette meleklerin ayaklari altinda inenirken yery z nde yalnizlamanin acisini ikariyor olabilir Bu da aslinda baharin hi bir zaman karin cennette edinmi olduu mevkiiye eriemeyeceini g steriyor Yazimizin sonuna gelmi bulunmaktayiz iirin zihnimde canlanan kismini olabildiince aktarmak ve sizlere anlatmak istedim umuyorum ki sizler de memnun oldunuz imdi s z etmi olduum iirin g n m z T rk esi ile yazilmi versiyonunu da ekliyorum bir sonraki sayida tekrar g r mek dileiyle Nadide Akbudak 11 D 47

Ki Nameleri Bir beyaz titreyi bir dumanli u u Eini kaybeden ku gibi kar Ge en ilkbahar g nlerini arar Ey kalplerin ilgin nameleri Ey g vercinlerin ilahileri O baharin ite budur yarini Kapladi derin bir sessizlik yeri karlar Ki sessizce s rekli alar Ey u arken d p len kelebek Bir beyaz melek kanadinin t y gibi kar Seni solgun bah elerde arar Sen a arken i ekler st nde Ufacik bir i ekli yelpaze Ey l imdi senin cenazen st nde Par a par a u maya baladi karlar Ki g kten d er d er alar U tunuz gittiniz siz ey kular K c k beyaz bali baykular gibi kar Sizi dallarda yuvalarda arar Gittiniz gittiniz siz ey kular imdi bo kaldi b sb t n yuvalar Yuvalarda figansiz yetim kalan Son kalan mavi t yleri kovalayan karlar Ki havada u ar u ar alar Ey ki g nlerinin g Elinde yiin yiindir Yasemin yaprai g vercin kanadi y kl bulutlar D k ey g k tabiatin ruhu uykudadir Kara toprain st ne bembeyaz i ekler Her aa lik imdi Ne yaprak ne i ek mitsiz ve siyah renkli bir g lgeler yiini Ey ki semasinin eli durma ek Her aa liin zerine bir beyaz rt G klerden arzular gibi d k l yor kar Her yanda hayalim gibi koturuyor kar Sessiz bir r zg rin saf kanadinda uyuklar Bir aralik durup sonra u arlar Soldan saa sadan sola titreyerek ve ka arak K h u arak t yler gibi k h yuvarlanarak Karlar sessizlik ilahilerinin b t n ezgileri Karlar melekler leminin b t n i ekleri Ey g n eli kara toprak zerine d k Ey g n eli c mertliin eli kiin eli d k Bahar i eklerinin yerine beyaz kari d k Kularin nameleri yerine mit sessizliini d k Cenap ehabettin 48

BR BU UK ASIR SONRA DUYULAN SESSZ ILIK Bir ok tablo dikkatinizi bir andan fazla ekebilir En iyi ve en arpici eserler sanat iyi ve tabloyu kendi sesimize ve d ncelerimize yansitmamiza izin verir Herhangi bir m zede gezerken bu etkiye uyum salarsiniz ve size fisildayan neredeyse sizi airan hatta yardim isteyen par alarin hissine kapilirsiniz Zaman i inde bize hitap etmeye ve konumaya alian sanat eserleri arasinda dierlerinden daha y ksek sesle konuan bir par a bulabilirsiniz Etkileyici tasarimiyla t m dikkatinizi isteyen bu par a gibi The Hesitant Fianc e 49

Auguste Toulmouche un steksiz Gelin i ayni zamanda Teredd tl Nianli olarak da bilinmektedir Bu ihtiamli tablo ataerkillii zamanin siyasi evliliklerini ve 19 y zyil y ksek sosyete modasini barindiran bir eserdir Bakilarindaki bek rlia vedanin basit bir elem veya teredd ts zl kten uzak olduu a iktir Yaklaan evlilie kari fkesi Toulmouche un zamaninda ok dikkat ekmese de modern sanatseverler tarafindan benimsenmitir 1829 da doup 17 yainda Paris e giden sanat i d nemin nl ressami Charles Gleyre in akil hocaliiyla 19 yainda tablolariyla ilk kez sahneye ikarken Empresyonist hareket k k fir a darbeleri ile sanatsal Avrupayi kasip kavuruyordu Akademik tarzda klasik eitim alan Toulmouche derin doal iik tasvirleriyle y ksek sosyetenin ilgisini ekmeyi baardi Genelde en ok bilinen eserleri boa zaman ge iren soylu kadinlari tasvir ettii resimleri olmutur Bu kadinlar ou zaman s sl ve g zel odalarda uzanmi kibirle sarho olmulardir Sanat i kadinlari genellikle ya romantik tutkularin kurbani olmu bir ekilde ya da kendi halinde g zleri di d nyaya kapali ekilde resmeder Kadinlari dramatik tiyatral pozlarla sahneleyerek adeta performans sergileyen akt rler gibi d zenler Hatta bu tablolar airiliklariyla mparator III Napolyon ve mparatori e Eugenie gibi soylularin dikkatini ekerek kariyeri boyunca birka eserini satin almalarina neden olmutur adalari aksine Akademik Realizm zerine odaklanii tabloyu abuk a okunabilir yapiyor Kompozisyonda 4 kadin yer aliyor Merkezdeki gelinin iki yaninda onu teselli etmeye alian soylu kadinlar bulunuyor Biri baini p yor dieri ise yaninda diz km halde Belli ki onunla konumaya aliiyor ve bu yorucu olayin ortasinda efkatle gelini bir eye ikna etmeye veyahut durumun ateini almaya aliiyor gibi g z k yorlar Arka planda ayna karisinda gelinin tacini denerken kendi yansimasi karisinda b y lenen bir kiz ocuu bulunuyor Bu karakter belli bir ritimdeyken d rd nc kendi d nyasinda oluuyla dikkatimizi eken bir gelin yle delici bir bakila tasvir edilmi ki parlak gelinliinden bile nce onu fark ediyoruz stelik Toulmouche un dier eserlerindeki bizden uzak bakilarin ve cansizliklarin neden olduu uysalliklarini ve kirilganliklarini bu eserde bulamiyoruz Bu resimlerde kadinlar kendi ihtiamli hi lik d nyalarinda kaybolmu gibiyken The Hesitant Fianc e adli eserinde geri ekilebilecek uzak bir d nya yok tek bir aci dolu ifadeyle i ine girmi olduu durumun ciddiyetini kavrayiini g r yoruz 50

Dorudan bir bakila konunun d nyasina adim atiyoruz ve karakterle youn bir ekilde taniip acilarina ortak oluyoruz The Hesitant Fianc e gibi daha evrensel rneklerde bu etki bir ayna gibi iler zellikle ataerkil sistemde boyun emenin verdii keskin aci kendilerini tuvale yansitilmi olarak g rmekten kendini alikoyamayan kadinlar i in hi yabanci deil Tabloda aynada kendi yansimasina bakarken d ncelere dalan bir gen kiz var Komik bir ekilde eer asil konuyu ikarip sadece ona odaklanirsak Toulmouche un dier eserlerindeki sahnelerden bir farki kalmiyor Gelin taci ehitlerin bir sembol olarak da kullanilan bir motif Bu salikli bir Hristiyan evliliini s rd rmek i in gelinin sik a yapmasi gereken fedak rliklari vurguluyor Gen kizin bunu kendi baina koymasi esasen evlilik araciliiyla kendi sonunu onaylamasi anlamina geliyor Toulmouche Bu tablonun vurguladii bir dier husus ise kadin ilikilerinde huzur bulma s recidir Ataerkil g c n baskisi altinda bu kadinlar birbirlerini teselli etmek yas tutmak i in bir alan yaratmilardir Bu evliliin belki de korkun bir kader olduunu ancak bunun yalnizca baa ikilmasi gereken bir ey olmadiini g sterir Kadinlarin isteksizliklerini acilarini ve fkelerini kontrol altina almak i in kullandiklari ifadeler steksiz Gelin in y z ne de kazinmi durumda Yapilii zerinden bir bu uk asir ge ti ve imdiye kadar en nl olduu zaman dilimi i indeyiz Ve b y k ihtimalle bir bu uk asir daha ge se bile bakii hala o kadar g l ve etkileyici olacak ki izleyicisi bizim olduumuz gibi hayranlik i inde olacak Janset Beyza Tanbay 11 D 51

KENDNDEN KA MAK nsan yaratilii hayata tutunabilmek i in bazi eylerden ka mak zere kurgulanmitir Zorluklardan sorumluluklardan hislerden hatta bazen kendinden Bu ka i bir savunma bi imi olarak hayatimizda hep var olmutur Bu ka iin normal olduunu kabul etmek kiisel geliimimiz a isindan nemlidir Ancak bu ka iin farkina varmak da bir o kadar kritiktir nk bu ka i s reci zamanla kendi benliimizi kaybetmemize neden olabilir te bu insanin benliini kaybetmesinin balangicidir Peki kendimizi kaybetmek mi istiyoruz yoksa bu ka i eylemlerimizi fark edip zerine gitmek mi Bu soru bireyin kendi i sel yolculuunu anlamasi a isindan olduk a nemlidir nsanlar farkli sebeplerden t r sorumluluklarindan ka abilirler Genellikle korku belirsizlik tembellik veya baski altinda hissetme gibi fakt rler sorumluluklardan ka maya neden olabilir rnein zorlu bir g revle kari kariya kaldiimizda konfor alanimizdan ikmamayi o sorumluluu yerine getirmek i in efor sarf etmeye tercih edebiliriz Bu kisa vadede bize rahatlik salasa da uzun vadede hayattaki zorluklarin karisinda t kezleme zorluklarla baa ikamama gibi sorunlari ortaya ikarirken kiisel geliimimizin n nde de engeller oluturur Sorumluluklardan ka mak sadece disal g revlerle deil ayni zamanda kendi i sel ger ekliklerimizle de y zlememek anlamina gelir Bu durum duygusal sorumluluklardan kendi duygularimizdan d ncelerimizden uzaklama eilimini i erir Bu i sel ka i kiinin kendi z nden uzaklamasina ve ger ek kimliini kefetme s recinde engeller oluturmasina neden olabilir B yle bir durumla karilatiimizda sorunlari ertelemek yerine zmek sorumluluklarimizi g z ardi etmek yerine halletmek kendimizden ka mak yerine kendimizi bulmak kendimize yapabileceimiz en b y k iyiliktir Bunun yaninda kiinin kendi deerlerini inan larini belirlemesi kendi hayat felsefesine sahip olmasi yaamindaki nceliklerini netletirmesi a isindan olduk a nemlidir Kendisine d nerek i sel bir pusula oluturan insanlar yaamina y n verme konusunda daha baarili olurlar Unutmamaliyiz ki sorumluluklarla y zlemek ve i sel bir b t nl k salamak kiisel b y me ve memnuniyetin anahtaridir Nehir Naz imek 11 D 52

KIIN SEVNC Kar taneleri d er nazli nazli Sessizce rter her yani buzdan rt Kirmizi yanaklar yen eller Kiin souunda bulur huzuru tenler Dallarda beyazlar i i e Souk r zgar eser buz keser nefesi G ky z bembeyaz bir rt yle kaplanmi Kiin b y s yle doa comu hayran kalmi Diarida hafif bir akam meltemi Sessizlik hakim her bir k eye Kulaklarimda aliyor r zgarin namesi Huzuru buldum hissettim benliimde 53 Efe Ko yiit 9 B

OKULUMUZUN CEVHERLERNDEN DYETSYEN MERVE APA LE SALIKLI BESLENME K kl bir tarihe sahip olan Nuh Mehmet Bald kt Anadolu Lisesinin eski ve deerli rencilerinden Merve APA ile g zel bir r portaj yaptik Bizimle ayni siralara oturmu ge miten bir g z olarak merak ettiimiz bize yardimci olacak bazi sorular sorduk ve cevaplarini da a iklayici bir ekilde aldik ncelikle kendisinden bahsetmek ve tanitmak isterim Merve apa 2007 yilinda lisemizden mezun olmu 2014 yilinda y ksek lisansini 2019 yilinda ise Hacettepe niversitesinde doktora eitimini tamamlayarak mezun olmutur Erciyes niversitesi Beslenme ve Diyetetik B l m nde doktor eitim g revlisi olarak g rev yapmaktadir Bunun yani sira adrese teslim diyet yemek hizmeti verdii Fit Leziz isimli bir mutfai ve Suka Klinik isimli bir klinii bulunmaktadir Okumayi fazlasiyla seven birisi olmasi ve farkli dilleri g r p renme arzusu ile bu yil 3 niversite b l m olan turizm rehberliine balamitir Her ge en yil kendini biraz daha gelitirmi ve evresindeki kiilere de tam olarak rnek bir insan olmutur Bu meslek sizin ocukluk hayaliniz miydi yoksa kendinizi tanidiktan sonra mi tercih ettiniz ocukluk hayalim ressam olmak zerineydi hala da hobi olarak severek resim iziyorum Bu meslei se meye niversiteye hazirlik d neminde karar verdim Diyetisyenlik o zamanlar pop laritesi d k bir meslekti bu nedenle ok fazla bilinmiyordu Rehber retmenim bana bu meslei ilk anlattiinda ok ilgimi ekmiti Adeta g zlerim parlamiti Salik alaninda bir meslee y nelmeyi d nm t m ancak hangi b l m benim i in daha iyi diye d n rken bu meslekle tanitim ve severek tercih ettim 54

