Fjølnir 2021 : simplebooklet.com

SkrivstovanÍ 2020 fekk MFS nýggj skrivstovuhøli. Eftir at hava húsast í hølum hjá Fróðskaparsetrinum tey seinastu árini, eru vit flutt í hugnaligu reyðu húsini á Hoydalsvegi 1 í Tórshavn, har Vegleiðingarstovan eisini held ur til. Lesandi og onnur eru hjartaliga vælkomin ein túr framvið við spurningum og uppskotum ella til eitt gott prát. Upplatingartíðir:Mánadag kl. 09.00-13.00Mikudag kl. 09.00-13.00MFS-tilfar á netinumHeimasíðan hjá MFS verður javnan dagførd við tíðindum, greinum og øðrum viðkomandi tilfari. Harafturat liggja myndir frá tiltøkum, sjónbond, plakatir, blaðið „Fjølnir“, sambandsmøguleikar og mangt annað á heima síðuni.FacebookMFS er eisini at finna á Facebook, har vit lýsa við tiltøkum og størvum og leggja tíðindi og annað viðkomandi tilfar út. Møguleiki er eisini fyri at senda okkum eini boð á Facebook ella ein teldupost til mfs@mfs.fo, um tit hava spurningar um eitthvørt.Vit eita MFS á Facebook, so far inn á Facebook og dáma okkum, og vit eru eisini fegin um at fáa tínar viðmerkingar um okkara virksemi, tiltøk og viðkomandi mál. Sig tína hugsan og ger tína rødd galdandi.Leinkja: www.facebook.com/MFStudentaInstagramMFS hevur tveir vangar á Instagram.MFSlesandi er ein vangi, har møguleiki er fyri at fylgja føroyskum lesandi kring knøttin. Á hesum vanganum eru lesandi, sum í myndum og orðum greiða frá sínum lestrarlívi. Um tú fylgir vanganum hjá MFS á Instagram, er møguleiki fyri at síggja, hvat tey ymisku føroysku lesandi takast við. Við jøvnum millumbilum er eisini møguleiki fyri at fylgja føroyingum í teirra arbeiði eftir loknan lestur. MFStudenta er hin vangin hjá MFS. Her kanst tú fylgja við í virkseminum hjá MFS-ráðnum og nevndunum. Alt frá nevndarfundum og tiltøkum til altjóða ráðstevnur verður lagt út á hendan vangan. Fylg okkum á MFSlesandi og MFStudenta.Hitt okkumFjølnir2021Upplag:1500Ábyrgdarfólk: Ásvør LognbergBarbara Gaardlykke ApolBorgný Súsonnudóttir HansenBrandur ArnoarsonErika HøgnadóttirHjalti í JákupsstovuKarla NeslíðNiels Arge Tór Marni WeiheLýsingar: Ásvør LognbergErika HøgnadóttirSnið og Uppsetan: Fríðbjartur Miðbergmidberg.comRættlestur: Randi MichelsenForsíðumynd: Rógvi LanggaardPrent: FøroyaprentÚtgevari: Meginfelag Føroyskra StudentaSamband:Heimasíða: www.mfs.foTeldupostur: mfs@mfs.foTelefon: +298 73 70 80Blaðið er einans upplýsandi. Broytingar kunnu vera komnar, síðan blaðið varð útgivið. MFS frátekur sær tí alla ábyrgd av møguligum skeivum upplýsingum.

Page 5

6 Forsetafrágreiðing 2021 8 Hvat er MFS 9 Um tema1. parturNoyðast vit at hava lestrarstarv? 12 Lesandi sum tilfeingi fyri føroyska vinnu 14 Den fattige studerende 16 Kanning: Lestrarstørv í Føroyum 20 Spurningar til sjálvboðið arbeiði2. parturMítt lestrarstarv 26 Lestrarstarv hjá Ernst & Young 28 Í lestrarstarvi hjá Sambandsflokkinum 30 Lestrarstarv í Betri3. parturLesandi og íverksetari 34 Íverksetanarumhvørvið og lestrarumhvørvið 36 Fyritøkan Broad 40 Secondly 44 ÖDN WEAR4. parturStarvsvenjing 50 Vegleiðingarstovan um starvsvenjing 51 Vælkomin í starvsvenjing hjá Tórshavnar kommunu 52 Starvslesandi á Løgmansskrivstovuni5. parturTil starvsleitanina 56 Vegleiðing til at skriva CV 60 Góð ráð til starvssamrøðuna 62 LinkedIn ella ikki LinkedIn6. parturArbeiðs marknaðurin og tilflytarar við útbúgving frá útlendskum lærustovni 66 Job hunting is like an audition 69 Meting av útbúgvingum, sum eru tiknar uttan fyri Danmark 70 Professional Inclusion of a Native Foreigner: a quasi-personal uphill journey7. parturFyri lesandi 76 Føroyafrádráttur og skattur 80 Á heilaveiðu664414

Page 6

Tað er onkursvegna lagn unn ar spei-semi, at 2020 skuldi ger ast ár ið, har so nógvar vónir brustu, og so nógvar ætlanir máttu sleppast. Hetta snøgga, runda talið, ið leingi hev ur prýtt kápurnar á teimum mongu heild ar æt la n un um og álitunum, ið – á tremur við upp skriftum til tað góða samfelagið – hava verið leiðarstjørna hjá politisku élit uni og embætisverkinum. Í staðin bleiv Harrans ár 2020 eitt satt annus horribilis – eitt ræðuleikans ár, ið vit øll helst eru ovurfegin um at hava lagt aftur um okkum.Í MFS var virksemi okkara sjálvandi eis ini meint rakt av koronu. Ser liga und an farna ráðsskeið var nógv merkt av sóttini, og tá aðalfundur var í juli, so varð hann hildin sambært lækna faklig um tilmælum og stroymdur á netin um, so fylgj ast kundi við heima við hús. Og hóast vit í marts-apríl mánað í fjør vóru við gott mót, og nógv hildu ta illgitnu „aðru bylgjuna“ vera reinan heilaspuna hjá teimum mest døpurhugaðu, so gekk sjón fyri søgn. Hóast fólk umsíðir verða kopp sett, og endin á koronusóttini nú hóm ast úti í sjónarringinum, so hava ótt in og ivin ligið á samfelagnum sum eitt grátt og ilsligt tám, ið hevur tyngt hug an og tikið frá okkum áræði – og ger tað fram vegis.Tey nógvu sosialu tiltøkini, ið MFS van-liga skipar fyri, vórðu – og eru fram veg is – øll útsett í óavmarkaða tíð, og orða skifti um okkara hjartablóð – út búgv ing ar-politikk og umstøðurnar hjá teim um lesandi – hava kappast hart við kjak ið um daprar búskaparligar forsagnir og hóskandi valdsjavnvágina millum polit-isku skipanina og heilsuvísindini.Og tó, handan skýggini er himmalin bláur, og eisini í 2020 vóru nakrir glottar at hóma.Millum annað søkti MFS í fjør um kandidat lima skap í European Student’s Union (ESU), ið er felagsevrope isk ur lestrarfelagsskapur, ið umvegis 45 feløg úr 40 lond um umboðar einar 20 millión-ir lesandi í øllum Evropa. ESU situr við Forseta-frágreiðing 2021Tór Marni WeiheForsetiPolitisk filosofi & russiskt mál og mentan, Københavns UniversitetKeypmannahavn6

Page 7

borðendan, har yvirskipaðu karmarnir um evropeiskan útbúgvingarpolitikk verða smíðaðir – eitt nú tí máttmikla Bologna-fylgibólkinum, ið tekur avgerðir, ið beinleiðis ávirka útbúgvingarskipanina hjá okkum í Føroyum (og sjálvandi eisini føroyingar, ið lesa aðrastaðni í Evropa).Á einum talgildum aðalfundi í oktober løgdu vit umsóknina fram og vardu hana. Tá avtornaði, varð umsóknin góðkend, og tá møgu leiki verður fyri tí, kemur ein sendinevnd til Føroya at kanna, um vit lúka krøvini til formligan limaskap. Tá hetta er gjørt, verður so aftur endaliga atkvøtt um fullan limaskap. Tað er trupult at seta orð á, hvussu stóran týdning slík viðurkenning hevur, serliga fyri føroysk lesandi, men eisini út búgv ing ar skipanina í Føroyum sum heild.Vit hava eisini nýtt høvið – nú vit ikki fáa skip að fyri almennum tiltøkum og fundum – at hyggja inneftir og at brynja felagsskapin út til tíðarinnar avbjóðingar. Vit hava dagført viðtøkur og starvsskipan, gjørt nýggja heimasíðu, ið nú millum annað hevur ein portal, har yvirlit er yvir tøk lestrarstørv, og vit eru eisini farin undir at menna eina ambassadørskipan, so vit betri fáa umboðað allar lesandi føroyingar uttan mun til hvar í heiminum, teir eru. Harumframt hava vit skrivað undir nýggja fýra-ára avtalu við Betri Banka, ið vit hava havt eitt fyrimyndarligt samstarv við seinastu árini.Samanumtikið siga vit fegin einum heilt serligum ári farvæl og fara nú við endurnýggjaðum eldhuga inn í 2021, til dystin fús at stríðast fyri teimum lesandi, soleiðis sum vit hava gjørt í skjótt 60 ár.Tór Marni WeiheForsetiÍ staðin bleiv Harrans ár 2020 eitt satt annus horribilis – eitt ræðuleikans ár, ið vit øll helst eru ovurfegin um at hava lagt aftur um okkum7

Page 8

Tór Marni WeiheForsetiPolitisk filosofi & russiskt mál og mentan, Københavns UniversitetKeypmannahavnHvat er MFSOkkara uppgáva er at tryggja, at rødd teirra lesandi altíð verður hoyrd. Hugsa um okkum sum fakfelag teirra lesandi. Tá leiðslan á Fróðskaparsetrinum, Mentamálaráðið ella onkur annar myndugleiki ætlar at gera eitt-hvørt átak, ið ávirkar støðuna hjá les andi, so tryggja vit, at atlit verða tikin til sjónarmiðini hjá teimum lesandi.Í altjóða høpi er MFS viðurkent á jøvn-um føti við lestrarfelagsskapirnar í okkara granna londum. Tí er MFS viðurkent sam-ráð ing ar umboð við føroyskar myndug leikar um viðurskifti hjá teimum les andi. Vit eru eisini hoyringspartur í øllum lóg ar arbeiði, sum ávirkar okkara limir. Vit taka hesa ábyrgd í ramasta álvara og gera altíð okkara ítasta at breiða út kunnleika um og fremja sjónarmiðini hjá teimum lesandi mótvegis politisku skipanini.FelagsskapurinMFS verður stjórnað av einum ráði, ið verð ur valt á aðalfundinum fyri eitt ár í senn. Ráð ið er evsta vald millum aðalfundir felags ins og skipar seg við einum forseta, varaforseta, fíggj ar stjóra, altjóða skrivara og samskiftis- og marknaðar føringarstjóra. Ráðið hevur fastar nevnd ir, ið millum annað fáast við altjóða samstarv og politiskt samskifti.Harumframt hevur MFS eina nevnd í Aalborg (í løtuni er ongin nevnd í Keypmannahavn) og starvast tætt saman við Ráði teirra lesandi (RTL) á Fróðskaparsetrinum. Í løtuni arbeiða vit við eini ambassadørskipan, soleiðis at vit eisini eru til staðar í teimum londum, sum føroyingar leita sær til í útbúgvingarørindum – eitt nú í Póllandi og Onglandi.Kom við!Arbeiðið í MFS er sera fjølbroytt. Vit viðgera lóg ar uppskot og skriva hoyringssvar til polit-isku skipanina. Vit útgeva blaðið, tú situr við. Vit eru við at skipa fyri alskyns tiltøkum fyri lesandi – so sum Pisudagar, Markleys Útbúgving og Jobmatch. Og so skapa vit trivna og hugna allastaðni, har vit virka. Sum partur av MFS mennir tú nógvar før-leikar, ið kunnu gagna tær seinni í lívinum, umframt at tað altíð er gott við sjálvbodnum arbeiði á CVnum.Meginfelag Føroyskra Studenta – altíð og uttan undantak stytt MFS – er felagið hjá teimum, ið eru undir hægri útbúgving í Føroyum, og hjá teimum føroyingum, ið eru undir hægri útbúgving í útlondum.Ráðið 2020/2021. Frá vinstru: Barbara Gaardlykke Apol – skrivari, Niels Arge – ráðslimur, Borgný Súsonnudóttir Hansen – altjóða skrivari, Tór Marni Weihe – forseti (í telduni), Hjalti í Jákupsstovu – ráðslimur, Erika Høgnadóttir – samskiftis- og marknaðarførslustjóri, Karla Neslíð–varaforseti og Brandur Arnoarson – fíggjarstjóri8

Page 9

Við koronufarsóttini lótu tey flestu londini landamørkini aftur. Eisini Føroyar valdu at lata aftur, og sum var hetta ikki nóg ringt, so vórðu matstovur og skeinkistøð harafturat noydd at steingja ella hava opið við skerdum upp lat ing ar tíðum og al skyns avmarkingum. Felags fyri fleiri av vinnunum, ið merktu svið an av slíkum átøkum, er, at tær í størri mun enn aðrar vinn ur eru arbeiðspláss hjá ungum – ofta eis ini lesandi, ið vilja forvinna sær nøkur oyru við síðuna av lesn að inum. Aðrastaðni, har lestrarstuðulin ikki er so høgur, hevur hetta verið ein stór avbjóðing. Fleiri av teim um londunum, eitt nú Ísland (har nógv tey flestu lesandi arbeiða) og Danmark, hava gjørt undantøk í vanligu treytunum fyri stuðli og lestrarláni.Men er tað yvirhøvur rímiligt, at lesandi mugu arbeiða við síðuna av lesnaðinum? Vit hoyra altíð, at „lesnaður er eitt fulltíðarstarv“, men er definitiónin av einum fulltíðarstarvi ikki júst hetta, at tú onki starv hevur við síðuna av? Fyri tey nýútbúnu kann tað stundum tykjast, sum fyritøkurnar vænta, at tey longu hava nógvar arbeiðsroyndir – og hesar kunnu illa útvegast á einum universiteti. Og er tað ikki skilagott at binda teoretisku hugtøkini, ein terpar á universitetinum, við praktiskar royndir, soleiðis at ein sleppur at royna hug-tøkini í verki?Tá tað snýr seg um lesandi og arbeiðs-markn að in, so eru nógvir áhugaverdir spurn-ing ar at viðgera. Teir kunnu vera heilt yvir-skip að ir og filosofiskir og eitt nú snúgva seg um tilknýti millum okkara útbúgvingar- og granskingarstovnar og arbeiðsmarknaðin. Teir kunnu eisini snúgva seg um heilt praktiskar, gerandisligar avbjóðingar hjá teimum lesandi, ið eitt nú skulu skriva CV ella søkja eftir lestrarstarvi ella praktikkplássi.Í hesi útgávuni av Fjølnir hava vit valt at varpa ljós á nevndu viðurskiftini. Tí er eisini í grundini talan um eitt temablað við yvirskriftini: „lesandi og arbeiðsmarknaðurin“.Í blaðnum kanst tú millum annað lesa um, hvussu tað er at vera lesandi og íverksetari, hvussu tú skrivar CV ella snollar tín LinkedInvanga og um eina kanning av lestrar-størv um, sum MFS hevur gjørt. Í blaðnum eru eisini fleiri frágreiðingar um, hvussu tað er at vera í lestrarstarvi – hjá eitt nú Sambandsflokkinum og Ernest & Young – og í starvs-venjing á til dømis Løgmansskrivstovuni. Eisini hava vit fleiri greinar um viðurskiftini hjá tilflytarum – millum annað um hvussu tað er at leita eftir starvi í Føroyum við prógvi frá einum útlendskum lærustovni.Góðan lesihug!Tór Marni Weihe, forsetiÍ hesi útgávuni av Fjølnir hava vit valt at varpa ljós á nevndu viðurskiftini. Tí er eisini í grundini talan um eitt temablað við yvirskriftini: „lesandi og arbeiðsmarknaðurin“„Lesandi og arbeiðs-marknaðurin“UM TEMA9

Page 10

Page 11

Page 12

Marita RasmussenStjóri í VinnuhúsinumLesandi sum tilfeingi fyri føroyska vinnuLesandi uttanlands og innanlands eru eitt tilfeingi, sum føroyski arb eiðs markn að urin eigur at gagnnýta. Tey lesandi fáa eitt tættari tilknýti til Føroyar, um tey hava møguleika fyri einum til knýti til før oysku vinnuna og føroyska sam felag ið sum heild. Føroya Arbeiðsgevara felag og feløg ini í Vinnuhúsinum annars eru sann førd um, at um tilknýtið millum lesandi og før oysk ar fyritøkur og stovnar er gott, so eru sannlíkindini størri fyri, at tey lesandi koma aftur til Føroya, tá tey eru liðug at lesa. Eisini fáa tey, sum lesa í Føroyum og utt an lands, lættari við at finna starv eftir lokn an lesnað.Føroyar eru ein útjaðari og tað ger, at tilflyting altíð er ein týdningarmikil táttur, sum arbeiðsgevarar mugu geva ans. Tað er ikki óvanligt, at tey, sum fara undir út búgv ing í øðrum londum, enda við at festa røtur har. Fyri Føroyar er hetta ein stórur vandi, tí lutfalsliga stórur partur av einum ungdómsárgangi fer uttanlands at lesa. Um flestu teirra ikki koma aftur til Føroya, missa vit eitt tað besta tilfeingið, vit hava.Lesandi í Føroyum hava alt annað líka betri inn lit í, hvat gongur fyri seg í Føroy um. Fyri tøkur og stovnar eiga tí at bjóða seg fram til teirra fyri at styrkja um tilknýtið. Hetta kann gerast við at bjóða teimum lesandi lestarstørv, starvslestrarpláss og lestrarviðkomandi avbjóðingar í samband við verkætlanir. Vinnan eigur at leggja seg eftir at fáa gagn av teimum lesandi, og tey lesandi mugu somuleiðis bjóða seg fram.Ung og nýútbúgvin fólk koma við einum øðrvísi íkasti til arbeiðs-pláss enn tey, sum starvast har framman und an. Nýggj vitan og hugskot frá teimum, sum eisini eru framtíðar brúkarar av vør un um og tæn ast unum, hava ómetaliga stór an týdn ing fyri framhaldandi menning av vinnu og samfelagnum sum heild. Sam an lagt gera royndir frá verandi starvs fólk um og so vitan og hugskot frá ný út bún um, at vit gerast enn meira kappingar før á okk ara marknaðum.Føroyski arbeiðsmarknaðurin hevur tørv á fjølbroyttari arbeiðsmegi, og fólk við útbúgving hava góðar møguleikar at fáa spennandi og avbjóðandi størv í Føroyum. Í fleiri førum er tað eisini í nógv størri mun gjørligt at skapa og ávirka eins egna starv í Føroyum í mun til uttanlands.Vit í Vinnuhúsinum halda, at starvs les andi, starvslæra, lestrarstørv og møgu leik in fyri at fáa ein mentor úr føroyskum vinnu fyri tøk um kann styrkja tilknýtið ímill um føroyskar fyritøkur og tey lesandi. Vit hava nógv dømi um, at hesar skipanir hava riggað sera væl, og sum heild lata fyritøkurnar væl at. Eisini lesandi hava vent sær til okkara, takkað fyri møguleikan og víst á, at eisini tey hava fingið nógv burturúr.Vinnan eigur at leggja seg eftir at fáa gagn av teimum lesandi, og tey lesandi mugu somuleiðis bjóða seg fram12NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 13

Smyrilsvegur 5 I Tel. 202020 I nema@nema.fo I www.nema.fo

Page 14

Sandi RizvićDanske Studerendes Fællesråd – DSFMedlem af DSF’s forretningsudvalg International Officer Borgný Súsonnudóttir HansenMeginfelag Føroyskra Studenta – MFS Ráðslimur Altjóða skrivari Nok timer i døgnet„Allerede“ i løbet – af introugen på studiet bliver vi studerende flere gange mindet om, at studiet er „en fuldtidsbeskæftigelse“. Vi skal følge den skemalagte undervisning og ellers disponere vores resterende tid med læsning og opgaveskrivning, så det svarer til en gennemsnitlig fuldtidsarbejdsuge. Men modsat personer med et fuldtidsarbejde, så er mange studerende tvunget til at have et arbejde ved siden af deres fuldtidsstudie for at få hverdagen til at hænge sammen. Men som studerende ved vi, at vores hverdag ikke slutter her. Foruden fritid, som alle har brug for, så er en helt nødvendig del af næsten alle menneskers liv at være en del af sociale fællesskaber. Og for studerende er det endnu vigtigere at være en del af det sociale fællesskab på studiet sammen med sine medstuderende. Sammen lærer man at gå fra elev til studerende, man får et tilhørsforhold og nogen at vende udfor-dringerne med, og man falder i mindre grad fra sit studie, hvis man ikke føler sig ensom.Men når mange studerende føler sig tvun-get til at arbejde ved siden af studiet, hvordan skal man så nå alle de andre ting?Den fattige studerendeDet er naturligvis ikke muligt for den gængse studerende at nå at være en flittig studerende, engagere sig i det sociale og have tid til familie, venner og fritidsinteresser, hvis man samtidigt skal arbejde over 20 timer hver uge14NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 15

