Return to flip book view

YenDergBİYOMEDİKALVİZYONBiyomedikal Mühendisliği DergisiSAYI 1 | E-DERGİ | BAHAR 2024S A Ğ L I K & T E K N O L O J İ & B İ L İ MRÖPORTAJ‘MEDİKORYAYAKIN KADRAJ’İNSAN BEYNİNEÇİPYERLEŞTİRİLDİ!TRANSİSTÖRLERMAMOGRAFİCİHAZI

|1İMTİYAZ SAHİBİ & EDİTÖRGRAFİK TASARIMMedikorya Sosyal ve KültürelFaaliyetler Direktörlüğü&Hüseyin AkbudakBu dergi BiyomedikalOryantasyon Derneği katkıları ile hazırlanmıştır.www.medikorya.orgBiyomedikal Oryantasyon DerneğiYönetim Kurulu

Uzun bir aradan sonra yeniden, yenilenmiş birbiçimde sizlerle bir aradayız. BiyomedikalOryantasyon Derneği olarak sizler içinderinlemesine bir çalışma sarf ettiğimiz bahardönemi dergimizi gururla beğeninize sunuyoruz.Artık bu dergide daha çok bilgi, daha çokprofesyonellik, daha çok bakış açısı görmenizmümkün. Eski sayılarımızda olduğu gibi elbette bu sayımızdada pek çok teknolojik gelişmeye yer verdik vebunları sizler için olabildiğince geniş bir kapsamdaderledik. Öyle ki yeryüzündeki bir laboratuvardabulunan ufak bir doku kültüründe yetiştirilenorganoidlerden tutun, göklerdeki uzayaraştırmalarına kadar uzanan bir yolculukyapacaksınız.Dileriz ki bu sayımızı bir solukta okur, bir sonrakisayımızda da bizlerle buluşursunuz! Merhaba sevgili okuyucularımız,2|Biyomedikal Oryantasyon Derneği

İ Ç İ N D EYou Only Look Once: Yolo Nedir?Özel Gündem: Mercek Altı0507Çılgın Proje: İnsan Beynine Çip Yerleştirildi09111415Biyomedikalin Alt Dalları: Biyomekanikİlham Köşesi: Hayvanlar İçin Üretilmiş Dünyadaki İlk LithotripsyCihazı Alper Gezeravcı: Uzay Araştırmalarında Yeni Keşiflerin Peşinde19Organoidler20Organ On A Chip Teknolojisi

K İ L E RMediSözlükRöportajBeynin Karar Verme SırlarıTransistörler28293230Sosyal Medya Hesaplarımız34CRIPR Destekli Optik Cımbız Teknolojisi23Mamografi Cihazı21

Mercek Altı ÖZEL GÜNDEMRNA Transkripsiyonunda Makine Öğrenmesi ModeliMühendisler Neden Daha İyi Pulse Oksimetreleri Geliştirmek İçinÇalışıyor?Northwestern Üniversitesi’nden araştırmacılar Zhe Ji ve Emily Kunce Stroup,polyA’yı anlamak için bir makine öğrenmesi modeli geliştirdiler. Bu model,DNA’daki önemli dizileri tanıyan evrişimli sinir ağları (CNN) ile bu dizilerarasındaki mesafeyi öğrenen tekrarlayan sinir ağlarını (RNN) eşleştirerekçalışmaktadır.. Bu modelin çıktıları, farklı iki derin öğrenme modelineaktarılmıştır. Bu modeller, genomda polyA yerlerini bulmak ve tanımlamakiçin eğitilmiştir. Bu model sayesinde, polyA’nın nasıl çalıştığını ve hangifaktörlerin etkilediğini daha iyi anlaşılabilmektedir. Model, polyA’yı kontroleden proteinleri oluşturan DNA dizilerini ve bu diziler arasındaki optimalmesafeyi belirlemektedir. Geliştirilen modelin hastalıklara neden olangenetik mutasyonları tespit etmek ve daha hedefli ilaçlar geliştirmek içinkullanılması hedeflenmektedir. Model, genetik varyantları yüksek hızdaincelemek için yüksek verimli bir ön tarama aracıdır ve nükleotidseviyesinde yüksek bir çözünürlüğe sahiptir. Araştırmada adaymutasyonların sayısını azaltarak sürecin daha verimli hale getirmesiamaçlanmaktadır. Araştırmacılar, modeli farklı canlılarda RNAtranskripsiyonunun nasıl değiştiğini görmek için de diğer organizmalardauygulamayı düşünüyorlar. Bu bilginin, polyA’nın kontrolsüz olduğudurumlarda (örneğin epilepsi veya kas distrofisi gibi) müdahale etmek üzerekullanması hedeflenmektedir.Pulse oksimetrelerin daha iyi hale getirilmesi için mühendislerin çalışmalarıgitgide artıyor. Bu cihazlar, kalp atış hızını ve kan oksijen seviyeleriniölçerek kişinin sağlık durumu hakkında önemli bilgiler sağlar. Ancak, tenrengi koyu insanlar için mevcut pulse oksimetrelerin doğru sonuçlarvermediği bilinmektedir. Swarthmore College'dan mühendis Maggie Delano,koyu tenli bireylerin daha fazla ışık emme eğiliminde olduğunu belirtiyor vebu durumu göz önünde bulundurarak yeni çözüm arayışında olduklarınıifade ediyor. Mühendisler, çeşitli üniversitelerde ve araştırmakuruluşlarında farklı yaklaşımlar geliştiriyorlar. Tufts Üniversitesi'ndeValencia Koomson ve ekibi, sinyal kalitesini artırmak ve koyu tenlikullanıcılar için daha iyi sonuçlar elde etmek adına yeni bir cihazgeliştirdiler. Brown Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, özel ledler kullanarakgeçici bir çözüm bulmaya çalışırken, Kaliforniya Üniversitesi San Diego'danmühendis Jesse Jokerst, ışık ve ses kullanarak cilt tonunu dikkate alan birpulse oksimetre üzerinde çalışıyor. Texas Üniversitesi, Arlington'daki birekip, pulse oksimetrelerinde kullanılan ışığı değiştirerek daha doğrusonuçlar elde etmeyi umuyor. Johns Hopkins Üniversitesi'ndekimühendisler ise cilt tonunu da hesaba katarak yeni bir pulse oksimetreprototipi geliştirdiler. Geliştirilen cihazların yasal onay alması durumundakullanıcılardan daha doğru sonuçlar elde edilmesi bekleniyor.|5

Parkinson Hastalığında Yürümeyi Kolaylaştırmak İçinYumuşak Robotik GiysilerParkinson hastalığı, merkezi sinir sistemindeki sinir hücrelerinin özelliklebeyindeki bir bölgesinde hasar görmesi sonucu ortaya çıkan kronik veilerleyici bir nörolojik bozukluktur. Bu hasar genellikle beyinde dopamin adıverilen bir kimyasalın üretiminde veya iletiminde sorun olduğunda meydanagelir. Dopamin, vücut hareketlerini kontrol etmede önemli bir role sahiptir.Parkinson hastalığı genellikle titreme, yavaş hareket etme, kas sertliği vedenge sorunları gibi belirtilerle karakterizedir. Tedavi edilmediğinde hastalık ilerleyebilir ve günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyebilir. Yumuşak robotikgiysiler, esnek ve hafif materyallerden yapılmış giysilerdir ve genelliklegiysinin içine yerleştirilmiş küçük motorlar, sensörler ve diğer elektronikbileşenler içerir. Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozukluklarla ilişkili olanyürüme zorlukları için potansiyel bir çözüm olabilirler. Bu giysiler,kullanıcının vücut hareketlerini algılayabilir ve destekleyici veyakolaylaştırıcı kuvvetler uygulayarak yürümeyi kolaylaştırabilir. Yumuşakrobotik giysilerin Parkinson hastalığında yürümeyi kolaylaştırma potansiyeli,araştırma ve geliştirme aşamasındadır ve halen daha klinik çalışmalargerektirmektedir. Ancak, gelecekte bu tür giysilerin Parkinson hastalarınıngünlük yaşamlarını iyileştirmek için kullanılabileceği umulmaktadır. ABD'de ses bozuklukları üzerine yapılan bir araştırmada, yaklaşık 18milyon yetişkinin konuşmak için ses yollarını kullanmakta güçlük çektiğiortaya konulmuştur. UCLA’daki bir araştırma ekibinin liderliğindegeliştirilen yeni bir giyilebilir cihaz, bu tıbbi ihtiyacı karşılamak için umutvadediyor. Yeni teknoloji, boynuna yapıştırılan hafif bir yama aracılığıylakişinin boyun hareketlerini ölçerek bunları konuşmaya dönüştürüyor. Buyama, esnek ve elektromanyetik duyarlılığa sahip ince boyun kaslarınıölçen bir cihazdır. Araştırmacılar, cihazın kullanım alanını genişletmekiçin makine öğrenimi algoritmalarını kullanarak yapay zeka modelinibelirli ifadeleri tanımak üzere eğittiler. Ancak, prototip henüz sınırlı bircümle setini tanıyabiliyor. Bu yeni teknoloji, ses teli felci gibi durumlardaveya larenjektomi gibi ameliyatlar sonrasında ses kaybı yaşayan kişilereumut vadediyor. Tıbbi cihaz şirketi Atos Medical'de klinik eğitimci olarakçalışan ve UCLA projesiyle bağlantısı olmayan Dr. Barbara Messing, buyaklaşımın ses protezleri gibi mevcut tedavi seçeneklerine değerli birkatkı sağlayabileceğini belirtiyor. Cihaz, kullanıcının sessiz konuşmasınıduyulabilir hale getirmek için kas hareketlerini algılayan ve bunlarıçeviren bir işlemci kullanıyor. Araştırmacılar, manyetoelastik malzemekullanarak cihazın esnekliğini artırarak kullanımı daha etkili halegetirdiler. Araştırma ekibi, geliştirdiği teknolojinin önümüzdeki 3-5 yıliçinde uygulanabilir bir tıbbi cihaz olarak üretileceğini tahmin ediyor.6Yeni Giyilebilir Cihaz, Konuşma Engelilerin Seslerini YenidenCanlandırabilir!|