Sizi aratirdiimda y ksek lisans ve doktora yaptiinizi g rd m Bunlarin iiniz a isindan size ne gibi faydalari oldu Ben y ksek lisans ve doktora yaparken akademisyen olmayi d nerek yapmamitim Okumayi ve aratirmayi ok seven bir insan olduumdan dolayi tercih ettim Bana olan katkisi ise gelen danianlarinima yardimci olurken g ncel literat r s rekli takip etmi oluyorum B ylelikle yeni uygulamalar ile danianlarim ile aranizdaki verim artiyor diyebilirim Baariya ulama s recinde motivasyonunuzu nasil saladiniz tecr beleriniz dorultusunda YKS rencilerine bu konuda tavsiyeler verir misiniz Baariya ulamaktaki en nemli konu i motivasyonu salamaktan ge er niversite yillarinda bu alanla ilgili eitli yerlerde yaptiimiz tiyatro oyunlari bile bizim i motivasyonumuzu arttiriyordu Hayatim boyunca hep baarili bir renciydim ve son sinifta okurken len d rde kadar stajimi yapiyor beten dokuza kadar ise belediyede diyetisyenlik hizmeti veriyordum O d nem benim isteim ile ger ekletirilen bir ok toplanti ile bu meslei insanlar tanimi ve akabinde belediyede sekiz diyetisyen birden alimaya balamiti Bu tecr belerim sonucu unu diyebilirim ki ger ekten severek yapabileceiniz bir i i in uratiinizda o artik i deil de hobi misali keyif veren bir eye d n yor nemli olan sizin severek emek g stereceiniz bir ey olmasi Erciyes niversitesinde diyetisyenlik okumanin ne gibi avantaj ve dezavantajlari vardir Erciyes niversitesi Beslenme ve Diyetetik alaninda a ilan ikinci niversite Benim okuduum d nemde yalnizca niversitede bu b l m vardi ve dolayisiyla Erciyes ok salam bir akademik hoca kadrosuna ve deneyime sahipti Bu a idan rahatlikla nerebilirim Dezavantaji ise bazi zel niversitelerde zel hastanelerle i birlii i inde olmasindan kaynakli laboratuvar koullari Erciyes e g re biraz daha iyi olabilir Onun haricinde dezavantaj olarak deerlendirebileceim bir ey yok 55

rencilik yillarinizda nasil bir alima yolu izlerdiniz d zenli alimaya ne zaman baladiniz Ben hayatim boyunca hep d zenli alian biriydim Bu nedenle net olarak d zenli alimaya baladiim zamani s yleyemem niversitedeyken hafta i i d zenli aliir hafta sonu ise iki g n tiyatro kursu ile kafami daitir ve enerji toplardim Hatta Petek Sanat in da ilk rencilerindenim imdi bile hala alikanliim devam etmekle birlikte hem bir i kadini hem de bir anne ve e olarak planli aliarak g n m ve haftalarimi d zenli ve tertipli bir ekilde ge irmenin vaktimi tasarruflu kullanmami saladiini s yleyebilirim Aksi takdirde hi bir eyi yetitiremez ve ilerimde aksaklik yaardim Sizlere tavsiyem hobi olarak yaptiiniz bir aktiviteniz ve her daim planli bir alimaniz olsun Hangi kiilik zelliklere sahip kiiler bu b l m se meli Salik b l mleri insanin hayatina direkt dokunduundan bu alanda alian kiilerin empati yetenei ve yardimseverlik duygusu olmali ki karisindaki insanin y z ifadesinden bile problemini anlayabilsin Her meslekte tabii ki bunlar ok nemli ancak salik sekt r nde daha nem kazandiini d n yorum 56

inizde hi baarili olamayacainiz konusunda endieniz oldu mu olduunda nasil bir azimle bunu yendiniz Bana niversitedeki ilk yil her ey ok farkli geliyordu Lisede daha genel baliklar renirken niversiteye ge tiinizde bir ok bilim dalini bir arada g rm oluyorsunuz O yil unu d nm t m Ger ekten baarabilecek miyim b l m nasil bitireceim nk niversiteli olmayi renirken bir yandan bilime girmeyi de reniyorsunuz Fakat kendime ait plan ve b l me olan aidiyet hissi ile hem niversite hem b l m genelinde rekor bir puan ile eitimimi tamamladim Kisacasi kendinize g veniniz ve hirsiniz ile endie duyduunuz her eyin stesinden rahatlikla gelebilirsiniz Akademik sorulardan sonra beslenmeyle ilgili ise u sorulari sorduk Probiyotiklerin v cudumuza katkilari nelerdir ve nasil daha fazla probiyotik alabiliriz Probiyotikler s t yourt kefir gibi besinlerle alinir ve bu besinler bairsaklarimizdaki faydali bakterileri besleyerek bizim saliimizi g zle g r l r bir ekilde etkiler Bu besinlerin daha etkili olmasi i in prebiyotik dediimiz besinlerle t ketmek gerekir muz sarimsak soan baklagiller vb Prebiyotikleri probiyotikleri birlikte almamiza da sinbiyotik denir ve bunlar v cudumuzda birbirlerini destekleyerek alimi olurlar Kisitlayici diyetlerin gelime aindaki bireyler zerinde etkileri neler Bu sorunun sizler i in sorulmasi gereken en nemli sorulardan biri olduunu d n yorum Yeme bozukluu g n m zde ergenlik ainda fazlasiyla g r lmeye baladi Bu d nemde kilolarin g z n ze fazla g z kmesi anoreksiya nervoza bulimia nervoza nedeniyle bu tarz diyetlere bavurulabiliyorsunuz Fakat bunlar boy kisalii vitamin mineral eksikliinden kaynakli kalici problemlere sebep verebiliyor Ayrica daha hizli kilo alip verme gibi durumla da kari kariya birakabiliyor B ylelikle hem amaciniza ulaamami hem de saliksiz bir bedene kavumu olursunuz Bunun yerine kilo vermek isteyenler i in bir uzman g r ile d rt yaprakli yonca dediimiz s t et meyve sebze tahil grubu birlikte t ketimi neriyoruz 57

Bozulmu yeme davranilarini nasil tespit edip d zeltiyorsunuz Kiiyle ilk g r memizde bazi testler uygulayarak kiide yeme bozukluu olup olmadiina karar veriyoruz lk g r memizde anamnez dediimiz hastanin yk s n alirken de anlayabiliyoruz Daha sonrasinda eer b yle bir bozukluu varsa ve biraz da ileri seviyede ise psikolog yardimi devreye giriyor Bizim de kliniimizde psikolog fizyoterapist gibi uzmanlarin bulunmasinin nedeni bazi durumlarin bu ekilde i birlii i erisinde z lmesinden kaynaklaniyor Karbonhidratlarin kilo aldirici olduu doru mudur sizce kullanilmali mi Kesinlikle ehir efsanesidir diyebilirim Hatta v cudumuzun y zde 55 60 ini karbonhidratlar oluturuyor bu nedenle karbonhidratlari hayatimizdan ikaramayiz Karbonhidratlar dediimiz zaman ounlukla tam tahilli olan posasindan ayrilmami olan r nleri tercih etmenizi neririz Beyaz un ve beyaz eker gibi basit karbonhidratlar yerine kompleks karbonhidratlar dediimiz tam tahillari t ketmeniz saliiniz i in ok nemli Karbonhidratlarin kilo aldirdii inancindan dolayi bavurulan ketojenik beslenme y ksek ya ve protein d k karbonhidrat altyapili bir diyettir S rekli ketojenik beslenme kalp gibi bazi hastaliklara neden olabilir bu nedenle karbonhidrata da ihtiyaciniz olduunu unutmamalisiniz Ki unutmayalim ki karbonhidratlar v cudumuzun birincil besin eleridir S rd r lebilir beslenme ve sezgisel yemek gibi belli bir kaliba girmeden yapilan beslenme ekilleri hakkinda ne d n yorsunuz S rd r lebilir beslenme benim niversite alima alanidir ve ge en yilda 4 ay fransa da bir niversitede sirf bu konu hakkinda alitim S rd r lebilir beslenmenin kiinin hem kendini hem d nyayi korumasi i in yapmasi gereken bir davrani olduunu d n yorum Karbon ayak izi ve su ayak izi dediimiz iki nemli parametre var Bu parametrelere bakarak besinleri t ketmek olduk a nemli Sezgisel yemek ise kokusunu tadini hazzini alarak yeme eklidir Buna yiyecei yerken an da kalma olarak da tanimlayabiliriz oumuz aslinda bunu yanli ya piyoruz ne yediimizin farkina yeterince varmiyo ruz Yani anda kalmiyoruz Ve o anda kalmadiimiz i in doygunluk hissi duymuyoruz 58

Bizler gibi g n n n ou okul gibi diarida ge en kiilere daha salikli ve daha temiz beslenmek i in nerileriniz nelerdir lk nerim kesinlikle yiyeceklerini yanlarinda taimalaridir nk basit bir sandvi bile olsa evde hazirladiiniz her t rl daha salikli ve temiz i eriklidir Benim de bu nedenle a tiim Fit Leziz isimli adrese teslim mutfaim 8 yildir insanlara diarda yiyecekleri zaman yardimci oluyor ve kiileri temiz beslenmeye sevk ediyoruz Yaptiim doktora alimasina g re de kiiler besinlerini yanlarinda taidii zaman hem fizik hem de ruh olarak daha salikli olduunu saptami bulunuyorum Salikli ve s rd r lebilir beslenme tam olarak nedir Yaptiimiz her davrani doaya pozitif ya da negatif bir etki birakir Bu etki hangi besini ve ne kadar t kettiimize de balidir Mesela kii ok fazla kirmizi et t ketirse doaya airi karbon salinimi yapmi oluyor ve bu da doaya negatif bir etki birakiyor Ge tiimiz yaz en kurak yazi yaadik 22 Haziran tarihinde T rkiye kendi besin kaynaklarini bitirdi ve 2024 n kaynaklarindan yemeye baladi Eer b yle giderse ger ekten kitlik ba g stermeye balayacak Bunlarin olmasini istemiyorsak eer s rd r lebilir beslenme dediimiz baklagiller ve tahil airlikli yiyecekleri tercih etmeliyiz Akdeniz beslenme modelini uygulamamiz gerekiyor ki kuruyemi balik gibi besinlerin ok kirmizi et t ketiminin az olmasi bizim i in daha faydali olsun eker t ketimi hakkinda ne d n yorsunuz Bir besin grubunu genel olarak iyi k t salikli saliksiz diye nitelememek gerekir G nl k beslenmemizin y zde onunu karilayacak ekilde kullanabiliriz Ama ne kadar ok eker t ketirsek o kadar ok ins lin salgilanmasina neden oluruz Bu da kan ekerimizi d zenlememizi g letirir ve bizi ekere baimli kilar nerilerim tabii ki daha az t ketilmesi ile birlikte yaninda s t veya protein de t ketilmesi gerektii zerinedir Ve ger ekten g zel eker kaynaklari almanizi neriyorum rnein sadece ayiniza eker atarak aldiiniz eker hem size duy gusal bir doyum salamaz hem de bedenen zarar g rmenize sebep olur 59

Pop ler diyetler hakkindaki g r leriniz nelerdir Aslinda ok uzun bir konu ama sizleri i in kisacik bahsedersek ekersiz 21 g n diyetinde ins linimizi biraz dizginlenmi olur ve yeniden eker t ketme isteimiz bir nebze azaltmi oluruz Aralikli oru dediimiz d zende 8 saatlik bir yemek s resi ve onu izleyen 16 saatlik bir a lik s resi vardir Bu 16 saat besin almadiimiz s rede v cudun otofaji yapmasi salanir Glutensiz beslenmede ise ekmein proteini olan glutenden fakir bir beslenme bi imidir Genelde gluten intoleransi olan kiilerin glutenden uzak durduklari bir beslenme diyebiliriz Ama aslinda burada nemli olan kimin hangisini uyguladiidir O y zden bir uzmana danimadan kafamiza g re bir beslenme se memeliyiz unutmayalim ki beslenme kiiseldir ve ayni sizin parmak iziniz gibi size zel olmalidir bakasina iyi gelen yiyecek size iyi gelmeyebilir O y zden popiler diyetlerden ziyade bir beslenme uzmaninin yardimiyla kendinize uygun bir beslenme oluturmaniz sizin i in en saliklisi olacaktir layda Berre Arikan 11 D Mina Kaplan 11 E 60

SNEMANIN EN RENKLS Wes Anderson son zamanlarin en arpici y netmenlerinden ve baimsiz sinemanin nde gelen isimlerindendir Aykiri ve benzersiz y netme ekli Wes Anderson sinemasini es ge ilemez yapiyor Soyut ve yaratici anlatim bi imleri renkli sahnelerle zitlik oluturan karanlik hikayeleri ve rakipsiz g rsel dili Wes Anderson her yeni filmiyle kendisinin ilgin fikirlerini bize g stermekte Maalesef her yeni filmiyle bir ncekinin st ne iktiini s yleyemem Wes Anderson in bu ilgin tarzini beenmeyenlerden deilim Aksine kendisi en sevdiim y netmenlerden birisidir G nl k hayatinda da kendi filminden firlami gibi olan y netmenimiz beni her filmiyle etkilemeyi baardi baarmasina fakat y netmenin son filmleriyle bu bahsettiim farklilia kendini fazla kaptirdiini d n yorum Eksantrik Wes Anderson Sinemasi bir kalip halini aldiktan sonra bu sinemanin pek bir farklilii kalmiyor nternette Wes Anderson estetiine sahip videolar bulabilirsiniz 2010 sonrasi filmleri bu videolarin siliina yakin Yanli anlailmasin son filmleri dahi beni yakalami filmlerdir Hi bir filminin sizi sikacaini da d nm yorum Hatta eletirdiim son d nem filmlerinin her sahnesini duvar kaidi olarak kullanabilirsiniz Fakat y netmenin Bu sefer hangi renk paletini kullansam diinda da sanatsal kararlar almasi gerekiyor Bunu kendi apimda bir Wes Anderson sever olarak belirtiyorum Zevkler ve renkler tartiilmaz denir Belki y netmenle zevkleriniz uyuuyordur belki de tarzini fazla renkli bulursunuz Hatta y netmenden daha renkli olduunuzu iddia ediyorsaniz filmler yeterince g sterili deildir sizin i in Ama hayatin renkleri konusunda Anderson ile kapiabileceinizi sanmiyorum The Royal Tenenbaums un aile ortami size uygun deilse Moonrise Kingdom in izci kampi ortamina bakabilirsiniz Belki Budapete nin pembe oteli belki Steve Zissou nun gemisi tam da size g redir Olumsuz giriime aldanmayin ve Wes Anderson in d nyalarina ans verin 61

Filmleri tanitilmaya pek ihtiya duymuyor Wes Anderson sinemasi kendini b y k bir zg venle belli ediyor lkemizde y netmen sinemasi n planda deil ve filmleri oyuncuya g re deerlendirmeye aliik bir milletiz buna ramen Wes Anderson ve filmleri aklimiza beraber kazindi Filmlerini kendisiyle beraber deerlendirmesi en rahat y netmenlerden biri bu sebeple son zamanlarin pop ler y netmenlerinden biri Nolan in izgisel olmayan anlatisi karmaik kurgusu CGI a kari tavri Tarantino nun ilgin zevkleri kara komedisi ve tabii ki karakterleri arasindaki mehur diyaloglari y netmenliklerini belirgin kiliyor ve onlarin ismini herkesin duymasini saliyor Wes Anderson da peri masalini andiran fakat ayni zamanda melankolik olmayi baaran senaryosu sadik oyuncu kadrosu Owen Wilson Bill Murray Jason Schwartzman m zik se imleri ve en nemlisi Robert Yeoman ile gelitirdikleri g rsel tarzi Wes Anderson in sinema d nyasini oluturuyor Wes Anderson in bu g rsel tarzini imdiye kadar tanimadiysaniz bile sadece birka kareye bakarak bahsedeceklerimi anlayabilirsiniz Simetrik kamera a ilari her filmin kendine has kisitli renk paleti tiyatro dekorunu andiran karakteristik genelde sabit olan arka planlar olaan dii ve akilda kalici kost m tasarimlari Bu tarz m stesna g rsel geler filmin sinematografisini dier her eyden ayirt etmemizi saliyor Filmlerin her sahnesi sinemanin kalanindan farkli ama y netmenin dier filmleri ile benzer bir havaya sahip Y netmenin g rsel tarzi tiyatro ve resim sanatlarindan bariz ekilde etkilenmi Lise yillarinda tiyatro ile ilgisi olduu bilinen y netmenin dekorlari iik kullanimi kost mleri genel olarak kadraji tiyatro sahnesi gibi hissettiriyor Bu gelerle d nyasini kesinlikle yapay hissettiriyor fakat bu k t bir eletiri deil Karakterlerin Wes Anderson kost mleriye durulariyla konumalariyla hissettikleriyle bu yapay d nya b t nl k i erisinde Y netmenin nl karelerine ou zaman tablo benzetmesi yapilir Bu benzetmeyi kimisi yergi kimisi vg olarak kullansa da tablo gibi Wes Anderson sahneleri nin ses getirdii phesiz Wes Anderson adini duymami biri bile filmlerindeki farklilii ve y netmenin her karesindeki imzasini hissedebilir Ama bu bir yandan da y netmenin laneti olmu durumda Y netmenin kendi tarzi i inde boulmasi kendi karikat r haline d n mesi tarzini lanetli bulmamin sebebi En pop ler filmlerinden olan 2009 yapimi Fantastic Mr Fox sonrasi y netmenin tarzi daha u lara y neldi Daha dikkat ekici ve daha karakteristik olmaya balayan bu g rsel tarz y netmenin n n n en b y k kaynai olsa da eski filmleri bize hatirlatiyor ki Wes Anderson bundan ok daha fazlasina sahip 62