Alternativt er der også mulighed for at optage lån, som tit efterlader studeren-de med en ret stor gæld på den anden side af studiet. Det er ikke ideelt. StudiejobNår vi studerende leder efter det første arbejde i løbet af vores uddannelse, øn-sker rigtig mange, at det er studierelevant. På den måde kan undervisningstimerne forbindes med noget praktisk samtidig med, at der kan tjenes lidt penge ved siden af studiet. Det er dog ikke nemt at finde studierelevante studiejobs, og der er stor rift om dem. Det er. hvis man er heldig, at ens studie Et mindre studierelevant fritidsjob er derfor ofte den eneste udvej, hvis økonomi ikke rækker. Der er også dem, der bare har lyst til at lave noget andet end kun studierelevante ting og samtidigt tjene lidt ekstra. Det er helt op til den enkelte. Problemet opstår dog, når rigtig mange studerende er direkte tvungne til at tage det første job, de kan finde. Det er ikke for at sige, at det ene arbejde er bedre end det andet. Men det er kritisabelt, at fuldtidsstuderende tvinges til at arbejde frem for selv at vælge det til.Der er ikke nok timer i døgnetSå nej. Det er naturligvis ikke muligt for den gængse studerende at nå at være en flittig studerende, engagere sig i det sociale og have tid til familie, venner og fritidsinteresser, hvis man samtidigt skal arbejde over 20 timer hver uge. Noget må naturligvis ryge i svinget, og det er sjældent, man fravælger at have råd til mad. Så her ryger tiden til fordybelse i studiet og de sociale relationer desværre alt for ofte i anden række. Det burde ikke være sådan.Når man har en tydelig forventning om, at studerende studerer på fuld tid, så burde det også gengældes med, at de basale leveomkostninger bliver dækket. Er det ikke det mindste, vi kan gøre?Rækker økonomien?Nordea laver med jævne mellemrum en udregning af et gennemsnitsbudget for en studerende i Danmark. SU’en i Danmark er en af de højeste i verden, og studerende i Danmark får mere om måneden end studerende på Færøerne. Alligevel viser undersøgelsen fra Nordea gang på gang, at budgettet for en stude-rende på SU, efter at alle faste udgifter er trukket fra, går cirka 3000 kr. i underskud. Og det er helt uden, at man også får sat penge af til uforudsete udgifter, som akut tandlægebesøg eller reparation af det skæve cykelhjul. Underskuddets størrelse kan kun for-modes at være endnu større på Fær-øerne, hvor man får mindre udbetalt om måneden, og hvor husleje- og dagligvarepriserne er større.Det færøske universitets triv-selsundersøgelse fra 2019 poin-terede, at færøske studerende arbejder i gennemsnit 17,5 timer om ugen og flere udtalte at være tvunget til at arbejde mere end 30 timer om ugen for at økonomien skulle hænge sammen. Det betyder, at SU og Studni for de fleste studerende ikke er i nærheden af at kunne dække det helt basale månedlige behov. Hvad gør man så? Måske man er født heldig og har forældre, der kan dække ens underskud. Det er desværre ikke alle, der er så heldige, og så er de tvunget til at arbejde ved siden af fuld-tidsstudiet for at komme igennem hverdagen. 15

Page 16

Í Føroyum hava vit ikki hagtøl fyri, hvussu nógv hava starv aftrat lesnaðinum, og hvørja ávirkan størvini hava á lesnaðin. Tí hevur MFS valt at gera eina spurnakanning, har vit kanna hetta. Kanningin varð send við telduposti til øll lesandi á Setrinum, øll á hægri lestri á Glasi, og haraftrat hevur hon ligið á okkara sosialu miðlum. Í septembur 2020 vóru tað sambært Studna 817 fulltíðarlesandi undir hægri útbúgving. Til samans hava 211 lesandi í Føroyum luttikið í okkara kanning, sum varð gjørd í desembur 2020. Úrslitið vísir tí ikki heildarmyndina, men kanningin vísir rákið millum lesandi, tá tað kemur til lestrarstørv. Lestrarstarv ella ikki Av teimum 211 svarunum svaraðu 169, at tey hava lestrarstarv, meðan 42 søgdu seg ikki hava lestrarstarv. Av teimum 169, sum hava lestrarstarv, siga 76% seg vera noydd at arbeiða av fíggjarligum ávum. 37% siga starvið vera viðkomandi fyri lesturin. Aðrar orsakir eru millum annað, at tað er sosialt at hava eitt lestrarstarv, og at eykainntøk an er góð sum lummapeningur.Lestrarstørv í FøroyumAt vera lesandi er í flestu førum eitt fulltíðaryrki, men vit vita, at ein stórur partur av lesandi eisini hava eitt ella fleiri lestrarstørv aftrat lesnaðinum. Orsakirnar til at lesandi velja ella noyðast at hava eitt lestrarstarv eru nógvar, og lestrarstørvini ávirka tey lesandi á ymiskan hátt.Ásvør LognbergSkrivstovufólk hjá MFSLæraralesandiTórshavnKarla NeslíðVaraforseti í MFSSøgulesandiKeypmannahavn80%20%KANNING:NeiJa16NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 17

• Studningurin til livikostnað er 4.471 kr. um mánaðin.• Barnastudningurin er 1.036 kr. um mánaðin fyri hvørt barnið.• Einsamallir uppihaldarar av barni/børnum kunnu fáa 1.588 kr. aftrat um mánaðin.• Lesandi í Føroyum kunnu tjena í miðal 20.000 kr. um mánaðin, áðrenn tað ávirkar studningin.Talvan niðanfyri vísir á, at tað er ymiskt, hvussu nógvar tímar tey lesandi arbeiða. Tey flestu arbeiða í miðal 11 til 20 tímar um vikuna. Hesi eru 84 í tali, og tað svarar til knapt helvtina av teimum, sum hava lestrarstarv. 42 koma undir bólkin við fæstu arbeiðstímunum, meðan 10 siga seg arbeiða 31+ tímar aftrat lesnaðinum.Um kapp við tíðina Spurd, um lestrarstarvið ávirkar lesnaðin, svaraðu 86%, at tað á einhvønn hátt ávirkar teirra lesnað. Meirilutin (59%) svaraði, at ávirkanin bæði er jalig og neilig, meðan ávikavist 14% og 13% svaraðu, at ávirkanin er bara jalig ella bara neilig. Hóast nógv siga lestrarstarvið hava jaliga ávirkan á lesnaðin, siga 72%, at starvið á einhvønn hátt hevur neiliga ávirkan á lesnaðin. Møguleiki var hjá luttakarunum í kanningini at útgreina svarið, og øll tey, ið hava svarað, at starvið hevur neiliga ávirkan, siga orsøkina vera, at starvið fer við ov nógvari tíð og/ella orku. Skiftandi31+21 til 3011 til 201 til 100% 10% 20% 30% 40% 50%Hevur tú lestrarstarv?0%10%20%30%40%50%60%Ja, neiligt Ja, jaligt NeiJa, jaligt og neiligtÁvirkar lestrarstarvið lesturin?Lestrar-stuðul í Føroyum17

Page 18

At siga at lesandi bara skulu arbeiða færri tímar er lættari sagt enn gjørt, tá hugs að verður um, at meginparturin av lut takarunum søgdu seg vera noydd til at arbeiða av fíggjarligum ávum. Í trivn að ar-kanningini hjá Setrinum frá 2019, vóru tað bert 16%, sum søgdu studningin nøkta teirra fíggjarliga tørv. Nógv bendir á, at stórur partur av teimum lesandi eru noydd at arbeiða meira enn tey megna, og hetta ávirkar helst læruúrtøku og hvussu mong klára at gjøgnumføra sína útbúgving. Í trivn að ar kanningini hjá Setrinum frá 2019 sæst millum annað, at tey flestu, ið høvdu umhugsað at gevast, søgdu orsøk ina vera truplu fíggjarstøðuna. Tað er harmi ligt. Um ein noyðist at arbeiða so mikið, at tað gongur út yvir lesnaðin, kann tað harafturat hugsast at ganga út yvir annað, til døm is familjulív og sálarliga heilsu. Í Føroyum eru tað væl fleiri lesandi við børn um enn í okkara granna lond-um. Í trivn að ar kanning-ini hjá Setrinum frá 2019 søgdu 49% seg hava børn yngri enn 18 ár, og tað talið ligg ur um 10-13% í okkara granna lond um. Hetta kann hugsast at streingja fíggjarstøðuna hjá teimum les-andi enn meira, tí umframt at hava tørv á tíð og orku frá for eldr un um hava børn út reiðsl ur við sær. At tað er trupult at fáa lesnað, starv og familjulív at hanga saman sæst á út grein að um svarum hjá fleiri av lut tak ar unum í spurna kann ingini.Brúgv millum lesnað og arbeiðsmarknað Í kanningini vóru 62%, ið søgdu lestr ar-starvið vera viðkomandi fyri lesnað in, og samanlagt meta 73% starvið hava ja liga ávirkan á lesnaðin. Tað sæst, at øll, ið hava viðkomandi lestrarstarv, siga starvið hava jaliga ávirkan á lesnaðin. Tó eru fleiri, sum eisini siga starvið ávirka á neiligan hátt. Gjøgnumgangandi fyri tey, ið hava valt at útgreina svarið, er, at tey við viðkomandi lestrarstarvi lýsa, hvussu tey fáa brúkt tað teoretiska í praksis og meta tað vera gott fyri framtíðarútlitini at hava samband við arbeiðsmarknaðin, meðan tey eru undir lesnaði. Eisini eru tað summi, ið siga tað vera týdningarmikið at hava eitt lestrarviðkomandi starv, tí at tað ikki er nóg nógv tíð sett av til starvslæru í lestrartíðini. Sømilig lestrarkor Kanningin vísir, at nógv lesandi halda lestrar starvið hava jaliga ávirkan á lesnað in – ser liga tey, ið hava eitt við kom andi lestr-ar starv. Tað er sostatt gleðiligt, tá fyritøkur og stovnar bjóða lestrarstørv út, og tá les andi fáa gagn av teimum. Kanningin vísir tó eisini á, at størsti trupul leik in viðvíkjandi starvi aftrat lesn að in-um er, at tey lesandi ikki klára seg við at arbeiða so mikið fáar tímar, at tey eisini megna lesnaðin. Í staðin eru tey noydd til at arbeiða meira enn tey megna, tí at lestrarstuðulin ikki røkkur. Í okkara stevnumiðum stað fest ir MFS týdningin av einum sømi lig um lestrar stuðli, sum endur speglar kostnaðarstøðið í land in um. Lestrarstuðulin er hjá nógv um ein fortreyt fyri at kunna fara undir út búgv ing. Hann er tí týdn ingarmikil, um vit vilja hava eitt samfelag, har at gongd til út búgving ikki er tongd at fíggjar støð uni hjá tí einstaka ella familjuni hjá við komandi. MFS viðurkennir, at við kom andi lestrarstørv eru góð fyri fleiri, men hædd skal eisini takast fyri teim um, ið ikki megna at hava eitt starv aftrat full tíð ar lesnaðinum. Tørvur er á at end ur skoða skipanina við lestrarstudningi og hyggja eftir, um hon livir upp til sítt enda mál, tí greiðar ábendingar eru um, at skipanin ikki er nøktandi. Keldur: www.studni.fo www.setur.fo www.mfs.fo Kanningin vísir, at nógv lesandi halda lestrarstarvið hava jaliga ávirkan á lesnaðin – serliga tey, ið hava eitt viðkomandi lestrarstarv18NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 19

Page 20

Nógvir møguleikar eru fyri at arbeiða sjálv boð ið. Fleiri føroyingar velja sjálv-boðið at leggja arbeiðstímar av til at fremja ítrótt, mentan, sosialt arbeiði ella til at fara út í heim at hjálpa menniskjum í fá tækra dømi. Umframt praktiskar arbeiðs-upp gávur taka sjálvboðin ofta lut í ymisk-um nevndararbeiði. Alt hetta kann geva teimum betri førleikar til arbeiðs markn að in. Ein kanning hjá The World Database of Happiness vísir greiðan samanhang millum eydnu og sjálvboðið arbeiði. Sjálv boðin hava sostatt ikki einans positiva ávirkan á samfelagið men eru eisini glaðari enn onnur. Nógv talar tí fyri at gerast sjálv boðin. Í hesum sambandi hevur MFS spurt nøkur sjálvboðin, hví tey hava valt at leggja tíð og orku av til sjálvboðið arbeiði, og hvat tey fáa burturúr.Spurningar til sjálvboðið arbeiðiHvat hevur tú fingið burturúr?Starvsvenjingin hevur víðkað mína tankagongd um støðuna hjá øðrum menniskjum í heiminum.Sjálvboðið arbeiði er eisini gott, tí man arbeiðir saman við øðrum sjálvbodnum, sum hava felags hugsan um at hjálpa neyðstøddum í Føroyum og kring heimin, og tað er sera gevandi.Hvørjar eginleikar skal ein sjálvboðin hava?Opinleika og virðing fyri menniskjum.og sjálvbodnum, var við til at savna 3,4 mió. kr. inn frá einstaklingum og fyritøkum í Føroyum til hjálpararbeiðið hjá Reyða Krossi.Hví valdi tú at arbeiða sjálvboðið?Fyri at fáa fleiri starvsroyndir innan samfelagsviðurskifti og altjóða hjálpararbeiði fór eg sjálvboðin í starvsvenjing hjá Reyða Krossi í august 2020. Hvussu fært tú tað at hanga saman við lesnaðinum?Síðan eg bleiv liðugur við lesnaðin, havi eg starvast hjá Reyða Krossi í gerandisdegnum og hjá Faroe Ship í vikuskiftinum. Rasmus HolmRasmus er 29 ára gamal og býr á Argjum. Í 2019 bleiv hann liðugur sum Cand.Soc., ella Master of International Relations (European Studies) á Aalborg Universitet. Greið frá tínum sjálvbodna starviArbeiðsuppgávurnar á Reyða Krossi eru fjølbroyttar men sera viðkomandi í samband við altjóða neyðhjálp. Fyri mítt viðkomandi var Landsinnsavningin í 2020 eitt sera spennandi átak, har eg, saman við leiðsluni, skrivstovuni Niels ArgeRáðslimur í MFSBúskaparfrøðiKeypmannahavnStarvsvenjingin hevur víðkað mína tankagongd um støðuna hjá øðrum menniskjum í heiminum20NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 21

Bára Óladóttir GullbeinBára er 34 ára gomul. Hon lesur til lærara. Í frítíðini dámar henni væl at fáast við handarbeiði.Greið frá tínum sjálvbodna starviBlákrosshandlar og endurnýtslur eru kring landið. Eg arbeiði í Blákrossbúðini í Tórshavn. Har gera vit alt vanligt klædnahandilsarbeiði so sum at selja klæðir, vegleiða kundum, leggja „nýggj“ klæðir fram og halda handilin ruddiligan. Blákrossbúðirnar selja klæðir, sum fólk lata teimum. Klæðini verða seld sum endurnýtsla. Tað, sum ikki kann seljast, verður býtt í tríggjar bólkar: Klæðir, sum ikki kunnu brúkast, fara vekk. Onkur verða latin til vælgerandi endamál uttanlands, og klæðir úr góðum tilfari verða latin nýnýtsluverkstovuni Ný Ný. Peningurin, sum kemur inn fyri søluna hjá Blákrosshandlunum, fer víðari til arbeiðið hjá Bláa Krossi. Blái Krossur Føroya er ein kristiligur fráhalds- og hjálparfelagsskapur, sum serliga arbeiðir við rúsevnis- og rúsdrekkamisnýtslu. Blái Krossur Føroya hevur eitt breitt virksemi og fevnir millum annað um fyribyrging, blákrosshandlar, Blákrossheimið og um hugtøkini: „Blákrossungdómur“, „Øll hava rætt til góð barnaár“ og „Rúsfríur vinur“.Hví valdi tú at arbeiða sjálvboðið?Fyrst og fremst haldi eg, at Blái Krossur arbeiðir fyri einum góðum endamáli. Eisini er tað gott, at vit hava endurnýtsluhandlar, soleiðis at eitt nú fíggjarliga sperd fólk kunnu keypa sær góð og bílig klæðir. Harnæst er tað skilagott at endurnýta klæðir og harvið verja umhvørvið.Hvussu fært tú tað at hanga saman við lesnaðinum?Eg arbeiði bert tríggjar tímar sætta hvønn leygardag, so tað ávirkar als ikki lesnaðin.Hvat hevur tú fingið burturúr?Eg og eitt systkinabarn arbeiða altíð saman. Tá ið vit eru tvær, hava vit altíð góða tíð til arbeiðsuppgávurnar. Vitjandi í handlinum eru ofta glað fyri at fáa klæðir fyri ein bíligan penga, og onkuntíð fæst eisini eitt lítið prát. Handilin er í miðbýnum, so vit koma í samband við nógv ymisk fólk, bæði føroyingar og útlendingar. Eg haldi hetta vera eitt gott sjálvboðið starv, sum ikki krevur alt ov nógv. Hvørjar eginleikar skal ein sjálvboðin hava?Eg haldi ikki, at tað krevur so nógv, men áhugin og viljin til at arbeiða sjálvboðið skal sjálvandi vera har.Vitjandi í handlinum eru ofta glað fyri at fáa klæðir fyri ein bíligan penga, og onkuntíð fæst eisini eitt lítið prát21

Page 22

Ingmar ValdemarsonIngmar Valdemarson er 28 ára gamal og medstovnari av Ringrás, sum er ein um hvørvisfelagsskapur, har aðalmálið er at verja og fremja langtíðar áhugamál hjá Føroya náttúru og fólki. Tá Ringrás varð stovnað, var Ingmar vorð in student ur og hevði eftirfylgjandi siglt við danska skúlaskipinum, Georg Stage. Síðan hev ur hann tikið eina bachelorút-búgv ing innan umhvørvislívfrøði og -planlegging á Roskilde Universitet. Nú lesur hann vísinda frøði á Aarhus Universitet við fokus á vísinda samskifti innan umhvørvið.Greið frá tínum sjálvbodna starviRingrás er ein lítil felagsskapur við stór um ambitiónum. Av tí sama eru arbeiðs upp gáv urn ar nógvar, fjølbroyttar og skiftandi. Eg skrivi greinar, tíðindaskriv, hoyringsvar, upp sløg, umsóknir og annað. Eg tosi við miðl arnar, kjakist, fundist, samskipi, haldi fyri lestrar, framleiði video, skipi fyri til tøk um, ruddi, mótmæli og viðgeri hagtøl. Við rudding og kanningum settu vit sjón eyk una á plastdálking í 2017, og hetta gav okkum fyrstu hagtølini um dálk ing ar keldurnar í Føroyum. Sama ár fingu vit grønu gávuna frá Etika fyri tað arbeið ið. Nú royna vit at skunda upp undir eitt skyn samt orkuskifti umframt at virka fyri langtíðar hugsan innan vinnu og politikk.Hví valdi tú at arbeiða sjálvboðið?Eg valdi at arbeiða sjálvboðið, tí eg metti tað vera neyðugt. Náttúran er okkara livi grund ar lag, men vit máa burtur av henni við stutt skygdum vinnum og van um. Henda veru leikan legði Visit Faroe Islands lok á við „Unspoiled“ lýsingarátakinum. Onk ur mátti gera vart við ósamsvarið – og hví ikki eg?Hvussu fært tú tað at hanga saman við lesnaðinum?Tað kann vera trupult at finna røttu javn vág ina millum lesnaðin og sjálvbodna arbeið ið. Bæði kappast um tíðina, og tí kennir man seg stundum kloyvdan. Tá verð-ur Ringrás ofta uppraðfest, tí tað kenn ist meira „veruligt“ samanborið við skúlaarbeiðið. Men samstundis stuðlar mín út búgv ing upp undir arbeiðið í Ringrás.Hvat hevur tú fingið burturúr?Ringrás hevur givið mær ómetaliga nógv ar spennandi og gevandi royndir. Tað týdn ing ar miklasta fyri meg hevur verið samstarvið við onnur eldhugað og royndirnar við at tosað alment. Sjálvboðið arbeiði hevur eisini loyvt mær at arbeiða við júst tí, sum eg brenni fyri, og tí kenni eg samsvar millum mínar sannføringar og mítt arbeiði.Hvørjar eginleikar skal ein sjálvboðin hava?Sjálvboðið arbeiði hóvar ikki øllum, tí tað krevur tvey ting: Sterka sjálvsmotivatión og tøka tíð. Hugurin er ikki nokk, um ikki man fær raðfest sína tíð hareftir. Sjálvboðið arbeiði hevur eisini loyvt mær at arbeiða við júst tí, sum eg brenni fyri, og tí kenni eg samsvar millum mínar sannføringar og mítt arbeiði22NOYÐAST VIT AT HAVA LESTRARSTARV?