BİYOMEDİKAL’İN ALT DALLARIBİYOMEKANİKDOKUMÜHENDİSLİĞİYAPAY ORGANLAR VEPROTEZLERBİYOSENSÖRLERKLİNİK MÜHENDİSLİĞİNANOTEKNOLOJİ TIBBİ ANALİZTIBBİ GÖRÜNTÜLEME NÖROMÜHENDİSLİKBİYOMALZEMELERBİYOİNFORMATİKREHABİLİTASYON MÜHENDİSLİĞİFİZYOLOJİK MODELLEMEBİYOENSTRÜMASYON|7MEDİKALİNFORMATİK

Biyomekanik, biyoloji ve mühendisliğin kesişim noktasında yer alan canlıorganizmalardaki mekanik süreçlerin araştırılması ve incelenmesini içeren birdisiplindir. Bu disiplin, vücuttaki kuvvetlerin hareket üzerindeki etkilerini inceleyerekmekanik prensipleri açıklar. Aslında biyomekanik, mekaniğin en zor bölümünüoluşturur. Hem tıbbi hem de mühendislik açısından büyük öneme sahip olanbiyomekanik, birçok alanda uygulama ve araştırma imkanı sunarak sağlık kalitesiniyükseltir. Bu alan, canlıların vücut yapısı ve hareketleri, ortam koşullarına uyumsağlama mekanizmaları, insan vücuduna etki eden iç ve dış kuvvetler ile bukuvvetlerin etkilerini inceleyen bilim dalıdır. Biyomekaniğin ana hedefi biyolojiksistemlerin mekanik prensiplerini inceleyerek sağlık alanında kullanılan cihazlarıngeliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesiyle ilgilenir.Biyomekanik alanında gelecekte beklenen yenilikler arasında nanoteknoloji, yapayzeka ve biyo-uyumlu malzemelerin kullanımı yer almaktadır. Bu teknolojilerinentegrasyonu, daha etkili tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine ve insan vücudunadaha uyumlu cihazların tasarlanmasına olanak tanıyacaktır. Sonuç olarak,biyomekanik insan sağlığı ve mühendislik alanlarının önemli bir köprüsüdür. İnsanvücudunun karmaşık yapısını anlamak ve bu bilgiyi kullanarak daha iyi sağlıkçözümleri üretmek, biyomekanik çalışmalarının temel amacıdır. Gelecektekigelişmelerle birlikte, bu alanda daha fazla inovasyon ve ilerleme beklenmektedir.BİYOMEKANİK8|Canan Zehranur GÖKMEN

Beyin-bilgisayar bağlantıları insanlığın yıllardır ilgisini çokça çeken konulardan biri olmuştur. İlkbeyin-bilgisayar bağlantısı 2004 yılında “Blackrock Neurotech” şirketi tarafından yapılmıştı. Buyüzden Neuralink bu konuda ilk çalışmayı yapan şirket değil. Son yapan şirket de olmayacak gibigörünüyor çünkü şu anda bu alanda çalışma yürüten 20’den fazla şirket bulunmakta. Bu şirketlerarasında Facebook, Kernel, Paradromics, Neurable, CTRL-Labs gibi tanınmış isimler de bulunmaktadır. Bu şirketlerin ortak amacı, insan beyninin işlevlerini ve kapasitesini artırmak, beynin hastalıklarını tedavi etmek ve beynindiğer cihazlarla iletişimini sağlamak için çeşitliyöntemler ve teknolojiler geliştirmek. Gelecekte bu şirketler teknolojilerini birbirleriyle yarıştıracaklar gibi görünüyor. Şu basit biyoloji bilgisini çoğumuz biliyordur: İki beyin hücresi sinapsbağlantısı kurarak kimyasal sinyaller gönderir. Bu sırada çevresinde küçük bir elektrik alan oluşturur. İşte bu elektrik alanlara sibernetik implantlar dediğimiz elektrotlar koyarsak beynin oluşturduğu sinyaller yakalanabiliyor. Böylece beynin ürettiği bilgi kayıt edilebiliyor. Bu bilgi, beynin duyusal, motor, bilişsel ve duygusal işlevlerine ilişkin veriler içermekte. Bu veriler, beynin durumunu izlemek, beynin aktivitesini değiştirmek veya beynin komutlarını algılamak içinkullanılabilir. Bu teknoloji için 4 temel parça kullanılıyor; dikici bir robot, kablolar, elektronik çiplerve algoritmalar. Robotlar insan kafatasında insan saçının 1/10’u kadar küçük bir delik açıldıktan sonraözel mikroskoplar yardımıyla kabloları 24 mikron genişlikteki bir iğneyle beynin serebral korteksdokusuna dikiyor.Yeni dergimizin ilk sayısından herkese merhaba. Bugün sizlerle ElonMusk’ın yakın bir zamanda önemli bir gelişmesini duyurduğu ve gündemetekrardan damgasını vuran beyin-bilgisayar arayüzünün ne olduğunu vegelişmelerini inceleyeceğiz.İrem ARISOYÇILGIN PROJE: İNSAN BEYNİNE ÇİPYERLEŞTİRİLDİ!|9B L O G

Neuralink şirketinin ilk ürünü olan“Telepathy” Elon Musk tarafındanduyuruldu. Telephaty’nin çıktığıçalışmaya ise “PRIME” isminiveriyorlar. Açılımı “PreciseRobotically Implanted Brain-Computer InterfacE” olan PRIMEçalışması “robotlarla hassas şekildenakledilen beyin-bilgisayar arayüzü”olarak da çevrilebilir.Bu işlem çok hassas bir şekilde işlemek zorunda yoksa deneğin beyninde travmaya bağlı kalıcıhasarlar oluşturabilir. Robotların adeta bir dikiş makinesi gibi beyne diktiği bu kabloların diğerucunda küçük bir çip bulunmakta. Beyinden kablolarla toplanan bilgi bu çiplerle sonsuz olarakaktarılabiliyor. Üstelik bunun için kafatasınızdan uzun kablolar sarkıtılmasına bile gerek yok.Çiplerdeki bilgiler Bluetooth bağlantısı ile cep telefonunuzdaki bir uygulamaya gönderiliyor. Buuygulama, beyninizden gelen verileri analiz edebilir, beyninize geri bildirim gönderebilir, beyninizlediğer cihazlar arasında iletişim kurabilir veya beyninizle diğer insanlar arasında bağlantı sağlayabilir. Neuralink şirketi kendilerini “İnsan beynini bilgisayarlar ile fiziksel bağlantı olmadanbağlamaya yarayacak bir araç üretmek isteyen bir nöroteknoloji şirketi” olaraktanımlıyor ve asıl amaçları beyin hasarı yaşayan insanlara yardımcı olmak. Geçirdiğibir trafik kazası sonucu felçli kalan Ian Burkhart üzerinde 2016 yılında yapılanbirtakım deneyler sonucunda Ian bardakları kavrayabiliyor, telefon kullanabiliyor venesneleri istediği şekilde oynatabiliyor. Böylece görüyoruz ki bu çalışmalar özellikleengelli hastalar için çok büyük bir umut vadetmekte.Beyin- bilgisayar arayüzlerinin engelli insanlarıntedavisi için büyük umut vaat etmesinin yanı sıraNeuralink’in uzun vadeli hedefi makineler ile(onların beyni olan yapay zeka ile) insanlarıbirleştirmek. Böylece yapay zekanın giderekşahlandığı gelecekte insanı yapay zeka karşısındaavantajlı duruma getirmek de hedefler arasındabulunuyor.“Yıllardır yürütülen bu teknolojinin şu antekrar gündem olmasının sebebi ElonMusk’ın 30 Ocak 2024 tarihinde Türkiyesaati ile 01.37’de attığı bir tweet ileNeuralink şirketinin ilk insan implantınıngerçekleştirdiğini duyurması oldu.”....10|

YOU ONLY LOOK ONCENEDİR?YOLOünümüzde, bilgisayarlı görü ve yapay zekaalanlarındaki gelişmeler, nesne algılamakonusuna büyük bir ivme kazandırdı. Bugelişmelerin en önemli örneklerinden biriYOLO (You Only Look Once) algoritmasıdır.GYOLO, nesneleri gerçek zamanlı olarak algılamak içinkullanılan bir derin öğrenme yaklaşımıdır ve nesnealgılama alanında bir devrim niteliğindedir. Peki, YOLOnedir ve nasıl çalışır? YOLO, en temel hali ile evrişimlisinir ağları (CNN — Convolutional Neural Networks)kullanarak nesne tespiti yapan, görüntüdeki çeşitli objeveya nesneleri birbirinden ayrıştırmamıza yardımcıolan derin öğrenme (deep learning) algoritmasıdır.ou Only Look Once, “Sadece Bir Kez Bakarsın”olarak çevrilebilir. Algoritmanın nesnetespitini oldukça hızlı bir şekilde ve tekseferde yapabiliyor olması YOLO’nunaçılımını anlamamızı sağlar.YYOLO'nun çalışma prensibi oldukça basittir. İlk olarak,giriş görüntüsü belirli bir boyuta yeniden boyutlandırılırve daha sonra bir sinir ağına beslenir. Bu sinir ağı,görüntüyü küçük parçalara böler ve her parçada bulunannesneleri sınıflandırır. Aynı zamanda, her nesneninkonumunu da belirler ve bir sınırlayıcı kutu (boundingbox) çizer.|11