Son d nem filmleri ve ilk d nem filmlerini ayirt etmek zor deil Hele kariyerinin ilk Bottle Rocket bildiimiz anlamda bir Wes Anderson filmi olmaktan uzak Siradan bir film gibi g z k yor Siradan kost mler sikici renkler Ama aliilagelmi bir film dememek lazim Film pek hissettirmese de ben y netmenin kafasinda o zamanlardan bir B y k Budapete Oteli olduunu d n yorum Kamera hareketleri abartili karakterler abs rt mizah Wes Anderson i taniyan biri i in y netmenin bu filmdeki imzasi Filmin o d nem de sevilmesine ramen birilerinin bu baimsiz y netmenin geleceini fark ettiini sanmiyorum Film bata bir kisa film olarak baliyor Wes Anderson niversitede tanitii Owen Wilson ile beraber yazdii kisa filmi sonrasinda uzun metrajli bir film haline getiriyor Owen Wilson ayni zamanda y netmenin kaliplami kadrosunun en sevilen isimlerinden Bu filmde kardei Luke Wilson ile oyuncu olarak da yer aliyor Wilson ve Anderson in ilk filmlerinden sonra yazdiklari Rushmore da keyifli bir film Bu film i in de y netmenin tarzini bulduu film diyemeyiz fakat bu filmin abs rt mizahi da keyifli bir Wes Anderson ii Y netmenin tarzini bulduu film diye bahsettiim film The Royal Tenenbaums t m yazi boyunca aklimdaki ideal Wes Anderson filmiydi Owen Wilson ile yazdiklari son film 63

nc film The Royal Tenenbaums ou hayranin g zdesi ve bazilari i in en iyi Wes Anderson filmi Y netmenin tam anlamiyla kendini g sterdii film Benim de ahsi favorim Y netmenin kendi tarzini bulduu fakat sadece bununla kalmadii ilerideki filmleri kadar stilize olmayan fakat olduk a olaan dii aliilmadik kendine has bir film Dailmi bir aileyi anlatan film The Beatles in Hey Jude arkisi ile baliyor Hizli bir kurgu sekansi ile Royal Tenenbaum un 3 ocuunun harika ocukluklarini ardindan o kardein solmu yetikin hayatini ve onlari terk etmi babalarinin onlarla bir olma abasini g r yoruz Royal Tenenbaum rol nde Gene Hackman dailmi ailenin annesi ve Royal in eski karisi Etheline Tenenbaum rol nde Anjelica Huston oynuyor Ailenin en ilgin yesi eski tenis oyuncusu melankolik ve bikmi karde Richie rol nde Luke Wilson karisinin l m st ne kendini toparlayamami karde Chas rol nde komedi ileriyle taninan Ben Stiller Royal Tenenbaum un her firsatta belirttii gibi ailenin vey kizi Margot rol nde Gwyneth Paltrow oynamakta Ailenin dostu Eli Cash olarak da Owen Wilson i g r yoruz Bir baka Wes Anderson gelenei olan bol karakterli film olma zelliine sahip Hatta bahsedilmesi gereken daha fazla isim olsa da ben sadece ailenin yelerini ve ailenin komusu Eli yi anmayi tercih ettim G z n z korkmasin bu kalabalikta kaybolmuyorsunuz Flmdeki hi bir karakter fazlalik hissettirmiyor hatta bu karakterlerin hepsinin ana karakter olduunu iddia edebilirim Sevdiklerimle sevmediklerime hi bir karakter ekranda g r n nce canim sikilmadi Zaten bir Was Anderson karakterini sevmek kolay olmaz son derece karikat ristik olan bu d nyalarda bir o kadar karmaik insanlar bunlar Ailenin babasi Royal Tenenbaum hakkinda ne d nmeniz gerektiini bilemiyorsunuz Y netmenin en sevdiim ii olmasinin sebebi iledii aile temasi olabilir Sonraki filmlerinde aile temasini sik sik g rsek bile bu film aileye en ok odaklandii film Tenenbaum ailesi kavgalari inileri ikilari aile olmayi baaramayii ile ger ek bir aile Gereksiz bir duygusallik olmadan aile temasinda pek bir i erik hatirlamiyorum 64

Baba oul ilikisini ileyen The Life Aquatic with Steve Zissou ve k s kardeleri baritiran The Darjeeling Limited da y netmenin The Royal Tenenbaums gibi dengeyi saladii filmler Aralarinda er yil bulunan bu filmler ayni adamin elinden iktiklarini bize s ylese de asla ayni filmin laciverti gibi hissettirmiyor zellikle Life Aquatic in hak ettiinden az ilgi aldiini d n yorum Life Aquatic m kemmel tasarlanmi ger ek st gemisiyle insanin aklini karitirip filmdeki gibi bir hayata insani zendiriyor Gemisinin her biri kendine has m rettebatiyla m rettebatin kaptani Steve Zissou nun t m yanli ve dorulariyla ger ek i karakterler izletiyor bizlere Y netmenin en nl ilerinden olan ektii ilk stop motion film 2010 yapimi Fantastic Mr Fox a geldiimizde iler deiiyor Duraan objelere hareket katan oyun hamuru gibi maddelerden yapilmi modeller ile olduk a zahmetli ekilde hazirlanan bu animasyon teknii y netmene sonsuz imkanlar sunmu G rselliine baktiimizda yaptii en iyi ilerden biri olan filme edecek ok bir lafim yok Filmin seslendirme kadrosu animasyon kalitesi olay rg s ve muhteem g rsellii kendini rahatlikla izlettiriyor Peki hedef olarak bu filmi g sterme sebebim ne Y netmenin kendini g rsellie fazla kaptirmasinin sebebi bu filmde baardiklari Bu film sonrasi oyuncularini animasyon modelleri gibi y nettiini dekorlardan sahne tasarimlarina kendini oyun hamurlariyla oynayan bir ocuk gibi hissettiini d n yorum Y netme s recinde y netmenin kafasini en ok yoran kismin sinematografi olduu aikar B y k Budapete Oteli y netmenin imza ii sayilabilir Simetrik kamera a ilari pembe tonlari tatli set tasarimlari yeri gelince sakin yeri gelince heyecanli temposu komedisi Bu film gen d neminin en iyi ii kesinlikleve benim de en sevdiim filmler i erisinde Fakat y netmenin erken d neminin en iyi ii olan The Royal Tenenbaums ile kiyaslayinca eksik hissettiriyor G rsel olarak aradaki farka hi s z m yok ok houma gidiyor Budapete Oteli Ama beni Tenenbaum ailesine balayan ey her neyse eksik Ne olduunu aramaya gerek yok sonu ta Wes Anderson in aradiini bulduu kesin Belki eksik olan bir eyler yok ve sadece Wes Anderson sinemasi siradanlati Y netmenin arzuladii eyler hi deimedi ve hayalindeki filmleri ektik e biz sikildik Wes Anderson asla farklilik vadetmedi biz kendisi olmaya alian bir adami ilgin fikirleriyle ahlandirdik ve bize sunacai yenilikleri bekledik Y netmenin ilerinden memnun olduuna eminim Tabii ki y netmenin istediini istedii ekilde ve istedii renk yapmaya hakki var Kendini kanitlami bir y netmen olarak o ve kamera tutmasini bile bilmedii halde ona bu laflari s yleyebilen ben Ama farkliliiyla ne ikan Wes Anderson sinemasinin pek farkli bir tarafinin kalmami olmasi beni z yor Farkli gibi g r nen g r nmekle kalan filmler ve kendi kopyalarina d n m filmler beni zerre heyecanlandirmiyor 65

Bu yil ikan son filmi Asteroid City yi sinemada izledim ve sinemadan iktiimda mutluydum filmi beenmitim Zaman ge tik e b y k ekran gazinin solmasiyla ve arkadaimla konuunca fikirlerim deiti Akli kariik ve seyirciyi yoran bir film olduu kanisina vardim Y netmen gene ilgin bir hikaye anlatma teknii kullaniyor Br tiyatro oyununun nasil yapildiini anlatan bir belgeseli izliyoruz Hem tiyatroyu hem oyunun arka planini hem de belgeseli izliyoruz Filmin bir oyun olmasi Wes Anderson in g rsel dili i in olduk a iyi bir fikir Filmi beenmemin tek sebebinin de sinema deneyimi olduunu d nm yorum zaten Her zamanki gibi ok g zel g z ken bir film var tiyatroyu seven biri olarak fikirleri de beendim Ama bahsettiim eksiklik en ok bu filmde g ze batiyor Wes Anderson in renkli d nyasindaki kuklalari oradan oraya kouyor ve hi birinin ne demeye alitiini duyamiyoruz Filmin alt mesaji hayatin anlamsizlii ve buna ramen devam etmek olarak yorumlanabilir Bu alt mesaj anlamsiz karakterler i in bir bahane olmamali Deer vermemiz empati kurmamiz gereken kiiler karimizdayken biz sadece sahnenin ne kadar g zel olduunu d n yoruz Ge tiimiz aylarda da kisa birka filmi ikti y netmenimizin zlemediim i in bir ey diyemeyeceim fakat filmleri izlerken keyif alacaima eminim Wes Anderson in yapmaya alitii eyi artik tercih etmesem de her filminin beni mutlu edeceine keyifli bir deneyim yaatacaina eminim Sadece bir daha The Royal Tenenbaums gibi bir film g remeyecek olmamiz beni z yor Daha dorusu ok g zel g z ken fakat i i bo bir Tenenbaum ailesi g rmek beni korkutuyor Mert Kala 11 C 66

ATOMOS Evren kocaman cisimlerden minnacik par aciklara envai eit maddeden oluur Merak duygumuz evreni de es ge memitir binlerce deneyle evreni anlamlandirmaya alitik ve devam da ediyoruz Devasa gezegenleri d en bir elmadan yola ikarak a iklayabildiimiz bir evrende yaiyoruz imdi de minnacik par aciklari anlamaya aliiyoruz Soru u Nedir bu par aciklar ve nasil meydana geldiler Bug n bu ve bunun gibi bir ok soruyu cevaplayacak ve varliin yapi tai atomu anlayacaiz Arkhe Tartimasi ve Atom Takvimlerimiz milattan nce 550 li yillara geldiinde arkhe terimiyle karilaiyoruz Arkhe ilk balangi anlamina gelen Yunanca bir s zc kt r Antik Yunan da felsefenin babasi olan Thales kendine evrenin neyden olutuunu sormu ve ok nemli bir konunun temellerini atmitir Ona g re her ey sudan oluurdu yle ki su hem sivi hem kati hem de gaz halinde bulunan tek maddeydi ve hayati neme sahipti Thales in ardindan bir ok filozof arkhe yorumu yapti Leukippos da bunlardan biriydi Leukippos hocasi Zeno nun paradokslara sebebiyet veren arg manina kari ikarak madde i in temel bir birim ne s rd Bu birime de b l nemeyen anlamina gelen atomoi adini verdi Tanidik geldi mi 67

Parmenides in okulu hi lik diye bir eyin olmadiini retirken Leukippos evrenin hi lik ve maddenin kariimindan meydana geldiini retiyordu Demokritos da Leukippos un bir rencisiydi ve d nceleri hocasiyla olduk a rt yordu G le filozof olarak taninan Demokritos a g re atomlar yalnizca b l nemez deil ayni zamanda deimez ve ebediydi S rekli hareket halindeydiler bolukta birbirlerinden sekiyorlardi Bunun yaninda bazilari ge ici balar kurardi nk onlari birbirlerine eken ve balayan k k kanca veya girintileri vardi eitli maddeler ya bir t r atomdan oluurdu ya da birden ok atomun birleiminden oluurdu ki biz bunlara u anda bileik diyoruz Demokritos un atomlarin k tlesi olup olmadii hakkindaki d nceleri ise tartimalidir Tartimanin sebebi Demokritos tan geriye hi bir eser kalmamasidir Dier filozof ve yazarlarin alintilarindan kabaca bunlari reniyoruz Demokritos un ortaya koyduu sistem modelinin yaptii ayrintili ikarimlar ve deindii noktalar a isindan ainin tesinde olduu su g t rmez bir ger ek Aydinlanma ai inda Atom Tarihler 19 y zyila gelene kadar atom hi ilgi g rmeyen bir konuydu Devrin simyacilari deersiz elementleri eitli y ntemlerle altina evirmeye aliiyordu Fakat her ey Antoine Lavoisier adinda bir bilim adaminin simyanin kaotik y ntem ve bulgularini d zene sokmak istemesiyle son buldu 1789 da yayimladii eserinde ki bu eser kimya biliminin balangici kabul edilir o zamana dek bulunan bileik ve elementlere yeni isimler nerdi Ayrica deney sonu larini kaydederken baka bir bilim adami olan John Dalton i atom hakkinda d nmeye itecek bir yasayi kefetti K tlenin Korunumu 1803 yilinda John Dalton kendi adiyla anilan ilk atom modelini oluturdu Dalton o zamanlarda pop ler olan bir konuda gazlar zerinde alimalar yapiyordu Kendisini bug n katli oranlar yasasiyla da taniyoruz 68