Page 23

Page 24

Page 25

Page 26

Lestrarstarv hjáErnst & YoungKristian Holm-Jacobsen28 árCand.merc.aud á Copenhagen Business SchoolKeypmannahavnEg taki eina kandidatútbúgving í grann skoðan. Her læri eg millum annað, hvørjar reglur eru galdandi í samband við at dríva eina fyritøku, at greina og skilja roknskapir, um skattaviðurskiftir, og ikki minst hvussu man útinnir eina grannskoðan. Fyrsta árið á útbúgvingini havi eg havt tær fýra kravdu læru grein arnar: grann skoðan, roknskap, skattarætt og vinnu lívs rætt. Triðju lestrarhálvu eru vallæru greinar og fjórðu lestrarhálvu skal kandidat upp gávan skrivast. Fyri at fáa betri innlit í tvey økir av grannskoðan, ið væntandi koma at fylla meira komandi árini, valdi eg mær lærugreinar, ið snúgva seg um dátugreining í grannskoðan og kt-grannskoðan.Áhugin fyri vinnulívi og búskapi byrj-aði tíðliga í studentaárunum, tá eg hevði lærugreinina búskapar frøði. At læra um vinnulívið, stórar fyri tøkur og al tjóða búskap var avbera spenn andi. Tað gjørdist ikki minni spennandi av, at Lehman Brothers fór á húsa gang stutt eftir skúlabyrjan, og at byrjanar skotið til fíggj ar kreppuna sostatt var latið av. Hetta vóru nøkur spennandi ár, og har var ein rúgva av aktuellum tíðindum at kjakast um hvønn tíma. Eftir hetta ivaðist eg ong an tíð stórvegis í hvørja leið, eg ætlaði mær í lívinum.Eftir at hava lokið miðnámsút búgv ing arbeiddi eg í eitt ár hjá Faroe Ship. Hetta var eitt læruríkt ár, ið birti upp und ir áhug an fyri at arbeiða í flutnings-vinn uni. Bingju skip, stórir lastbilar, trukkar og rutu-net verk um allan heim. Stuttligt var at vera mitt í rokanum.Fluttur niður byrjaði eg at lesa á bachelor út-búgv ing ini HA Almen á CBS. Eg var fram vegis ikki heilt vísur í hvønn veg, eg vildi serútbúgva meg. CBS bjóðar hóp in av kandidatútbúgvingum, og hvør er meira spennandi enn onnur. HA Almen var tann breiðasta bachelorút búgv ing in á CBS og tískil upplagda valið. Her fekk eg møgu leika fyri at royna meg innan fleiri ymisk ar greinar av vinnubúskapi – millum annað fígging, roknskap, vinnulívsrætt og markn aðar før ing, áðrenn eg skuldi velja kandidat útbúgving.26MÍTT LESTRARSTARV

Page 27

Hvørja summarfrítíð arbeiddi eg hjá Faroe Ship, og áhugin fyri flutningsvinnuni vaks áhaldandi. Tískil gjørdi eg av at søkja inn á kandidatútbúgvingina Supply Chain Management, ið er tann útbúgvingin, sum hóskar best til flutningsheimin. Eftir eina tíð mátti eg tó sanna, at hetta hóast alt ikki var tað rætta fyri meg og valdi at skifta útbúgving.Tá eg søkti inn á cand.merc.aud var tað við tí fyri eyga at gerast grannskoðari. Fyrsta hálv-árið av útbúgvingini brúkti eg upp á at finna meg til rættis í nýggja lestrar um hvørv inum og hugsaði ikki stórvegis um at søkja lestrarstarv. Stutt eftir fekk eg tó starv hjá Fishfacts, har eg arbeiddi við rokn skap um hjá feløgum í fiskivinnuni. Hetta var eitt spennandi starv, ið gav mær møgu leika fyri at brúka lærdómin úr skúl an um úti í veruliga lívinum.Stutt eftir summarfrítíðina ringdi ein vinmaður, sum arbeiddi hjá Ernst & Young, til mín. Hann fortaldi mær, at eitt starv á hansara deild var vorðið leyst og spurdi, um eg ikki hevði hug at søkja. Eg hugsaði, at tað var upplagt at søkja starvið, av tí at eg gjarna vildi hava arbeiðsroyndir inn an grannskoðan, og at tað í síðsta enda var í einari grannskoðarafyritøku, eg vildi arbeiða. Nakrar vikur seinni hevði eg mín fyrsta arbeiðsdag. At taka fyrstu fetini inn í Ernst & Young bygningin á Frederiks berg var nakað heilt serligt. Hetta var há markið eftir eina langa og knortluta út búgv ing arleið. Endiliga var eg komin so langt, at eg kundi fara til arbeiðis í grann skoð-ara yrk inum og so enntá í einari av teimum størstu altjóða fyritøkunum.Ernst & Young er ein av teimum so kallaðu „Big 4“ innan grannskoðan við um leið 300.000 starvsfólkum kring heimin. Eg starvist á einari deild, ið fæst við kt-grannskoðan. Í stuttum skilir tað seg frá „vanligari“ grannskoðan á tann hátt, at vit savna okkum um kt-skipanir og ymiskt annað rundan um. Okkara deild hoyrir undir yvirskipaða toymið Consulting, og her starvast umleið 20 fólk á deildini.Tá ið eg byrjaði í starvinum visti eg longu, at eg fór at hava nógva tíð til yv irs tvær tær síðstu lestrarhálvurnar, av tí at eg havi fingið góðskrivað nøkur fak frá MSc Supply Chain Management. Síð an eg fekk starvið, havi eg mest sum arbeitt fulla tíð og havi fingið mínar egnu kund ar. Vit hava ein góðan felagsskap á arb-eiðs pláss inum, og javnan verður skipað fyri sosialum tiltøkum uttan fyri arbeiðstíð. Umvegis starvið komi eg í samband við nógv spennandi fólk, sum mær dámar ordiliga væl, og sum gera gerandisdagin uppaftur betri. Eisini dámar mær væl, at fyritøkan leggur dent á, at starvsfólkini áhaldandi mennast við at bjóða ymisk skeið og ráðstevnur.Ein typisk arbeiðsuppgáva hjá mær byrjar við, at ein kundi – antin inn an hýsis ella uttanhýsis – vendir sær til okk ara og vil hava eina átekning frá okk um upp á, at fyritøkan hevur ymisk kt-rela terað viður skifti í ordan. Nøkur dømir eru at tryggja sær, at hóskandi funktións skiln aður er, soleiðis at fólk einans hava atgongd til tær skipanir, ið eru viðkomandi fyri tey, at ein og hvør ikki hevur rættindi til at gera broytingar í skipanunum, og at persóns-dátur verða álítandi viðfarnar. Síðan gjøgn um ganga vit mannagongdir og skipanir saman við kundanum og enda við einari samlaðari meting av viðurskiftunum.Endamálið er at tryggja, at kt-skipanir hjá kundum rigga, sum tær skulu, so leið is at skipanirnar generera álítandi upp lýsing ar og tøl til ársroknskapin. Arbeiðsroyndirnar hava givið mær íblást ur til kandidat upp gávuna, ið eg so smátt eri byrjaður at arb eiða við. Arb eiðs gevarin vísti tíðliga áhuga fyri, at eg skuldi skriva kandidatuppgávu í sam starv við Ernst & Young, og tað hava eg og speciale makkarin so avgjørt at gera. Eg ivist ikki í, at tað verður ein stórur fyri mun ur at hava sparringspartnarar við drúgvum royndum.Samanumtikið eri eg ómetaliga glaður fyri starvið og møgu-leikan fyri at læra og mennast í einari av heimsins førandi fyri-tøk um innan økið.Endiliga var eg komin so langt, at eg kundi fara til arbeiðis í grann skoð-ara yrk inum og so enntá í einari av teimum størstu altjóða fyritøkunumUmvegis starvið komi eg í samband við nógv spennandi fólk, sum mær dámar ordiliga væl, og sum gera gerandisdagin uppaftur betri27

Page 28

Í lestrarstarvi hjá SambandsflokkinumEg eiti Linnéa, eg eri 23 ára gomul og lesi politikk og umsiting á Setrinum á 3. ári. Alt tað eg minnist, havi eg verið áhugað í politikki og samfelagsviðurskiftum, og eg havi verið virkin í ungdómspolitikki ein stóran part av mínum ungdómslívi. Áhugin kemur allarhelst av, at eg komi frá einari politiskari familju, og politikkur hevur tí fylt nógv í mínum uppvøkstri. Tí kendist tað púra natúrligt, at eg skuldi fara politiska vegin í samband við mín lesnað.Fjølbroytt og spennandi starvEg arbeiði sum samskiftis- og miðla ráð-gevi hjá Sambandsflokkinum. Tað ljóð-ar fancy, men mín høvuðsuppgáva er at miðla boðskapin hjá flokkinum út á sosial ar miðlar, herímillum Facebook og Insta gram. Í samband við valstríð hjálpi eg veljara feløgunum kring landið at promo vera valevnini og teirra hjartamál, og sam an við øðrum framleiði eg tilfar til flokk in, sum skal út á sosialar miðlar, tíðinda portalar og líknandi.Mín setanarbrøkur eitur hálv tíð. Í politikki ber tað tó ikki til at spáa um, hvat fer at henda í morgin, og tí kemur tað ofta fyri, at eg arbeiði meira – serliga upp undir val. Hinvegin havi eg altíð møguleika fyri at arbeiða minni, tá tað ikki hendir so nógv, ella tá eg havi nógv at lesa, skal til próvtøku og so framvegis.Sjálvboðið arbeiði lat dyrnar upp fyri starvinumSum nevnt omanfyri havi eg verið virk in í ungdómspolitikki. Eg havi sitið í nevnd-ini í Unga Samband síðan eg var 18, og eg sat eisini sum forkvinna tað eina árið. Harafturat havi eg sitið í nevnd ini í Føroya Væl, veljarafelagið hjá Sam bands flokk-inum í Suðurstreymoy, síðan 2018.Eg trúgvi, at tað var lutfalsliga lætt hjá mær at seta meg inn í starvið orsakað av, at eg havi verið ein virkin partur av flokkinum í so nógv ár og av, at eg lesi politikk og umsiting. Tað hjálpti eisini, at eg kendi starvsfelagarnar frammanundan og tí ikki var bangin fyri at spyrja meg fyri. LestrarstarvHvørt tað er lætt at finna eitt viðkomandi starv veldst helst um, hvat man lesur. Har er tó ymiskt, man sjálvur kann gera, og eitt er at vísa seg í umhvørvinum, har man ynskir at starvast. Ynskir man til dømis at arbeiða fyri ein áhugafelagsskap, so haldi eg tað vera eitt gott hugskot at koma innum umvegis sjálvboðið arbeiði, og tað hevur ofta eina góða ávirkan á móttakaran av umsóknini. Harafturat haldi eg, at um eitt áhugavert starv verður lýst tøkt, so er bara at leypa út í tað og skriva eina umsókn – hvat er tað ringasta, sum kann henda?Báðir partar vinnaEg fái nógva viðkomandi vitan í samband við mítt starv. Tá eg eri nógv til arbeiðis, kennist tað, sum verður mín tíð „væl brúkt“, tí eg ogni mær nógva henta vitan. Eisini fái eg ómetaliga nógva hjálp frá Sam bands flokkinum. Tað kennist til tíðir, sum eru tey eisini mínir vegleiðarar, tá eg ivist í onkrum í samband við mín lesnað. Arbeiðsgevarin fær tað burturúr, at eftir sum eg havi verið ein partur av flokkinum í so nógv ár, so fáa tey eitt álítandi starvsfólk, ið ynskir flokkinum tað besta og ger sítt arbeiði grundað á tað.Linneá L. PetersenPolitikkur og umsiting á SetrinumTórshavn28MÍTT LESTRARSTARV

Page 29

Page 30

Lestrarstarv í BetriTeitur Bendtsen er 27 ára gamal. Hann hevur lisið Havlívfrøði á Fróðskaparsetri Føroya. Meðan hann las, hevði hann eitt lestrarstarv á Kundatænastuni hjá Betri Banka.Hví ynskti tú eitt lestrarstarv?Tað vóru fleiri faktorar, ið spældu inn, tá eg valdi at fáa mær eitt lestrar starv. Ein av orsøkunum var inntøkan, sum kann leggjast afturat lestrar stuðlin um. Triðja lestrarárið var ikki eins turbu lent við víkj-andi uppgávum og tílíkum sum á fyrru lestrarárunum, so tað bar væl til at hava eitt lestrarstarv við síðuna av lestrinum.Hví søkti tú í Betri?Økonomi er eitt sera viðkomandi fak fyri vinnuna, men eisini fyri meg persónliga. Eg og øll onnur hava og fara at avgreiða viðurskifti, sum fevna um okkara egna økonomi. Og so havi eg stóran áhuga fyri fakinum. Harafturat valdi eg at fáa mær eitt lestrarstarv fyri at royna okkurt nýtt, sum eg ikki hevði roynt áður. Eg helt Betri Banka vera eitt gott arbeiðspláss at víðka um mínar førleikar innan bankaverðina og økja um mítt netverk.Hvat fekst tú burtur úr at arbeiða og lesa samstundis?At lesa og arbeiða er heilt hvør sítt. Í Betri Banka lærdi eg skjótt at arbeiða saman við øðrum í toymum og at loysa trupulleikar á ein praktiskan hátt, sum man ikki lærir við at lesa. Man mennist alla tíðina í einum góðum arbeiðsumhvørvi og fær eitt gott innlit í, hvussu tingini hanga saman, og hvussu man fyriheldur seg verkliga til ástøði. Hesin lærdómurin er hentur, tá man skal lesa og arbeiða saman í bólkum, har tað er týdningarmikið at duga væl at skipa seg og deila uppgávur. Hinvegin er lestur eisini ein styrki fyri arbeiðið, tí man veit, hvussu man á besta hátt kann ogna sær lærdóm, sum hóskar til sín og sum kann brúkast í arbeiðshøpi.Her eru nógv jørn í eldinum í senn, tú lærir nógv upp á stutta tíð og kanst fordjúpa teg í ymiskum uppgávumBetri Banki30MÍTT LESTRARSTARV

Page 31

Vit vita, at tað kann tykjast tungt at fara í holt við at søkja eitt lestrarstarv, samstundis sum tú ert lesandi, og tað kann vera torført at ímynda sær, at man hevur tíð til at arbeiða, samstundis sum man lesur. Men okkara royndir siga okkum, at tað avgjørt er stríðið við umsókn og øðrum vert. Góð ráð til tín, sum skalt undir at skriva umsókn og CV • Skriva eitt CV, sum lýsir tínar fakligu førleikar og royndir umframt tað, tú hevur lært í teori og praksis. Um tað eru tíðarskeið, har tú ikki hevur gingið í skúla ella arbeitt, so er best at vera erlig/ur og fortelja, hví støðan er, sum hon er – ikki lata hol vera í CVnum. • Skriva umsóknina soleiðis, at tú svarar tí, sum fyritøkan spyr eftir. Lýs, hvørjar viðkomandi royndir tú hevur, í mun til tað fyritøkan leitar eftir.• Ger umsóknina stutta og greiða (ikki longri enn eina síðu) og skriva restina í CVið.Hevði tú viðmælt øðrum at fingið sær lestrarstarv í Betri Banka?Eg hevði uttan iva viðmælt øðr um lestr-ar starv hjá Betri Banka, óansæð hvørja yrkis leið, tey hava valt. Her eru nógv jørn í eld in um í senn, tú lærir nógv upp á stutta tíð og kanst fordjúpa teg í ymiskum uppgávum. Harumframt er Betri Banki eitt framúr gott arbeiðspláss, so tað setur ein høgan standard til títt ideella arbeiðspláss.Sum starvslesandi hjá okkum fært tú nógvar ymiskar royndir, og tú arbeiðir saman við fólki við ymiskum førleikum og útbúgvingum. At skilja samanhangin millum teori og praksis og duga at arbeiða saman við ymiskum fólki, ger tað ofta nógv lættari at vera lesandi. Tað er eisini ein stórur fyrimunur at hava viðkomandi royndir, tá ið tú skalt út á arbeiðsmarknaðin eftir lesnaðin. 31

Page 32

Page 33

Page 34

Page 35

Høvuðsvirksemið hjá Íverk set ara hús in-um er at veita almenna og ókeypis ráð-geving til allar føroyingar, ið hava hug og hugskot til íverksetan. Harumframt verð ur regluliga skipað fyri tiltøkum, skeiðum og øðrum útbúgvingarligum virksemi.Ætlar tú at stovna egna fyritøku, hev ur tú eisini møguleika at fáa innivist í ein-um spenn andi og nýskapandi umhvørvi sam an við øðrum íverksetarum og les andi, sum eisini húsast í Íverksetarahúsin um.FjarnámÍ Íverksetarahúsinum bjóðar Fjarnám veg-leiðing og sparring í samband við lesnað og uppgávuskriving. Lestrarvegleiðari er knýttur at Fjarnámi, og nútímans tøknilig útgerð skapar somu-leiðis umstøður fyri fjarlestri, so leið is at tann lesandi kann fylgja undirvísing um-vegis netið. Tá lestrarvitan og viðurskifti á føroyska arb eiðs markn að-inum verða knýtt sam an, kann tað menna góð netverk mill um øðrumegin lesandi í Føroyum og utt an lands og hinumegin Klaksvíkar kommunu, Íverksetarahúsið og vinnulívið. Góðu umstøðurnar í húsinum skapa eitt gott og skapandi umhvørvi, har møgu leiki er fyri sparring millum lesandi og íverk setar. Her eru lesandi eisini væl kom in at biðja um pláss at arbeiða við lestaruppgávum. Somuleiðis ber til at brúka lestrarhølini í styttri tíðarskeið í sam band við eitt nú verkætlanir ella upp gávu skriving. Hevur tú spurningar, brúk fyri sparring ella tørv á vegleiðing? Set teg í samband við okkum.35

Page 36

Page 37

ÚtbúgvingEg eiti Rúni Johansen og eri 25 ár. Eg varð føddur í Mexico City og fór í ein týskan barnagarð, har dagliga málið var týskt. Vit fluttu til Føroya, beint áðrenn eg varð fimm ár. Eg gekk í Vestmanna skúla, til eg var trettan ár, tá vit fluttu til London. Har gekk eg í norska skúlanum og í einum enskum skúla. Eftir tað fluttu vit til Føroyar aftur, og eg fór fyrst í NámX og síðan á Handilsskúlanum. Eg flutti til Aalborg at lesa til datamatikara, men skifti leið til International Business Administration á ensku linjuni. Eins og heitið á mínari útbúgving bendir á, snýr hon seg um, hvussu ein byrjar og rekur eina fyritøku. Tað er ikki einans á fyrisitingar lig um støði, og útbúgvingin fevnir eisini um eina rúgvu, sum er tongt at innovatión og íverksetaríi.Eg havi altíð havt ringt við at hugsavnað meg í skúlanum. Eg havi ongantíð fingið hægstu próvtøl í teimum fakunum, sum eg ikki var áhugaður í, sjálvt um eg royndi mítt besta. Eg velji at lesa tað, mær dámar. Tey fakini, sum eg ikki slapp at sameina við mín lestur, lesi eg uttan fyri skúlatíð. Sálarfrøði, heilsa og marknaður á netinum vóru øki, sum eg ikki hevði atgongd til í skúlanum, men eg havi lisið um tey á netinum í staðin. Eg fekk staðfest diagnosu fyri ADHD, tá eg var 23 ára gamal. Tað forklár aði nógv um mín hugburð og mína atferð í skúlanum, og hví tey fakini, ið eg ikki var áhugaður í, ávirkaðu mítt miðalpróvtal so mikið, at tað avmarkaði mínar akadem-isku møguleikar.Leiðin fram til Broad fyritøkunaTá eg var trettan ár, fóru pápi mín og eg í ein bókahandil í London at keypa mær eina bók. Eg sá alt fyri eitt eina bók, sum eg vildi hava. Hon varð keypt og er enn ein fongur. Heitið á bókini er „Business for Dummies“. Nú eri eg sjálvandi kom-in longri enn at vera ein dummie, men henda bókin var sera hent fyri at skilja grundstøðið viðvíkjandi at byrja og reka eina fyritøku.Eg og mín businesspartnari, Jason, høvdu ikki trúð, at vit fóru at koma her til, sum vit eru nú. Vit komu báðir til Aalborg at lesa til datamatikarar men dumpaðu. Starin, ið bygdi eitt reiður uttanfyri, fekk størri ans frá okkum enn fyrilestrarnir. Tað er kanska ein ironiskur myndburður í dag.Rúni Johansen25 árEconomics and Business Administration, AalborgÍ dag hava allar tær miseydnaðu roynd irn-ar givið mær nóg nógva vitan til at kunna javnviga business og skúlagongd, hóast eg tíverri eri noyddur at avlýsa nógvar avtalur, eg havi við vinmonnum37