Daha da detaya inmek istersek, görseli tek seferdebir sinir ağından geçirerek resimdeki nesnelerinkoordinatlarını ve sınıfını tahmin eder. Butanımlamayı yaparken görseli 3x3, 4x4, 19x19kafeslere (grids) ayırır. Kafeslerin sayısınıbelirlemek için belirli bir koşul yoktur. NxNformatında olması yeterlidir. Her kafes kendiiçerisinde nesne olup olmadığını ve nesne varolduğunu düşünüyorsa merkez noktasının kendialanında olup olmadığını belirler. Resim, sinirağından geçtikten sonra çıktı olarak bir vektörmeydana gelir. Algoritma, bir görüntüyüişledikten sonra elde edilen bu vektörlerikullanarak, nesnelerin konumunu ve sınıfınıbelirler. Bu bilgi daha sonra istenen bir işlemeveya uygulamaya aktarılabilir. Örneğin, güvenlikkameraları veya otonom araçlar gibi gerçekzamanlı nesne algılama sistemleri, bu bilgilerikullanarak nesneleri tespit edebilir ve uygunşekilde tepki verebilir. Tesla gibi araçları bunlaraörnek verebiliriz. Tesla'nın otonom sürüşteknolojisi, aracın çevresini sürekli olarakalgılayarak güvenli bir şekilde ilerlemesini sağlar.Bu; diğer araçlar, yaya, bisikletçi gibi çeşitlinesneleri tanımlayarak sürücüye veya otonomsürüş sistemine uygun tepkiler vermelerinisağlar. Bu teknolojiler, araçların güvenliği veverimliliği için kritik bir bileşen olarak görülür,sürekli olarak geliştirilir ve iyileştirilir. YOLO (You Only Look Once), bilgisayarlı görüişleme alanında yaygın olarak kullanılan birnesne tespit algoritmasıdır. Biyomedikalalanında YOLO'nun çeşitli uygulamaları şuşekildedir;Tıbbi Görüntüleme: YOLO, tıbbi görüntülemesistemlerinde organları, lezyonları veyapatolojik bölgeleri tespit etmek içinkullanılabilir. Örneğin, X-ışını, MRI veya BT(CT) taramalarındaki anormallikleri tespitetmek için kullanılabilir.12|

Hücre Tespiti ve Sınıflandırma: Biyomedikal araştırmalarda, hücreleri tespit etmek vesınıflandırmak önemlidir. YOLO, hücreleri tespit etmek ve özelliklerini analiz etmek için kullanılabilir.Örneğin, kanser hücrelerini tespit etmek veya belirli hücre tiplerini saymak için kullanılabilir.Mikroskopi Görüntü Analizi: Mikroskop altında elde edilen görüntülerdeki nesneleri tespit etmek veanaliz etmek için YOLO kullanılabilir. Bu, biyolojik örneklerdeki hücreleri, organizmaları veya diğeryapıları tanımlamak için kullanılabilir.Nörolojik Görüntüleme: YOLO, beyin görüntüleme çalışmalarında beyin bölgelerini tespit etmek veanaliz etmek için kullanılabilir. Örneğin, farklı beyin bölgelerini otomatik olarak tanımlamak veyaanormallikleri tespit etmek için kullanılabilir.EKG ve Diğer Biyomedikal Sinyal Analizi: YOLO'nun sadece görüntülerle sınırlı olmadığınıbelirtmek önemlidir. Biyomedikal sinyalleri analiz etmek için de kullanılabilir. Örneğin,elektrokardiyogram (EKG) sinyallerinde belirli olayları tespit etmek veya anormallikleri belirlemekiçin kullanılabilir. YOLO gibi nesne tespit algoritmalarının sağlık alanındaki kullanımı, tıbbigörüntüleme sistemlerindeki verimliliği artırarak hastalara daha hızlı ve doğru teşhisler konulmasınayardımcı olabilir, böylece sağlık hizmetlerinin kalitesini artırabilir. Bu şekilde geleceğin en büyüksağlık adımlarının başında gelecek olan YOLO ve buna benzer yapay zeka tabanlı bilgisayarlı görüntüişleme yazılımları hayatımızı değiştirip insanlara sağlık ve birçok konuda daha iyi bir imkansunacaktır.Hasan ÇELİK|13

PetLith’in terapi kafası kendine özgün odak büyüklüğü vebasıncı sayesinde her seviyedeki taşı rahatlıkla tedavietmektedir. Yüksek değerlere ulaşabilen şok dalgasıjeneratörü kısa sürede tedavi imkanı sağlar, sistem düşükenerji ile yüksek güçlere ulaşarak ağrısız etkilifragmantasyonu garanti eder. PetLith kullanılanElektrohidrolik sistem ile odaklama sağlamaktadır. Busayede hastanın işlem sırasında nefes alıp vermesi taşkırma etkinliğini olumsuz etkilememektedir. PetLith kedive köpek dışındaki büyük hayvanlarda kullanılmak üzerefarklı ölçülerde opsiyonel terapi başlıkları da sunmaktadır. Kullanıcı dostu oluşu, kolay/konforlu kullanımı, güvenliolması, taşınabilir oluşu, ekonomik ve ergonomikliğiekstra avantaj sağlamıştır. Oldukça güzel düşünülmüş veharekete geçilerek dünya ticaretine sunulmuş olan bumükemmel medikal cihaz, birçok mühendis barındıran veişinde çok iyi olan insanların bir araya gelmesiyle ortayaçıkmış bir fikirdir. Mehmet Fazıl Yurtseven öncülüğündeyürütülen bu proje, KOSGEB tarafından birçok alandaonay almış, çok fazla yatırımcı tarafından dikkat çekmiş ve Merhaba sevgili okurlar, dergimizin ilk sayısında sizlere çok iyi ilham kaynağı olacağını düşündüğümmükemmel bir girişim fikriyle geldim. Özellikle hayvanseverlerin çok seveceği bu inanılmaz icadınbizlere bir ışık kaynağı olacağından hiç şüphem yok. PetLith robotik elektrohidrolik terapi kaynağı ilehayvanlar için tasarlanmış dünyadaki ilk ve tek lithotripterdir.PetLith sistemi üstün özellikleri ile etkin ve bütçeye uygun veterinerlik amaçlı taş kırma cihazıçözümü üretmektedir. Non-invaziv tedavi olanağı sağlayan yeni jenerasyon PetLith etkin sonuçları ileeşsiz bir tecrübe sunar. PetLith’in hayvanlar için özel tasarlanmış çanağı sayesinde üriner sistemtaşları kolaylıkla parçalara ayrılacaktır. Tedavi sırasında taş dışında kalan diğer dokular çanakyapısındaki özellikler ile maksimum düzeyde korunmaktadır. Çanak yapısı yansıtılmamış şok dalgadüzeyini minimize eder. Bu özel çanak; şok penetrasyon derinliği ve odak boyutu ile ağrısız bir taşkırma tedavisi sağlar. İLK LİTHOTRİPSY CİHAZIHAYVANLAR İÇİN ÜRETİLMİŞ DÜNYADAKİ Beyzanur GELTURANdesteklenmiştir. Bu sayede gün geçtikçe büyümüş ve dünya ticaretinde yerini almıştır. Ürünündünyada doğrudan rakibi bulunmamaktadır. Pazardaki bu üstünlüğü kaybetmeden hızlı bir şekildeyüksek miktarda ihracat gerçekleştirmeyi hedeflemekte olan bu medikal firma, bir dünya markasıolma yolunda ilerlemeyi amaçlamıştır.|14İLHAM KÖŞESİ

İSTİKBAL GÖKLERDEDİR

Alper Gezeravcı: UzayAraştırmalarında Yeni KeşiflerinPeşindeUzay araştırmaları, insanlığın merakını ve keşfetme tutkusunu besleyen önemli bir alandır. Bualanda çalışmalarını sürdüren bilim insanları, evrenin sırlarını çözmek ve insanlığın bilgidağarcığını genişletmek için büyük çaba harcamaktadır. Bu yazıda, ilk Türk astronotumuzAlper Gezeravcı'nın uzay araştırmalarındaki deneyleri ve keşifleri üzerinde duracağız.Alper Gezeravcı'nın Uzay AraştırmalarınaKatkıları: 19 Ocak 2024'te Türkiye'nin ilk astronotu olan Alper Gezeravcı, Axiom Space firmasının Axiom-3görevi kapsamında, SpaceX'e ait Crew Dragon uzay aracı ve Falcon 9 Blok 5 roketiyle, Amerika'nınFlorida eyaletinde bulunan NASA'ya ait Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatıldı. Gezeravcı, UluslararasıUzay İstasyonu'nda 14 gün boyunca gerçekleştirdiği 13 bilimsel deneyiyle uzay araştırmalarına önemlikatkılarda bulunmayı hedefleyerek yolculuğunu tamamladı.Deneyler ve Keşifler:1. EXTRAMOPHYTE: Uzayda bitki yetiştirebilmek, Ay ve Mars üslerinde olduğu kadar uzaygörevlerinde de yiyecek ve oksijen sağlamak için kritik öneme sahiptir. Bu deneyde, fare kulağı teresive Tuz Gölü'nde endemik olarak yetişen Schrenkiella parvula bitkilerinin yüksek tuzluluğa karşıgösterdiği tolerans inceleniyor.2. CRISPR-GEM: Uzun süreli uzay görevlerinde sürdürülebilir bir beslenme sistemi sağlamak içinbitkilerin genetik düzenlemesiyle ilgilenen bu deney, uzayda daha sağlıklı ve verimli bitkilerinyetiştirilmesini amaçlıyor.3. UYNA: Yüksek sıcaklıklara ve fiziksel yüklere dayanıklı yeni nesil alaşımların üretimini araştıran budeney, Türkiye'nin havacılık ve savunma sanayisine önemli katkı sağlamayı amaçlıyor.4. gMETAL: Kimyasal tepkimesiz ortamlarda katı parçacıkların akışkan ortamla nasıl etkileşimegirdiğini araştıran bu deney, uzaydaki malzeme üretiminde önemli bir adım olabilir.5. UzMAn: Mikroalglerin uzayda yetiştirilmesiyle ilgili olan bu deney, astronotların yaşamdestek sistemlerini geliştirmeye yönelik önemli bir adım olabilir.|17UZAY ARAŞTIRMALARI