Dalton k tlenin korunumu ve sabit oranlar yasasini a iklamanin atomlardan ge tiini savundu 1803 te yazdii bir makalede yle s yler Gazin her t r n n par aciklari k reseldir ve ayni t rden par aciklar ayni boyuttadir ancak sicaklik ve basin ayni da olsa hi bir iki farkli t rden par aciin boyutu ayni deildir Modelde bileikler atomlarin belirli oranlarda bir araya gelmesiyle meydana gelir ve g sterimi aaidaki ekildedir Fakat Dalton ou konuda yanli yorum yapmiti rnein Dalton a g re atomlar kesinlikle b l nemeyen par aciklardi ancak daha sonraki keiflerle atomlarin daha da k k par aciklardan olutuu anlaildi Bu k k par aciklardan ilkinin kefi i in yaklaik 100 yil sonrasina gidiyoruz John Dalton in kendi modeli i in izdikleri z ml Kek Modeli ve Elektronlar Elektron aslinda d nd n z gibi onu bulan en azindan bizim yle sandiimiz Thomson dan ikan bir isim deil George J Stoney Thomson dan 23 yil nce Elektrin ismini zaten nermi ve 17 yil sonra 1891 de bu ismi Elektron a evirmitir 69

Durun bakalim elektron daha piyasada bile yokken nasil isimlendirilebilir Bu sorunun bir cevabi yok nk soru yanli Elektron kavrami Thomson dan nce de vardi Aslinda bu piyasada olmama durumu kariik Katot iini t p daha yeni bir icatken ou bilim adami t p kullanarak deneyler yapmi ve g n m zde de bize yardimi dokunan ok a buluu ortaya ikarmilardir Elektron da bunlardan biridir Larmor kendi elektronunu ortaya attiinda elektronun k tlesinin bir hidrojen atomu kadar olduunu d n yordu Bunu Thomson dan bir yil ncesinde g ncelleyip daha k k olduunu varsaydi Fakat Thomson in yaptii deney ve g zlemlerin r n olan atomik model elektronu ilk bulanin da Thomson olduunu akillara sokacak kadar nlendi Katot Iini T p Evet Thomson elektronun kaifi deildi belki ama onu atomik er evede d nen ve bir model ortaya koyan ilk kiiydi Onun atom modelinde pozitif y kl asil hacmin i erisinde homojen dailan negatif y kl par aciklar vardi Bu par acii ilk bulduunda ona cisimcik ismini verdi Bu cisimcii de sevdii bir tatli olan z ml kekteki z mlere benzetti Kekte z mler atomda cisimcikler dengedeydi yani atom n trd Fakat negatif y kl par aciklarin var olmasi sizce de pozitif y kl bir par aciin varliini d nd rmez miydi Altin Levha Deneyi ve ekirdek Yeni y zyila girmeden elektronun kefinden biraz sonra bilim d nyasi g zlerini radyoaktivite zerine evirdi Bu d nem atomu a iklama yolunda ok nemli keiflere taniklik ettiimiz bir d nemdir rnein ileride Kuantum teorisinde karimiza ikacak olan Planck sabiti h bu d nemde bulunmutur Rutherford radyoaktif atomlari incelerken bu atomlarin bazen helyum ekirdeine He benzer par aciklar sa tiini g rd Sa ilan par aciklara Alfa Par acii demiti Yaklaik 10 yil sonra 1911 Thomson in z ml keki bu par aciin gazabina uradi 70

Rutherford bakanliinda bir grup alfa par aciklarinin ince altin bir folyoya arptii bir deney yaptilar Deney basit e anlatmak gerekirse yle iliyordu Alfa par aciklarindan oluan iin yaklaik 4 10 cm inceliinde bir altin folyoya g nderilir sonra ne kadar sapmaya maruz kaldiklari g zlemlenir Eer Thomson doru bir model ortaya koymusa hi bir alfa par acii kayda deer bir sapma yaamamaliydi Ama bilin bakalim ne oldu Saptilar hatta bazilari yle bir sapti ki geldii y ne geri d nd Rutherford Altin Levha Deneyi l eksiz Peki iinin sapmasi Thomson i neden yanli ikardi Hatirlarsaniz atomdan bahsederken i erisinde elektronlar bulunan pozitif y kl alan demitik pozitif y k bu alana dailmiti Coulomb yasasi g z n ne alindiinda atoma yayilmi olan seyrek pozitif y k hizla gelen bir alfa par aciini saptirmaya yeterli gelmemeliydi Deneylerse aksini g sterdi Thomson in bariz yanlilarinin olduunu biliyoruz da bu yanlilari kim d zeltecekti Rutherford Rutherford asistanlari ve rencileriyle yaptii deneylerin sonucunda bir ok yeni ey kefetti Bunun yaninda kendisi de bir model ortaya koydu ekirdek modeli de denilen bu modele g re Atomun b y k bir b l m boluktan olumali Atom k tlesinin neredeyse tamami merkezdeki pozitif y kl ekirdekte olmali ekirdekteki pozitif y klerin sayisi elektron sayisiyla ayni olmali Bu model beraberinde bir s r soru iareti de getirdi fakat buna deinmeden nce pozitif y k n taiyicisina protona bakalim 71

Alfa iinlarini havaya g nderen Rutherford iki protonlu bu par aciklarin havadaki azotla etkileip oksijen ve hidrojen ekirdei oluturduunu g zlemledi Bu da yaklaik y z yillik b t n elementlerin hidrojen ekirdei yani protonlardan olutuu tezini doruladi Hidrojen ekirdei sonradan proton olarak adlandirildi Yapiik ekirdek ve N tron Akliniza bazi eyler takilmi olabilir Mesela ekirdekte birden fazla proton nasil bir arada bulunabilir Sonu ta elektromanyetik kuvvet diye temel bir kuvvet var ve biliyoruz ki ayni kutuplar birbirini iter Evet bu doru fakat evrende ileyen tek temel kuvvet elektromanyetik kuvvet olsaydi zaten hidrojen diindaki atomlar oluamazdi Neyse ki yle deil ve G l Kuvvet sayesinde ekirdek bir arada Ancak g l kuvvet yine de sadece protonlarin bulunduu bir ekirdekte yetersiz kalacaktir Burada devreye n tronlar giriyor N tronlar da ayrica g l kuvvetten etkilenir Helyum atomunu d n n iki proton bir arada ve yan yana kaldiklari s rece birbirlerini feci ekilde itiyorlar Protonlarin yanina iki adet n tron eklediimizde ise bu d rt par aciin hepsinin arasindaki g l kuvvet sadece iki proton arasindaki itme kuvvetini dengeliyor ve ekirdek par alanmiyor James Chadwick N tronlarin bulunuu aslina bakarsaniz yeni sayilir ekirdekte y ks z par aciklarin bulunduunu ilk olarak Rutherford 1920 yilinda ortaya atmi olsa da bunu kanitlayan onun rencisi Chadwick tir Chadwick polonyum elementinden ateledii alfa par aciklarinin berilyuma temas ettiinde etrafa y ks z ve n fuz edici bir radyasyon yaydiini g zlemledi Radyasyon protonla neredeyse ayni k tlede fakat y ks z par aciklardan oluuyordu Chadwick bu par aciklara n tron dedi 72

Gezegen Modeli Rutherford dan kisa bir s re sonra Niels Bohr elektronlarin ekirdekten uzakliinin sadece belli deerler alabileceini kefetti Bu deerlere enerji d zeyi adini verdi Buna g re elektronlar iki d zeyin arasinda bir yerde kalamazlar illaki birinden birindedirler Bu ikarimin temeli ise Planck sabitine dayaniyor Max Planck bundan yaklaik 15 yil nce iik da dahil olmak zere radyasyonun sadece sabit bir deer ve katlari olabilen enerji demet ikleri eklinde yayilabildiini bulmutu bu sabit deere Planck sabiti dendi Bohr teorisini bu sabite dayandirmiti Hidrojen den yola ikalim Bir proton ve bir elektronumuz var Bohr enerji d zeyinin ekirdekten uzaklatik a enerjisinin arttiini bulmutu Evrendeki her ey d k enerjiye sahip olmaya yatkindir Bu da elektronumuzun temel h lde ilk enerji d zeyinde bulunmasini gerektirir Fakat elektronlar diaridan enerji alip bir st d zeye de si rayabiliyorlardi ve Bohr buna uyarilmi h l demeyi se ti Bohr bu bulularina dayanarak bir atomik model ortaya koydu ve modele g re elektronlar tipki gezegenler gibi ekirdein yani g nein etrafinda dairesel y r ngelerde d n yorlardi Bohr Modeli 73 Niels Bohr tarafindan hesaplanan hidrojen atomu yari api

Model hidrojen diindaki atomlarin temel h ldeki enerjilerini hesaplamakta baarisiz olmutu helyum gibi hidrojene ok yakin bir elementte bile hesaplari tutmadi Fizik iler Bohr modelini baka atomlara uydurmaya alitilar Fakat ortaya ikan o ki ok daha farkli yeni bir model gerekliydi ift Yarik Deneyi ve Belirsizlik n n zde bir duvar ayainizda top olduunu d n n Duvarin arkasinda da topun nereye arptiini g steren bir ekran olsun Duvara topun ge ebilecei bir yarik a alim ve durmadan ut ekelim Attiiniz toplarin genellikle nereye arptiini tahmin edebilirsiniz herhalde yariin hemen arkasina Ve evet deney bitti ve ekrandaki desen beklenen ekilde imdi duvara yeni bir yarik daha a alim ve ut ekmeye devam edelim Desen ncekine benzer bir ekilde aaidaki gibi olmali 74

Topla yaptiimiz deneylerde imdiye kadar hi bir sikinti g r nm yor Hadi duvara top yerine elektron firlatalim airtti mi Asil airmaniz gereken eye yeni geliyoruz Yaptiimiz deneyin sonucunda elde ettiimiz desen taneciklerin yapabilecei bir desene benzemiyor tam tersine bir dalganin yapacai bir desen Ne yani elektron bir dalga mi Sabirsiz olmayin ve imdi yapacaimiz deneyi bekleyin Malum sebeplerden dolayi elektronun nereden ge tiini g remediimiz i in yariklardan birinin n ne dedekt r koyalim ve deneyi tekrarlayalim Hadi sonu lara bakalim Toplarla yaptiimiz deneydeki sonu la birebir ayni Peki niye Niye elektronlarin ge tii yarii bilmemiz sonucu deitirsin ki Elektronlara herhangi bir m dahalede bulunmadik ve aldiimiz sonu deiiyor garip 75

ift yarik deneyi sonu lari atomalti par aciklarin hem dalga hem tanecik gibi davrandiklarini ortaya koymutu Bohr kendi atom modelinde elektronlari tanecik olarak varsaymiti ve hesaplarini yanli ikaran ey de buydu Fransiz fizik i de Broglie iiin da dalga gibi davrandiini s yledi ve dalganin boyunu hesaplamak i in bir denklem oluturdu Denklemde taneciin dalga boyu h Planck sabiti m taneciin k tlesi ve v taneciin hizini temsil eder Avusturyali fizik i Schr dinger elektronun bulunma ihtimali olan durumlari hesaplamak i in bir denklem gelitirdi htimaller diyoruz nk kuantum fiziine ok a katkisi bulunan Heisenberg in ortaya attii Belirsizlik lkesi evrenin atomik l ekte belirsiz davrandiini s yler Ve evet evren belirsiz davraniyor teknolojik yetersizlikten kaynaklanan bir hesaplama hatasindan bahsetmiyoruz x konumdaki belirsizlii p momentumdaki belirsizlii h planck sabitini temsil eder Bu belirsizlik elektronlarin ekirdee d mesine engel olan eydir aslinda Elektron ekirdee yaklatik a konumundaki belirsizlik azalir ve dolayisiyla momentumundaki belirsizlik artar Bu da elektronun hizini etkilediinden elektron ekirdee d meden hareketine devam eder Orbitaller ve Spin Yunanca psi harfiyle temsil edilen dalga fonksiyonu atomla alakali hesaplamak istediimiz her eyi i eren bir ifadedir Schr dinger in dalga kurami bazi temelleri esas alir Konuyu anlamak i in kuantum sayilarini anlamak bizi ileriye taiyacaktir lk olarak bahsedeceim kuantum sayisi Bohr un da enerji d zeyleri i in kullandii sayiyla n ayni ama taydi 0 hari pozitif tam sayilarla g sterilen Ba Kuantum Sayisi elektronun bulunma ihtimalinin y ksek olduunu varsaydiimiz b lgelerin ekirdee yakinliini temsil ediyordu 76

Elektronlarin yeri y n o kadar da belirli deerler olmadiindan uzayin belirli noktalarinda belirli ihtimallerde bulunuyorlardi Bir elektronun konumunu birden fazla kez g zlemlediimizi ve her seferinde elektronu bulduumuz noktayi ekil zerine iaretlediimizi d nelim Bunu ok defa tekrarladiktan sonra ortaya ikan resim bize elektronun zaman i erisinde nerede ne siklikta bulunduunu g sterecektir rnek i in hidrojen atomunun biricik elektronunun konum yayilimi aaidaki ekilde a ik a verilmitir Hidrojen atomunun kuantum mikroskobuyla ekilmi bir fotorafi Bu yayilimda elektronlarin zamanin 90 inda bulunduu b lgeye orbital dendi kinci kuantum sayisi ise bu yayilimin yani orbitalin eklini veren A isal Momentum Kuantum Sayisidir l Bu sayinin maksimum deeri ba kuantum sayisina balidir Orbitaller ekirdekten uzaklatik a enerjileri azalir fakat ekilsel olarak karmaiklairlar Manyetik Kuantum Sayisi ml genel eklini belirlemi olduumuz orbitalin uzaydaki y nelimini temsil eder A isal Momentum Kuantum Sayisi arttik a olabilecek y nelim sayilariyla birlikte orbital sayisi artar Pauli iki ya da daha fazla zde par aciin ayni kuantum durumuna sahip olamayacaini s yler Fakat orbitaller sadece bir elektronun bulunduu b lgeler deillerdir ve dolayisiyla Pauli yanli ikar diyemiyorum nk h l anlatmadiim bir kuantum sayisi daha var Spin 77