Page 38

Fyrstu lestrarhálvu stovnaðu vit eina fyri-tøku, sum koyrdi út fyri matstovur. Vit stovn-aðu tvær heimasíður og fýra app ir. Ongar teirra vórðu tó brúktar, tí tær samsvaraðu ikki við okkara visjónir. Vit grundaðu tí víðari og komu at hugsa um okkara sosiala netverk á campus. Stutt eftir høvdu vit eitt arbeiðs-pláss, sum einans var mannað av student um. Vit fingu síðan gjørt alt sjálvir fyri sama prís, sum kappingarneytar rindaðu um mánaðin fyri umsitingarkostnaðir. Hóast hetta var sera læruríkt og spennandi, so var tað ikki lætt at javnviga tvey ymisk lív – tað sosiala og so business.Hóast útberingarfyritøkan bar seg, føldi eg, at har var okkurt annað, sum vit kundu gera betri. Eg brendi ongantíð veru liga fyri henni, og hon var mest av øll um ein byrða. Tá uttanhýsis ávirkanir har aft ur at byrjaðu at blanda seg í bæði stórar og smáar avgerðir, vit tóku, valdu eg og Jason at selja okkara partar. Tað var ringt at góðtaka, at tann fyrsta fyritøkan ikki bar á mál. Telduspøl og áhugin fyri business var mítt „escape from reality“ sum tannáringur, og eg fór tí natúrliga aftur til tað, tá fyritøkan fall.Tá ein fyritøka verður stovnað, fylgir nógv óvissa við – serliga óvissan um hon man fara at bera seg. Eg havi búð og ferð ast nógv í Mexico City og London, og tað hevur hjálpt mær at síggja tingini úr einum øðrum og positivari sjónarhorni. Í dag hava allar tær miseydnaðu roynd irn ar giv ið mær nóg nógva vitan til at kunna javn-viga business og skúla gongd, hóast eg tíverri eri noyddur at avlýsa nógv ar avtalur, eg havi við vinmonnum. Eisini havi eg avlýst ferðir til London, har eg skuldi vitja familjuna. Tó eigur Covid-19 stóran leiklut í, at nógvar avtalur fyri tíðina hava verið noyddar og noyðast at broytast ella avlýsast.Tað hevur stóran týdning at liva sunt fyri at kunna javnviga millum skúla, fyri tøku og sosiala lívið. Tískil eri eg rættiliga virk in og venji fitness fyri at kunna vera so fokuseraður sum gjørligt. Harafturat hava Covid-19 og broytingarnar á universi tet-in um virkað fyri, at eg havi stundir til at vera meira produktivur – serliga á tann hátt, at gerandisdagurin er vorðin smidligari, og tað er lættari at raðfesta rætt orsakað av hesum.Okk ara styrki við leiðslu og at seta tey røttu fólkini til uppgávurnar vísti seg at vera sera effektiva fyri okkum, tí vit fingu upp gáv ur og deadlines beinanveginBroad fyritøkan í dagÍmeðan eg havi lisið Economics and Business Administration á Aalborg uni versitet, hava eg og mín business partn ari brúkt meginpartin av okk ara frítíð til at leita eftir øðrum vinnu-lig um møgu leik um. Fleiri av royndunum hava miseydnast men hava eisini beint okkum mótvegis øðr um møguleikum á Youtube- og teldu spæla marknaðinum. Vit høvdu eitt gott netverk, nógvar royndir og góðar aftur meld ingar frá okkara fyrrverandi starvs fólk um. Umleið triðju lestrarhálvu funnu vit ein møguleika, sum vit tóku av. Nakrir you tubearir frá Kanada og Texas, ið vit høvdu samstarvað við fyrr, vildu hava nýggj ar heimasíður, og vit vóru teir fyrstu, ið settu okkum í samband við teir. Okk ara styrki við leiðslu og at seta tey røttu fólkini til uppgávurnar vísti seg at vera sera effektiva fyri okkum, tí vit fingu upp gáv ur og deadlines beinanvegin. Vit høvdu starvs fólkini, áðrenn vit stovnaðu okkara fyritøku, og tað var bara møguligt, tí vit kendu programmørarnar framman und an. Í dag hava vit enn teir somu kund arn ar og hava higartil gjørt fýra heimasíður, ið vit skulu viðlíkahalda og dagføra, so leið is at tær samsvara við árs tíð irn ar og ymsar hendingar gjøgnum árið, so sum jól og føstulávint. Harafturat stýra vit heima síð un um og eru við til flestu avgerðirnar 38LESANDI OG ÍVERKSETARI

Page 39

innan marknaðarføring. Mín leiklutur í Broad var alt innan fígging, bókhald og íverk setan. Fyri meg eru arbeiðsdagarnir næst an ongantíð líka, tí vit arbeiða á ein um marknað, sum krevur smidleika og gott eyga fyri skiftandi raðfestingum. Teir seinastu mánaðirnar í 2020 havi eg arb eitt nógv við advokatum og bók hald-ar um fyri at fáa tað lógliga upp á pláss. Hetta fevnir millum annað um arb eiðs-sáttmálar, tryggingar og alt, sum hevur við skattamyndugleikan at gera. Eisini skráseti eg lønarseðlar og taki mær av bókhaldi hvønn mánað. Eg og businesspartnarin eiga 50/50 av fyritøkuni og hava fýra fólk í starvi; Tríggj ar programmørar og ein „general manager“, ið vit nýliga hava sett í starv at planleggja og yvirtaka ein stóran part av mínum leikluti. Tað gevur mær betri møguleika at savna meg um uppgávurnar við kundunum, og sum heild hvussu vit kunnu breiðka um eigaraskaran og vaksa um virksemið í framtíðini.Eg eri liðugur við mín bachelor í summ-ar 2021, og sum nú er, havi eg ongar ætl-an ir um at lesa til kandidat. Mítt mál er ikki bara tongt at fyritøkuni Broad, men fólk un um aftanfyri eisini. Eg og mín business partnari, Jason, seta ómetaliga stórt virði á starvsfólkini og hava altíð givið teim um meira, enn marknaðurin gevur í mið al. Pengar eru bara eitt bonus fyri meg og Jason, ið vit enn ikki hava fingið nakað av sjálvir, hóast vit eru komnir her til, sum vit eru.Eg og mín business partnari, Jason, seta ómetaliga stórt virði á starvsfólkini og hava altíð givið teim um meira, enn marknaðurin gevur í mið al39

Page 40

SecondlyTvær føroyskar kvinnur velja íverksetaraævintýrið fram um eina vanliga yrkisleið. Tær ynskja at fáa fleiri at keypa second-hand, tað vil siga lutir, ið longu eru nýttir.Í samband við íverksetan verður ofta sagt, at ferðin frá hugskoti til veruleika langt frá altíð er ein dansur á rósum. Hinvegin er tað ein tann læruríkasta ferðin, ein kann fara undir sum lesandi. Maria og Elin siga frá teirra íverksetarasøgu sum fulltíðarlesandi og sum mammur afturat. Tær greiða frá teirra tonkum og um tann týdningin, verkætlanin Secondly hevur havt.Secondly byrjaði sum eitt hugskot, ið varð skitserað heima í stovuni hjá Mariu Clemmensen í Keypmannahavn. Hug-skot ið tók seg upp, tí hon helt tað vera sera torført at finna second-hand handlar við góðskuvørum á netinum. Hóast hesin marknaður er í stórum vøkstri, vóru bert fáir second-hand handlar á netinum, sam-stundis sum verandi netpallar innan økið allir vóru fullir av vørum við lágari góðsku, ið privatpersónar høvdu sett til sølu. At keypa second-hand var tí langt frá líka drag andi sum at keypa frá vanligum al-tjóða nethandlum. Við skitsu og PowerPointframløgu av hugskotinum fór Maria at leita eftir einum makkara, sum vildi vera við at skapa ein framtíðar netpall fyri second-hand lutir við høgari góðsku. Tað gekk ikki long tíð, áðrenn Maria kom í tankar um, at hennara barndómsvinkona, Elin Brimnes, kundi verið tann perfekta eldsálin, hon leitaði eftir. Aftan á tveir fundir settu tær báðar hol á Secondly verkætlanina, sum í dag er úti á danska marknaðinum.– Vit høvdu als ikki gjørt okkum far um, hvussu krevjandi tað fór at verða at byrja eina fyritøku frá grundini, samstundis sum vit vóru fulltíðarlesandi. Frá byrjan og enn í dag er drívmegin hjá okkum báðum at skapa okkurt viðkomandi, sum er við til at gera tað lættari at liva burðardygt. Um ein veruliga vil okkurt, fær ein tað heilt víst at ganga upp í síðsta enda. Harafturat gav yrkið sum íverksetari meining í mun til tað sernám, eg eri í holt við at enda, sigur Elin um teir tankar, hon gjørdi sær, tá hon segði ja til at gerast íverksetari fulla tíð við síðuna av lesnaðinum.Frá byrjan og enn í dag er drívmegin hjá okkum báðum at skapa okkurt viðkomandi, sum er við til at gera tað lættari at liva burðardygtElin Armgarðardóttir BrimnesLesur cand. arch/Master of Arts (MA) in Architecture - Strategic Design and EntrepreneurshipKeypmannahavnMaria Fargranes ClemmensenÚtbúgvin Studied Brand & Communications Management at Copenhagen Business SchoolKeypmannahavn40LESANDI OG ÍVERKSETARI

Page 41

Page 42

Ein sannroynd er, at tíð og yvirskot í gerandisdegnum hjá íverksetarum er ein marglætistilvera, men við at leggja sær alt væl til rættis, ber tað til. Meðan tær hava arbeitt við Secondly verkætlanini, hevur Maria gjørt seg lidna við sína útbúgving á Copenhangen Business School – Cand. Merc. in Brand & communications Management. Samstundis hevur hon havt starv við ábyrgdini av samskiftinum í grunninum Seed Capital Danmark, ið ger íløgur í nýstovnað virki innan tøkni. Har aftur at er Maria mamma at 7 ára gomlu dóttrini, og at skifta í millum hesar leik-lutirnar hevur til tíðir verið ein størri avbjóðing. – Eg haldi, at tað í størstan mun snýr seg um raðfesting og sjálvandi at hava eitt gott netverk, tá ein skal fáa alt at ganga upp í einum rokaligum gerandisdegi. Eg gjørdi mær tann vana, at eg hvørt vikuskifti skriv aði mær allar ætlanirnar niður í minstu smálutir, so eg var vís í, at eg fór at náa bæði arbeiðið við Secondly, arbeiðið á Seed Capital og tíð saman við familju og vinum. Gevur ein sær ikki stundir til familjuna, brenn ir ein skjótt út. Eg havi verið sera heppin við einari óalmindiliga stuðl-andi familju, sum hevur verið klár at hjálpa, tá harð ast hevur staðið á. At arbeiða við einari nýstovnaðari fyritøku við síðuna av lesnaði og vera mamma samstundis krevur sjálvsagt, at drívmegin er til staðar, og at ein sær ein størri týdning í tí, ein ger, tí tað er ótrúliga hart. Eg Eg haldi, at tað í størstan mun snýr seg um raðfesting og sjálvandi at hava eitt gott netverk, tá ein skal fáa alt at ganga upp í einum rokaligum gerandisdegihevði logið, um eg segði nakað annað. Men tað er tað heila vert. Seinasta árið sum íverksetari havi eg lært meira, enn eg havi lært tey 5 árini sum lesandi. Samstundis stórtrívist eg við, at hvør dagur er øðrvísi, sigur Maria, um tað at handfara allar tær ymisku uppgávurnar í gerandisdegnum.Elin er eisini mamma. Afturat ger and is degnum við 2 ára gamla son in um og sjeik inum, er Elin í holt við at gera seg lidna við sína útbúgving Strategic Design & Entrepreneurship, sum er eitt sam starv millum Det Kongelige Danske Kunstakademi for Arkitektur og Copenhangen Business School (CBS). Á út búgv ing ini er dentur lagdur á tvør fak ligt sam starv millum arkitektur, design, innovatión og íverksetan. Tað var tískil natúr ligt, at Elin fór íverksetaravegin, har hon í stóran mun hevur fingið møguleika at samanspæla ástøði og royndir.– Hvørt kvøld fer við arbeiði, eisini í viku skift unum. Tað eru bara so og so nógvir tímar í døgninum, so tá tú hevur familju, lesn að og eina fyritøku samstundis, mugu løturnar raðfestast rætt. Tað er sera um ráð andi at geva sær tíð til familjuna, og tí eru tím arn ir, tá sonurin er farin í song, tillutaðir arbeið in um í fyritøkuni. Samanspælið mill um lesnaðin og fyritøkuna er onkuntíð ringt at leggja til rættis, tí tú verður ong an tíð liðug við alt á listanum. Tí er tað sera umráðandi at hava fastar vanar og at skriva alt niður, ið skal gerast, tíma fyri tíma. Tað er til tíðir strævið, men hvør dagur er spennandi og læruríkur, sigur Elin um at fáa alt at ganga upp.42LESANDI OG ÍVERKSETARI

Page 43

Ein nýliga gjørd donsk kanning vísir á, at bert 1% av øllum peningaíløgum í Danmark fara til fyritøkur við kvinnuligum stovnarum. Tað er tí sera umráðandi fyri bæði Mariu og Elina at prógva, at tað væl ber til at vera mamma og samstundis byrja egna fyritøku. Heldur enn at missa mótið av keðiligu gongdini, er hon blivin ein drívmegi eftir at fáa eitt gott úrslit við Secondly verkætlanini. Harafturat síggja báðar tvær tað at vera foreldur sum eina stóra gávu, sum hevur „gearað“ tær til uppgávuna. At bæði Elin og Maria eru í sama báti merkir eisini, at tær skilja støðuna hjá hvørjari aðrari, tá forðingar stinga seg upp í gerandisdegnum. Hetta hevur verið við til at styrkja samstarvið og motivatiónina teirra millum.Sum lesandi og íverksetari er nógv hjálp at heinta, tá byrjanaríløgan er avmarkað. Frá byrjan bleiv Secondly partur av „Proof Programme“ hjá Copenhagen School of Entrepreneurships (CSE), sum CBS eigur. Her hava stovnararnir fingið ókeypis hjálp og sparring innan øki sum vinnutilgongd, løgfrøðiligar spurningar, virkismenning og ikki minst skrivstovupláss. Harumframt finnast ymisk legatir í Danmark, ið verða til lut að lesandi, um mett verður, at fyri tøk-urn ar skapa virði í samfelagnum ella arb-eiða við einum av teimum 17 ST heims-málunum. Secondly hevur fingið tillutað eitt legat á 25.000 kr. frá Mikrolegatet, sum eru oyramerktar til at fíggja víðari menning av pallinum hjá Secondly.– Umframt CSE og legat hava vit verið væl sign aðar við einum fantastiskum net-verki av fólki, sum hava veitt okkum ókeyp-is ráðgeving og arbeiði á vegnum. Tey eiga øll stóran leiklut í, at Secondly appin nú kann takast niður av App Store, sigur Elin.– Netverk er sera umráðandi, óansæð um ein ynskir at gerast íverksetari ella ynskir sær eitt ávíst spennandi fast starv – so tað er sera umráðandi at hugsa net-verkið inn, tá ein møtir fólki eitt nú undir út búgv ingini, á arbeiðsplássum og so fram vegis, leggur Maria afturat.Fyrsta útgávan av Secondly appini varð løgd á App Store & Google Play síðst í november 2020, og longu nú hava fleiri professjonellir endurnýtsluhandlar lagt vørur út á pallin hjá Secondly, so tær eru til keyps umvegis appina. Á pallinum eru merkisvørur frá til dømis Chanel, Louis Vuitton, Christian Louboutin, Hermes, Christian Dior & Marc Jacobs. Eisini eru eitt nú taskur gjørdar av gomlum leðursofum og festivaltjøldum og ein rúgva av vintage klæðum at finna á appini. App in er við vilja ment at vera brúk ara-vinar lig, soleiðis at tað er lætt og einfalt at finna second-hand vørur við høgari góðsku á net in um. Endamálið hjá Secondly er at av marka klædnaspillu og annað við at leingja um livitíðina á góðskulutum og har við vera við til at skapa ein broyttan hug burð millum brúkarar til frama fyri um hvørvið.´43

Page 44

Page 45

Arbeiði og skúli hava altíð fylt nógv í mínum gerandisdegi, og tað hevur til tíðir verið torført at havt javnvág millum bæði. Í 2017 gjørdist eg studentur og við barn og setti mær fyri, at nú fór lívið at broyt ast fullkomiliga, og at eg nú fór at verða avmarkað í bæði einum og øðrum. Eg arb eiddi fyri at vinna mær nakað av pen ingi, áðrenn eg skuldi eiga. Eg arbeiddi, til eg var um at bresta. Tað var hart, men eg kom á mál. Eg fór í barsil, men tá eg altíð havi kent eina trongd til at hava vald yvir mínari tíð, mínum arbeiði og tí eg geri, kendi eg, at eg mátti takast við okkurt afturat.Hægri HandilsskúliEg byrjaði á HH í august 2018, bert 6 mán-að ir eftir, eg hevði átt. Eg hevði fantastiskan stuðul frá sjeikinum, sum tá tók restina av barslinum við lítlu didduni. Eg var hóast alt heldur ikki so nógv í skúla og hevði eiheldur langar dagar. Eg haldi tað vera fantastiskt at vera lesandi og hava smá børn, tí í veruleikanum missir tú sum so einki. Mær dámdi sera væl at ganga á HH. Eg fann meg skjótt til rættis í einum góð-um flokki og gjørdist sera væl við tríggjar aðrar ungar kvinnur í flokkinum. Tá vit vóru komin eitt sindur inn í skúlaárið, fingu vit møguleika at melda okkum til tiltakið, Ungt Virki. Lærarin segði okkum, at hetta helst fór at síggja gott út á próvnum. Vit tóku avgerð um at luttaka og fóru at hugsa um eitt evni til verkætlanina. Ein dag las eg eina grein, sum snúði seg um Roskilde Festival og um, at har fóru fleiri 1000 tons av skrelli burtur, og at hetta svaraði til á leið átta milliónir í útreiðslum hjá Roskilde. Hugsa tær – átta milliónir krónur av skrelli! Meginparturin av skrellinum var innbúgv, stólar og so vóru telt ein heilt stórur partur. Veðr ið var grátt og keðiligt henda dagin, og tað fekk meg at hugsa um, at eg manglaði ein vetr arjakka. Eg fór tí at leita eftir einum á net in um, og tá fann eg út av, at flestu jakkar verða gjørdir úr nylon, polyester, bumm ull og so framvegis. Tað fekk meg at hugsa um, hvørjum telt munnu verða gjørd úr? Eg googlaði og varð ovfarin av svarinum. Telt verða nevniliga gjørd úr sama tilfari sum jakkar. Tá fekk eg tað hugskotið, at vit skuldu framleiða jakkar úr gomlum festivalteltum, ið annars fóru burtur. Vit fóru síðan til verka. Vit skuldu finna navn, telt, tilfar, samstarvsavtalur og so framvegis. Navnið endaði við at vera ÖDN – partvíst tí, at pløggini skuldu egna seg til ódnarveður, og tí vit hildu, at navnið Storm var eitt sindur ov nógv brúkt. Heidi Lindenskov RóadóttirStjóri í ÖDN WEARMarknaðarførslu búskapur, TórshavnEin dag las eg eina grein, sum snúði seg um Roskilde Festival og um, at har fóru fleiri 1000 tons av skrelli burtur, og at hetta svaraði til á leið átta milliónir í útreiðslum hjá Roskilde45

Page 46

Teir næstu mánaðirnar fingu vit sam-bond og samstørv í lag, sum vóru við kom-andi fyri okkara uppspunnu fyritøku. Eisini gjørdu vit uppgávu í samband við kapp-ing ina og framleiddu nøkur frumsnið. Tey vóru ógvuliga skirvislig, men vístu tó væl okkara ætlan. Um sama mundi, sum vit framleiddu okkara frumsnið, var nógv at hoyra um ta føroysku ullina, og at fleiri tons av henni vórðu burturbeind hvørt ár. Hetta hildu vit vera spell og vildu gera okkurt við tað. Vit fingu síðan nøkur kilo av ull til vega og fóru í holt við at virka hana. Bernhild, omma mín, var ein fantastiskur vegleiðari í hesum – serliga tí, at hon hevur arbeitt sera nógv við ull, tá hon var ung. Hon lærdi okkum at vaska og skola hana, so allur skitturin fór úr. At ullin skuldi upp at hanga, til hon tornaði, og at enda fóru vit í holt við at kæra hana. Hon varð virkað í heilt lítil og tunn løg, so hon kundi brúkast sum fylla í jakkarnar. Tá kappingin í Ungum Virki var í mars 2019, vóru vit sera nervøsar. Har var nógv upp á spæl. Vit gjørdu okkara allarbesta og vunnu kappingina. Tað var fantastiskt at vita, at har vóru onnur, ið trúðu upp á okkara hugskot. „Hetta hugskotið er størri, enn tit halda beint nú“, fingu vit at vita frá einum dómara, og tað gav blóð upp á tonn ina! Nú varð alt brádliga so veruligt. Vit vórðu bjóðaðar til Danmarkar at kappast í DM og byrjaðu at fyrireika okkum. Tað var ógvuliga stressandi, tí tað var bert ein lítil mánaður til, vit skuldu til Danmarkar. Tolsemið og hugurin vórðu tí roynd hesa tíðina. Niðri var kappingin sera hørð, og vit føldu, at støðið var munandi hægri har enn heima í Føroyum. Í Danmark lærdu vit tó, at hóast títt hugskot kanska ikki ljóðar av nógvum, so er tað tín hugsan og tín vilji at gera hugskotið til veruleika, ið veruliga telur nakað. Vísti tú eitt lítið sindur av óvissu, mistu áhoyrararnir áhugan. Vit vunnu ikki í Danmark og vóru eiheldur millum tíggju tey bestu. Tað var sjálvandi skuffandi, men mest av øllum var tað sera læruríkt at luttaka.Tíðin eftir kappingarnarEftir kappingina í Danmark valdu vit at fara hvør til sítt og avtalaðu, at eg fekk øll loyvir at bera hugskotið víðari. Ta fyrstu tíðina ivaðist eg nógv í, hvørt eg veruliga skuldi gera tað. Eg visti so at siga einki um møgu leik arn ar her heima í Føroyum, hvønn eg kundi venda mær til, hvønn eg skuldi hava við mær fyri at menna fyri tøk una og so framvegis. Systir mín, Sólvá Lindenskov Róadóttir, eggjaði meg til, at eg akkurát tað sama kundi royna, tí hugskotið var genialt. Størsti spurn ing ur in var bara, hvussu vit skuldu fram leiða á burðardyggan hátt her heima? Vit settu okkum í samband 46LESANDI OG ÍVERKSETARI