6. PRANET: Propolis maddesinindüşük yer çekimli ortamdabakteriler üzerindeki etkisiniaraştıran bu deney, uzayda sağlıkkoşullarını anlamamıza yardımcıolabilir.7. METABOLOM: Uzay uçuşlarınıninsan vücudu üzerindeki etkileriniinceleyen bu deney, astronotlarınsağlığını korumak için önemli verilersağlayabilir.8. MİYELOİD: Kronik inflamasyonunuzay yolculukları üzerindekietkilerini araştıran bu deney,astronotların sağlık sorunlarınıönceden tespit etmeye yardımcıolabilir.9. MESSAGE: Düşük yer çekimikoşullarında astronotların bağışıklıksisteminin nasıl tepkiler verdiğiniinceleyen bu deney, uzayda uzunsüreli görevler için önemli bilgilersağlayabilir.10. MİYOKA: Kurşunsuz lehimlemeişleminin düşük yer çekiminde nasılgerçekleştirilebileceğini araştıran budeney, elektronik sistemlerin uzaydadaha güvenilir bir şekildekullanılmasını sağlayabilir.11. OKSİJEN SATÜRASYONU: Düşük yerçekimindeki oksijen seviyelerinin insan sağlığınaetkilerini inceleyen bu deney, uzayda sağlıkkoşullarını anlamamıza yardımcı olabilir.12. VOKALKORD: Düşük yer çekiminde sesin nasıletkilendiğini inceleyen bu deney, astronotlarıniletişim koşullarını anlamamıza yardımcı olabilir.13. ALGALSPACE: Mikroalglerin uzayda nasılyetiştirilebileceğini araştıran bu deney, uzaydagıda üretimini ve ekosistemi anlamamıza yardımcıolabilir.Bu deneylerin, uzayaraştırmalarında yeni keşiflerinyapılmasına ve insanlığınuzaydaki varlığınınsürdürülebilir hale getirilmesinekatkı sağlaması amaçlanıyor. Sevilay METE|18

Organoidler, pluripotent kök hücrelerden veya yetişkinhücrelerin yeniden programlanmasından elde edilebilir. Buhücreler, laboratuvar ortamında özel bir besin ortamındabüyütülerek organ benzeri yapılar oluştururlar. Örneğin, bağırsak organoidleri, bağırsağın hücresel bileşiminitaklit eden üç boyutlu yapılar oluştururlar. Organoidler, birçok hastalığın çalışılması için önemli biraraştırma aracıdır. Örneğin, organoidler, kanseraraştırmalarında kullanılarak kanser hücrelerinin davranışını gözlemlemek ve ilaçlara karşı duyarlılıklarını test etmek içinkullanılır. Ayrıca, organoidler, genetik hastalıklarınmekanizmalarını anlamak ve ilaç keşfi için kullanılan birmodel sistemdir. Tıp dünyasında devrim niteliğinde bir gelişme yaşanıyor:organoidler. Organoidler, laboratuvar ortamında üretilen insanorganlarının küçük ve özelleştirilmiş versiyonlarıdır. Buteknoloji, hastalıkların anlaşılması, ilaç keşfi vekişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesi gibibirçok alanda büyük bir potansiyele sahiptir. Organoidler,bilim insanlarına organ gelişimi, hastalık mekanizmaları veilaç etkinliği hakkında daha fazla anlayış sağlamaktadır. Organoidler, birçok hastalığın çalışılması için önemli bir araştırma aracıdır. Örneğin, organoidler, kanseraraştırmalarında kullanılarak kanser hücrelerinin davranışını gözlemlemek ve ilaçlara karşı duyarlılıklarınıtest etmek için kullanılır. Ayrıca, organoidler, genetik hastalıkların mekanizmalarını anlamak ve ilaç keşfi içinkullanılan bir model sistemdir. Organoidlerin kullanım alanları oldukça geniştir. Örneğin, beyin organoidleri, nörodejeneratif hastalıkların çalışılmasında kullanılırken, karaciğer organoidleri, ilaç metabolizması ve toksisiteçalışmalarında kullanılır. Ayrıca, kalp, akciğer ve pankreas organoidleri gibi farklı organoidler de hastalıkmekanizmalarının ve tedavi stratejilerinin anlaşılmasına katkı sağlar. Organoid teknolojisi hızla gelişmeye devamediyor ve gelecekte daha da büyük bir etki yaratabilir. Örneğin, organoidler, organ naklibekleyen hastalar için bir umut kaynağı olabilir. Organoidlerin büyütülerek, hastalarınkendi hücrelerinden özelleştirilmiş organlaroluşturulabilir ve böylece organ nakli ihtiyacıazaltılabilir. Organoidler, laboratuvarortamında büyüyen insan organları olarak tıpdünyasına yeni bir bakış açısı getiriyor. Buteknoloji, hastalıkların anlaşılması ve tedavi edilmesi için büyükbir potansiyele sahiptir. Organoidler, hastalıkların dahaiyi anlaşılmasını sağlayarak, daha etkili vekişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesine yardımcı olacaktır. Gelecekte, organoidlerin organ naklialanında da önemli bir rol oynaması beklenmektedir.ORGANOİDLERLaboratuvarda Büyüyen İnsan Organları Merkan ALICI19|B L O G

Organ on a chip (OOC) sistemleri, insan vücudundaki organların karmaşık fizyolojik fonksiyonlarını,mikroakışkan sistemlerde yansıtarak laboratuvar ortamında in vitro (hücre kültürü tabanlı) modelleroluşturur. Sizce de çok ilgi çekici değil mi? Bu teknolojiyi vücudumuzdaki organların minyatürü olarak hayaledebiliriz. Bu teknolojinin temelinde mikroakışkan sistemler ve biyolojik materyallerin (hücreler, dokuörnekleri) entegrasyonu yatar. Bu sistemler, insan vücudunun karmaşık yapılarını taklit etmek içintasarlanmıştır. Mikroakışkan cihazlarının birçok alanda artan talebi, akışkan teknolojisinin taşınabilirlik,otomatik örnek işleme, yeniden yapılandırılabilirlik gibi çeşitli teknolojik avantajlarındankaynaklanmaktadır. Bakteri tespiti için gerçek zamanlı PCR algılama çipleri, DNA çipi, Gen çipi, HücreselAnaliz çipi, Akış Sitometresi (HIV için) gibi biyomedikal alandaki mikroakışkan teknolojisininuygulamalarından bazılarıdır. Örneğin, bir akciğer-on-a-chip cihazı, gerçek akciğerin alveollerininfonksiyonlarını simüle edebilir. Ya da bir karaciğer-on-a-Chip cihazı, ilaç metabolizmasının gerçekçi birmodelini oluşturarak, bir bileşiğin karaciğerde nasıl metabolize edileceğini daha iyi anlamamıza yardımcıolabilir. Bu teknolojinin hastalık modellerinin oluşturulmasında da kullanılabileceğini daha önce duymuşmuydunuz? Örneğin, bir kalp-on-a-chip cihazı, kalp hastalıklarının patofizyolojisini incelemek içinkullanılabilir ve bu da yeni tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yol açabilir. Benzer şekilde, bir böbrek-on-a-chip cihazı, böbrek hastalıklarının mekanizmalarını araştırmamıza ve tedavi seçeneklerinideğerlendirmemize olanak tanır. Özellikle tedavi sürecinin karmaşık olduğu hastalıklarda epey işlevseldir.Organ-on-a-chip teknolojisinin bir başka önemli uygulama alanı ise toksikolojidir. Bu sistemler, insanvücudundaki organların toksik etkilere karşı tepkilerini modelleleyerek, kimyasalların ve ilaçların güvenlikprofillerini daha hızlı ve etkili bir şekilde değerlendirmemize olanak tanır. Bu yenilikçi teknoloji, tıp vebiyomedikal mühendisliği öğrencileri için gerçek anlamda heyecan verici bir araştırma alanıdır. Fakat bazıdezavantajlarının da göz önünde bulundurulması gerekir. Mikroakışkan çipler, sağlık sektöründe devrimyaratabilecek potansiyele sahip olsa da, özellikle gelişmekte olan ülkelerde erişilebilirlik konusunda bazızorluklarla karşılaşabilir. Bu teknolojinin üretim ve kullanımını iyileştirmek ve gelişmekte olan ülkelerdedaha geniş bir kitleye ulaştırmak için çaba sarf etmek önemlidir. Bu konuda biyomedikal mühendislerininönemi yadsınamaz. Mikroakışkan cihazların üretiminde en yaygın ve popüler yaklaşım, poli-dimetilsiloksanın (PDMS) "yumuşak litografisi" olarak bilinen bir yöntemin kullanılmasıdır. ORGAN ON A CHIP TEKNOLOJİSİ Zehra VAROL Teknolojinin ve diğer bilimsel gelişmelerin hızla ivme kazanmasıyla araştırmacılar her geçen yıl disiplinler arası yaklaşımlardan faydalanarak yeni sistemler geliştirmektedir.Bunlardan biri de mikroakışkan çip sistemleridir. 1960’lı yıllarda temelleri atılan ve1979'da Stanford'da geliştirilen gaz kromatografisi ile güncel uygulamalardaki yerini almaya başlayan mikroakışkan sistemler, esasen milimetrik ölçülerin altında, çok küçük bir hacim veboyutta, yüzey kuvvetlerinin hakimiyetinde akışkanların davranışlarını ve bu davranışların kontrolünüifade eder. Fizik ve mekaniğin prensiplerini esas alan, kimyasal dinamiklerden etkilenen, mühendislikaraçları ile geliştirilen bu sistemler günümüzde özellikle biyoteknolojinin ilgi odağı olmaya başlamıştır.20Ülkemiz özelinde bakacak olursak Türkiye'nin sağlık sektöründeki dinamizmi ve araştırma altyapısınıngüçlenmesi, Organ-on-a-Chip teknolojisinin ülkemizdeki kullanımını ve geliştirilmesini teşvik edebilir. Buteknolojinin Türkiye pazarında ihtiyaç duyulması, yerel araştırmacıları ve endüstriyel paydaşları bir arayagetirerek büyük çalışmalara öncülük edeceği düşünülmektedir. Bu sayede uluslararası alanda rekabetgücümüz artabilir. Böylece sektörde yaşanacak gelişmelere paralel biyomedikal mühendislerininüstlenecekleri rollerin önemi artmaktadır.|PDMS kullanımı, mikrometrik çözünürlüğe sahip yapıların basit bir döküm kalıbıkullanılarak kolayca şekillendirilmesine olanak tanır. Düşük maliyet, optikşeffaflık, esneklik, gaz geçirgenliği, kullanım kolaylığı ve modellerin yüksekdoğrulukta yeniden üretilebilirliği gibi avantajları da mevcuttur. Bu nedenle, bucihazların kolay üretimi ve esnekliği sayesinde, literatürde sensörler,karıştırıcılar, ayırıcılar, dağıtıcılar, pompalar, valfler gibi çeşitli türlerdefonksiyonel mikroakışkan elemanların üretimi gerçekleştirilmiştir.