Temelin Temeli Olan Par aciklar 20 y zyilin ikinci yarisina gelindiinde teknolojik gelime yeni birka eyin kefine daha izin vermiti G l kuvvetten bahsetmitik g l kuvvetin etkisindeki taneciklere toplu bir isim olarak hadron denir Bu isim belki tanidik gelebilir svi re de B y k Hadron arpitiricisi adinda tam da adindan anlailacai zere hadron yani proton ve n tronlari arpitirarak ortaya ikan enerjilerin g zlemlendii bir tesis vardir ve fizik iler bu tesis sayesinde bir ok yeni par aciin olduunu kefetmilerdir Hadronlara gelirsek bunlar aslinda daha da k k kuark adi verilen temel taneciklerden meydana geliyordu Sonradan da bulunanlarla birlikte 6 eit kuark olduu ortaya ikti Fakat bizi ilgilendiren ikisi yukari ve aai simlerin anlami yok ylesine konulmu eyler Ve her par aciin olmasi gerektii gibi kuarklarin da elektrik y kleri var Yukari kuark elektron ve aai kuark elektron y k ne sahip Kuarklarin oluturduu hadronlar ise tam sayi y klerine sahip Proton ve n tronun ikisi de kuarktan meydana gelmitir Proton i in bu iki yukari bir aai 1 n tron i inse bu bir yukari iki aaiydi 0 ve bu durumda n tron y ks z proton da pozitif y kl olacak ve elektromanyetik alandan etkileneceklerdi Sonu Atom ve onun tarihsel s re teki geliimi evreni anlamlandirmamiza her daim yardim etmiti Fakat u an geldiimiz noktada bu gelimeler artik anlamlandirmanin tesinde hayatimizi kolaylatirmaya da yariyor ve fiziin bu y ndeki abasi sayesinde g nl k hayatimizda bazi eylerle i i eyiz Evreni merak ediyoruz dedik aslinda evrenin sadece u anini merak etmiyoruz geleceini ve ge miini de renmek istiyoruz D nebiliyor musunuz 13 6 milyar yainda bir evrenimiz var ve biz u an evrenin balangicini ok hassas ekilde tahmin ediyoruz Fiziin g c cidden inanilmaz ve hakikatleri g n ge tik e ortaya sermeye bayiliyor Hasan Efe ener 11 D 78

SON ISRARLAR Ben israr etmeyi sevmem Arkadalarim da sevmez Bizim nesil toptan sevmez herh lde ki hi yle israrci bir gen g rmedim Israr dediim kiinin kendi ikari i in ayak diremesi deil Onu iyi yapariz Kastettiim karidakinin rahati tokluu afiyeti kisacasi her t rl iyiliini salamak i in edilen israr Bildiniz mi Bu t rl s ne akrabalarimizdan komularimizdan ainayizdir zellikle yali olanlardan Ge en yaz arkadaimla babaannesinin yazliina gitmitik Yaklaik bir haftalik bu tatil bahsettiim israri dibine kadar hissettiim bir deneyim oldu Yazlia giderken bindiimiz taksinin cretini arkadaim ve ablasindan gizli demitim Aslinda aklima gelmezdi yle bir ey ama bizimkilerin y k olma her eyi onlara detme gibi tembihlerine uymak i in deyiverdim gizlice Babaanne de hissetmi olacak ki yazlia bunun curcunasiyla girdik Olmaz olmaz S yle sen ne kadar tuttu Misafire para harcatilir mi Gelene kadar her eyi onlar ismarladi Ben de taksinin parasini deyeyim dedim Zaten ok bir ey tutmadi ki Bizimkiler b yle eyler i in fazla fazla verdi parami Sende olmadii i in deil Misafire detilmez Bizim ocuklar bilememi Sen s yle ne kadar tuttuunu Kabul etmem asla Arkadaim dahil oldu Babaannemi ikna edemezsin S yle de herkes rahatlasin S z n dinledim Biraz sonra da kahvaltiya oturduk Aslinda yazlia gelmeden nce il ede kahvalti yapmitik ama tostla kahvalti olmazmi A deiliz ama youn israrlarla yedik bir eyler Yemekten sonra oturma odasina ge tik sohbet ediyoruz derken babaanne oturduum koltua takildi u koltuklardan birine otursaydin Babaanne ka senedir taktin kafayi sat u koltuu da rahatlayalim 79

Ee baban hi sormadan pat diye aldi imdi de sattirmiyor Sormadan almi da nesi var te severek oturuyoruz Rahat deil bir kere Babaanne dierlerinin ne diyeceini bildii i in bana soruyor Ben de d ped z kari ikmiyorum Efe sen s ylesene rahat mi bu koltuk Takur tukur edip duruyor Yani belki dierleri daha rahattir ama bu da fena deil Fena fena Rahatliini ge tim rengi bile uymuyor bu eve una baksana beyazlarin arasinda kirmizi kirmizi Renk katmi bence g zel olmu yle mi diyorsun Ne bileyim ben bir t rl beenemedim Houma gitmiyor Zevk meselesi tabii Birka saat sonra st m giyiyorum Markete ikip akam yemei i in aliveri yapacaiz O sirada arkadaim kiskaca alinmi Ev k k olduu i in sesler geliyor kulaima Bak imdi tamam diyorsun sonra siz dersiniz Ben sizi biliyorum Yok demeyiz O imdi ekinir kendi demedii i in Sen onun ne seveceini bilirsin ona g re aliveri yaparsin Tamam Kendi har liindan harcama ha sakin Ben vereceim imdi Anladim babaanne vallahi banka sensin 80

Arkadaim c zdanini unuttu Ben dedim Biz rahatiz tabii bu konularda Sonra deiriz dedik Yemein bulaiklarini uzun m cadeleler sonucu biz yikadik Bulaiklardan sonra israr edecek bir konu kalmamiti ama yatmaya doru yine bir anlamazlik ikti ortaya Ben senin yataini hazirlayim araflarini filan ikarayim Zaten hazir deil miydi Ranza hazirdi Aa yok Ben sana kendi yataimi hazirlayacaim Ranzada ben yatacaim Olmaz canim D zeni bozmaya ne gerek var Sen misafirsin ocuum Ranza verilir mi misafire Verilir canim neden verilmesin Meer ranza da babaannenin yildizinin barimadii mobilyalardanmi Hakaret sayiyor ranzada yatmami Rahat deilmi ranza Ranzanin olduu oda da ok sicak olurmu Bu a iklama hi i ime sinmedi Babaanne gittikten sonra arkadaimla konuuyoruz Biz ranzada yatacaktik ne g zel Ama doru diyor Sen ok terliyorsun zaten O ranzali odada mahvolursun Kadincaiza yazik deil mi sicak odada yatacak O kadar arsiz deilim Kendi odasindan edecek deilim Arsizlik olmaz ya Yok yok Ben ranzaya ge er yatarim Dene bakalim Babaanne beni gece kaldirip odasina g nderdi ime sinmedi tabii ama mecburen taindim Sabahleyin erkenden kahvaltiya oturduk Babaanne re el yapmi ama kivami tutmami Biz ger ekten beendik ama onun i ine sinmemi ok civik olmu diyor kna etmeye alitik ama nafile z ld k e z ld Olmami bir kere 81

ailacak i ger ekten nsan hizmet etmekten bu kadar keyif alir mi Gen lik zamaninda illallah etmez mi Mutlaka baski iidir bu baka t rl s m mk n deil Bizler de babaanne veya dede olduumuzda bu denli misafirperver olacak miyiz acaba Olmayiz herh lde Ben kendi yataimi vermem misafire filan Arkadalarim da vermez Yemek yapmayi bilmiyorum ama bilen arkadalarimin da misafir beenir mi kaygisi olmaz Sefasini s r yoruz bu padiah muamelesinin Cefasini ekmeye niyetli deiliz sanirim Belki de imdi delikanliliktan b yle d n yorumdur yalaninca eek kadar adamlarin rahati i in sava vereceizdir Ama yok ok u uk geliyor bu hayal Bunlar son israrlar Gelecek neslin misafirleri siradan insan gibi airlaniversinler Efe Bah ebai 11 E 84 2

JACK LONDON IN DEV AYNASI Jack London 12 Ocak 1876 San Francisco da domutur Gazeteci ve roman yazaridir Aile hayati fazlasiyla karmaik olan yazar bu durumu gelgitleriyle romanlarinda hissettiriyor Yazar bu karmaik hayatini netletirmek i in ok aba sarf etse de istedii sonuca varamamitir Jack London ocukluk yillarinda k t phanede kitap okuyarak kendi kendini yetitirmitir nl olduktan sonra i i sinifindan gelen ailesinin ileride yazdii eserlerindeki kadar yoksul olmadii ortaya ikmitir Gen yata yazar bir fabrikada g nl k 12 18 saat arasi aliarak ge imini salamitir Daha sonra s tannesinden almi olduu bor parayla yelkenli alarak California da Balik Devriyesinin bir yesi olarak denizcilikle ilgilenmeye balamitir Bu air alima artlari altinda karimi olduu bir olay sonucu 30 g n kadar hapis yatmitir 83

Daha sonra bir lise dergisine yazilar yazmitir ve bu yazilar yayimlanmitir niversiteye kayit olmasina ramen maddi imk nsizliklardan dolayi birakmak zorunda kalmitir Bu nedenle diploma alamamitir Bu zorluklardan sonra altin avciliina ikan yazar bu yolda da hastaliklarindan dolayi istediini elde edemeyip geri d nm t r Jack buradan sosyal vicdan sahibi sosyalist biri olarak ayrilmitir Daha sonraki zamanlarda ise sosyalizmin aktif savunucusu olmutur Yazarin bu zaman dilimine kadar yazmi olduu eserleri yayinlatma abasi da baarisiz olmutur London yoksulluktan iki yolunun kendi deyimiyle beynini satmak olduu kararina varinca yazma alimalarini ciddiye almi ve b y k ses getiren Martin Eden eseri yayimlanmitir Jack London in Dev Aynasi Martin Eden Romanin yari otobiyografik zellik taimasi i inde barindirdii psikolojik siyasi ve toplumsal olaylarin asil kaynainin yazarin kendi yaantisi olduunu g rd m zdendir Martin Eden Jack London in hayatindan bize kesitler sunar Ayni pimanliklar ve arada kalmiliklar Jack London in hayatinda da b y k yer tutar Martin Eden nceki hayatini denizlerde ge iren b y k yolculuklara ikan ocukluundan beri monoton yaantisini s rd ren cahil kaba konuan kavga d v kadinlar haricinde bir bilgisi ve ilgisi olmayan 20 li yalarinda bir gen tir Y ksek z mreden gelen Arthur un hayatini kurtarmasiyla kendi hayati da tamamen deiir Arthur Martin Eden i evine yemee davet eder ve o evde Martin in dikkatini iki ey eker Ruth Morse ve duvardaki portre Bu kadin karakter aslinda Jack London in ilk aki Mabel Applegarth tir Portre ise uzaktan bakildiinda ihtiamli g z kse de yakindan bakildiinda aslinda o b y k ihtiamini ve g zelliini bir nebze de olsa yitirir Detaylar arttik a kusurlar da n plana ikar Bu portre olayi romanin devamiyla ilgili ipu lari barindirir 84

Ruth Martin Eden in aklini baindan alacak bir g zellie sahiptir ve daha ilk bakita Martin kiza aik olmutur Martin Ruth un saygisini ve akini kazanmak i in tek yolun kendini gelitirmek okumak ve yazmaktan ge tiini d n r O andan itibaren hayatini deitirmeye balar Sevdii kiza yaklamak i in ge miteki yaantisindan ve evresinden kopmaya balar Bu kopuu salamak i in k t phanelere gider kitap okumaya balar diksiyonunu gelitirmeye ve g rg kurallarini renmek i in abalar Hayattaki her ani verimli bir ekilde deerlendirmeyi ama edinir renir okur okuduk a yazmaya olan meraki artan Martin Eden t m bunlari onun akini kazanabilmek i in yapar Ama Ruth dahil hi kimse Martin in iyi bir yazar olabileceini d nmez ona hi kimse inanmaz D zenli bir ie girip aylik sabit gelirle bir memur olmasini ve ie yarar bir adam olmasinin ok daha mantikli olduunu s rekli dikte ederler Ama Martin in istedii herkes gibi olmak midir O kendi bildiini okur ve yazmaya devam eder Yayinevlerinden gelen ret mektuplari onu yildirmaz aksine daha da g lendirir Bir amaci olmayan ruh yolunu kaybeder d ncesiyle rotasini belirler ve amacindan sapmaz stedii hi bir ey yolunda gitmezken bile motivasyonunu ve isteini azaltmayan ey hep Ruth a olan duygulari olur Ama bu ak bir g n son bulur Martin i hi bir zaman taniyamayan Ruth ailesinin istei zerine Martin den ayrilir Bu olay Martin in aydinlanmasini salar Ruth portredeki gizem gibi kaybolmaya balar Bu sirada yayinevleri ona kabul mektuplari g nderir ama Ruth artik yoktur Akinin ilhamini da alarak Martin de yitip gider Ne tesad ft r ki Martin in n ile tekrardan Martin in hayatina girmek i in abalayan Ruth ger eklerle y zleir Artik farkli bir Martin le kari kariyadir Martin i in Ruth deerini yitirmitir 85

Martin artik pop lerdir Herkes tarafindan okunan bir yazar olmutur ektii sikintilar ona hep g vermitir G nlerce a kalmi ceketini rehine verip daktilosunun kirasini demeye alimi Markete ona kredi a masi i in yalvarmitir Bu zorluklarda hep yalniz olan Martin Eden ne hikmetse nl olduktan sonra t m kapilarin ona a ildii sosyetenin evlerine davet i in yaritii bir yazar olmutur T m bu ikiy zl l k karisinda birer birer umudunu kaybeder Martin nsanlia dair i inde biriktirdii t m o iyi eyler tek tek kaybolmutur Portredeki gizem gibi Uzaktan bakildiinda muhteem g r nen paril paril parlayan o sosyete Ruth ya da hayalini kurduu t m o dier eyler ayaina geldiinde b t n hevesini kirmitir Martin Eden ne kendine uygun bir yaam bulabilir ne de o eski yaantisina geri d nebilir nk arada kalmilik hissi i ini ezer Bir iki yolu yoktur artik Sandiinin aksine hret ve para ona keyif ve akini vermek yerine daha ok kinlenmesine etrafindaki insanlara katlanamayip tekrar denizlere a ilmak istemesine sebep olmutur Martin Eden bireyciliinin sonucu olarak intihar eder l m zg r olmak i in se er Sonra aci ekme ve boulma aamasi geldi Bu aci l m deildi sersemlemi bilincinde bocalayarak dolaan d nceydi l m aci vermezdi Hayatti hayatin sancisiydi bu feci bu insani boan his Hayatin Martin e vurduu son darbeydi Bu kitap sadece Jack London in yazar olma yolculuu ya da ak hik yesi deil ayni zamanda b y k bir makineleme ve sistem eletirisidir i sinifinin sermaye sinifi karisinda takindii tavir rg tlenme sendikalama ve grevleri yaratarak eitli toplumsal hareketlere neden olmutur Bu iki sinifin y zyillar boyunca atimasina neden olan fakt rler London in eserinde kapitalist sistem eletirisi temeline dayandirilarak anlatilmitir Martin Joe ile amairhanede aliirken kendini b y k bir sistemin dililerine benzetmitir Sanayi Devrimi nin etkilerinin youn bir ekilde hissedildii 19 y zyilin sosyal ve ekonomik yapisini Martin Eden eserinde g rmek m mk nd r Hikaye sosyalizm ve bireycilik d nce sistemlerinin atimalari zerine kurulmutur Bireycilikte kiinin kendi zg rl ve kendi benlii n plandayken sosyalizmde alian toplum i erisindeki herkesin zg rl ve gelir dailiminin eit olmasi n plandadir Bunun yaninda London in yaadii evre ve zaman dilimi g z n nde bulundurulduunda ve ayrica kaleme aldii bu eserle beraber onun d nya g r hakkinda bazi ikarimlarda bulunmak m mk nd r Yazarimiz sosyalizmi savunurken Martin i bireyci bir gen olarak g r r z Bireyci tarafina yenik d erek o ok sevdii maviliklerde intihar ederek hayatina son vermitir Martin kendini bulduu ve ok sevdii denizlerdeki yaamini artik l ms zletirmitir Fatma Asude Cokun 11 E 86