Page 47

við okkara fantastisku, Unn Baldursdóttir. Eg hevði frammanundan havt samband við Unn, sum hevði hjálpt okkum at seyma ein jakka til kappingina niðri í Danmark, og hon kom nú at sniðgeva og seyma okkara vørur víðari. Sólvá, Unn og eg menna í dag toymið handan ÖDN WEAR. Tað varð sett á stovn í juni 2019, samstundis sum vit fingu eitt mikrolegat frá Fonden for entreprenørskab áljóðandi 25.000 krónur. Hetta hjálpti okkum sera væl við at seta hol á framleiðslu og annað.Mánaðin eftir fóru vit á G-festivalin at savna okkara fyrstu telt. Vit høvdu tosað við G! í samband við okkara uppgávu í skúlanum og hesa ferð kom okkara fyrsta avtala í hús. Juli mánaður varð brúktur at skilja sundur, vaska, turka og rudda teltini. Tað gekk fyri seg í garasjuni hjá mammu og babba. Stakkals tey, tí vit fyltu garasjuna við skitnum teltum í ein heilan mánað, so takk fyri tað, mamma og babba – einki ÖDN WEAR uttan tykkum. Vit framleiddu ymiskt til Summarfestivalin í august mánaða og skipaðu fyri einum pop-up handli. Tað var ein feit uppliving, sum gav okkum góðar møguleikar fyri at royna okkara søluteknikk og at hoyra, hvat fólk hildu um fyritøkuna. Vit savnaðu eisini telt frá Summarfestivalinum 2019, og samanlagt savnaðu vit á leið 600-700 telt saman tað árið. Vit høvdu tí sera nógv tilfar at framleiða okkara vørur burturúr. Tíbetur fingu vit góða hjálp frá Tvátti, sum vaskaði eina rúgvu av teltum fyri okkum. Garasjan hjá foreldrunum kundi endiliga tømast og ÖDN WEAR flutti til Verkstaðið í Klaksvík, á Klaksvíksveg 70. Her búleikast vit saman við Fíu Heinesen, ið rekur Krutl Redesign og Áslu Heinesen, ið eisini er kend sum The Pink Sheep. Javnvágin avger altTað er kanska sjálvsagt, at tað er strævið at hava javnvág í degnum, tá man er lesandi og vinnu rekandi og harafturat hevur eitt lítið barn. Eg arbeiði, tá dóttirin er í vøggu stovu, og um kvøldarnar, tá hon er farin í song. Eg havi eina sera góða familju og ein fantastiskan sjeik, sum hjálpa mær sera nógv við at ansa henni, skuldi eg til tíðir havt ov nógv at gera. Man kann siga, at ein stórur fyrimunur við at búgva heima hjá foreldrunum í løtuni er, at tey altíð eru klár at veita eina hjálpandi hond, tá vit hava tørv á tí, og tað eri eg takksom fyri. Harafturat er tað genialt at kunna seta seg í samband við onnur vinnurekandi og spyrja um ráð, tá okkurt ivamál er. Tað er tað góða við Føroyum og føroyskum vinnurekandi. Øll, vit hava møtt, hava verið hjálpsom og hava viljað okkum tað besta. Vit hava fingið sera góða hjálp allastaðni frá, og serliga vil eg takka Hugskotinum fyri fantastiska vegleiðing stutt eftir, at vit høvdu sett fyritøkuna á stovn. Orsakað av Koronu gjørdist kappingin heldur øðrvísi í ár. Eftir ætlan skuldu vit havt verið í Íslandi og kappast víðari, men so varð ikki, og tí gjørdist alt eitt sindur óvist. Áðrenn Koronu slóðaði Hugskotið okkum tó veg fyri at luttaka í Arctic Future Challenge. Har vunnu vit bæði heiti sum „Arctic Startup of the Year“ og „Arctic Youth Founders of the Year“, og tað eru vit sera glaðar fyri.Eg havi eina sera góða familju og ein fantastiskan sjeik, sum hjálpa mær sera nógv við at ansa henni, skuldi eg til tíðir havt ov nógv at gera47

Page 48

Page 49

Page 50

Vegleiðingarstovan um starvsvenjingMaiken SkarðenniVegleiðari á Vegleiðingarstovuniwww.vegleiding.foHevur tú nakrantíð hugsað um at fara í starvsvenjing sum part av tínari útbúgving?Tað eru ymiskar grundgevingar fyri, hví lesandi fara í starvsvenjing. Nakrar út búgv ing ar krevja tað av tær, meðan aðrar seta tað fram sum ein møguleika. Lestrartíðin er ofta merkt av, at lær dóm urin er ástøðiligur. Tað er gott at hava skil á á støð in um, men bóklig vitan er ikki alt. Tað er eins týdn ing a rmikið at royna, hvussu ástøðið roynist í verki. Verk ligar royndir eru bæði góðar at hava við sær inn aftur í lesnaðin, og tá tú seinni skalt søkja starv. Lesandi, sum hava verið í starvsvenjing, hava fortalt, at starvsroyndirnar styrktu teirra førleikar og góvu eina djúpari fatan av ástøðinum. Hetta hevði síðan við sær, at lesnaðurin gjørd ist áhugaverdari og lættari eftir starvs venj ing ina.Ein starvsvenjing er harafturat ein møgu leiki fyri at fáa nærri vitan um starvs møgu leikar og at royna teg á einum ávís um øki. Hetta er ein góður háttur at finna eina møguliga yrkisleið uttan at binda teg til eitt starv.Við starvsvenjing á tínum CV kanst tú vísa einum komandi arbeiðsgevara, at tú hevur eina fatan av, hvat arbeiðslívið krevur av tær.Sambond og tey netverk, tú skapar í vinnu-lívin um, kunnu ikki yvirmetast. Tú sært møguliga ikki, hvat tey kunnu brúkast til beint nú, men tað kann væl vera, at tú seinni fært tilboð um starv umvegis títt netverk. Samanumtikið er nógv gott at siga um starvsvenjing:• Tú fært yrkisroyndir• Ástøðiligi parturin av útbúgvingini gerst ítøkiligari• Tú fært royndir uttan at binda teg• Tú skapar sambond • Tú verður betri ílatin at søkja starvStarvsvenjing kann vera ein fyrimunur og ein góð roynd fyri teg, bæði undir lestrartíðini og á starvsleiðini50STARVSVENJING

Page 51

Vælkomin í starvsvenjing hjá Tórshavnar kommunuKommunan søkir av og á eftir starvslesandi í styttri ella longri tíðarskeið. Lesandi fáa við komandi uppgávur og góðar royndir í starvs tíð ini. Kommunan hevur eitt nú havt lesandi innan handilsbúskap, leiðslu og fyrisiting, íverksetan, retorikk og samskifti, sosialvísindi, orku, umhvørvi, løgfrøði, hagfrøði, námsfrøði, ment an og ítrótt, verkfrøði, byggifrøði og heilsu- og umsorgan.Tórshavnar kommuna er eitt stórt arb eiðs-pláss við nógvum sergreinum og yrkisøkjum. Tað hevur ómetaliga stóran týdning at fáa fólk við røttum førleikum í starv, soleiðis at kommun an støðugt fær innspræning av nýggj um hugskotum, tí kommunuøkini eru alla tíð í einari menningartilgongd. Av tí sama kunnu tað ofta vera uppskot til starvslesandi, eitt nú til kanningar og uppgávuskriving.Vit skulu alla tíð styðja upp undir sam tykt mál og mið hjá býráðnum „Okkara høvuðs-stað ur, virkin og vakin“ og skulu tryggja, at virðisgrundarlagið hjá kommununi áhaldandi verður røkt. Tað kunnu vit bara gera við at mennast, og tað gera vit millum annað við støðugt at fáa nýggja vitan og nýggj fólk inn í kommununa.Nøkur viðkomandi brot úr stevnu mið un-um hjá kommununi eru, at høvuðsstaðurin er al heims gjørdur og fjølbroyttur. At rúm er fyri ymisk um áskoðanum, hugskotum og ment an um. At høvuðsstaðurin er livandi við upp liv ing um og avbjóðingum. Og at høvuðs-stað ur in er virkin við nýggjum og mennandi út búgv ing ar tilboðum eins og dygdargóðum, altjóða granskingarumhvørvi. Og sjálvsagdur part ur av hesum er at bjóða starvslesandi rúmd og møguleikar.Tá ið vit samskifta við lesandi, hava vit van-liga eina tilgongd, har vit neyvari skipa arb-eiðs setningin. Vit vilja fegin samstarva um greiningar av ymiskum slagi á øllum økjum.Kommunan hevur hópin av verkætlanum, sum røkka tvørtur um eindir. Vit gera støðugt kanningar, skráseting ar og ætlanir og greina hagtøl og annað. Alsamt størri dent ur verð ur lagdur á at menna og samskipa tænasturnar til borg ar an. Vælferðartøkni er eisini ein partur av framtíðini.Lutfalsliga nógvir føroyingar gerast eldri komandi árini. Talið á fólki, sum eru 80 ár og eldri, tvífaldast næstu 15 árini, samstundis sum tilflytingin økist. Hetta setir krøv til nýggjar bústaðarmøguleikar, sum eru lagaðir til umstøðurnar hjá teimum eldru – samstundis sum samanhangur er millum politisk mál og mið og so fíggjarligar raðfestingar. Eldraøkið er sera breitt og hevur áhaldandi tørv á at verða viðgjørt og eftirkannað. Eisini ber til hjá starvslesandi at gera mun á hesum økinum.Tað er frálíkt, at MFS varpar ljós á lestrarstørv og starvslestur, serliga til teirra, sum hava torført við at finna sítt fyrsta starv. Okkara royndir vísa, at tað fellur teimum flestu væl lættari at fáa starv, tá tey hava havt eitt viðkomandi lestrarstarv. Eitt lestrarstarv er tí ein fyrimunur, bæði fyri kommununa og tann lesandi.Kanningar vísa, at tey flestu lesandi ynskja sær starv í høvuðs staðar økinum. Tað pliktar. Í kommununi eru tó ríkiligir møguleikar fyri at gera kanningar og fáa starvsroyndir av nógvum slag og innan fyri fleiri yrki. Lesandi eru tí altíð vælkomin at seta seg í samband við kommununa fyri at hoyra meira um møguleikarnar fyri starvslestri.Annika Olsenfyrrverandi borgarstjóriTórshavnar kommuna hevur havt nógv lesandi í starvsvenjing seinnu árini. Kommunan kann bjóða starvsvenjing á mongum stovnum og deildum, líka frá Visit Tórshavn og Hugskotinum til sosialu deild, teknisku deild, byggi- og umhvørvisdeildina, starvsfólkadeildina, mentanardeildina og heilsu- og umsorganartænastuna. Tórshavnar Kommuna51

Page 52

Starvslesandi á Løgmansskriv-stovuniBjørg ApolLøgfrøði á Københavns UniverisitetKeypmannahavnStarvslesandi hjá Lógartænastuni á LøgmansskrivstovuniEg eiti Bjørg Apol og lesi løgfrøði á kandidat in um á Københavns Universitet. Eg valdi at fara í starvsvenjing sum part ur av útbúgvingini og var tí í heyst starvs-les andi hjá Lógartænastuni á Løg mans-skriv stovuni.Hví í FøroyumEg hevði leingi hugsað um at fara í starvs-venjing í Føroyum í samband við mína løgfrøðiútbúgving. Ein av orsøkunum var, at eg ynskti at royna at búgva í Føroyum eitt tíðarskeið. Eg eri uppvaksin í Norra og í Danmark og hevði ongantíð búð í Føroyum fyrr. Eg havi føroyska mammu, so eg havi ferðast nógv í Føroyum sum barn, og nú búgva míni foreldur í Føroyum.Ein onnur orsøk var, at løgfrøði er eitt fak, sum er rættiliga staðbundið í so máta, at lóggávan er ymisk frá landi til land. Lóg-gávan í Danmark og Føroyum er rætti liga eins, og tað var tí eisini fakliga við kom andi at fara í starvsvenjing í Føroyum.Hví á LøgmansskrivstovuniFÚL (Føroyskir Útisetar á Løgfrøði) skip ar van liga fyri virkisvitjanum, bæði um summ-arið og um jólini, hjá ymiskum privat um fyri tøk um og almennum myndug leik-um í Før oy um. Fyri tveimum árum síðan vóru vit á vitjan á Løgmansskrivstovuni, og hetta kveikti mín áhuga at fara í starvs-venj ing har. Eg hevði tvey lestrarstørv í Keyp mannahavn – eitt í banka og eitt á advokat skrivstovu – og kundi tí hugsað mær at fingið meira innlit í, hvussu al-menna fyrisitingin virkar, og meira kunn-leika um politisku skipanina sum heild. Tí helt eg Løgmansskrivstovuna vera eitt spennandi stað at fara í starvsvenjing.Um at vera í starvsvenjingLøgmansskrivstovan er fyrisiting løgmans og húsast á Tinganesi. 18 fólk arbeiða á Løgmansskrivstovuni. Av hesum eru 5 fólk á Lógartænastuni.Í høvuðsheitum fevna uppgáv urn ar hjá Lógartænastuni um at ráð geva hin um aðalráðunum í lógartøkni lig um spurn-ing um og at eftirkanna lógaruppskot og kunn gerðir, sum aðalráðini senda Lógar-tæn ast uni. Sum starvslesandi fekk eg gott innlit í tær ymisku uppgávurnar hjá Lóg ar tænastuni.52STARVSVENJING

Page 53

Løgmansskrivstovan hevur, sum hini aðalráðini, eisini ábyrgdina av egn ari lóg-gávu. Til dømis hevur Løg mans skriv stov-an ábyrgdina av lógini um alment innlit, fyrisitingarlógini, persónsupplýsingar-/dátu lógini og revsilógini. Tað er Lóg ar-tæn astan, sum ger lógaruppskot og kunn-gerðir innan lóggávuøkini hjá Løg mans-skriv stov uni. Sum starvslesandi luttók eg tí eis ini í fyrireikandi arbeiðinum til nýggj lógaruppskot. Tað arbeiðið snýr seg í stóran mun um at hava fundir við áhuga-part ar innan ítøkiliga økið og at kanna áset ing arn ar í samsvarandi danskari lóg-gávu og í lóggávuni hjá øðrum av okk-ara norðurlendsku grannalondum. Eg var eisini við á skeiðum um nýggju dátu-vernd ar lógina, sum kom í gildi 1. januar 2021, og hetta var sera læruríkt.Meðan eg var í starvsvenjing, var nógv frammi um fongsulsviður skift ini í Før-oy um. Í hesum sambandi lut tók eg á fundum við Kriminalforsorgini og verju-advokat um. Eisini var eg saman við embæt is fólki á Lógartænastuni á vitjan í fongsl inum í Mjørkadali fyri at síggja umstøðurnar hjá teimum, sum sita inni, og starvsfólkunum. Tað var sera áhugavert og gav eitt gott grundarlag fyri at skilja kjakið um fongsulsviðurskiftini í Føroyum. Sum partur av starvsvenjingini arbeiddi eg í 4 vikur á Føroya Kærustovni. Har fekk eg gott innlit í, hvussu umsitingin á Kæru-stovn in um og tær ymisku nevndirnar har arb eiða. Eg slapp eisini sjálv at loysa nøkur kæru mál og lærdi í hesum sambandi nógv, bæði um vanliga málsviðgerð og tær lógir, sum vóru viðkomandi fyri at við gera málini.Á løgfrøðiútbúgvingini hevur tú møgu-leika fyri at fáa ECTS-stig, sum svara til eina lestrarhálvu, um tú fert í starvsvenjing undir lesnaðinum. Hesum møguleikanum tók eg av. Samstundis skuldi eg skriva eina uppgávu (projektorienteret rapport) undir starvsvenjingini. Eg valdi at skriva um ásetingarnar um innlit í starvsfólkamál í lógini um alment innlit. Eg kannaði, um tørvur er á at broyta ásetingarnar í inn lits lógini á hesum øki. Eg valdi evnið saman við Løgmansskrivstovuni, tí uppgávan skuldi snúgva seg um eitt øki, sum var við komandi fyri Løgmansskrivstovuna at kanna.Hvat havi eg fingið burtur úr at vera í starvsvenjingSum starvslesandi á Lógartænastuni lærdi eg nógv um lógarsmíð og politisku skip anina, sum – løgið nokk – ikki fyllir nakað á løg-frøði útbúgvingini. Eisini lærdi eg nógv um føroyskan politikk og um føroysk samfelagsviðurskifti. Tað var sera læruríkt og fakliga menn andi at arb-eiða tætt saman við dugna ligum løgfrøð ing um og øðrum embætis fólkum og at fáa prakt isk ar roynd ir innan almennu fyrisitingina. Løgfrøðiútbúgvingin er ein rættiliga tung og bóklig útbúgving. Tað var tí bæði deiligt og til trongt at koma burtur frá universitetinum í nakrar mánaðir og at fáa ein øðrvísi gerandisdag.Hóast Korona í stóran mun setti dags skránna um allan heim, ta tíðina eg var í starvsvenjing, so var eg heppin at vera í Føroyum, tí har livdu vit so at siga eitt vanligt gerandislív. Tað var sera læruríkt og fakliga mennandi at arbeiða tætt saman við dugnaligum løgfrøðingum og øðrum embætisfólkum og at fáa praktiskar royndir innan almennu fyrisitingina53

Page 54

Page 55

Page 56

Page 57

Eitt gott CV er skrivað miðvíst til starvið, sum tú søkir, og tað gevur yvirlit yvir útbúgving, starvsroyndir, førleikar og aðrar týdningarmiklar upplýsingar. Set orð á, hví tú ert tann rætti persónurin til starvið, og hví tú ynskir júst hetta starvið. Henda vegleiðingin skal geva tær nøkur góð ráð og íblástur til at skriva eitt gott CV, so tað verður serligt fyri júst teg. Hvat er eitt CV?Eitt CV er ein vørulýsing, har tú ert vøran, sum skal seljast á besta hátt. CV er ein stytting fyri curriculum vitae, ið merkir lívsskeið og skal lýsa, hvør tú ert, og hvat tú hevur gjørt. Tað vil siga eitt yvirlit yvir tínar starvsroyndir, út búgv ing, persónligar eginleikar, upp-lýs ing ar og annað, sum tú hevur gjørt og lært gjøgnum lívið. Eitt CV er ikki bert eitt fylgiskjal til umsóknina: Tað er ofta tað fyrsta, sum arbeiðsgevarin hyggur at og er harvið fyrstahondsfatanin av tær. Eitt gott CV er lykilin til at sleppa til starvssamrøðu.Henda einfalda vegleiðingin brúkar eitt kronologiskt CV. Tað vil siga, at tú skalt seta tín ar starvsroyndir og útbúgving í eina rað fylgju, so tað nýggjasta stendur fyrst. Kronologiskt CV verður nógv brúkt, tí tað er lætt og gevur eitt gott yvirlit. Hvat skal eitt CV innihalda? Eitt CV er persónligt, og tí er eingin føst uppskrift til at skriva CV. Tað, sum kann vera gott at nevna til eitt starv, er ikki altíð eins viðkomandi til eitt annað starv. Til dømis er munur á at søkja starv í banka í mun til barnagarði. Tí mást tú í hvørjum einstøkum føri meta um, hvat er viðkomandi at nevna. Niðanfyri er eitt dømi um eina raðfylgju við ymiskum partum, ið møguliga hóska til teg og eitt starv, tú ætlar at søkja:• Sambandsupplýsingar og mynd• Stutt samanumtøka • Útbúgving• Arbeiðsroyndir• Skeið• KT-førleikar• Málkunnleiki• Frítíðarítriv• ViðmæliSambandsupplýsingar og mynd: Hetta skal vera ovast, so tað er lætt at finna. Upplýs navn, føð ing ar dag, telefonnummar, teldu post og bústað. Um tú hevur LinkedIn, kanst tú seta eitt leinki til tín vanga saman við sam bands upp lýsing un um. Ofta dáma arbeiðsgevarar at fáa eina mynd, men tað er ikki krav. Tað skal vera ein professjonell og smílandi andlits-mynd, ið líkist tær, við neutralari bak grund. Klæð ir og smyrsl mugu gjarna hóska til starv ið.Stutt samanumtøka: Skriva 5-6 reglur, helst í nú tíð, har tú stutt og greitt greið ir frá, hvørjum íkasti tú kemur við til starv ið. Nevn tínar kjarnuførleikar og tær týdn ing ar miklastu starvs roynd irn ar. Sam an um tøkan skal helst fanga áhugan hjá arb eiðs gevaranum. Skriva henda partin neyvt og gev tí bestu grundgevingina fyri, hví júst tú ert rætti persónur til starvið.Útbúgving: Nevn útbúgv ing áðr enn starvs royndir, um tú ert undir útbúgv ing ella ný útbúgv in. Skriva útbúgvingarheiti og skúla/universitet við feitari skrift. Minst til, at hetta er eitt krono log iskt CV, so tað nýggj asta skal standa fyrst. Við hvørja út búgv ing skalt tú við merkja dagfesting og tíðar skeið. Greið frá lærugreinum og verk ætlan um, sum eru viðkomandi fyri starvið, til dømis bacheloruppgávuna. Vís mið al støðu-met, um tað kann gagna tær. Tað er ikki neyðugt at lýsa út búgving longri aft ur enn til miðnám/yrkis útbúgving.Niels ArgeRáðslimur í MFSBúskaparfrøðiKeypmannahavn57