1950Mamografinin ilk uygulaması, 1913 yılındaAlman cerrah Albert Salomon tarafındanyapılmıştır. Salomon, 3,000 mastektomi(meme ameliyatı) vakasını incelemiş vememe dokusundaki patolojik değişiklikleriröntgen filmleriyle göstermiştir.Salomon’un çalışması, meme kanserinintanısında ve cerrahisinde yeni bir dönembaşlatmıştır. Salomon’un çalışması,mamografinin temelini oluşturmuştur.1913MAMOGRAFİ CİHAZIMAMOGRAFİ CİHAZIMamografinin gelişimi, 1950’lerin sonundaTeksas Üniversitesi M.D. Anderson KanserMerkezi’nde Robert Egan liderliğindeki bir gruparaştırmacı tarafından devam etmiştir. Egan veekibi, düşük kVp ve yüksek mA ile tekemülsiyonlu filmlerin kombinasyonundanoluşan yeni bir mamografi tarama yöntemigeliştirmişlerdir. Bu yöntem, dijitalmamografinin başlangıcı olarak kabul edilir.Dijital mamografi, analog mamografiye göredaha yüksek çözünürlükte ve daha düşük dozdagörüntü sağlamaktadır.1895Mamografinin temeli, 1895 yılında Almanfizikçi Wilhelm Röntgen’in x-ışınlarınıkeşfetmesiyle atılmıştır. Röntgen, x-ışınlarının insan vücudunun içinigösterebileceğini fark etmiş ve bubuluşuyla 1901 yılında Nobel FizikÖdülü’nü kazanmıştır. Röntgen’inkeşfinden sonra, x-ışınlarının tıbbiamaçlarla kullanılması hızlayaygınlaşmıştır.|21

19951966Mamografinin yaygın olarak kullanılması,1966 yılında Amerikalı radyolog PhilipStrax’ın başlattığı bir çalışma sonucundagerçekleşmiştir. Strax, mamografitaramasının meme kanseri tedavisi ve ölümoranları üzerindeki etkisini gösteren ilkbüyük ölçekli randomize kontrollü deneyiyapmıştır. Strax’ın çalışması, mamografininönemini vurgulamıştır. Strax, mamografitaramasının 40-64 yaş arası kadınlardameme kanserinden ölüm riskini %30oranında azalttığını bulmuştur.Mamografi cihazı, meme sağlığı içinhayati bir öneme sahip olan birteknolojidir ve meme kanserininerken teşhisinde ve tedavisinde büyükbir rol oynamaktadır. Mamografinin son aşaması, üç boyutlu (3D)mamografi veya dijital meme tomografisi (DBT)olarak adlandırılan yöntemdir. Bu yöntem, 1995yılında Massachusetts Genel Hastanesi’nde(MGH) bir grup araştırmacı tarafındangeliştirilmeye başlanmıştır. Bu yöntem ilememe dokusunun kesitsel görüntülerinioluşturarak daha ayrıntılı ve net bir görüntüsağlanır. 3D mamografi, meme kanseriteşhisinde daha etkili ve doğru bir yöntemdir vememe dokusunun yoğunluğuna bağlı olarakgizlenebilen lezyonları daha iyi ayırt etmeyisağlar.22|

Medikorya Yakın KadrajLisansı, Başkent Üniversitesi’nde BiyomedikalMühendisliği’nde bitirdim. Akabinde BilkentÜniversitesi Umam Merkezinde Malzeme Bilimi veNanoteknoloji üzerine yüksek lisans yaptım.Doktoramı ise Kaliforniya Üniversitesi’ndeBiyomedikal Mühendisliği alanında yaptım. Sonra da2 sene boyunca aynı üniversitede AraştırmaGörevlisi olarak çalıştım. 2020 yılının başlarındaTÜBİTAK’ın 2232 kodlu Uluslararası lideraraştırmacılar programı ile ErciyesÜniversitesi’nde çalışmaya başladım. ErciyesÜniversitesi Biyomedikal Mühendisliği bölümünde 4yıldır Doktor Öğretim Üyesi olarak çalışıyorum.Çalışma alanım biyomalzemeler, nanoteknoloji,nanoparçacıklar ve bunların tıptaki uygulamaalanları olarak sıralanabilir. Biyomedikalmühendisliğinde multidisipliner bir araştırmaalanımız var. Zamanım daha çok araştırmaylageçiyor. Onun dışında lisans,yüksek lisans ve doktoraderslerine giriyorum. Açıkçası biyomedikal mühendisliğini üniversitesınavına girene kadar duymamıştım. Genelde“küçüklükten beridir bu bölümü istiyordum” diyehikayeler anlatılır ancak bende bu şekilde değil.Bölüme girdiğimde, bölüm daha yeni açılmıştı veçok fazla üniversitede de yoktu. Elektronik vemakine mühendisliği gibi mühendislikler banasade geliyordu. Tıp gibi bölümler de korkutucugeliyordu. Sürekli bir şeyler ezberlemek zorundaolmak gibi. Kesişimde olmak istiyordum ve sonraböyle bir bölüm olduğunu öğrendim ve biraz dahailgimi çekti. Tabi bunun üzerine koymak için başkaşeyler öğrenmek de gerekiyor. Birçok alandakesişme olduğunu görünce biyomedikal olabilirdiye düşündüm. Böyle şeyleri araştırmak önemli.Yine de insan kendisi öğrendiği ve araştırdığı kadarvar oluyor. Yoksa diploma çok bir şey ifadeetmiyor, dikdörtgen bir kâğıttan ibaret diyebiliriz.Ben lisansta okurken benden yaşça büyük birarkadaşım bana “Bu bölümü sadece aldığın derslerigeçerek okuyacaksan senden bir şey olmaz. Buhiçbir şey değil, bunların dışına çıkman gerekiyor”,demişti. O zamanlar bu cümle ağır gelmişti amayıllar sonra düşününce “haklıymış” diyorsun,sadece sana verilenle yetinirsen biraz darkalıyorsun.İlk olarak, bze kendnzden bahsedermsnz? Memlektnz, akademk hayatınızgb konulardan, kısaca grş yapalımstersenz ?Byomedkal mühendslğ alanına yönelmesebebnz nedr? Byomedkal mühendslğalanında gelecekte hang konuların dahafazla araştırılması gerektğndüşünüyorsunuz?23|R Ö P O R T A JDoç. Dr. Yavuz NuriERTAŞ

Biyomedikal mühendisliğinin, uygulamalı alanlardadaha öne çıkacağını düşünüyorum. Türkiye'dekiüniversitelerde henüz bu sistem tam olarak oturmuşdeğil. Örnek verecek olursam, öğrencilerin lisansdöneminden itibaren hücre kültürü çalışabiliyorolması gerektiğini düşünüyorum. Medikal alanındahala çok fazla problem var ve daha da artacak. Dokurejenerasyonu, kemik iyileşmesi, implantlar,kanser... Bunlar çok uzun soluklu problemlerdir.Tedavisinde veya iyileştirilmesinde biyomalzemelertasarlayıp bunu hekimlerle beraber uygulayabilen,bunları hekimlere danışıp asıl problemi ilk ağızdanöğrenebilen insanlar gerekiyor. Bunların gelecektedaha da artacağına inanıyorum. Büyük problemlerinfarkında olup bunların içine girip çıkmak lazım. 50-100 yıldır çalışılan konulara, “ben bu konu üstündeçalışayım” denilirse o zaman sıkıntı yaşanabilir.Çünkü oralarda bazı şeyler oturmuştur ve yenilikbulmak çok zordur. Tezim olsun ya da bir çalışmamolmuş olsun diye gerçek hayatta olmayanproblemlere çözüm aramak isteyenler oluyor. Amaonun yerine daha ciddi problemler var şu anda.Dünyanın nüfusu yaşlanıyor. Bu yaşlılıkla beraberortaya çıkan diyabet, obezite, kanser vb. gibi farklıhastalıklar... Hatta kemik kırılması bile yaşlanınca 6ayda iyileşmiyor. Nanoteknoloji, biyomedikal vebenzeri kesişimlerle bunları daha hızlı halledecekçözümler geliştirilirse kesinlikle değerli olacağınıdüşünüyorum. Dünyanın yaşlanacağı bir gerçek vebu problemler aslında çözülmek için oradabekliyor. Henüz çözümleri oturmamış yeni alanlaraodaklanmak lazım diyorum. Ayrıca proje yollayıpsonucunu oturup beklemek de çok mantıklı değil. Oprojeyi yolladıktan sonra hemen diğerini düşünüpyazım aşamasına geçmek gerekiyor. Amerika'da FDA(Food and Drug Administration) onayı var. Sağlıkkurulu gibi bir onay, “bir ilaç geliştirdim bunu testedelim” şeklinde değil de, “faz 1, faz 2” şeklindedenemelerin uygulandığı bir kurum. 10-15 senesürebiliyor çalışmalar. Covid aşısı acil bir durumolduğu için hızlı bir şekilde oldu değil mi? Aslındaorada kullanılan da nanoteknoloji, nanoparçacıkteknolojisiydi. Daha kısa vadede sonuç elde etmek istiyorumdiyorsanız biyomedikalde kozmetik sektörüneodaklanabilirsiniz. Çok vücut içine girmeyen, estetiğeönem verilen alanlar gibi. Seramik dolgu, mikroiğneler, sivilce bantları tarzı malzemeler uygulamaalanlarına örnek olabilir. |24Uzmanlık alanlarınız arasında yer alannanoparçacıklar, 3D byobaskı ve yapayorganlar konularında son zamanlardayaşanan gelşmeler hakkında nelerdüşünüyorsunuz? Bu teknolojlerngelecekte sağlık sektörü üzerndeketklern nasıl değerlendryorsunuz?Deri yaralanması yaşadığınızı düşünün. Yara öncekanayacaktır, sonra iyileşmesi için yarayı sarmakgerekir. Eczaneden sargı bezi alıyorsunuz, veyarayı sarıyorsunuz. İyileştikten sonra sargıyıçıkarırken orayı tahrip ediyor. Hiçbir etkenmaddesi yok. Sadece yarayı dışarıdan kapatıyor.Ancak, yeni fiber bazlı ya da 3D yazıcı ilebasılmış yara örtüsüyle bu işlemi daha aztahriple gerçekleştirmek mümkün. İçindeki ilaçsalınıyor ve iyileşme hızı 3 aydan 1 aya ya da 1aydan 2 haftaya düşebiliyor. Bu tıbbi bir süreçtir.Kozmetik alanından bir örnek verecek olursak,kellik üzerine yama (patch) yapılabiliyor. Adamgece uyurken yamayı kafasına koyuyor, sabahkalktığında çıkarıyor. Kozmetik hem daha hızlı,bariyeri daha düşük, hem de girişim açısındandaha kolay.