KA IIN SEVDASI YALAN OLUR Sessiz damin penceresi a ik G n l koymu sevdiine arpik dileriyle sanilir bir ka ik Baini eer bildiine G z ndeki iik elinde de akmai Siradan sanir p royu g ren Soru sarmaik Yine karmaik Yiliik bir adamin sesi gezdirdi g zlerini Sessiz sevgilisini s zd bainda hunisi ki b kl m beli yine de eilmedi Saygisizdir deli kimse laf edemedi Kapali g zlerinde iki ya elinde de manolyasi Siradan sanir adini bilen Sonu sarmaik Yine karmaik Ecrin Eker 10 E 87

KRONK ERTELEME Hepimiz hayattaki bazi ilerimizi erteleriz Bazen iin zorluundan korktuumuzdan kendimizde yeterli g c bulamadiimizdan ya da bambaka sebeplerden Bazen aldiimiz kitabi okumayi bazen yazmamiz gereken bir makaleyi erteleriz Bazen ev ilerini bazen ise yataktan kalkmayi erteleriz Bu ertelemeler kiinin hayatinda belli bir noktaya kadar normal sayilabilir Peki bu ertelemeler s rekli hale geldiinde bir hastalik olur mu sizce Cevap ok net EVET olur Buna erteleme hastalii dier bir adiyla kronik erteleme denir Bilimsel literat re Procrastination olarak ge mitir Kronik ertelemeye aimizin hastalii da diyebiliriz bence G n m zde bir ok kii farkinda bile olmadan bu durumu yaiyor 88

Toplumda ertelemecilik davraniinin sebebi ounlukla tembellikle badatiriliyor Ama durum bu kadar tekd ze deil Erteleme davraniinin altinda genellikle olumsuz ruh hali yatar Erteleme davranii tembellik veya zamani y netememedeki beceriksizlik deil bir duygu y netim sorunudur Siklikla erteleme davraniina giden kiiler kaygili stresli m kemmeliyet i kiiler olabilmektedir Ertelemeye siinan kii kisa s reliine olumsuz duygulardan ka mi olur Kendini daha kolay ya da zevkli bir konuya y nlendirerek rahatlamaya kavutuunu hisseder Oysaki kendini daha b y k bir strese ve rahatsizlia itmi olur Erteledii i s rekli beynini kemirir ve ona su luluk yetersizlik duygusu y kler Anlayacainiz d l sanilan erteleme aslinda bir izdiraptir Zaman i inde kronik erteleme kiinin veriminin d mesinin yaninda kronik stres d k yaam doyumu depresyon ve kaygi bozukluklarini da i ine alan akil ve ruh salii sorunlarina neden olur Bunlarin yani sira hipertansiyon ve kalp damar hastaliklari gibi fiziksel deformasyonlara da sebep olabilmektedir lgin tir ki erteleme davraniinin bu kadar i imizde olmasinda evrimsel ge miimizin de payi vardir nk insanin fabrika ayarlarinda kisa d nemli ihtiya larini uzun d nemli ihtiya larinin n ne koyma d rt s vardir Bazi psikologlarin kullandii imdi ve burada yaklaimi bu konuyu i ine alir Bu yaklaimda kii gelecekteki kendini bir yabanci olarak g r r ve sikinti veren ii bu yabancinin g revi olarak algilar Bu kiinin beyninde g revin tehlike merkezinde tehdit olarak karilanmasindan olur Ama unutmamak gerekir ki gelecekteki kendimiz de aslinda bizizdir Yapmamiz gereken ou i bizi zorlayabilir ama ertelemek z m olamaz Kronik ertelemeyle m cadele eden birinin bunu yenebilmesi i in ncelikle onu ertelemeye sevk eden asil duyguyu taniyip bu duygu zerinde alimasi ve kendi g z nde z deerini artirmasi gerekir Bunu tek baina yapmakta zorlaniyorsa da bir psikologla konuulmasi da gayet normaldir Az nce bahsettiimiz adimi ge tiyseniz kendinizi tebrik edin nk bu kendiniz i in nemli bir adim attiiniz anlamina geliyor Sirada bu adimi tamamlamak var imdiyse size kronik ertelemeyle baa ikma y ntemlerinden bah setmek istiyorum 89

Mindfullness kisaca bilin li farkindalik olarak ge er Bu kiinin kendine kari bailayiciliinin artmasi ve kendine efkat g sterip kendini dinlemesidir Bu y ntemin verimlilii artirmada da olumlu etkileri olduu iddia edilmektedir Merakinizi tevik edebilirsiniz Kendinizi ve duygularinizi kefe ikin Ka inilan iinizi par alara b l p minik adimlarla ilerleyip bir sonraki eylemi d nmek sinirlerinizi yatitirir ve g revle kendiniz arasindaki engelin ailmasina yardimci olur rnein yapilacak dev i in balik yazmak gibi kolay bir adim atmak bir sonraki adim i in istek uyandirir nk insan beyni otomatikman balanan ii bitirmek ister Motivasyon eyleme ge mek ve balamakla g lenir Batan ikaricilari ulailmaz kilmak veya ulamayi g letirmek de bir dier y ntemdir Eer sizi ertelemeye iten sosyal medya ise telefonunuza zaman kisitlamasi veya uygulamaya zor bir ifre koymak ertelemenin n ne ge er Ya da erken kalkip spor yapmak istiyorsaniz spor kiyafetlerinizle yatmak niyetlendiiniz ii daha kolay yapmanizi salayabilir Son olarak da yapmaktan vazge ilecekler listesi yapabilirsiniz ou kii yapilacaklar listesi yapar Burada iler nemine g re siralanir ve daha d k neme sahip olanlarin st izilir Bir ok uzman bunun erteleme davraniina engel olmadiini iddia eder Bunun yerine yapmaktan vazge ilecekler listesi yapmak ertelemeyi engelleyerek enerjinin nemli konulara odaklanmasini salayabilir Erteleme davranii k kene iner ama unutmayin ki kronik erteleme bir rahatsizliktir ve tedavi edilebilir Ne kadar kiiye d l gibi g r nse de uzun vadede zarar ettirir Unutmayin bunu fark edip amak sizin elinizdedir Ertelenen eyler asla mutluluk vermez ama sonuca ulaan iler iyi ya da k t sonu lansa da kiiyi tatmin edip y kten kurtarir Bu yaziyi buraya kadar okuduysaniz sizden na izane dileim uzun zamandir ertelediiniz ileri fark edin ve onlari bir sonuca ulatirin Mina Kaplan 11 E 90

BR AK HKAYES EROS VE PSYCHE Eros ile Psyche nin hik yesi mitolojideki en ho hik yelerden biridir Psyche Milet Krali nin kizindan biridir ylesine g zeldir ki t m insanlar ona hediyeler sunmaktadir Bunu kiskanan Afrodit olu Eros a okuyla Psyche yi vurmasini ve onu bir canavara aik etmesini emreder Tek istei Psyche nin b y k acilar ekip g zelliini yitirmesidir Fakat Eros Psyche yi g r r g rmez ona aik olur Bu sirada kizina neden talip ikmadiini merak eden Milet Krali Apollon kahinlerine daniir Kahinler ona kizinin geleceinde tanrilarin bile ekindii korkun bir ejderha olduunu s ylerler Kahinler ayrica kizinin gelecekteki kocasiyla taniabilmesi i in siyah matem giysileri i inde sarp bir kayaliin tepesinde beklemesi gerektiini s ylerler Babasi Psyche ye kahinlerin dediini yapmasini s yler a bilmesi i in siyah matem giysileri i inde sarp bir kayaliin tepesinde beklemesi gerektiini s ylerler Babasi Psyche ye kahinlerin dediini yapmasini s yler Zephyr Psyche yi yalniz kaldii tepeden Zephyr Bati r zgari alip g t r r Derin ve ilik bir uykuya dalan Psyche g z n a tiinda muhteem bir saraydadir Psyche uzun s re bu g zel sarayda g n n g n eder Kanatli g zel delikanli Eros saraya her gece karanlikta uyurken geliyor ve geldiinde sarayda etrafi aydinlatacak ate ve mum yakilmasini yasakliyor g ne domadan da gidiyordu Sarayda bir insanin isteyebilecei her ey vardi Fakat Psyche nin tek istei kendisini deliler gibi seven bu delikanlinin y z n g rmekti Eros bunu kabul etmiyordu Psyche ne kadar yalvarsa da fayda etmedi 91

Akimizin sirrini kalbinde taidiin s rece mutlu olacaksin dedi Eros Ve ekledi Beni g rmeyi aklindan bile ge irme kim olduumu yada kimin olu olduumu renme bilmeden tanimadan beni k r k r ne sev Senden gizlenen eyleri renmeye aliarak mutlu olma firsatini elinden ka irma Psyche de bunu kabul etmi Eros u g rmeden kim olduunu bilmeden k r k r ne sevmiti onu Birlikte ok mutluydular G n ge tik e ailesini zleyen Psyche einden onlari g rmek i in izin ister Eros ise onlari g rmekte serbest olduunu s yler Psyche ailesini saraya airir ve onlara da ziyarete gitmeye balar Psyche nin sarayda hizmetk rlar eliinde s rd rd l ks hayati kiskanan kardeleri Psyche yi kocasinin bir canavar irkinliinden utanan bir yaratik olduuna inandirirlar inde phe uyanan Psyche bir gece uyur gibi yapip Eros uyuduun da elinde bir mum ile Eros un y z ne doru uzanir Ancak o da ne G llerle kapli bu yatakta yatan d nyanin en yakiikli erkei kocaman beyaz kanatlari ve yaninda duran ok ve yaylari ile Kocasi Eros tu Psyche adeta b y lenmi ve kocasina bir kez daha aik olmutu Derken Psyche elindeki mumu unutur ve mumundan kizgin bir damla Eros a damlar Damlanin verdii sicaklikla uyanan Eros ondan istedii tek eyi yapmayan Psyche yi karisinda g r nce hayal kirikliina urar ve pencereden u arak onu terk eder Afrodit O g nden sonra ei Eros u tekrar g rebilmek i in yakaran Psyche sonu alamaz En sonunda Eros un annesi olan Afrodit e yalvarmaya gider Olunun kendi emrine uymayip Psyche ile ak yaadiini g ren Afrodit asla merhamet g stermez Psyche ile alay eder ve ona bir k le gibi davranip ona ikence eder n ne bir yiin kariik arpa buday misir bezelye ve haha tohumu yiar ve bunlari bir g n i erisinde ayirmasini ister G revi baaramayacaini d nen Psyche alamaya balar Onu g ren ve bu haline z len bir karinca arkadalarini da airir ve g revde ona yardim ederler 92

Psyche nin bu g revi baariyla tamamladiini g ren Afrodit ona daha zor ve l mc l bir g rev verir Ondan Titan Helios un altin koyunlarinin y n n getirmesini ister Afrodit bir nehrin kiyisinda korunakli bir yerde duran bu koyunlar sayesinde Psyche nin bu g revden ge emeyecegini d n r Fakat bu sefer de Psyche nin yardimina sihirli bir kami koar Ona nehrin karisindaki alilarda biriken y nleri toplamasini s yler Bu g revde de baarili olan Psyche ye Afrodit nc bir g rev daha verir l ler diyarinin nehri Styx ten bir kase su getirmesini ister Binbir zorlukla yer altina gelir Psyche Ama nehrin n nde s rekli bek ilik yapan ve asla uyumayan bir ejderha vardir Psyche ne yapacaini bilemezken Eros a yardim borcu olan Zeus kartalini Psyche ye yardim etmesi i in g nderir Kartalin yardimiyla bu g revide ge er Psyche Artik iyice sinirlenmeye balayan Afrodit ona son bir g rev verir Ondan yeralti d nyasina gidip Persephone nun bir g nl k g zelliini bir kutuya koyup kendisine getirmesini ister Psyche kendisini lmeden l ler diyarina g t recek bir giri bulur ve yanina 2 adet madeni para 2 adet arpa ve balla isitilmi ekmek alir Paralardan birini kendisini kariya ge irmesi i in kayik i Charon a ekmeklerden birini ise Hades in bek i k pei Kerberus a verir Persephone tahmin ettii gibi iyilii karisinda g zel yemekler istemez Sadece bir buday ekmei ve bir iyilik ister Anlama yaparlar ve Psyche Persephone un bir g nl k g zelliini alarak yeralti d nyasindan ikar Kutuyu Afrodit e g t rmeden nce i indeki g zellikten yararlanmak ister B ylece daha da g zelleeceini ve Eros un kendisini yeniden seveceini d n r Psyche bir kez daha merakina yenik d er Kesinlikle a mamasi gerektiini bildii halde kutuyu a iverir kutunun i inde ise l m uykusundan baka bir ey yoktur Psyche oracikta bayiliverir 93

Zeus Olaylarin k t gidiatina artik dayanamayan Zeus Eros a g zeller g zeli Psyche yi affetmesini s yler Eros Zeus u dinler ve Psyche yi uyandirip Olimpos Dai na getirir Zeus un n nde Afrodit in bizzat katildii bir d n ile Psyche nihayet Eros ile tekrar ve sonsuza dek evlenir ve Idonie adinda bir ocuklari olur Rasim Kurt 11 D 94

UNUTULMU R YADAK KELEBEK Belki bir kelebek o kadar memnun ki r yasindan uyanmak istemiyor uykusundan iirsiz yaayan millete l bir bedeni canlandiracakmisiniz gibi bir bulu yapacakmisiniz gibi yaklain Zira iirsiz bir millet bir savain ortasinda hi lik g rmek kadar hissiz ve pusludur Sahte aiklar tarifesiz duygular ve sonu olmayan sa maliklar h k m s rer o millete cahil bir insan gibidir iirsiz millet H srandir iirsiz millet S ze konunun alintisiyla balayalim bahane olmu iirlerin yok olmu hayatlarina atlayalim ki airin merak uyandirici st sisli issiz umutlari smini bir filozofun r yasindan alan hikayesini hayati d nya savainin ortasinda kendi yoksul lkesinde sanati yaayan iki hasta ruhlu airden ve mirasini da unutulmu t m airlere ithaf ederek yaatan bir filmden bahsedeceiz bug n size Kelebein R yasi filminin hikayesinden bahsedeceiz 95