Page 58

Skriva stutt og greittNevn tað týdningarmiklasta í mun til starvið. Halt teg til eina ella í mesta tvær síður. Arbeiðsgevarin brúkar í miðal 30-40 sekund til at snarlesa eitt CV.Rætta málsligar villurBrúka ein rættstavara. Les CV’ið hart upp fyri tær sjálvum ella fá onkran annan at lesa tað.Skraddaraseyma títt CVLegg dent á førleikar, sum arbeiðsgevarin spyr eftir. Tað kanst tú finna í starvslýsingini ella á heimasíðuni og sosialu miðlunum hjá fyritøkuni.Skil teg frá mongdiniFá arbeiðsgevaran at minnast og leggja merki til tín við t.d. einum persónligum sniði, einari vakrari uppseting og fangandi yvirskrift. Spyr tey rundan um tegForeldur, vinir, starvsfelagir og floksfelagir vilja ivaleyst hjálpa tær og kenna teg helst betur, enn tú gevur tær far um.Ver erlig/urIkki lúgva ella skriva av einum øðrum CV. Eitt CV skal nevnliga lýsa, hvør tú ert.Nøkur góð ráðStarvsroyndir: Skriva starvsheiti og fyri-tøku við feitari skrift. Við hvørt starv skalt tú viðmerkja dagfesting og tíðar skeið. Tað nýggjasta skal standa fyrst. Nevn við kom-andi arbeiðsøki og arbeiðs upp gávur (1-2 reglur og 1-6 punkt til hvørt starv), sum tú hevur havt, soleiðis at sjóneyka verður sett á viðkomandi førleikar og royndir. Tað er gott at vísa á okkurt dømi – um tú til dømis hevur verið partur av onkrari framgongd ella góðum úrslit – tí tað gevur tær trúvirði. Í hesum partinum kanst tú eisini nevna starvslæru, frítíðar starv, lestr ar starv og sjálvboðið arbeiði, og greið stutt og greitt frá, hví hesi eru viðkomandi fyri starvið.Fyritøkur spyrja ofta eftir royndum við ávísum arb eiðs upp gávum. Lat teg ikki forða, um tú ikki hevur royndirnar. Hugsa heldur um, hvat tú hevur, sum ger, at tú kanst røkja uppgávurnar. Um tú til dømis hevur verið tænari, ert tú vanur við at veita góða tænastu, hóast tú bæði hevur skund og avbjóðandi kundar. Skeið: Hetta kann geva eina mynd av, at tú viðlíkaheldur og víðkar um tína vitan. Skriva sama skeiðsheiti sum útvegarin. Upplýs dagfesting og longd á skeiðnum.KT-førleikar: Nevn við kom andi teldufor rit, sum tú dugir at brúka. Til hvørt teldufor rit kanst tú áseta títt støði sum brúkari – um tú ert nýggjur, roynd ur ella serkønur – so-leið is at arbeiðsgevarin sær, hvussu væl tú dugir at brúka forritini. Tú kanst orða hetta á ymiskar mátar; brúka hug flogið.Dømi 1: Royndur brúkari á sosi alu miðl-un um, eisini í samband við markn að-ar føring.Dømi 2: Microsoft Office pakkin; gott inn-lit í Word og Power point og sera roynd ur við Excel.Málkunnleiki: Í dag er tað ofta ein fyri-mun ir, um tú dugir fleiri mál. Á sama hátt sum við KT-førleikum er tað gott at áseta kunnleikastig til málini, til dømis byrj an ar støði, framhaldsstøði, flót andi og móð ur mál. Tað kann eisini být ast upp í skrivligt og munnligt. Um tú hevur eitt gott støðumet í einari læru grein ella mál-roynd, sum er viðkomandi fyri starv ið, kanst tú flætta tað inn í á vika vist út-búgving ella skeið.Frítíðarítriv: Hesin parturin kann geva arb eiðs gevaranum innlit í tínar persón-ligu eginleikar og lívið uttan fyri arb-eiðs plássið. Tað kann geva meining, um tað setur ein ser lig an dám á teg sum persón; serstakliga um tú tekst við okkurt áhugavert. Tað kann vera alt frá ítrótti og vælveru til tónleik og list.Viðmæli: Tað er ein fyrimunir, um tú hev-ur við mæli frá tínum núverandi ella fyrr-ver andi arbeiðsplássi. Sum oftast eru tað stjóri ella leiðari, sum skriva viðmæli. Tú kanst upplýsa navn og telefonnummar ella skriva „eftir umbøn verða viðmæli fegin latin“. Minst tó til at avtala tað við viðkomandi fyrrverandi arbeiðsgevara, áðrenn tú sendir umsóknina.Vel eina góða uppsetingArbeiðsgevarin hyggur skjótt gjøgnum títt CV, so gev tær stundir til uppsetingina. Niðanfyri eru nøkur góð ráð til uppseting, so lesarin lættliga kann skeita í títt CV.• Být partarnar týðiliga upp – tað gevur eitt skjótt og gott yvirlit • Brúka vanliga stødd og slag av skrift, til dømis Times New Roman stødd 12• Skriva navn og síðutal á hvørja síðu, til dømis á síðufótinum ella síðuhøvd-inum• CV og starvsumsókn skulu hava somu stødd, skriftsslag og litir• Send CV’ið sum pdf og gev fílun um navn, so tað er lætt hjá arb eiðs gev ar-an um at síggja hvat er hvatEin flott uppseting kann vera trupul at gera, og flest øll hava ikki tíð og orku til tess. Tíbetur eru skabelónir á netinum og í skriviforritum sum Word, har tú ómaka-leyst kanst seta tínar upplýsingar inn í. Henda vegleiðingin hevur greitt frá, hvussu tú kanst skriva eitt kronologiskt CV. Á netinum er nógv tilfar, og tí er tað sann líkt, at tú kanst finna eina vegleiðing til tína yrkisleið – møguliga á deildini á tín um universiteti. Harumframt bjóða nógv fakfeløg, universitet og aðrir stovn ar almennar fyrilestrar, verkstovur og sparr-ing til at skriva CV. Eisini ber til at fylgja við tiltøkum á sosialu miðlunum.Góða eydnu! 58TIL STARVSLEITANINA

Page 59

Page 60

Bergtóra Høgnadóttir HR-leiðari hjá SEV Góð ráð til starvssamrøðuna„You never get a second chance to make a first impression“, sigur orðafellið.Tað er tí umráðandi at gera sær ómak, tá ein skal til setan ar sam røðu, fyri at geva eina góða fyrstuhondsfatan. Ofta verður sagt, at góða umsóknin er at gongu merkið til setanarsamrøðuna, og nakað er um tað. Tá ein setanarnevnd við-ger umsóknirnar, verða tey best skikkaðu vanliga boðin til eina samrøðu.Vanliga tekur ein slík samrøða ½ – 1 tíma. Umráðandi er at fyrireika seg væl og virðiliga til slíka samrøðu. Setanarnevndin er vanliga skipað av 2-5 fólki. Oftast lut-taka leiðari, HR-leiðari og kanska ein deild ar stjóri ella stjórin. Stundum er ein starvs felagi ella eitt álitisfólk eisini við til setan ar samrøðuna.Meðan nakrir umsøkjarar hava hópin av við komandi royndum, hava nýútbúnir umsøkjarar møguliga ymiskt annað gott í skjátt uni. Tað kann vera sjálvboðið arbeiði, lestrararbeiði, at tey hava verið venjarar í onkrari ítróttagrein ella okkurt annað, sum gevur varhugan av, hvørjar teirra styrkir eru. Umhugsa, hvat tú erliga kanst bera fram um teg sjálva/n, og sum sannlíkt er viðkomandi hjá arbeiðsgevaranum at hoyra um teg. Tað kann vera: • Eg eri tilvitað/ur um at veita eina góða tænastu • Eg gevi mítt íkast til tann góða trivnaðin• Eg eri von/vanur at tosa við fólk – eisini tá okkurt trupult skal sigast• Eg eri neyv/ur og fyrireiki meg altíð vælUng fólk hava ofta áræði, orku og eru sera motiverað. Tað er ein gáva hjá øllum arbeiðsgevarum. Vís undir samrøðuni, at tú veruliga vilt starvið og sig fegin, hví tú heldur teg vera væl skikkaða/n. Hvat er tað við júst HESUM starvinum, sum tendrar teg?Ikki pellaOfta verða umsøkjarar undir set an ar samrøð uni spurdir um teirra styrkir og veikleikar. Veit, at summi hava trupult við at nevna sínar styrkir. Um tú heldur tað vera trupult, kanst tú royna at nevna eina ella tvær styrkir, tí tað er sjálvandi best, um tú kanst siga okkurt gott um teg sjálva/n. Hvat hevur tú til dømis fleiri ferðir hoyrt fólk siga, at tú dugir væl? Eg kann nevna nøkur dømi sum íblástur: Mær dámar væl at vera blíð/ur við fólk og at vera sannførd/ur um, at fólk hava fingið eina góða tænastu. Lat vera við at pella – tað kann oyðileggja nógv, um tú sigur teg duga eitthvørt væl, sum als ikki er satt, ella sum tú ongar royndir hevur við.Í mun til veikleikar kanst tú annaðhvørt draga okkurt fram, sum ikki er so um ráðandi í júst hesum starvinum, ella tú kanst nevna okkurt, sum tú fegin vilt betra – so vísir tú, at tú kennir tínar avmarkingar men fegin vilt læra.Hvussu long svar?Fólk hava spurt meg, hvussu long svarini skulu vera. Tað veldst um, men ja og nei er ov stutt, og ein monologur í 10 minuttir er alt ov langt. Einir 3 – 5 setningar eru fínasta slag. Og til størri spurningar einir 5 – 7 setningar. Og so kann setanarnevndin eisini spyrja nærri inn, um tey vilja vita meira um eitthvørt. Tað ger einki, um tú hugsar teg um, áðrenn tú svarar. Vit eru so ymisk. Nøkur okkara hava lætt við at greiða frá, onnur skulu hita upp eina løtu, og uppaftur onnur eru ikki so væl skorin fyri tunguband, og tað er í lagi.60TIL STARVSLEITANINA

Page 61

Hopi ikki, tey spyrja um…Stundum siga fólk við meg, at tey ikki vóna, at arb eiðs gevarin fer at spyrja um okkurt ávíst. Tað er umráðandi, at tú fyrireikar teg á best møguligan hátt at svara júst teimum spurningunum, tú ikki hevur hug at svara. Partvíst ert tú nógv róligari til sam røð una, um tú hevur nøkur góð og væl fyri reikað svar, og partvíst signalerar tú, at tað er í lagi, at arbeiðsgevarin spyr, og at tú eisini ert fús/ur at tosa um trupul evni. Um tú hevur skrivað okkurt í tína umsókn, sum kann undra fólk, kanst tú sjálv/ur siga: „Kanska tað undrar tykkum, at eg skrivi … Orsøk in er hin einfalda, at…“ ella: „Eg skilji væl, at tit spyrja, og eg vil fegin vera erlig. Veru leik in er, at …“. Eg veit, at fleiri hava góð ar royndir við at venja hetta saman við vinfólki, maka ella onkrum øðrum, tey hava álit á.Eingin hevur spurt ov nógvTú kanst vænta, at arbeiðsgevarin setir tær nógvar spurningar undir samrøðuni – men set endiliga nakrar sjálv/ur eisini. Antin undir ella til seinast í samrøðuni. Og ikki bara um lønarviðurskifti og flekstíð. Tú kanst til dømis biðja tey greiða tær meira ítøkiliga frá starvinum? Um hvørji fólk starvast á deildini – fakliga, aldur, kyn? Um trivnaðin á deildini? Um tey gera nak að sosialt saman? Og hvussu er við upplæring? Alt sovorðið er eisini rættiliga umráðandi.Hvørji klæðir?Hóskandi klædnastílur veldst um starvið. Men klæðini skulu vera heil og nøkulunda rein. Far í okkurt, sum tú kennir teg væl í. Klæðir, tú kanst ímynda tær rigga væl í júst tí starvinum, tú hevur søkt. Eg hevði til dømis ikki farið í høghælaðar skógvar til samrøðu um starv í einum barnagarði. Eg hevði heldur ikki farið í joggingklæðir til samrøðu í einum banka.Kanna heimasíðuna hjá teimum, tú skalt til samrøðu hjáSum partur av fyrireikingini til sam røð una, er tað eitt gott hugskot at vitja heima síð-una hjá virkinum, tú ert boðin til samrøðu hjá. Her fært tú breiðari kunning, kanska vitan um virkisvirðir og eina greiðari fatan av arbeiðsplássinum sum heild. Fleiri við-ur skifti kunnu vera viðkomandi at nema sær vitan um. Harafturat sendir tú eina greiða ábending til setanarnevndina um, at tú hevur fyrireikað teg væl, um tú undir sam røðuni natúrliga sipar til eitthvørt við-komandi, tú las á heimasíðuni.Góða eydnuYnski tær góða eydnu við setanarsam-røðuni og vóni, at tú fært starvið. Og um ikki tú fært tað, so er vist, at tú lærir ein hóp kortini. Tað kemur at kalla altíð okkurt gott burtur úr einari setanarsamrøðu, sum kann gagnnýtast eina aðru ferð. Tú kanst eis ini biðja um feedback upp á sam røð-una aftaná. Var nakað, tey saknaðu, ella sum tú kanst gera betri til eina aðru ferð?Koyr á og ger títt allarbesta.. og ger tær ómak.Blíðan byr :)Tað er umráðandi, at tú fyrireikar teg á best møguligan hátt at svara júst teimum spurningunum, tú ikki hevur hug at svara61

Page 62

Hjalti í JákupsstovuMeginfelag Føroyskra Studenta – MFS Ráðslimur BSc. International Shipping & Trade, KeypmannahavnLinkedInella ikkiLinkedInEins og fyritøkur brúka nógva tíð og orku upp á at uppbyggja sítt brand, er tað somu leið is týdningarmikið, at tú upp bygg ir títt brand á talgilda vanganumTað er ein vanlig misfatan, at LinkedIn einans er ætlað handils vinn uni. LinkedIn er viðkomandi fyri eitt og hvørt yrki, tí tað samansjóðar fólk við somu á huga málum, óansæð um tey eru lækna-les andi, málfrøðilesandi ella okkurt heilt triðja. LinkedIn er ætlað vinnulívinum og er heims ins størsta sosiala netverk við yvir 500 milliónum limum úr yvir 200 londum. Her kanst tú vísa allar tínar royndir og førleikar, og tú kanst knýta sambond við alskyns fólk í vinnuligum høpi. Ein væl samansettur vangi kann hjálpa tær at finna nýggjar møguleikar og eitt netverk, tú ikki kendi til frammanundan. Tað hendir meira enn so, at arbeiðsgevarar leita á LinkedIN eftir fólki at seta í starv, og tá kann tín vangi vera fyrsta yrkisliga ímyndin, teir fáa. Vangin vísir trúvirðið í tínum yrki og varpar ljós á tíni avrik. Nógv fólk undirmeta týdningin av LinkedIn, tá tey leita eftir arbeiði, og eru tí ofta trek at fáa sær ein vanga. Henda greinin vísir á fimm orsakir fyri, hví LinkedIn er gott at hava.ArbeiðsmøguleikarTað eru óendaliga nógvir fyrimunir við LinkedIn, men tann allarstørsti er starvs portal urin, ið loyvir tær at leita eftir og søkja um starv í øllum heiminum. Í sterku leitiskipanini kanst tú leita eftir møgu leikum umvegis lyklaorð, heiti, staðseting, tal av royndum, fyritøku, yrki og mangt annað. Eisini kanst tú biðja um at fáa vikulig til boð um viðkomandi starvsmøguleikar út frá tínum áhugamálum, soleiðis at tær ikki nýtist at leita.Tað ber til at velja eina funku, sum let ur arbeiðsgevarar vita, at tú ert opin fyri nýggjum møguleikum. LinkedIn syrgir enntá fyri at fjala tað fyri øðrum starvs fólki úr tínum starvsstaði, um tú leitar eftir øðrum starvi. Harafturat eru nýgg ir møguleikar at finna ígjøgnum LinkedIn, sum vanliga ikki eru atkomuligir aðra-staðni. Til ber at goyma spennandi starvs upp legg, og tú kanst søkja um starv beinleiðis við „LinkedIn Apply“ og har við deila tín vanga við fyritøkuna heldur enn at fara ígjøgnum ta vanligu og ofta longu tilgongdina at søkja starv á aðrari heimasíðu. 62TIL STARVSLEITANINA

Page 63

Tað ber til at uppstiga vanliga haldið til LinkedIn Premium. Tá fært tú atgongd til enn fleiri upplýsingar um nýggj størv. Tú kanst senda beinleiðis boð til starvs-um boðið uttan at knýta samband fyrst, sam an bera tín vanga við vangar hjá øðr-um um søkjarum og fáa innlit í lønar hag-tøl. Linked In Premium er ókeypis fyrsta mán að in og kostar síðan 160 kr. um mánað in. Tað er tó als ikki neyðugt at hava LinkedIn Premium fyri at fáa nógv burt ur úr LinkedIn.Uppbygg tín vangaEins og fyritøkur brúka nógva tíð og orku upp á at uppbyggja sítt brand, er tað somu-leið is týdningarmikið, at tú upp bygg ir títt brand á talgilda vanganum. Hvussu skil ir tú teg burtur frá øðrum í sama yrki sum tú? Hví skal onkur seta teg í starv hjá sær? LinkedIn ger tað lætt at síggjast. 93% av ‘recruitarum’ nýta LinkedIn til at kanna og finna møgulig fólk at seta í starv. Tað er vanligt hjá arbeiðsgevarum at leita eftir møguligum starvsfólkum á Google, og tá tað verður leitað upp á títt navn á Google, kemur LinkedIn vangin fram sum fremsta leitiúrslit.Legg eina góða vangamynd út og skriva ein góðan samandrátt, ið vísir tínar styrkir og tína persónlig-heit. LinkedIn vangin hjálp ir tær at vinna álit og gjøgn um skygni mill-um starvsfólk og arbeiðs gev arar, tí at tey kunnu síggja tíni viðmæli, sambond og prógv fyri, hvar tú hevur starvast, og hvørjar royndir tú hevur. Eisini er møguligt at lata onn ur viðmæla og viðurkenna tín-ar førleikar og fyrrverandi royndir. Tá arb eiðs gevar ar, starvsfólk og leiðarar hyggja eftir tínum vanga, eiga tey at fáa eina góða mynd av, hvør tú ert, og hvat íkast tú kanst geva. Somuleiðis kunnu tey síggja tína viðurkenning frá øðr-um fólki úr vinnuni.LinkedInbólkarEins og aðrir sosialir miðlar loyvir LinkedIn tær at fara upp í bólkar, har tað ber til at finna fólk við somu yrkisligu áhugamálum sum tú og at breiðka um títt netverk við øðrum úr sama yrki. Bólkar geva tær eisini møgu-leika fyri at luttaka í orðaskiftum um ymisk evni, og hetta er ein góður máti hjá tær at vísa tína vitan um evni, sum eru viðkomandi fyri títt yrki. Somuleiðis ber til at seta spurningar og byrja eina samrøðu við fólk úr alskyns fyritøkum.Viðlíkahald av tínum yrkisliga netverkiMinnist tú navnið á teimum, tú tosaði við til eitt tiltak fyri fleiri árum síðani? Ella vinin hjá einum vini, ið visti um nógvar spennandi møguleikar? Helst ikki. Heldur enn at goyma hundraðtals visittkort, kanst tú fáa samband við tey á LinkedIn bein-an vegin, soleiðis at tú lættliga kanst fáa fatur á teimum aftur, tá tú hevur tørv á tí. LinkedIn er eitt sera sterkt tól í samband við netverking. Sjálvt um man ikki dámar slík netverkstiltøk, so ber tað væl til at røkta góð sambond. Umvegis LinkedIn kanst tú fáa eitt netverk um allan heimin við fólk, tú hevur okkurt í felag við.LinkedIn sum granskingartólUmframt at leita eftir spennandi starvs-møgu leik um, loyvir LinkedIn tær at kanna fyri tøkur, stovnar, arbeiðsgevarar og starvs-fólk. Flestu fyritøkur brúka LinkedIn at dag føra tíðindi, og tað kann vera sera hent at hyggja at, áðrenn tú sendir tína um sókn. Tað kann geva tær eina kenslu av fyri tøkuni og starvsfólkunum og eina ábend ing um hetta starvið er tað rætta fyri teg, áðrenn tú møguliga loypur út í samrøður og at enda tekur av einum tilboði.Umvegis LinkedIn kanst tú fáa eitt netverk um allan heimin við fólk, tú hevur okkurt í felag við63