25|Ticari anlamda kemik kırılmalarını daha hızlıiyileştirecek 3D baskılı iskeleler yapmak istiyorum.Bazı katmanlarla, daha hızlı kemik kaynaştırmauygulaması yapılabileceğini ya da diş sektörüneuyarlanmasının mümkün olabileceğinidüşünüyorum. Türkiye'de bu konularda çalışmaalanların açık olduğu görüşündeyim. Tıp alanındakiproblemlere mühendislik çözümleri oldukça fazlakonuyla ilgili olabilir. Alanların sınırı yok diyebiliriz,öyle kolay kolay bitecek bir şey değil. Örneğin,obezite problemi ile ilgili oldukça falza çalışılacakkonu var. Akademik anlamda da çalışmalaryapılıyor. Sağlık kalitesini iyileştirici teknolojilerinönümüzdeki dönem için büyük fırsatlar vattiğinidüşünüyorum. Türkye ve yurtdışındak byomedkalmühendslğne yaklaşımı değerlendrecekolursanız, artıları ve eksleryle bzlerebahsedeblr msnz?Türkiye'de biyomedikal mühendisliği daha tamoturmadı. Ben bunu bölüme ilk girenlerden olaraksöylüyorum. Şimdi bile biyomedikal mühendisliğidersen sokakta “o neydi?” deniliyor. Şu an için aradakalmış bir bölüm, belki bir süre sonra değişir.Dediğim gibi bazı fırsatlar Türkiye'de de var amayurtdışında benim gördüğüm biyomedikal çok dahageniş kapsamlı. Bizdeki eğitim elektronikmühendisliğine yakın olduğu için, elektrik-elektronikmühendisliği bölümünden ne farkın var ki gibikarşılaştırmalar oluyor. Biraz da doğru aslında,mevcut uygulamada çok bir farkı yok. Birçoküniversitede eğitim ve ders içerikleri elektroniğedaha yakın. Yurtdışında benim gördüğüm bazıüniversitelerde üçüncü sınıfta alan seçiliyor. Kimiöğrenciler genetik alanını kimi ise sinyal işlemealanını seçiyor. Ona uygun dersler alıyor. Öğrenciyeseçme şansı bırakılabiliyor. Türkiye'de benimgördüğüm, tek bir ders programı var, aşağı yukarıherkes onu alıyor. En azından aynı okulda belki 1-2seçmeli ders farklı olur. Farklı okullardakiprogramlar da birbirine çok benziyor. Lisansanlamında tekrardan düzenlenmesi gerekiyor.Öğrenci programa bağlı kalmak zorunda değil. Kendiöğrenmesi gereken şeyleri öğrenebilir. Benceüniversitenin vermesi gereken şey de o. Ayrıcauygulamalı eğitimin de önemli bir payının olduğunudüşünüyorum. Mesela kimya dersi öğreneceksiniz.Kimya laboratuvar dersini de almanız lazım. Ancakdönemde 150 kişi bölüme giriyor. Hepsi için böyle birimkân yok. Dersin işlenebilmesi için kontenjanlarınprogramlanması lazım. Erciyes biyomedikal mühendisliğini bildiğim içinsöylüyorum. Çok fazla öğrenci alımı var. Bununlabaşa çıkmak zor oluyor. Sınav kağıtlarını okumakbile ayrı zor. Mesela dönem içinde tercih edileceköğrenci sayısı 20-30 kişiyle sınırlı olmalı. Herkesherkesi tanısa, öğrencilerle hocalar daha yakın olsa,herkesle daha iyi ilgilenilse daha kaliteli mezunlarverilse çok daha iyi olur. Birilerinin bu konulardakonuşması, gündeme getirmesi gerekiyor. Evet,bununla ilgili şeyler yapmaya çalışabilirim, böyleşeylere odaklanmak lazım. Ertaş araştırma laboratuvarında br gününüznasıl geçyor? Ne tarz çalışmalaryapıyorsunuz? ERNAM’da (Erciyes Üniversitesi NanoteknolojiAraştırma Merkezi) bir laboratuvarımız var. Bir deyanında Erfarma var, orada da bir laboratuvarımızmevcut. Buralarda farklı nanoparçacıklar,nanomalzemeler ve biyomalzemelerin faydalıolacakları alanları araştırıyoruz. Bu çalışmalarlayapılacak kanser uygulamaları ile ilgili bir örnekverecek olursak: Diyelim ki bir kişi meme kanserioldu: bu durumda ya bir ilaç damardan enjekteedilecek, ya cerrahi işlem yapılacak ya da dokuyadışarıdan x ışını verilecek. Aspirin de alsan, ağrıkesici de alsan damardan aldığın ilaç veya ağızdanaldığın ilaç her yere gidiyor vücudunda. Gitmesigereken yere %1 kadar gidiyor. Belki işi çözüyor amasen 100 kat fazla doz aldın gereksiz yere. Bambaşkaorganı da tahrip etmiş oluyorsun. Buradananoparçacıkların kanser hücrelerinin dışındakireseptörlere tutunarak ilacı orada salgılaması gibikonular üzerine çalışıyoruz. Bunların hayvandeneylerini de yapıyoruz, biyomalzemelerin dokurejenerasyonu üzerine çalışıyoruz. Ya da başkananotıp uygulamaları mesela kemik iyileşmesi,yara iyileşmesi, derideki hasarın giderilmesi gibikonulara odaklanıyoruz. Özet olarak, nanoteknolojibilgisini, teknikleri kullanarak tıptaki problemlereçözüm üretmek için mühendislik yapıyoruzdiyebilirim. Bu arada benim günümün çoğu zatenERNAM’da geçiyor. Araştırma, yeni makaleokumaktır, yazmaktır, ne olup bitiyor bunları datakip etmektir. Akademisyenliğin sevdiğimyanlarından biri her gün yeni bir şeyöğreniyorsun. Yeni ve bilmediğin bir şeyöğrenebiliyorsunuz, bu da güzel bir şey, gün boyuevrak damgalamıyorsun saati belli normal tekrarlıbir iş değil. Bazı insanlar için evrak işleri uygunolabilir. Yani insanın kendisini bilmesi, stajlarla ve iştecrübeleriyle kendini ait gördüğü alana yönelmesigerekiyor.

26|2023 yılında her yıl 5 kşye verlen (TÜSEB)Teşvk Ödülünü ödülü alan lk byomedkalmühends olmak sze ne hssettrd ve ne gbsorumlulukları berabernde getrd? Güzel hissettirdi. TÜSEB ödülü 5-6 senedir verilen birödül. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı, bir de AzizSancar Teşvik ödülü diye geçiyor. Ödülü alanlarabaktığımızda da eczacılar, biyokimya gibi tıbbın bazıalanlarından bu ödülü alanlar olmuş ve bu anlamdaödülü alan ilk biyomedikal mühendisi olmakgüzeldi bu yaşta. Geleceğin mühendislerine vemeslekteki biyomedikal mühendislerine örnekolmak gurur vericiydi. Biraz daha tanınmayabaşladığımı fark ettim, çünkü başka yerlerden böylestaj yapmak için benzer mailler atılıyor. Hatta birinebeni nereden bulduğunu sordum: “Hocam TÜSEBödülünüzü Linkedin’de gördüm” dedi. Oradagörüldüğümü fark ettim. Demek ki o zaman birazdaha hareketlerimize dikkat edeceğiz. Artık birazdaha bilinir olmak sorumluluk getirdi. Yani örnekalınabilecek bir profil, bir rol model olarakdüşünülebilir. O yüzden biraz daha temkinli olupdaha kaliteli iş yapmaya çalışmak bir sorumlulukgetiriyor gerçekten. Son olarak, seçilen 5 kişiden biriolmanın ağırlığını da hissettim, hissediyorum hâlâ.Metastaz rskn de ortadan kaldıranNanoparçacıklar le hang kanser türlerndeçalışmalar gerçekleştrdnz bu çalışmalarınklnğe taşınması hakkında nedüşünüyorsunuz? Nanoparçacıkların metastaz riskini ortadankaldırma potansiyeline dair yapılan çalışmalarhakkında daha anlaşılır bir şekilde konuşmakgerekirse, öncelikle nanoparçacıkların kansertedavisindeki rolüne odaklanmalıyız.Nanoparçacıklar, kanser tedavisinde yeni biryöntem olarak öne çıkmaktadır. Bu parçacıklar,kanser hücrelerine özgü bölgelere doğrudan etkiedebilme yeteneğine sahiptirler. Bu çalışmalarınklinik uygulamalara geçirilmesi konusunda önemliadımlar atılmaktadır. Örneğin, nanoparçacıklarkanser hücrelerinin etrafında yer aldığında,radyoterapi gibi tedavi yöntemlerinin etkinliğiniartırabilirler. Geleneksel radyoterapinin aksine,nanoparçacıklar sayesinde daha hassas ve yerel birtedavi mümkün olabilir. Bu da sağlıklı dokularazarar vermeden kanser hücrelerinihedefleyebileceğimiz anlamına gelir.Metastaz rskn de ortadan kaldıranNanoparçacıklar le hang kansertürlernde çalışmalar gerçekleştrdnz buçalışmaların klnğe taşınması hakkında nedüşünüyorsunuz? Ameliyat sonrası metastaz riskini azaltmakonusundaki potansiyel ise oldukça önemlidir.Örneğin, cerrahi müdahale sonrasında bile mikrodüzeyde kanser hücrelerinden kalanların olması,ileride metastaz riskini artırabilir.Nanoparçacıkların kullanımı, bu kalan kanserhücrelerini etkili bir şekilde hedef alabilir ve tedaviedebilir. Özellikle, doktorun göremediği ancakkanser hücrelerinin bulunduğu bölgelerenanoparçacıkların enjekte edilmesi, bu riskiazaltabilir. Bu çalışmaların gelecekte kansertedavisinde önemli bir rol oynayabileceğineinanıyorum. Ancak, Türkiye'de regülasyon ve diğerfaktörler nedeniyle bu tür yeniliklerin hızlıcauygulanması bazı zorluklarla karşılaşabilir. Fakat,bu tür teknolojik gelişmelerin önemini vepotansiyelini göz ardı etmemeliyiz. Bu konudayapılan çalışmaların, kanser tedavisinde önemli biradım olabileceğine inanıyorum.Karyern byomalzemeler veyananoparçıklar alanında gelştrmek steyenbr byomedkal mühends kendn nasılgelştreblr ve bu alandak olanaklarnelerdr?Özellikle Yıldız Teknik, İTÜ, Ankara Bilkent, Erciyesgibi teknoparklardaki Start-up şirketlerinebakabilirsiniz. Türkiye’de yaklaşık 10-20 taneteknopark var. Buradaki şirketlerin listeleriniinceleyip, tek tek her birini dolaşıp, 2-3 ay ücretsizçalışacağım diyerek neler yaptıklarınıgözlemleyebilirsiniz. Girdikten sonra alanı sevipkendini gösterirsen oralardan da ilerleyebilirsiniz.Tabii İstanbul biraz daha dinamik bu konuda.Yatırımcı ağı ve fırsatlar açısından bir fikri geliştirippiyasaya tanıtabiliyorlar. Teknopark- üniversite işbirlikleri de fazlasıyla oluyor. Bu tarz fırsatlarıdeğerlendirmek gerekiyor. Oralardanbaşlayabilirsiniz. Mesela Abdullah Gül ÜniversitesiBiyomühendislik mezunu bir arkadaşımız, İstanbulTeknoparkta biyomalzeme üreten bir şirkette kaliteuzmanı olarak çalışıyor. LinkedIn’de görmüşilanlara başvurmuş ingilizcesi de iyiymiş ve alınmış.Nereden ne geleceği hiç belli olmuyor. LinkedInbirçok fırsatı önünüze getiriyor, iyi kullanmaklazım.