T rk Sanat filmleri a isindan nemli bir yere sahip olan muhtemelen deeri de unutulduktan sonra yasi tutulan airler gibi zamani ge tikten sonra ortaya ikacak bir filmdir Kelebein R yasi Gerek hikayenin hikayeyi yaayan bir yazar tarafindan ele alinmasi gerek iledii arka plan n anslari gerek ise imgesel ve i eriksel bir farklilik olmasi sanatseverler i in kendisini nemli bir yere taimasina sebep olur Filmin ilk dakikalarindan son anina kadar g ze arpan ilk ey maden ocaklari oluyor Senaryonun ge tii zamanlar maden i ileri i in maden bir ikence haline gelirken zorunlu i ilie kapi aralami devlet artik gen yali fark etmeden t m erkek vatandalari zorlar bu ikenceden mahrum kalmi bir nevi kurtulmu olan d nemin hastalii olan veremliler ise zar zor ge inmeye kalkiiyor uraya da dikkat ekmek isterim ki madende l me adanmi bir maden i isi ya da ilhamini bekleyen bir firinci deilseniz ayet ekmek bir yana gelecek olan ilhaminiza bile elveda demelisiniz Konumuza geri d necek olursak Bunca zorluun arasinda kendini sanata adami sanat ile kafayi bozmu iki air R t ONUR Muzaffer Tayyip USLU ve onlarin hocasi Beh et NECATGL Bu unutulmu airin iirlerine bir bir deineceiz elbet fakat nce filmdeki rollerini hayatlarini bir ele alalim R t bir tiyatro hazirlamak i in hayaller kuran airlerimiz arasindan vereme ilk yakalanan bir hayalperest Elbet bata firinci ilham rnei her ne kadar filmden bir alinti olsa dahi filmde konusu edildii gibi bir espri deildi ne yazik ki Zira hayalperest airimiz i in birakin daktiloyu kait bile hayalin bir ekmeiydi Muzaffer ise dostundan kaleminden ve bir de hocasindan baka hi bir dilei olmayan biridir Ona aik yahut hasta demek u an i in biraz erken olsa da ileride dilekleri iirleriyle oalacak bir deli hislidir kendisi Filmin ilk on dakikasinda dahi anliyoruz ki R t ve Muzaffer in dostluu film boyunca i imizi isitacak t rden bir dostluk stanbuldan Zonguldak a d nemin zenginliinden yoksulluuna gelmi olan Suzan in zerine daha doru bir tabirle iir zevki zerine iddiaya girmi olan R t ve Muzaffer belki u air olarak anilacaklari be yillarini da b yle bir macera ipi zerinde cambazlik yaparak ge irecektir 96

Muzaffer emindir kendinden onun yazacai iir se ilecektir yle ki R t ye Kiz iirden anliyorsa beni se er anlamiyorsa zaten senin olsun der Ta ki Suzan ile taniana dek Suzan ile taniinca ona kaptirir y reini Ancak Suzan ilk tanimalarinda sikmaz ellerini veremdir nk R t ve Muzaffer Muzaffer sonrasinda pek bir darilir bu y reindeki hanimin tavrina G nler ge mektedir iki hasta air ve Suzan yakin arkada olurlar R t n n yazdii tiyatroda oynamak zere hazirlanirlar Tiyatronun konusu sevgilisi madene indii i in erkek kiliina girip madene inen sevdicei zerine yazilmitir Provalar bitmeden Suzan in babasi kizinin iki veremliyle arkada olmasina iddetle kari ikarak g r melerini yasaklar Buna bir hayli z len airlerimiz ise verem ile yarimaktadirlar R t i in zel bir hastaneden tedavi destei salanirken Muzaffer ise Zonguldak ta kalir ve Suzan a olan akiyla iirlerini s slemeye devam eder Suzan a verecei iirine gecelerini harcarken Suzan in hayali olan madene inme fikrine de bir ekilde ikna olup beraber madene inerler Her ey yerinde ilerlerken temizlik denetimi y z nden erkek kiliina girmi olan Suzan ortaya ikar Suzan babasindan bir dayak yemekle kalirken Muzaffer ise sevdiceinin hayalini ger ekletirmenin sevinci ile yedii onca dayai baharati saymitir Hastaliin baharati saymitir Zira Muzaffer i in hastaliin kritik zamani da madden havasindan sonra atmitir Ona da ikan tedavi destei ile sevgili dostunun yanina stanbul a gitmi ve orada kavutuu kait kalemle ani biriktirmitir 97

Suzan da stanbul da okumaya baladiindan Muzafferle g r rler Ve Suzan se tii iiri orada s yler iir R t n n iiridir Muzaffer z lmez bun Aci bahanesidir iirin der Bu sirada R t de g nl n birine kaptirmi ve taburcu olup evlenmitir Kisa s rm t r bu evlilik Karisi evlendikten kisa s re sonra hastaliina yenik d p son nefesini verir R t kaldiramaz bunu iirlerinin sahibi bahanesi akinin gidiine dayanamaz elbet Kapanir odasina bir tek Muzaffer i alir yanina Kaitlara duvarlara iir yazarlar Alar yazarlar i er yazarlar Hep yazarlar Karisinin l m nden be g n sonra vefat eder R t de Birka yil sonra ise Muzaffer onlari takip eder ve kisacik m rlerini hatirlanmak i in kuran iki dostun filmi ve y ree dokunan dizeleri son bulur Kelebein R yasi nin hikayesi bu kadarken onca yasi karalar i inde deil de iirlerinin m ziiyle tutulmu olan airlere de yle k k bir dokunmak isterim l izgi Bir zehir Birikir odalarda Almaz ki veresin r zg ra R zg r deli deil Birden yayilir kanda Kararir d rt yan Bir k nt balar yaamanda Her eyin deersizletii an Deniz mi bu ge ilmez Ailmaz da mi Tam bana g re uyuuk Miskinlik gibi var mi Nedir seni saran bu sis Yok d nyalarda tat Kuvvetsiz B yle daha rahat Yaamiim ka para Mezar talari neci Deli gibi sarilsam da hayata Kalacak nesi var ki Kitaplar seslenir y ksekten marur Gel bize kurtul gel Almanizla birakmaniz bir olur B yle daha g zel Sokaklar seslenir akpak temiz Hadi gel avunursun B t n sokaklardan irenirsiniz Avunmak yle dursun Beh et Necatigil Filmimizin kahramani Beh et Hoca nin benim en sevdiim iiridir Mezar tainin s zc s olmu iirinin han eri olmu bir air Yasi tutulmami adi anilmami lakin kendi topraini unutmami bir airdir Beh et Necatigil iirlerini filmden nce tanima ansina layik g r lmenin sevinci bir ayridir iirlerini hep severim 98

Unutulmu onca airin anisina yazilmi bir yazi olamaz belki ama hislerin aritirdii ani onca airin iirlerinin vesilesidir B yle bir senaryo yazip onca insana da bir nebze yutkunma firsati tanimi olan Yilmaz ERDOAN ise dillere destan yazilariyla usta bir retmendir Ona da teekk r etmek bor tur S yle Bana ocuk G lsen g lerim Alasan alarim D nsem d n r m seninle S yle bana ocuk Neye yormali bunu Aka mi hayir ik da deilim sana Bir d ncem olsa Sana s ylerim Bir kuum olsa Azat eylerim Gidecein s yleniyor ocuk Sen gidersen neylerim R t Onur l m D nmek M mk n m alasin annem Mezarimin baucunda Ben sesimi ikarmiyayim Hayirsiz bir evlat gibi Bir bulut u sun da Ben baimi kaldirmiyayim Yamur dindikten sonra Gezinmiyeyim caddelerde Ah m mk n m bir g zel kadin Ge sin de yanimdan Ben seyretmiyeyim imi ekerek Muzaffer Tayyip Uslu Ecrin Eker 10 E 99

UFUK TARHAN Ufuk Tarhan dan gen lerin kendini gelecee hazirlamalari i in bazi ipu lari 1 Gen lere her eyden nce gelecek i olmalarini f t rist baki a isini benimsemelerini neririm u anda on 3 Gelecek ciddiye alinmasi lara tavsiyeler yadiranlar genellikle gereken akikan bir s re tir S rek eski ve gelecekte ie yaramayacak dene li deiir ve kendisine uyum sa yim ve naftalin kokulu bilgilere daya lanmasini ister Uyum salama narak bunu yapiyorlar O y zden gen yanlari da geride birakir onlarla lerin ncelikle gelecee kendilerine ve hi uramaz Ezber ve ablonlari yakin evrelerine dair salam bir far ahkam kesenleri tembelleri maze kindalik gelitirmeleri ok hayati ret ileri doaya evreye insana Gen lerin b y klerin s ylediklerini yap kadina ocua zarar verenleri dediklerini ve yaptiklarini siki bir filtre teknolojiden tirsanlari bilime iha den ge irmeleri nemlidir net edenleri hi sevmez eninde 2 Gelecee hazirlik ok odakli di siplinli olmayi s rekli otodidakt y ntemle renmeyi hibritleerek ok ama akillica alimayi gerektiriyor Adanmadan yaptiinizin faydasini tutkuyla sonunda hak ettikleri dertleri balarina sarar Bu tip profillerden uzak durmak bir t r gelecee yatirimdir 4 Tasarimci d nebilmek savunup ortaya ikarmadan kisa yoldan tasarim zekasi deneyimlerin uz baari hikayeleri para kazanmak i in manliklarin nceden alinan ei kalkiilan iler zaman itibar ve para timlerin eskimesini nler S rekli kaybindan baka bir ey deildir Airi yeni bir eyler yeni yollar yeni verimli ve disiplinli aliabilme ali ekiller modeller gelitirebilmek kanlii gelecekte baarili ya da baarisiz oluturabilmek insani gelecek kar olmak i in en belirleyici fakt rd r isinda daima fit tutar Future fit 5 yani gelecee hazir kilar Bu da gelecee doru her yolu aydinlatir nsanlar eskisi gibi Sende lider kumai var eklinde keskin hatlarla ayritirilamayacak Gelecekte baari i in her iki zellik de gerekli olacak Yerine g re insanlara ilham veren onlari peinden s r kleyen vizyoner lider zellikleri yerine g re de kollari sivayip s re leri y netecek ileri bizzat yapabilen de taylara hakim d r st b y k resme bakan giriimci sistematik algoritmik effaf d nebilen y netici insanlar nemli olacak Bunlari ayni b nyede tai yanlara y nder denecek ve bu tipler a ik ara daha baarili olacak 100

6 Sorunlarla karilaildiinda nce ikip cesaretle devreye girip tikaniklii zebi len hem are retip hem de insanlara yenilik ilik y nderlik yapabilen ikna edebilen inandirabilen bireylerin yolu ok a ik olacak Bundan sonrasinda insanlarin kurumlarin toplumlarin ve d nyanin o kadar ok ve daha ncekilere hi benzemeyen yle deiik sorunlari ve ihtiya lari olacak ki zorlanmadan kendiliinden sorumluluk alabilen alianlar her irkete her ie her kuruma lazim deerler olarak ba st nde tainacak UFUK T A R H A N OrtaDouTeknik niversitesi Ekonomi Fak ltesi mezunu D nya F t ristler Teknoloji bata olmak zere Birlii World Future Society eitli alanlarda uzun yillar Konferansi nda konuma st d zey y neticilik yapti yapan ilk T rk kadin Tarhan Forbes Dergisi nin En etkili 50 F t rist Kadin ve D nyanin En yi 100 F t rist Kadini listesinde yer alan tek T rk kadin olmutur Gelecein baarili insan modelini anlatan En Baarili Yenilik i Kitabi d l sahibi T nsan kitabinin yazaridir T nsan kitabinin gelirleri ile T rk Eitim Vakfinda a ilan zellikle teknoloji ve m hendislik alaninda lisans eitimi alan kiz rencilerin des teklenecei Ufuk Tarhan F t rist Gen lik Burs Fonu na bai yapilmaktadir 2002 yilinda D nya Gazetesi tarafindan Biliim Sekt r n n En Baarili Kadini se ilmitir Mehmet zkara 11 D 101

DJTAL ETM ZERNE Teknoloji s zl k anlami itibariyle TDK de bir sanayi dali ile ilgili yapim y ntemlerini kullanilan ara gere ve aletleri bunlarin kullanim bi imlerini kapsayan uygulama bilgisi uygulayim bilimidir nsanin maddi evresini denetlemek ve deitirmek amaciyla gelitirdii ara gere lerle bunlara ilikin bilgilerin t m olarak tanimlanmaktadir Etimolojik olarak da sanat zanaat ve ustalik anlamina gelmekte olan teknoloji kavrami sanat ve bilimin sistematik bir ekilde uygulanmasini da nitelemektedir End stri 4 0 ayni zamanda dijital devrim olarak da nitelendirilen bir kavramdir ve hayatin farkli alanlarini etkiledii gibi eitimi de etkilemektedir End stri 4 0 devrimi ayni zamanda eitim 4 0 olarak da tanimlanan ve eitimin s rd r lebilirliini ve niteliini artirmaya y nelik toplam sekiz zellikten bahsetmektedir Bunlar k resel vatandalik becerileri yenilik ve yaraticilik becerileri teknoloji becerileri kiilerarasi beceriler kiiselletirilmi ve kendi hizinda renme eriilebilir ve kapsayici renme problem zme ve i birliine dayali renme ve son olarak da yaam boyu renci merkezli renme eklindedir WEF e D nya Ekonomik Forumu 2019 g re eitim modelleri yukarida bahsi ge en noktalar balaminda uyarlanirsa toplumun dier alanlarinda yaanan deiime ayak uydurmasi salanabilir Bu uyum s reci ise dijital d n m doru tanimlamayi ve doru bir d n m stratejisi izlemeyi gerekli kilmaktadir Eitimde dijital d n m s recini sadece dijital ara larla doldurmak yerine bu s reci belirli beceri ve yetkinliklerle desteklemeliyiz Bu sayede renen ve retenleri ulusal veuluslararasi yeterliliklere sahip kilabiliriz D n m s recinin daha etkili olmasini salayarak paydalara rekabet g c ve dijital ekolojide hayatta kalma becerileri kazandirabiliriz reten ve renenlerin sahip olduu yeterlilikler s recin gelitirilmesine katki salar ve sistemin bir par asi olarak s rekli ve s rd r lebilir bir eylem haline getirir Dijital d n m s reci sistemin t m bileenlerinin bir arada deerlendirilmesini ve t m paydalarin bu s rece d hil edilmesini gerektirir Bu s recin baarili bir ekilde ger ekletirilebilmesi i in iletiimin g lendirilmesi koordinasyonun salanmasi ve stratejik planlamanin nemli olduunu belirtmek gerekir Bununla birlikte sadece belirli bileenlere odaklanildiinda sistemin denge ve y k dailimi etkileneceinden b t nsel bir yaklaim benimsenmelidir 102