Page 64

Page 65

Page 66

Job hunting is like an auditionNavigating the Faroese labor market somehow is like that competition where you, as a contestant, are in front of the judgesDavid ImIntegratiónssamskipari á Útlendingastovuniimmigration.foWhen I was a university student, I used to watch the TV show „So You Think You Can Dance«, contestants would dance in front of three or sometimes four judges to be scored and be determined whether the participants would move forward to the next stage in the competition. One judge would be positive with gentle feedback while another would be plain with professional feedback on a movement that was too rigid or out of sync. Then, you have THAT one judge who is critical and hard to please! Sometimes, in the competition, a judge would form a per-sonal connection with a contestant and would root for the contestant as much as they could. Other times, that one special contestant would leave a lasting impression on all judges and somehow, this contestant becomes the favored in the competition. Navigating the Faroese labor market somehow is like that competition where you, as a contestant, are in front of the judges. In this case, as a non-Faroese, it is not necessarily your education that is being judged but your ‘soft’ cre-dentials. The first judge will examine your personal history while the second judge will inter-pret your persona (temperament, attitudes towards various issues, emotional expressions), and the last judge will determine if you meet the particular need at the particular time. As an ‘outsider’, the barrier to the Faroese labor market is not only limited to language and education, but also on how to cer-tify one’s own soft credentials to cultivate familiarity and trust in a small, tightly-knitted community in finding a degree-based job. Current Situation in the Faroe Islands In 2020, there were 1763 non-Faroese residents registered in the Faroe Islands, which accounted for 3.6% of the total population. In 2016, there were only 982! There is no formal registration process on collecting the level of education each newcomer holds when they relocate to the Faroe Islands. However, a recent survey on non-Faroese women conducted by Jórun Vagsheyg, graduate student at Fróðskaparsetur Føroya, found that out of 131 respondents, 68% hold a bachelor’s degree or above. Holding a degree from overseas does not necessarily translate into being able to use one’s degree in the Faroes. It is about demonstrating their soft credentials to potential employers66ARBEIÐSMARKNAÐURIN OG TILFLYTARAR VIÐ ÚTBÚGVING FRÁ ÚTLENDSKUM LÆRUSTOVNI

Page 67

Any qualification from overseas not recog-nized by the Faroese or Danish authorities will need to be reviewed and will either be provided with a qualification recogni-tion or a recommendation on a course of action to earn the recognition. In the past, individuals had to send a qualification recognition application directly to the Danish Agency for Science and Higher Education, which can be daunting and overwhelming in filling out forms and navigating the application process. How-ever, today, Vegleiðingarstovan provides guidance and support to individuals in the application process. In recent years, there have been some changes to meet the labor demands. For example, shortage of nurses in elderly homes brought possibilities for individu-als who hold a nursing degree from over-seas to receive recognition through the nursing department at Fróðskaparsetur Føroya, which is generally a combination of course attendance and field work. Unlike the public sector where your salary is determined by the union your education is under (and recognized by), the private sector has more leeway in determining for themselves which salary one’s education should be based upon, and under which union. An agreement could also be made between the em-ployer and the employee.To a certain degree, the private sector has more flexibility and possibilities to hire without constraint. One example is of this is a Faroese company who used a personality test, screening, and a trial pe-riod of a non-Faroese individual to assess if the person met their requirement. Later on, this person was offered a permanent position in the company.The Faroese challenge is not finding ways to activate non-Faroese individuals in the labor market but capturing and utilizing the social capital, resources, and knowledge many of these individuals have67

Page 68

Barriers to the Faroese Labor MarketNot only limited to the Faroe Islands, but also to many countries around the world, language is one of the top challenges for a newcomer when applying for a job in a new country. In the aforementioned survey conducted by Jórun Vágsheyg, over 70% answered that the Faroese language was an obstacle in the labor market. Most of the survey participants have attended Faroese language courses, but have answered that the course was not sufficient to increase their chance of finding a job. Therefore, they are left to face the circumstance surrounding the Faroese language and learning that it is not a favorable condition to create an equal access to the labor market. Another barrier is the qualifica-tion recognition process itself. First, some newcomers who relocate to the Faroes may not be informed about this until some time has passed. This can be a disadvantage especially if they have started a fam-ily life and hold a full-time job. Sec-ond, although the process appears to be simple and straight-forward, recurring feedback from applicants showed they found it difficult to fill out the application, especially sections they did not understand or that were not clear. Because the application is sent and processed in Denmark, applicants do not have direct access to a person to ask questions or re-ceive guidance (as mentioned above, now, Vegleiðingarstovan started in 2019 and can guide and support on this matter). As a result, the process can become long, daunting, and frustrating. Third, whether it is a direct or indirect consequence of having the recognition process, some individuals re-do their education starting from 9. flokk (red. 9th grade) up to earn-ing a university degree. For those who choose this route, they will go through an education process, which they have already finished years before. And, out of the few, some will be taking up another university degree in addition to the one they already have. Soft CredentialsWhether you, as a non-Faroese, speak Faroese, your qualification is recognized, or you have both, finding a job can be still challenging because you are a stranger to the employer. When you are born in a small society, your upbringing with others is close so that you and others are familiar with each other’s personal history, have some form of connection through social networks, and share a belonging whether through place or through experience. All these factors vouch your soft credentials to the employer. On the other hand, as an outsider, this vouching system is missing so there is no familiarity or connection to the person. Some non-Faroese individuals shared their experiences with me when they ap-plied for their jobs they have today, their respective managers had some connec-tion to the individuals’ respective home country whether through other Faroese people or personally. As a result, these managers were open to hiring the indi-viduals. Another individual shared with me how this person applied at the same company two times in a span of a few years. The first time, she was not hired for the job. However, the second time around, the manager recognized the individual and saw the learning and development this individual has put in and as a result, the person was hired. These cases consist of familiarity and some form of belonging to one another.ReflectionMost European countries face a challenge in integrating non-nationals into the labor market especially women with children at home. A large group do not have qual-ifications and countries offer language and vocational training or educational programs to activate them into the la-bor market. In stark contrast, the Faroe Islands has experienced that the majority of the non-Faroese community hold a job and have a university degree. The Faroese challenge is not finding ways to activate non-Faroese individuals in the labor mar-ket but capturing and utilizing the social capital, resources, and knowledge many of these individuals have. Often, the ‘need’ dictates which employment door opens or closes. For some, who may be at the right time and the right place, this need can serve to their benefit. However, for most, it is about demonstrating their soft credentials to potential employers. Aforementioned exam-ples show some insight that familiar-ity for managers is a key importance in considering applicants who may be ‘strangers’ to them. So, how do you win the hearts of the judges? A key component is fostering interaction and developing a relationship both professionally and socially between Faroese and non-Faroese individuals. There are some social activities (intercultural festivals) hosted by various municipalities and an intercultural family retreat arranged by the Red Cross, and these are informative from one side to another. It is ‘give and receive’ but not something that both par-ties share to create a shared experience or bond. There are no professional events or activities where non-Faroese professionals can demonstrate their skills for employers to observe, learn, and increase familiarity on a workforce that is not tapped into its full potential.A key component is fostering interaction and developing a relationship both professionally and socially between Faroese and non-Faroese individuals68ARBEIÐSMARKNAÐURIN OG TILFLYTARAR VIÐ ÚTBÚGVING FRÁ ÚTLENDSKUM LÆRUSTOVNI

Page 69

Meting av útbúgvingum, sum eru tiknar uttan fyri DanmarkTað kann vera avbjóðandi at fáa eina útbúgving, sum er tikin uttan fyri danska ríkið, viðurkenda í Føroyum, um arbeiðsgevarar ikki kenna til útbúgvingina. Tað ber tó til at meta um útbúgvingar og soleiðis lætta um møguligar avbjóðingar og misskiljingar. Seinastu mongu árini eru føroyingar farnir uttanlands at lesa og fleiri hava leitað sær til onnur lond enn Danmarkar at lesa. Eisini eru Føroyar vorðnar ein tjóð við nógvum ymiskum tjóðskapum (www.integration.fo/lyklatol). Bæði føroyingar og útlendingar, ið hava nomið sær útbúgving uttan fyri danska ríkið, kunnu renna seg í avbjóðingar, tá teir royna at fáa teirra út búgving viðurkenda í Føroyum, um arb eiðs-gev ar ar ikki kenna til útbúgvingina. Tað finst eingin stovnur ella myndug leiki í Føroy um, ið hevur før-leik arn ar til at meta um innihaldið av og støð ið á út búgv ing um, ið eru tiknar uttan fyri Danmark. Men hjá danska Út-búgv ing ar málaráðnum (Uddannelses- og Forskningsministeriet) finst ein slíkur stovnur. Stovnurin hevur ser vitan innan út-búgv ing ar úr nógvum ym iskum londum og kann meta um út búgv ingar úr eitt nú Bret landi, Spania, Nigeria og Kroatia. Meting in frá Ud dannelses- og Forsknings-ministeriet er eitt amboð til teirra við út-lendsk um út búgv ing um og kann vera ein hjálp til at koma eitt stig nærri arbeiðs-markn að in um. Enda liga metingin er eitt stutt skriv, ið tilskilar, hvørja ítøkiliga útbúgving tann metta út búgv-ingin svarar til í donsku út búgv-ing ar skipanini. Ein slík meting av útbúgvingini kann vera ein góð hjálp, um ein útlendingur ella ein føroyingur við útbúgving úr landi uttan fyri Danmark, ynskir at brúka útbúgvingina í Føroyum. Metingin kann hjálpa við at fáa mett um førleikarnar, og hvussu hesir kunnu brúkast á arbeiðsmarknaðinum ella til víðari útbúgving. Eisini kann metingin nýtast í samband við lønarspurningar. Tað er lætt og ómakaleyst at meta um eina útbúgving, og tað er ókeypis. Fyri at fáa mett um sína útbúgving skal eitt oyðublað fyllast út og prógvini sendast inn. Í summum førum er ein umseting av próvnum neyðug. Vit á Vegleiðingarstovuni hjálpa fegin, um tú, ella onkur tú kennir, hevur tørv á at fáa mett um útbúgvingina. Vit kunnu hjálpa við at fylla umsóknarblaðið út og tryggja, at neyðuga skjalfestingin er við.Bára Akselsdóttir HaraldsenÚtbúgvingarvegleiðari á Vegleiðingarstovuniwww.vegleiding.foUm tær tørvar eina meting av tíni útbúgving, kanst tú lesa meira á heimasíðuni hjá Uddannelses- og Forskningsministeriet: www.ufm.dk/uddannelse/anerkendelse-og-dokumentation/guide-til-anerkendelseUm tú hevur spurningar ella ivast í, um tú eigur at fáa tína útbúgving metta um, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum á meting@uvs.fo 69

Page 70

Kalpana Vijayavarathan, PhD. Asst. Professor in English & English Language Teaching Faculty of Education The University of The Faroe Islands A quasi-personal uphill journeyPROFESSIONAL INCLUSION OF A NATIVE FOREIGNER:Do you speak Danish? The question was asked curtly and pat-ronisingly when I approached a leading school in the early 1990s. My response, as I had only arrived in The Faroe Islands a year prior to my visit to those hallowed portals, was obviously ‘no’. „Then you cannot teach here.“ One short, sharp, swift response that reduced my qualifications and my three-year work experience at the university in India to nothing was not particularly pleasant and left me feeling stranded. As it was, I felt I had already stooped to conquer as there was no chance of teaching English literature or language at The University of The Faroe Islands in the 90ies. Given no other options, I had de-cided to settle for a career well below my professional level by teaching at a higher secondary school. So, this negative brevity of a response was most unwelcome!Subsequently, I did get to teach English at the Torshavn evening school and the Cambridge English courses at Fróðskapar-setur Føroya. I got a permanent job in a school, which was more progressive than the previous one, where I worked for 21 years. I took an M.SC in Business Studies to ensure that I updated my competencies for the ethos of this school. Finally, I joined Fróðskaparsetur Føroya and got my PhD in Educational Sciences to ensure that my qualifications could not be questioned. I do finally feel at home – academically. Professionally, the sense of alienation that comes from being an immigrant can be exacerbated by local conditions. It is a constant battle to maintain a positive perspective in the face of invisible bar-riers that alienate one unintentionally or otherwise. Immigrants or ‘new arrivals’ face many complex challenges in The Faroe Islands. 70ARBEIÐSMARKNAÐURIN OG TILFLYTARAR VIÐ ÚTBÚGVING FRÁ ÚTLENDSKUM LÆRUSTOVNI

Page 71

The language factor and the inflexible attitude of the host country towards qual-ifications, which do not carry the stamp of a Danish or Faroese educational insti-tution, negate the valuable contribution that immigrants can make to a society, thereby leaving immigrants and the Far-oese society poorer. It is crucial to have a system of accreditation, which deals fairly and respectfully of qualifications acquired outside Denmark and The Far-oe Islands to level the playing field for immigrants. One cannot demand that immigrants participate in society, and at the same time meet immigrants with blanket scepticism. Procedures must be in place for professional accreditation as these are fundamental for access to the job market and inclusion.The teaching of Faroese for foreigners is only now falling into a planned structure styled on the Common European Frame-work of Reference for Languages. This will presumably be an improvement on the paltry 30 hours of Faroese teaching that were available. Investment in teaching adult immigrants Faroese is very different from teaching children and teaching Far-oese as a mother tongue. Given the fact that it takes 6 to 7 years to use a foreign language comfortably is something the government will have to incorporate into its strategy for integration. I will look at the policy level to explore the stance on immigration that the is-lands have as a starting point, taking into consideration the socio-political perspec-tive of the Faroese-Danish ties. Volckmar (2019) states, „Policy diffusion is defined as one government’s policy choices being influenced by the choices made by other governments“ (p. 124). The overwhelm-ing influence of the Danish policy on the Faroese one is no secret. Denmark has a stringent immigration policy, and the Takeover Act of The Faroe Islands (2005) has not seen the immigration and inte-gration portfolio as yet in Faroese hands. The assumption must be that any stance Faroese policy makers decide on cannot be very far from the parent policy on im-migration.The Danish policy introduced the ‘In-tegration Contract’ in 2006 and passing the ‘Integration Exam’ in 2007 as the benchmark for retaining the immigrants or refusing them residence in the country. This stance has been described as punitive because social benefits, permanent res-idence and citizenship are sub-ject to mastery of language and cultural issues. Jensen, Schmidt, Tørslev, Weibel, and Vitus (2009) evaluate the attitudinal stance and highlight that the Danish im-migration policies are contradic-tory. They claim to want to afford equal rights, equal opportunities and self-reliance for all peoples, but define the goal of integration as cultural oneness. The assump-tion is „…that equality requires a certain degree of sameness… To be equal in Danish society, thus tends to imply to be similar“ (Jöhncke 2007, Hervik 1999 in Jensen et al., 2009, p. 5). Individuals are responsible for their own inclusion through cultural transforma-tion, where adopting Danish values is seen as integration. The writers describe the stance as one of assimilation, i.e., the immigrant does not retain his/her cultural identity and loses it by fully adapting to the host culture (Berry, 1980 in Ojeda et al, 2012). There is no discussion of the fact that integration is not guaranteed despite one learning the language and acquiring a sound knowledge of host country culture. A similar stance can be identified in the Faroese context with emphasis on immigrants being taught Faroese lan-guage and culture. The importance of the immigrants’ cultures and languages are not acknowledged. It is as if when one is an immigrant, one is not entitled to the inextricable and fundamental link between mother tongue and identity as a right, which is taken for granted in the identities of the people of the host nation. The latest directive for teaching of Faroese as a second language (I would have pre-ferred Faroese as an additional language) adopted in October 2020 states the right of immigrant children to have mother tongue or L1 teaching and teaching about their cultures of origin. However, it lacks strategic detail and operational clarity on how this would be achieved. One cannot demand that immigrants participate in society, and at the same time meet immigrants with blanket scepticismIt is as if when one is an immigrant, one is not entitled to the inextricable and fundamental link between mother tongue and identity as a right, which is taken for granted in the identities of the people of the host nation71

Page 72

The awareness of multiculturalism, mul-tilingualism, culturally responsive teaching and understanding of inclusive education as also including immigrants are not found in societal discourse in our country – we are going snail-paced in our efforts towards in-tegration. The lack of maturity in public dis-course acknowledging that the host nation and the immigrants have mutual rights and obligations is deafening in its silence. The discourse is still ‘othering’, which is defined „as a set of dynamics, processes, and structures that engender marginality and persistent inequality across any of the full range of hu-man differences based on group identities“ (Powell and Menendean, 2016). ‘Othering’ and marginality can be experi-enced at both group and individual levels. I choose not to delve into the group ones, where there are undesirable generalisations and stereotypes about immigrants that are not worth my time, energy or attention. I in-tend to focus on my individual, professional experiences, which may already afford readers a basis for saying that my experience is not representative. Unfortunately, I can categor-ically assure them it is!So, do I experience ‘othering’ in my pro-fessional journey? Absolutely! I have been working in this country since 1993, so I have many and specific instances. I share the gist of a few of the instances. I would divide these experiences into overt and covert ‘othering’ experiences. If I were to begin with the overt ones, it would be where authorities have shown unjustified scepticism over qualifica-tions that I have come with to the Faroes to my face. They placed conditions in my job appointment, which they did not demand of other colleagues. They expressed concerns about how advisable it was to have a ‘foreign-er’ involved at certain levels, when discussing my role in professional activity, but simulta-neously, exploited my ‘otherness’ to include me in activities, so they could claim that they had been inclusive! The most unpleasant one was that a job appointment created some issues, as the fact I was better qualified than other applicants was not properly established. These ‘othering’ experiences drain one of mo-tivation and energy, even though I am strong enough to believe that I have contributed to Faroese society and not been leeching off it in any form or manner. Though I’ve many experiences of covert ‘othering’, I share just one example. It is not seeking my formal inclusion in forums when it comes to teaching pre- and in-service com-pulsory school teachers how to teach Faroese to speakers of other languages. My competencies in second language acquisition and foreign language pedagogy are relevant for preparing compulsory school teachers to teach immigrants. I cannot teach Faroese, but these teachers need more than just Faroese. Teaching a second or foreign language is complex requiring social, psychological and linguistic per-spectives and is very different from mother tongue or first language pedagogy. I hope that ethnic Faroese teaching professionals adopt principles of foreign language acqui-sition to give the school teachers important skills, and by extension, positively influence the learning experience of immigrant children. The pedagogical focus must be on using culturally responsive and inclusive pedagogy to meet the needs of immigrant learners. I have had Danish/Faroese citizenship for years, but that is no protection against overt or covert ‘othering’ in Faroese society. The tendency to designate being ‘Faroese’ – what-ever that means – as a competence in itself is tiresome. On a bad day, I find this tedious and annoying. On a good day, I just work harder.I hope that ethnic Faroese teaching professionals adopt principles of foreign language acquisition to give the school teachers important skills, and by extension, positively influence the learning experience of immigrant children72ARBEIÐSMARKNAÐURIN OG TILFLYTARAR VIÐ ÚTBÚGVING FRÁ ÚTLENDSKUM LÆRUSTOVNI

Page 73

Page 74

Page 75

Page 76

Føroya-frádráttur og skatturRáðgevingin fyri Føroyingar í Danmark fólkatingslimur, metti tað ikki vera rætt, at lesandi í ríkis felags skap inu m skuldu fáa lægri frádrátt enn frammanundan og fekk ígjøgnum, at ein serligur frádráttur varð ásettur; Ríkisfelagsskapsfrádrátturin.FrádráttirFøroyafrádrátturin er sostatt saman-sett ur av tveim um frádrátt um: Før oya-frádráttinum (gæste studerende fra drag) á 46.500 kr. (2020) og ríkis felags skaps-frádrátt inum (fradrag for fiskere) á 36.000 kr. Um tú einans ert undir útbúgving ein part av árinum, verður frádrátturin lut-fals liga minni – tað vil siga, at um tú flytur til Dan mark ar 1. septembur og byrjar at lesa tá, fært tú ein frádrátt á 4/12 av teim um 82.500 kr. Umframt føroya frádrátt in hev ur tú rætt til tann vanliga danska persóns frá dráttin á 46.500 kr. (2020). Hvat er føroyafrádráttur?Føroyafrádráttur er ein serligur skatta frá-dráttur, sum kann játtast føroyskum les-andi í Danmark, um tey lúka ávísar treytir.BakgrundÍ dupultskattasáttmálum millum lond eru ásettar reglur fyri skatting av lesandi.Millum Føroyar og Danmark er norð ur-lendski dupult skattasáttmálin galdandi. Grein 20 í sátt mál an um snýr seg um skatt-ing av lesandi. Í protokol til avtaluna eru ser reglur fyri føroysk lesandi, sum millum annað víðka skattafrádráttin til eisini at um fata lærlingar. Tað er framhald av regl-un um, ið vórðu ásettar í avtalu millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri „til undgåelse af dobbeltbeskatning m.v.“ frá 1968.Til 01.01.2011 var talan um ein frádrátt í skatt in um áljóðandi 71.000 kr. árliga, men upp hædd in bleiv nið ursett og svarar nú til persóns frá dráttin. Edmund Joensen, 76FYRI LESANDI