27|Hiç tanıyamayacağınız göremeyeceğiniz insanlara yada haberlere ulaşabiliyoruz. Profesyonel anlamdaLinkedIn birçok fırsatı ayağınıza getiriyor. İşaramadır, iş bağlantısı kurmadır, çok faydasınıgördüm ben. Bulduğum birkaç öğrenci, yabancılaroralardan buldu beni ben onları tanımıyordum. Benbaştan dediğimi yine söyleyeyim. İyi bir usta olmakiçin, iyi bir ustaya çırak olmak lazım. İyi hocalarla,altyapısı olan laboratuvarlarda da çalışmak önemli.Ben burada bir şey öğrenip, kendimi geliştirebilirmiyim? Hocayla sık görüşebilir miyim ya da bumakale çıktıları gibi üretkenlikler göz önündebulundurulmalı. Bu tarz yerlerde yüksek lisans gibiimkanları kullanarak kendinizi görebilirsiniz. Bunlarbana göre değilmiş derseniz kendinize yeni bir yolçizersiniz. Önünüzü net görebilirsiniz. Mail taslaklarınızda da kararlı olmalısınız. Banahocam yüksek lisans için yer var mı tarzında maillergeliyor. Bu kötü bir izlenim bırakıyor. O alana ilgiliolduğunuzu, öğrenmeye açık olduğunuzu,kendinize ve karşınızdakine neler katacağınızı,hangi alanlar üzerinde çalışmak istediğinizi netbir şekilde belirtirseniz olumlu dönüş şansınızfazlasıyla artar. Hocalarınız ilk başta; “benimalanıma ilgi duyuyor mu?”, “Çözüm öneriyor mu?”gibi kıstaslarla sizleri değerlendiriyor. Çünkü artıkbir şekilde insanların kendini ayrıştırması lazım.Kiminin sosyal ilişkileri iyidir, kiminin sosyalilişkileri artı ingilizcesi iyidir. Mesela Medikoryatarzı kurumlarda aktif görev almak artı bir puan.Şu anda dizi izleyen bir grup olabilirdi ya da herakşamını aynı şekilde geçiren de olabilirdi amaMedikorya gibi bir şeyle uğraşıyorlar. Haftayabelki başka biriyle röportaj yapacaklar.Oraya bağlandığında hücre içine alıyor, yutuyoriçinde de ama ilaç var ama farkında değil hücre,içinden antikanser ilacı çıkıyor. Sonra hücre ölüyor.Hedefli bölgeye gönderilen akıllı ilaç gibi aslındasadece belli yerlere gidip bağlanıp ilacı oradasalacak. İlerde belli bir süre geçtikten sonra akıllıilacı çıkaracaklar. Sadece problemli yerlere gidecekorayı iyileştirecek ne saçın dökülecek ne başka biryan etkisi olacak. Belki çok minimal olacak. Kısacasıçalışmalarda bu tarz şeylerle uğraşmıştık.Yakın zamanda Nanoteknoloj alanındakçalışmalarınızla layık görüldüğünüz TÜBA-GEBİP ödülü sze neler kattı? Bu ödülükazanmak çn szn yaptığınız çalışmalarınönem nedr?TÜBA-GEBİP ödülü Nanoteknoloji alanında verildi.Yaptığımız tüm çalışmaların ortak noktası gibi bualanda bir teşvik oldu. Aslında TÜBA-GEBİP ödülüdaha oturmuş bir ödül. Her sene yaklaşık 10 kişiTürkiye'de mühendislik alanından alıyor. Gelecektedaha da potansiyel sunma imkânı var mı?Çalışmalarınız ve CV’niz değerlendiriliyor. TÜBA-GEBİP prestiji yüksek bir ödül. Daha öncesinde ödülalan hocalarımın deneyimlerini dinliyorum. Farklıbir lige girmiş gibi hissediyorsunuz. İnsanların bakışaçıları ve muamelesi biraz daha değişebiliyor.Gönüllerde onaydan geçiyorsun. Bu ödüller önemli,insanı motive ediyor. Bunların öğrenci versiyonlarıda var. Teknofest buna iyi bir örnek. Bu tarz ödüllerikovalayıp kazanmak öğrencileri motive edebilir.Bizim öğrencilik zamanımızda bu kadar çok yaygındeğildi böyle şeyler. Şimdi en azından farklı farklıyerlerde ödüller, yarışmalar oluyor. Bunlarabaşvurmak öğrenciler açısından büyük fırsat.Kanser çalışmalarınızda tümörlern boyutlarısabt tutulabldğnz ya da bazı farelerdecdd oranda azalttığınızı dle getrmştnzburadak nanoparçaçık mekanzmasını brazdetaylandırır mısınız?Oradaki şöyle bir şey, daha önce de bahsettiğim gibiilaç örneği olarak, antikanser ilacı verilirse o ilaçdamardan her yere gidiyor, gitmesi gereken yeregidiyor ama belki yüzde üç beşten fazla gitmemesigereken yerlere gidiyor. Bu durumda başkayerlerdeki sistemleri bozmaya başlıyor bu ilaçlar.Mesela kemoterapi alanların saçı dökülüyor, kilokaybediyor. Biz burada problemli bölgeye giden,sadece oradaki hücreleri öldüren nanotaşıyıcılarüzerine çalıştık. Kanser hücrelerinin yüzeyinde farklıproteinler vardır. Nanoparçacığın proteini tanıyıpsadece oraya bağlanacak şekilde kullanıp dizaynedebiliyoruz.

MEDİSÖZLÜKBT TORAKS TARAMASIAkciğerlerin, kalbin ve diğer göğüsorganlarının BT taraması. Akciğerkanserini, kalp sorunlarını veyadiğer göğüs sorunlarını teşhisetmek için kullanılabilir.Metale anodik yönde bir dış akımuygulanarak metalin pasiflikpotansiyeline gelmesi sağlanır.ANODİK AKIMATROPİNBelladonna (Güzel Avrat Otu) adlıbitkiden elde edilen bir alkaloittir.Tıpta çok değişik kullanım alanlarıvardır. Örneğin, göz dibininmuayenesinde, göz bebeğiningenişletilmesinde kullanılır.BBABeyin-Bilgisayar arayüzü,kullanıcılarının yalnızca beyinaktivitesi yoluyla bilgisayarlarlaetkileşime girmesini sağlayancihazlar.BCG AŞISIVerem aşısı. Calmette-Guerinbasili aşısı, mycobacteriumtuberculosis adı verilen bakterininneden olduğu tüberküloz (verem)hastalığına karşı koruyucu biraşıdır.BDHBağ doku hastalıkları.Etiyopatogenezinde otoimmun vegenetik faktörlerin etkili olduğu vebirçok organın tutulumu sonucufarklı klinik tablolara yol açabilenheterojen hastalık grubudur.Vücudun belirli bir bölümününkesitsel görüntüler oluşturmak içinkullanılan bir görüntüleme testidir.BT (Bilgisayarlı Tomografi) ya daİngilizce kullanımı ile CT(Computerized Tomography),kanser, enfeksiyon ve diğer tıbbidurumları teşhis etmek içinkullanılabilir.BT TARAMASIDANSİMETRESıvıların özgül ağırlığını ölçmeyeyarayan alete verilen isimdir.Genelde camdan yapılanhidrometrenin bir ucunda sıvıiçinde dik durmasını sağlamaküzere ağırlık, diğer ucunda isesilindirik bir sap bulunmaktadır.BRONKOPULMONER DİSPLAZİAkciğer yoz gelişimi, tipik olarak çok düşük doğum ağırlıklı infantlarda hayatın erken döneminde mekanikventilasyonun neden olduğu barotravma ve oksijen toksititesi sonucunda meydana gelen kronik bir akciğerhastalığıdır.|28