Dijital d n m s recinde renenler ve retenler eitim kurumlari yerel d n m ve k resel d n m d zeylerine y nelik nceliklerin katilimci bir ekilde belirlenmesi nemlidir S rekli renme k lt r n n benimsenmesi s rd r lebilir politikalar izlenmesi ve ihtiya larin nceliklendirilmesi gerekmektedir Stratejik planlamalar er evesinde hayata ge irilecek eylem planlarinin hizli deien d n m dinamiklerine uygun olarak yol haritalarinin oluturulmasi da nem tair Ayrica dijital yeterlilik okuryazarlik yaklaim ve kuram gibi soyut teknolojilerin de stratejik planlamalar i erisinde yer almasi gerekmektedir Ancak bu s re te teknolojinin sadece bir ara olduunu ve insan odakli tasarim ve yapisal s re leri destekleyerek insan deerine nem verilmesi gerektiini hatirlamak nemlidir Sorgulama uyum ve denge g zetlenerek dijital d n m s recinin baarili bir ekilde y netilmesi salanmalidir Dijital ara lari etkili bir ekilde kullanabilmek i in renen ve retenlerin dijital okuryazarlik becerilerini gelitirmeleri gerekmektedir Dijital okuryazarlik bilgiye erime ileme deerlendirme ve iletiim kurma becerilerini i erir Bir kii ne kadar teknolojik ara lara sahip olursa olsun bu ara lari kullanabilme ve bilgiyi etkili bir ekilde ileyebilme yeteneine sahip olmadii s rece dijital ara lar pek bir ie yaramaz renen ve retenlerin dijital okuryazarlik becerilerini gelitirmeleri ulusal ve uluslararasi er eveleri g z n nde bulundurarak dijital yeterliliklerini arttirmalari nemlidir Bu teknolojiyi etkili bir ekilde kullanabilme bilgiye ulaabilme analiz yapabilme problem zebilme etkin iletiim kurabilme ve dijital g venlik bilincine sahip olma gibi becerileri i erir Bu nedenle renen ve retenlerin kendilerini tanimalari hangi beceri ve yetkinlik alanlarinda gelimeye ve gelitirilmeye a ik olduklarini belirlemeleri ve bu alanlarda kendilerini yetitirmeleri nemlidir Bu eitim programlari ve kaynaklari kullanarak dijital becerileri renmeyi retmeyi ve uygulamayi i erir renen ve retenlerin dijital okuryazarlik becerilerini gelitirmeleri kendilerine ve geleceklerine yatirim yapmalari anlamina gelir Dijital okuryazarlik becerileri g n m z dijital ainda bir ok i ve eitim firsatini da beraberinde getirmektedir Dolayisiyla renen ve retenlerin bu becerileri gelitirmeleri kendilerine ve topluma fayda salayacak bir yatirimdir Vahide ITAK Kimya retmeni 103

GE RML ASFALT VE BETONLARLA SEL VE SU BASKINLARINI NLEME Ge irimli beton geleneksel betondan farkli olarak zel bir yapiya sahiptir i erisinde birbirine bali boluklar bulunur Bu beton t r nde genellikle iri agrega zellikle kirma ta ince agregadan daha fazla kullanilir Bu zellik geleneksel betona g re daha fazla hava ve su ge irgenlii salar Ge irimli beton ayni zamanda ge irimli kumsuz beton veya poroz beton olarak da adlandirilir Genellikle imento agrega kum akil ta gibi ve suyun kariimindan oluan ge irimli betonda zel agregalarin kullanilmasiyla birlikte eklenen g zenekler ve boluklar suyun ge iine izin verir Bu zellii sayesinde yamur suyu gibi doal sularin topraa ge mesine ve yeralti su kaynaklarini yenilemesine imkan tanir Ayrica sel riskini azaltir ve suyun doal d ng s ne katki salar Ge irimli beton su kanallarini gizlemek ve su birikimini engellemek amaciyla binalarin girilerinde otopark zeminlerinde park ve bah e yollarinda kaldirim d zenlemelerinde ve spor alanlarinda yaygin olarak kullanilan bir beton t r d r Temel zellii suyun hizli bir ekilde ge ebilmesini salayan g zeneklerin ve boluklarin beton y zeyinde olumasidir Bu zellik sayesinde yamur suyu doal olarak toplanabilir ve su kaynaklarina iletilir Ayni zamanda y zey akiini azaltarak sel riskini d r r ve evresel etkiyi minimize eder 104

Ge irimli betonun evresel faydalari arasinda yamur suyunun doal olarak toplanmasi su birikimini nleme buzlanma riskini azaltma ve ehir altyapisini koruma bulunmaktadir evre dostu ve s rd r lebilir bir yapi malzemesi olarak ne ikan ge irimli beton farkli kullanim alanlarina uygun olmasiyla peyzaj d zenlemeleri ve dekoratif ama lar i in ideal bir tercih sunar Ge irimli beton ara yollari otoparklar y r y yollari kaldirimlar yamur bah eleri ev stabilizasyonu drenaj z mleri ve g r lt bariyerleri gibi bir ok alanda kullanilabilir Ayrica yeralti suyunun s rd r lebilirlii a isindan nemli bir rol oynar yamur suyu akiini y netir yeralti suyunu yeniler ve su kalitesini artirir Ge irimli betonun etkili kullanimi i in malzemelerin ve kariim oranlarinin doru se ilmesi nemlidir Ge irimli asfalt ve betonlar evre dostu zellikleri ve su y netimindeki etkinlii ile ne ikan z mlerdir ehirleri doal s re lerle uyumlu hale getirme potansiyeli b y k olmasina ramen T rkiye de hen z yaygin deildir ancak Avrupa da baariyla kullanilmaktadir Ge irimli beton ses yalitimi ve termal yalitkan salama zellii ile dikkat eker Beton y zeyindeki g zenekler ses dalgalarini emer ve enerji tasarrufu salar 105

Ge irimli beton evre dostu ve s rd r lebilir bir yapi malzemesidir Su ge irgenlii eitli uygulama alanlari ve evresel faydalari ile ne ikar Gelecekte ehirlerin daha s rd r lebilir ve evre dostu olmasi i in ge irimli betonun daha geni apta kullanilmasi beklenmektedir Bu beton t r evresel sorunlari azaltmak ve su kaynaklarini korumak i in nemli bir ara olarak g r lmektedir alimanin amaci ilimizde ve lkemizde ge irimli betonun su baskinlari ve sel gibi afetlerin nlenmesinde farkindalik yaratmaktir Nevzat BOZTOSUN Biyoloji retmeni Efe Parmaksizolu Eymen Mannasolu Elif Su Cihan Hande Tok Birsen Sarica 106

DOAL AFET OKURYAZARLII VE DOAL AFET FARKINDALII Doal Afet Nedir Doal afet can ve mal kaybina yol a an doal olaylardir Doal afetler ok kisa zamanda meydana gelirler ve baladiktan sonra insanlar tarafindan engellenemezler Bazi afetlerin yery z n n nerelerinde daha ok olduu bilinmektedir rnein deprem heyelan i sel don ve bazi afetlerin sonu lari depremde olduu gibi dorudan ve hemen ortaya ikar bazilarinin sonu lari ise uzun bir zaman sonra ve dolayli olarak g r l r Doal Afet Okuryazarlii Nedir Bireyin afetin hazirlik ve m dahale ile afet sonrasi iyiletirme faaliyetleri hakkinda doru kararlar vermesini ve doru bir ekilde harekete ge mesini salayan bilgi tutum ve davranilara sahip olmasina doal afet okuryazarlii denir S zc 2019 ekil1 Afet Aratirma ve Epidemiyoloji Merkezi nin doa kaynakli afetler verileri 107

lkemizde en ok g r len doal afetler Deprem Seller Su takinlari Heyelan Orman yanginlari i lkemizde g r len en yikici ve yaygin doal afetler deprem ve sellerdir Ramazan Avdar Reyhan Avdar 2022 T rkiye de en fazla l me neden olan afet ise depremdir Selden Korunma Yollari Sel lkemizde en ok can ve mal kayiplarinin sebep olduu doal afetlerden biridir Plansiz yerleme ve yeil alanlarin azalmasi selden dolayi oluabilecek felaketleri arttiriyor Oluan etkileri hafifletmek ve eitli nlemler almak m mk n Bunlardan bazilari Yeil alanlar korunmali ve arttirilmali Sel tehlikesi bulunan alanlarda teraslama yapilmali Sel esnasinda y ksek yerlere ulamali eer ara ara i indeyseniz araci hareket ettirmeden y ksek yerlere ikmaya abalamaliyiz

Depremden Korunma Yollari Akdeniz Alp Himalaya aktif fay hatti kuainda bulanan lkemizde sik sik deprem yaamaktayiz Ciddi hasar ve l mlere yol a an deprem her ne kadar bizim diimizda meydana gelen bir doal afet olsa da nlem alip etkisini azatmak m mk n Bunlara rnek Dolap kitaplik gibi devrilme riski olan eyalari sabitlemek Deprem antasi hazirlamak ve d zenli araliklar ile i indeki malzemeleri kontrol etmek Ev sahibi iseniz Zorunlu Deprem Sigortasi DASK yaptirmak Deprem sirasinda sabitlenmemi eyalardan uzak durmak Deprem aninda sakin kalip k kapan ve tutun hareketi uygulamak verilebilir Melike Nur Acakaya Ebrar Selen Kara avu Meryem Ortabozkoyun 109

K RESEL ISINMA K resel isinma D nya nin atmosferindeki sera gazlarinin artmasi sonucu ortaya ikan ve gezegenin ortalama y zey sicakliinin artmasiyla fenomendir Bu artiin ana nedeni insan faaliyetleriyle atmosfere salinan sera gazlaridir zellikle karbondioksit CO2 metan CH4 ve azot oksitler NOx gibi gazlar bu s re te nemli rol oynamaktadir Sera gazlari g neten gelen iinlarin bir kismini yery z ne ulatirirken bir kismini da atmosferde tutar Normalde bu gazlar sayesinde d nya zerinde yaam m mk n olmaktadir nk atmosferdeki sera gazlari olmasaydi gezegen ok daha souk olurdu Ancak insan etkinlikleri sonucu sera gazlarinin miktari arttik a atmosferdeki bu gazlar daha fazla g ne iinini hapseder ve gezegenin isinmasina neden olur K resel isinmanin neden olduu olasi etkiler bir ok alanda g r lebilir Bunlar arasinda unlar bulunmaktadir Artan Sicaklik K resel isinma gezegenin genel ortalama sicakliini artirir Bu airi sicak hava dalgalarinin daha sik ve iddetli olmasina zellikle de yaz aylarinda ayrica kuraklik riskinin artmasina neden olabilir Deniz Seviyesinde Y kselme K resel isinma buzullarin ve kutup deniz buzlarinin erimesine neden olarak deniz seviyelerinin y kselmesine yol a ar Bu da kiyi b lgelerindeki takin riskini artirabilir Ekstrem Hava Olaylari K resel isinma daha sik ve iddetli firtinalar kasirgalar seller ve kurakliklar gibi ekstrem hava olaylarina neden olabilir Biyolojik eitlilikte Azalma klim deiiklii bir ok t r n yaam alanlarinin deimesine neden olarak biyolojik eitlilik zerinde olumsuz etkiler yapabilir Bazi t rlerin nesli tehlikeye girebilir 110

Tarim ve Gida G venlii K resel isinma tarim alanlarinda verimlilii azaltabilir su kaynaklarini etkileyebilir ve tarimsal zararlilarin ve hastaliklarin yayilmasini tevik edebilir Bu da gida g venlii zerinde olumsuz etkiler yapabilir Su Kaynaklarinda Azalma klim deiiklii bazi b lgelerde su kaynaklarinin azalmasina neden olabilir Bu da su kitlii riskini artirabilir K resel isinmaya y nelik d nyadaki z m nerileri genellikle iklim deiikliiyle m cadele abalarini i erir Bu z mler genellikle unlari i erir Yeil Enerjiye Yatirim Fosil yakitlardan kaynaklanan sera gazi emisyonlarini azaltmak i in yenilenebilir enerji kaynaklarina yatirim yapilmalidir G ne r zgar hidroelektrik ve jeotermal gibi yeil enerji kaynaklari temiz enerji retimini tevik edebilir Enerji Verimliliini Artirmak End striyel ticari ve konut alanlarinda enerji verimlilii salayan uygulamalarin tevik edilmesi enerji t ketimini azaltabilir ve dolayisiyla sera gazi emisyonlarini azaltabilir Karbonsuz Ulaim Elektrikli ara lar ve toplu taima gibi karbonsuz ulaim sistemlerinin tevik edilmesi taimacilik sekt r nden kaynaklanan sera gazi emisyonlarini azaltabilir Politik ve Yasal D zenlemeler klim deiikliiyle m cadele etmek i in etkili politika ve yasal d zenlemelerin yapilmasi ve uygulanmasi nemlidir Bu t r d zenlemeler sera gazi emisyonlarini azaltmak i in tevikler salayabilir ve s rd r lebilir uygulamalari tevik edebilir 111

K resel isinmanin etkilerini azaltmak ve iklim deiikliiyle m cadele etmek i in her bireyin yapabilecei birka nemli adim bulunmaktadir Enerji T ketimini Azaltmak Elektrik ve su t ketimini azaltarak enerji tasarrufu yapabilirsiniz Bunun i in gereksiz elektrikli cihazlari kapatmak enerji verimli cihazlar kullanmak ve su tasarrufu salamak nemlidir Karbonsuz Ulaimi Tercih Etmek M mk nse toplu taima ara larini kullanmak y r y yapmak veya bisiklet s rmek gibi karbonsuz ulaim y ntemlerini tercih etmek sera gazi emisyonlarini azaltmaya yardimci olabilir Atik Y netimine Dikkat Etmek Geri d n ml r nleri tercih etmek atiklari doru ekilde ayritirmak ve geri d n me katkida bulunmak evresel etkinin azaltilmasina yardimci olabilir S rd r lebilir r nleri Tercih Etmek S rd r lebilir tarim r nleri ve organik r nler tercih etmek s rd r lebilir retim ve t ketimi destekleyebilir Farkindalik Oluturmak evre konularinda farkindalik yaratmak ve evre dostu yaam tarzlarini tevik etmek Mehmet Arda Sungur Ela zl er 112

ld kt Lis Mart 1 adolu Nadid nder Sequel Bilim MBABvaeLl tesi tesi ni 20o2ku4dHui nGBuelzma ely Hasan Ki 2 S

Nuh Mehmet Bald kt Anadolu Lisesi Adres Hunat Mah Seyyid Burhaneddin Bul Anadolu Lisesi Blok No 45 MELKGAZ KAYSER Tel No 90352222 37 33 Site http nmbaldoktu meb k12 tr