Page 77

Høvuðstreytirnar fyri at fáa føroya frá-drátt eru hesar: • At tú vart búsitandi í Føroyum, áðrenn tú flutti til Danmarkar• At uppihaldið í Danmark er fyribils og í lestrarørindum• At tú ikki hevur eina førleikaveitandi út búgv ing frammanundan• At tú ikki hevur uppihildið teg í Dan-mark longri enn 6 mánaðir, áðr enn lest ur in byrj aði. UmsóknTú skalt venda tær til SKAT fyri at søkja um frádráttin. Tú skalt útfylla eitt oyðublað og senda tað til SKAT saman við skjalprógvi fyri, at tú ert undir útbúgving. Skjalprógv kann mill um annað vera lestrarkort, læru-sátt máli ella annað prógv. Nærri leið bein-ing og leinkja til umsóknarblað finnur tú á heimasíðuni hjá Ráðgevingini fyri før oy-ing ar í Danmark á www.radgevingin.dk.Føroyafrádráttur og inntøkaFøroyafrádráttur kann brúkast til løn ar-inn tøku (vederlag for tjenesteydelser) og ikki til SU, legat ella líknandi. Tann vanligi persónsfrádrátturin verður brúktur til SU, og tá persónsfrádrátturin er lægri enn SU, rindar tú á leið 900 kr. í skatti av SU um mánaðin. Føroyafrádráttur og skattingÍ donsku skattaskipanini hevur tú van liga eitt høvuðskort og eitt bikort. Á høv uðs-kort in um liggur allur tann skatta frá drátt ur, sum tú hevur – tað vil siga bæði persóns-frá drátturin og føroyafrádrátturin, um tú hevur rætt til føroyafrádrátt. Hjá lesandi, sum fáa SU og hava løn ar-inn tøku, sum tey hava fingið játtað føroya-frádrátt til, verður skattur ikki tikin av SU, og 37 % verður tikið í skatti av lønar inn-tøk uni. Orsøkin er, sum nevnt, at tá tú fært føroyafrádrátt, verður hann lagd ur aft ur at persónsfrádráttinum á tín um høvuðs korti. Høvuðskortið kann bara brúkast eitt stað og verður vanliga brúkt til SU. Um frá-drátturin á høvuðskortinum er hægri enn SU, verður ongin skattur tikin av SU, með-an vanligur skattur (37%) verður tik in av lønarinntøkuni, har tú brúkar títt bi kort. Ráðgevingin hevur gjørt eina veg leið andi útrokning, sum vísir, at um tín løn ar inn-tøka fyri alt árið er minni enn 22.000 kr., gong ur skattaroknistykkið nøku lunda upp. Er lønarinntøkan hægri enn 22.000 kr., kemur tú at gjalda ov nógv í skatti í fyrsta umfari. Um tú hevur goldið ov nógv-an skatt, verður tað javnað í samband við árs upp gerðina.Er árliga lønarinntøkan væl hægri enn 22.000 kr., kann tað vera týðandi at biðja SKAT um at fáa eitt bruttotrekkort. Her rindar tú sama skattaprosent av bæði 77

Page 78

SU og lønarinntøkuni. SKAT roknar út, hvussu nógv prosent tú skalt rinda fyri at rinda rættan skatt gjøgnum árið. Her er um ráðandi, at tú uppgevur neyva løn ar-inn tøku. Ert tú í iva, uppgev tá heldur ov lága enn ov høga, tí annars kemur tú at rinda ov lítið í skatti.Føroyafrádráttur og føroysk lønarinntøkaFøroysk inntøka skal uppgevast til SKAT. Før oya frá dráttur kann nýtast til før oyska lønar inn tøku, til dømis um tú arb eið-ir í Før oyum í frítíðum ella arbeið ir fyri ein føroyskan arbeiðsgevara í Dan mark. Føroya frá drátturin minkar við inn tøk uni úr Føroyum. Tíverri ber ikki til at seta føroyafrádrátt til føroyska inn tøku um-vegis TastSelv. Tú skalt í staðin senda ein teldu post til SKAT umvegis skatta mapp-una á skat.dk, har tú upplýsir, at tú hevur før oyska inntøku og upphæddina á henni, og at tú ynskir at fáa føroyafrádrátt til hesa inn tøkuna.Føroyafrádráttur og útbúgvingarskiftiSambært leiðreglunum hjá SKAT fellur rætt ur in til føroyafrádrátt vanliga ikki burt ur, um man skiftir útbúgving. Dentur verður lagdur á, at man byrjar á nýggju út búgv ingini skjótast gjørligt.Ofta kann útbúgvingarskifti taka umleið 8 mánaðir – um man til dømis gevst á fyrru útbúgvingini um ársskiftið og ikki kann byrja aftur fyrr enn um heystið. Eisini í tílíkum føri kann rætturin til føroyafrádrátt varð veitast, um tað er talan um „først mulige start på uddannelse nummer 2“.Tað er Skattestyrelsen, sum í hvørj-um ein støk um føri metir, um tú lýkur treyt irn ar.Føroyafrádráttur og farloyviSambært leiðreglunum hjá SKAT steðgar rætturin til føroyafrádrátt, um tú fert í farloyvi frá lestrinum. Tá tú hevur farloyvi, ert tú ikki lestrarvirkin, og tí metir SKAT, at tú ikki longur einans ert í Danmark í lestarørindum. Um tú byrjar at lesa aftur, skalt tú lúka treytirnar fyri føroyadrátti enn eina ferð.Undantøk eru, um tú fert í farloyvi frá lestrinum vegna sjúku ella barsil.Hvussu leingi?Tú hevur rætt til føroyafrádrátt, meðan tú les ur, og so leingi lestrartíðin heldur seg innan fyrinormeraða lestrartíð + 2 ár.Ráðgevingin fyri føroyingar í DanmarkTú kanst lesa meira á okkara heimasíðu www.radgevingin.dk. Um tú hevur spurningar ella hevur rent teg fasta/n, ert tú vælkomin at venda tær til okkara.Strandgade 91, 4., 1401 København K Tlf. +45 33 23 99 80radgevingin@radgevingin.dkMánadag, týsdag og hósdag: kl. 11.30 – 15.30 Mikudag: kl. 13.00 – 17.0078FYRI LESANDI

Page 79

RÁÐGEVINGINFØROYSK SOSIALRÁÐGEVING Í DANMARKTAÐ ER NÓGV AT HUGSA UM Í SAMBAND VIÐ AT FLYTA NIÐUR, FÁA SKIL UPP Á ØLL SÍNI VIÐURSKIFITI ELLA VITA HVUSSU EIN BER SEG AT, UM UMSTØÐURNAR BRÁDLIGA FLØKJAST. VIT KUNNU TIL DØMIS VEGLEIÐA UM: › Flyting og persónsnummar. › Sjúkratrygging. › Bústaðarviðurskifti. › Boligsikring. › Hernaðarskyldu. › SU. › Eyka SU til stakar uppihaldarar. › Ferðaískoyti. › Børnetilskud, Børne- og ungeydelse. › Skatt. › Føroyafrádráttur (serligur skattafrádráttur til lesandi) › Varðveitan av skattskyldu í Føroyum.Vitja eisini heimasíðu okkara á:www.radgevingin.dkFinnið okkum eisini á Facebook, har vit halda tykkum kunnaði um viðkomandi upplýsingar, tiltøk og freistir.UPPLATINGARTÍÐIR:Mánadag 11.30 – 15.30Týsdag 11.30 – 15.30Mikudag 13.00 – 17.00Hósdag 11.30 – 15.30Fríggjadag stongtRáðgevingin í Keypmanna havn kenn-ir føroysk-donsku við ur skift ini væl, og kann vegleiða og veita tær ráð og vegleiðing í sosi al um, persón lig um og lestrarligum spurn ing um.Royndu sosialráðgevarnir, ið húsast hjá Sendu stovu Føroya í Keypmanna havn, kunnu virka sum sambindingar lið ur mill um teg, myndugleikar og stovn ar í Danmark og Føroyum.Vit kunnu hjálpa við upplýsingum um reglur og lóggávu, hjálpa við at sam skipa og raðfesta, vísa á møguleikar, myndug-leik ar, stovnar og serfrøðingar.Tænastan á Ráðgevingini er ókeypis, og tú kanst venda tær anonymt til okk-ara. Vit arbeiða undir tagnarskyldu og ongin skráseting fer fram.RÁÐGEVINGIN FYRI FØROYINGAR Í DANMARKStrandgade 91, 41401 København KTlf. + 45 33 23 99 80radgevingin@radgevingin.dkwww.radgevingin.dk

Page 80

Ein tann størsti fyrimunurin hjá føroyska samfelagnum er, at avstandirnir eru stuttir, sambondini tøtt og fjarstøðan lítil millum fólk. Stjórin á Landsverki hevur sett sær fyri at fanga góðu hugskotini, ið ganga leys. Evnisdagurin Betong / DNA var startskotið til eina tilgongd, har Landsverk tey komandi árini vil eggja til nýhugsan um tað føroyska rúmið. 24. juli í 2020 hevði Landsverk boðið før-oysk um lesandi til evnisdagin Be tong / DNA, sum var hildin á Landsverki við fyrilestrum, útferð á Boðanes og rund-vís ing í nýggja H-bygninginum á Lands-sjúkra húsinum. Á evnisdegnum høvdu tey umleið 35 lesandi, sum høvdu meldað seg til, høvi at lurta eftir og koma á tal við fleiri profilar í føroyska samfelagnum. Profilar, sum Heidi Poulsen frá MAP arkitektum, Steinolvur Petersen, stjóri í J&K Petersen, Selmar Nielsen, stjóra í SNA, Jákup Mørkøre, fyrr ver andi sjúkrahússtjóri og royndur teknokratur, umframt listamannin, Ole Wich, og antropologin, Firouz Gaini. Evnisdagurin samanfataði væl fyri mun-irn ar við tí føroyska samfelagnum, har teinarnir eru stuttir, bæði í kilometrum og millum menniskju. Hóast kilometrarnir okkara millum ikki eru broyttir, so er fjar-støð an minkað munandi – í tíð. Fyri Sigurd L. Lamhauge var hetta eitt gott úrslit. Fortíðin, søgan, drívmegin í føroyskari byggivinnu og so tey føroysku les andi. Savnað í kjallaranum á skriv stov-uni hjá Landsverki í Havn. – Tey vóru fleiri, sum meldaðu seg til, enn eg hevði roknað við. Vit komu eitt sindur seint í gongd, men vit vildu skipa fyri einum góðum degi, sigur Sigurd L. Lamhauge.Á heilaveiðuLandsverk80FYRI LESANDI

Page 81

Føroyar ein býurLandsverk hevur seinastu árini arb eitt mið víst við at samantvinna føroyska sam-felagið. Tað skal vera stutt úr bygd í bý og umvent, soleiðis at allir føroyingar kunnu gagnnýta bæði býin og bygdina. Undir heitinum Føroyar ein býur hevur ver ið arbeitt miðvíst við samferðsluætlan ini fyri Føroyar.Eitt av høvuðsmálunum seinastu árini er at knýta oyggjarnar saman. Sam felags-broyt ing ar seinastu sjeyti árini hava stytt ferðatíðirnar í landinum munandi. Megin-reglan er, at ferðatíðin til og frá Tórs havn ikki skal vera longri enn ein tíma. Í hesum sambandi kann nevnast, at Suður oy ar-tunnilin fer at stytta ferðatíðina til umleið ein tíma. Og Eysturoyartunnilin hevur brot ið fjarstøðuna niður við sera nógvum minuttum fyri føroyingar, sum virka í Havn men búgva norðanfyri, og fyri føroyingar sum heild. Men samstundis sum ferðatíðin millum okkum føroyingar styttist, so er neyðugt at ansa eftir, at vit ikki seta óneyðugar múrar upp millum okkum menniskju. Tí hin stóri fyrimunurin, sum var eyðsýndur á Betong / DNA, var, hvussu stutt tað er millum okkum í Føroyum. Tað er stutt okkara millum í sosialum relatiónum. Vit kenna øll onkran, sum kennir onkran. Tað er stutt okkara millum í fakligum relatiónum, og tað er stutt úr botni í topp. Tað eru hesi sambondini, sum Lands-verk vil styrkja í framtíðini. Tí við at lata upp fyri sambondum, lata upp fyri samstarvi, lata upp fyri nýhugsan og lata upp fyri ungdóminum, teimum lesandi, kunnu vit gagnnýta stuttu fjarstøðuna til fulnar. Títt innara drive kann fáa teg langt í FøroyumSigurd L. Lamhauge setti seg í stjóra ses-sin á Lands verki 1. oktober í 2019, og tað fyrsta hálva árið fór við at endurhugsa til veru grund arlagið hjá Landsverki. Beint fyri summ ar frítíðina lat nýggi stjórin lands-stýris manninum í fíggjarmálum frá greið-ing við heitinum „Landsverk 2020 – av-bjóð ingar og átøk“Frágreiðingin var rúgvismikil men ein-føld. Høvuðsátakið í frágreiðingini var, at stovnurin flutti 10 milliónir krónur frá um-siting til viðlíkahald av lands vega kerv in-um. Samstundis vórðu ein røð av til tøk um sett í verk, sum skulu bøta um leik lutin hjá Landsverki sum byggiharri og umsitari av tí føroyska infrakervinum. Boðskapurin innanhýsis og mótvegis føroyska samfelagnum var, at Landsverk skal rekast skynsamari, og ábyrgdin skal flytast nærri at teimum, sum hava fingr-arn ar í loysnunum. Tað skal arbeiðast skjót ari, og úrslitini skulu síggjast fyrr. Tað merk ir, at Landsverk skal síggjast – úrslitið skal síggjast. Men hin síðan av boðskapinum sást ikki fyrr enn á Betong / DNA. Fyri Sigurd L. Lamhauge er tað eyð sæð, at Lands verk skal gagnnýta allar fyri mun-irn ar, sum tað føroyska samfelagið hev-ur. Tað snýr seg um at fáa fatur á teim-um góðu hugskotunum, at slóða fyri, at Boðskapurin innanhýsis og mótvegis føroyska samfelagnum var, at Landsverk skal rekast skynsamari, og ábyrgdin skal flytast nærri at teimum, sum hava fingrarn ar í loysnunum81

Page 82

stovnurin kemur í samband við lesandi, og at lesandi fáa høvi at royna seg á stovn in um. Og tá tosa vit ikki bara um Betong. Men eisini um DNA. Landsverk skal vera ein opnari stovnur, sum røkir sambond, let ur dyrnar upp fyri hugskotum og menn iskj um og sum eggjar til nýbrotini. Fyri Sigurd L. Lamhauge hevur tað avgerandi týdning, at Landsverk virkið arbeiðir fyri at skapa eina mentan, har ting bera til:– Tað innara drive’ið kann fáa teg langt í Føroyum. Vilt tú, bjóðar tú teg fram, og hevur tú hugskotini og viljan, so eru fáar forðingar. Tað eru tey fólkini, vit vilja hava, sigur Sigurd L. Lamhauge. Eitt spennandi við tí føroyska sam felagn-um er, at hóast vit eru smá, so hava vit somu avbjóðingar sum aðrar størri tjóðir, og somu krøv verða sett til okk um. Av somu orsøkum eru tað altíð óloyst ar uppgávur at fara í holt við. Tað hevur víðari við sær eitt høgt krav um førleikamenning í Føroyum. Helst er kravið á ein hátt hægri í Føroyum enn aðrastaðni. – Tí vit eru so fá, og um vit ikki alla tíð stremba hægri, so risikera vit stagnatión, sigur Sigurd L. Lamhauge. Støðuga kravið um nýggjar loysnir, fá menta fólkatalið og kravið um før-leika menn ing er í veruleikanum ein sam an renn ing, sum skapar góðar um støð ur fyri góðum úrslitum, men eisini góðar um støður fyri ávirkan. Tann, sum vil hava ávirk an í Føroyum, fær í sera stóran mun ávirk an í Føroyum. Fyri Landsverk er uppgávan tískil at taka burtur forðingar fyri menning. Taka burtur forðingar fyri nýhugsan, førleikamenning, vilja og samstarvi. Skulu loysnirnar verða skjótt at komu lig ar og av høgari góðsku, so krevst, at stovn urin er opin og tekur alla ta vit an og tey hugskot inn, sum eru tøk í sam felagn um. Innanhýsis í stovninum, innanhýsis í al mennu umsitingini og uttanhýsis í und ir vís ingarstovnum og frá privata vinnu lívinum. Tað snýr seg í stóran mun um at flyta hugburðin til ein opnari og í ein ávísan mun forvitnari hugburð, har tað er loyvt og eftirspurt at handla. Føroyar kundu verið eitt spælipláss fyri teknikarar, sum vilja sleppa at royna ting av. Testa alla útgerð, sum eitt nú skal brúkast til vindmyllur, kanna ávirkanina av fukti og broytingum í hita í øllum hugsandi tilfari og mangt, mangt annað.Landsverk er í sínum grundvølli ein vit an ar stovnur. Í stovninum býr holl vitan um føroyska samferðslukervið, um brýr og byrg ingar, asfalt og grót, bygging og ferðslu og veður og vind. Førleikarnir í fólkinum á Lands verki eru, og koma framvegis at vera, til stóran fyrimun fyri Føroyar og føroyska fólkið. Hugburðsbroytingin snýr seg um atferð og um ferð frá tanka til handling.Tí í Føroyum hevur altíð borið til at fara skjótt frá tanka til handling. Tað er ein sannroynd, sum ikki skal goymast burtur, men brúkast til fulnar. Allir myndugleikar eru skjótir at koma í samband við, tað er skjótt at savna tey við servitanini og tey, sum hugsa øðrvísi. Eisini eru Føroyar framkomnar, tá tað snýr seg um samskifti og nýmótans samskiftisloysnir. Føroyar hava allar møguleikar fyri at gerast ein livandi royndarstova, har tað er upplagt fyri Landsverk at vera við. – Bæði fyri at stuðla men sanniliga eisini fyri at heysta fruktirnar. Vit vilja hava tey les andi, sum hugsa nýtt, sum hugsa øðrvísi, sum vilja skapa tað føroyska rúmið í framtíðini, sigur Sigurd L. Lamhauge.Meira enn Betong / DNAEvnisdagurin Betong / DNA var bara byrj an in. Fyri Landsverk hevur tað alstóran týdning, at stovnurin byggir brýr til allar partar, sum kunnu hugsast at hjálpa til í uppgávuni at evna føroyska rúmið til í framtíðini. Men tað er ikki nokk við einum evnisdegi eina ferð um árið. Sambondini skulu vera støðugt op in og sam starvið skal formaliserast. Landsverk vil til dømis vera partur av eini komandi verk frøði útbúgving á Setr in um, har stovn urin kann taka lut sum tekn iskur stovnur, veita starvslærupláss, summ-ar arbeiði, ráð gev ing í samband við verk ætl anir og veita tilfar og vitan til gransk ing ar verkætlanir. – Landsverk vil fegin vera ein sterkari og nýhugsandi stovnur, og har eru tey lesandi avgerandi, sigur Sigurd L. Lamhauge at enda. Fyri Landsverk hevur tað alstóran týdning, at stovnurin byggir brýr til allar partar, sum kunnu hugsast at hjálpa til í uppgávuni at evna føroyska rúmið til í framtíðini82FYRI LESANDI

Page 83

SÆR TÚ FRAMTÍÐAR FØROYAR FYRI TÆR?Landsverk hevur stóra og víðfevnda ávirkan á føroyska samfelagið. Vit byggja vegir, brýr, tunlar, havnir, almennar bygningar, vit ansa eftir veður og vindi, aldum og vit rudda slóð á tí almenna veganetinum. Møguleikarnir fyri ávirkan eru nógvir og víðfevnir á Landsverki. Føroyar – ein býur, er eitt slagorð, sum Landsverk arbeiðir eftir. Í slag orð inum liggur ein samantvinning av øllum landinum, so allir borg arar í landi num hava stutt at ferð ast úr bygd í bý og um vent. Infra struktur urin skal skapa øllum før-oy ing um møgu leikan at liva tað lívið, tey halda hóskar teimum best. Sambandið millum oyggjar og bygd ir, býir og arbeiðspláss skal vera ómaka -leyst og einfalt. Vit skulu øll kunna fara til arbeiðis og gera ﬂag veltu sama dag. Ella okkurt annað. Men slagorðið kann kennast lump is-liga einfalt. Tí eitt samfelag er meira enn vegir, brýr, tunlar og skelti. Eitt sam felag er har menn iskju trívast. Og tað er her vit hava tørv á tær. Tí sært tú, vit hava okkara hugsan um, hvussu vit loysa uppgávuna. Men vit vita, at tey góðu hug skotini ger ast ofta veruleiki, tá tey, sum eiga tankan, eisini fremja hann í verki.So. Sært tú framtíðar Føroyar fyri tær? SAMBAND Skriva til okkara á lv@lv.fo, ring +298 340 800 ella set í samband við Ásu Ósá, HR-leiðara á ao@lv.foLestrarstarv? Summarstarv? Høvuðsuppgáva?