|29CRISPR DESTEKLİ OPTİK CIMBIZTEKNOLOJİSİ Hatice Kübra KOÇYİĞİTCRISPR (Düzenli aralıklarla bölünmüş palindromik tekrar kümeleri, ing. Clustered RegularlyInterspaced Short Palindromic Repeats) ve optik cımbızlar gibi iki güçlü teknolojinin biraraya gelmesiyle ortaya çıkan CRISPR destekli optik cımbız teknolojisi, gen düzenlemealanında yeni gelişmelere kapı aralıyor. CRISPR, bakterilerin doğal bir bağışıklık sistemiolarak evrimleştirdiği bir mekanizmadır. Genetik materyali kesme, ekleme veya değiştirmeyeteneğiyle bilim dünyasında büyük bir heyecan yaratmıştır. Optik cımbızlar ise ışıkkullanarak mikroölçekte nesneleri manipüle etme yeteneğine sahip cihazlardır. Bu ikiteknolojinin birleşimi, gen düzenleme işlemlerini çok daha hassas hale getirir. 1986'daArthur Ashkin'in öncülüğünü yaptığı optik cımbızlar, nano nesnelerin uzaktandüzenlenmesinde devrim yarattı ve ona 2018'de Nobel Fizik Ödülü kazandırdı. Klasik optikcımbızlar hafif momentum dönüşümüne dayanırken, disiplinler arası kombinasyonlar yeteneklerini genişletti. Optotermalcımbızlar, nanopartikülleri mikron altı hassasiyetledüzenlemek için optik kaynaklı termodinamik kuvvetlerkullanır. Geleneksel optik cımbızlara kıyasla daha düşük güçyoğunluğu gerektirirler, bu da onları numuneler üzerindekiolumsuz etkileri azaltarak biyolojik tespit için çekici halegetirir. 2020'de Nobel Ödülü'ne layık görülen bir gen .düzenleme aracı olan CRISPR, dikkate değer bir potansiyel sunuyor. DNA algılamahassasiyetini ve çok yönlülüğünü artırmak için geliştirilen CRONT isimli bir platform ileevrensel olarak uygulanabilir bir optotermal ortam sağlanmış oluyor. Bu platform, biyonanopartikülleri tanımlar ve DNA moleküllerini nükleik asitamplifikasyonu olmadan yerinde tespit ederek genetik araştırma vetıp için ultra düşük tespit hacimleri sağlar. CRONT, bir sıcaklık alanıoluşturmak için lazer aydınlatmasıyla ışınlanmış ince bir altın filmesahip mikroakışkan bir odaya dayanır. Optimal koşullar,biyouyumluluk için biyolojik bir yüzey aktif cisminin yardımıylakaranlık alan mikroskobu kullanılarak DNA bölünmesini başlatır. CRONT'un biyonanopartikülleri zenginleştirme yeteneği, biyomoleküler tanımlama içinumut vadediyor. Genomik araştırma ve tıptaki potansiyelini sergileyerek, yüksek hassasiyetve özgüllüğe sahip tek nükleotid polimorfizmlerini başarıyla tanımladı.CRISPR destekli optik cımbız teknolojisinin geliştirilmesi genetikhastalıkların tedavisinde daha etkili ve güvenli yöntemleringeliştirilmesine katkıda bulunabilir. Bununla birlikte, gen düzenlemealanında önemli bir adımı temsil ediyor. Bu teknoloji, gelecekte tıptave bilimde daha fazla yeniliğe yol açabilir ve insan sağlığını, tarımı vearaştırmayı büyük ölçüde iyileştirebilir.

Washington Üniversitesi Tıp Fakültesindekiaraştırmacılar, insanların gelecekle ilgili bilgi edinmekonusundaki tercihlerini nasıl yaptıklarına dair önemliipuçları buldular. Bilim insanları, ödülleri seçmekonusunda zihinsel kurallar kümesini tanımladılar ve butür karar verme sürecini düzenleyen beyin bölgesinibelirlediler. Bulgular, vücudun en gizemli organı olanbeyin hakkında sadece içgörü sunmakla kalmıyor, aynızamanda belirli kararlarla mücadele eden insanlara dapotansiyel yardım sağlama ihtimali bulunduruyor;bunlar, belirli kararların içsel karmaşıklığındankaynaklanan veya karar vermeyi etkileyen obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), anksiyete ve depresyon gibizihinsel rahatsızlıklardan kaynaklanan zor kararlarolabilir.Tarihsel olarak, para veya yiyecek gibi pratik ödüllerielde etme arzusu ile bilgi edinme arzusu ayrı olgularolarak incelenmiştir. Araştırmacılar, bu ayrımın yapayolduğunu ve gerçek dünyada insanların yaptığı seçimleribasitleştirdiğini belirtmektedir.BEYNİN KARAR VERME SIRLARIYang-Yang Feng ve Ethan Bromberg-Martin katılımcılarınson kararı vermek için ödüller ya da araçsal olmayanbilgi arasında seçim yapmalarını gerektiren deneylertasarladılar. Araştırma katılımcılarına, her biri birkaçsent kazanma şansı veren iki seçenek sunuldu.Kazanabilecekleri para miktarı ve kazanma olasılığıdeğişiyordu. Bazı seçenekler, gerçek para gelmeden öncesonucu öğrenme vaadiyle geldi. Ayrı deneylerde,maymunlara da meyve suyu gibi ödüllerle benzerseçenekler sunuldu. Geleceğe Dair İçgörüler Nasıl Kazanılıyor?30|BLOG

"Bireylerin yaptığı tercihlerin analiz edilmesiyle, bilgi için ne kadar ödemeye istekli olduklarınıbelirlemeyi başardık," diye açıklıyor Bromberg-Martin. "Bu kuralların insanlar ve hayvanlar arasındagenelleştiğini gördük, bu da bu soyut değerin evrim yoluyla korunmuş olabileceğini düşündürüyor."Keşfettikleri temel prensiplerden biri, bireylerin belirsizliği çözmek için bilgi arayışında olmalarıydı.Ne kadar belirsizlik varsa, katılımcılar bilgi için o kadar çok ödemeye isteklilerdi. Bu mantıklıgelebilir, özellikle de bilgiye daha erken erişebilecek iseniz. Bu ve diğer prensipler, beynin kararverirken kullandığı mantıklı bir çerçevenin parçalarıdır.Ancak bazen bu sistem sekteye uğrar. "Bazı OKB'liinsanlar, aynı şeyi tekrar tekrar kontrol etme olarakbilinen kontrol etme davranışları sergilerler," diyorIlya Monosov. "Bu anormal bilgi arama davranışıdırve temelde belirsizliklerin yanlış işlenmesindenkaynaklanır."Bu çalışmanın bir parçası olarak, ekip, karar vermealgoritmalarının, beyinde derinlerde bulunanküçük bir yapı olan Lateral Habenula'da sonlanannörolojik bir devre aracılığıyla uygulandığınıkeşfetti. Lateral Habenula, dopamini düzenleyenönemli bir yapıdır ve depresyon, anksiyete ve OKBgibi zihinsel hastalıklarla ilişkilendirilir. "Bir kişibazı yönlerden iyi olabilir, ancak belirsizlik işlemesüreci belirli bir şekilde bozulmuş olabilir," diyorMonosov. "Birinin geniş bir zihinsel bozukluğasahip olduğunu söylemek yerine, belirsizlik işlemesüreçlerinin belirli bir şekilde bozulduğunusöyleyebiliriz ve bunu nasıl modüle edebileceğimizibelirtebiliriz. Bu, zihinsel hastalıklar için dahakişiselleştirilmiş tıp adımıdır."Nilay BİLTEKİN|31

ELEKTRONİK DÜNYAMIZIN YAPI TAŞLARITRANSİSTÖRLERGünümüzde teknolojinin hızlıgelişimiyle birlikte, hayatımızın birçokalanında elektronik cihazlarla karşılaşıyoruz. Bu cihazların temelbileşenlerinden biri olan transistörler,elektronik dünyamızın vazgeçilmez yapıtaşlarıdır. İşte, transistörlerin keşfi vehayatımızdaki önemine dair kısa birbakış: Transistör Nedir? Transistör, elektrik sinyallerini kontroletme ve amplifikasyon yapma yeteneğine sahip yarı iletken bir cihazdır. 20. yüzyılınortalarında, bilim insanları Julius EdgarLilienfeld ve daha sonra William Shockley,John Bardeen ve Walter Brattaintarafından keşfedildi. Bu keşif, elektronik dünyasında devrim niteliğinde oldu. Küçük Boyut, Büyük EtkiTransistörler, küçük boyutlarına rağmen büyük enerji ve işlem gücü sağlar. Bu özellikleri,günümüzdeki hemen hemen tüm elektronik cihazların kompakt ve hafif olmasını sağlar. Bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tabletler, televizyonlar ve diğer birçok cihaz, transistörlerinhızlı anahtarlama özellikleri sayesinde yüksek performansla çalışır.|32B L O G

Bilgi İşlemede Temel Rol Bilgisayarlar ve mikroçipler, transistörlerinmantık devreleri üzerindeki etkileyicietkisiyle çalışır. Milyonlarca transistör,bilgiyi işleme ve depolama konusunda hızlıve güvenilir bir performans sağlar. Bu dabilgi teknolojilerindeki gelişmeleri mümkünkılar. Tıpta ve Endüstride Kullanım Transistörler, tıp ve endüstri alanlarında da önemli bir rol oynar. Tıp cihazları, laboratuvarekipmanları ve otomasyon sistemleri, transistörlerin hassas kontrol ve ölçüm yeteneklerinden faydalanır. Amplifikasyon ve Kontrol Transistörler, elektrik sinyallerini kontroletme yetenekleri nedeniyle ses, görüntü veveri iletiminde önemli bir rol oynar. Sessistemlerinden radyolara, televizyonlardan kablosuz iletişim sistemlerine kadar birçokuygulama, transistörlerin amplifikasyonyeteneklerinden faydalanır. Kısacası, transistörler elektronik dünyamızın temel taşlarıdır ve bu küçük cihazların keşfi,hayatımızı kökten değiştirmiştir. Transistörler sayesinde daha küçük, daha hafif, daha güçlüve daha verimli elektronik cihazlar kullanılabilmektedir. Bu nedenle, elektronik cihazlarlaçevrili modern yaşamımızda transistörlerin rolü büyük bir öneme sahiptir. Edanur KARAKUŞ33|

@medikorya@medikorya@medikorya34|Sosyal MedyaHesaplarımızmedikorya.org