Return to flip book view

Εκδόσεις Αρχείο Κείμενο: Γιώργος Β. ΧλωροκώσταςΔιορθώσεις - Επιμέλεια: Ηρώ ΔιαμαντούρουΦωτογραφίες: κυρίως από το αρχείο Γ. Β. ΧλωροκώσταΣελιδοποίηση - Εξώφυλλο: Νίκος ΑλπαντάκηςΕκτυπώθηκε σε χαρτί διαπιστευμένο κατά FSC με οικολογικά μελάνια από την Macart, Μ. Βαρουξής και Σια Ο.Ε. για λογαριασμό των Εκδόσεων Αρχείο© Copyright 2023Ηρωνικός Ε.Π.Ε. - Εκδόσεις Αρχείοκαι Γ. Β. ΧλωροκώσταςISBN 978-618-5234-31-7Ηρωνικός Ε.Π.Ε. - Εκδόσεις ΑρχείοΜιμνέρμου 5, 106 74 ΑθήναΤηλ: 210 7211187www.archeiobooks.gr

ΓΙΩΡΓΟΣ Β. ΧΛΩΡΟΚΩΣΤΑΣΤΖΩΡΤΖ 26Σχεδιαστική αποκατάσταση ενός κατεδαφισμένου νεοκλασικού και αναμνήσειςΙστορία αναπαραστατικής αρχαιολογίας

5ΠΡΟΛΟΓΟΣ - Η ΙΔΕΑΓιατί έκανα την αποκατάσταση; Μα, για να περισώσω τις μνήμες από μία εποχή που διέφερε δραματικά από τη ση-μερινή, αλλά ήταν δική μας εποχή, όπως δική μας είναι και αυτή στην οποία ζούμε σήμερα. Η ιδέα υπήρχε στο μυαλό μου επί πολλά χρόνια, από τότε που θέλησα να περιγράψω στους γιους μου πώς ήταν το σπίτι όπου έζησα μικρός και πώς ήταν η ζωή μέσα σε αυτό, καθώς και στην τότε γειτονιά.Από τότε χρονολογούνται τα δύο σχεδιάκια του ξύλινου ψυγείου πάγου και της σόμπας με τα κάρβουνα, που βρί-σκονται στη σελίδα 27. Πέρασαν πάνω από 20 χρόνια και έφτασε η ώρα να προσπαθήσω για την αποκατάσταση, χρησιμοποιώντας όσα στοιχεία διέθετα, καθώς και άλλα, που βρήκα με αρκετό ψάξιμο.

7ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥΉταν ένα διώροφο κτήριο διπλοκατοικία, στην οδό Τζωρτζ 26, δίπλα στην πλατεία Κάνιγγος. Το οικοδομικό σύστημα ήταν συνεχές, δηλαδή τα κτήρια κατά μήκος του δρόμου ήταν κολλητά το ένα με το άλλο. Η είσοδος από τον δρόμο βρισκόταν στη δεξιά άκρη της όψης και, μέσω ενός διαδρόμου, έφθανες στην εσωτερική αυλή. Από την αυλή μπορούσες να εισέλθεις στην κατοικία του ισογείου ή να ανέβεις με μια μαρμάρινη κλίμακα στη δεύτερη κατοικία, αυτήν του ορόφου. Μετά την κλίμακα ανόδου, υπήρχε ο χώρος του πλυστα-ριού και ο διάδρομος που οδηγούσε σε δεύτερο συνεχόμε-νο προς τα πίσω κτίσμα, άλλης χρήσης (βλ. κάτοψη σελ. 21)Η διώροφη κατοικία στεγαζόταν με δίρριχτη στέγη, ο κορ-φιάς1 της οποίας ήταν παράλληλος με την πρόσοψη. Στην πρόσοψη του άνω ορόφου, υπήρχε εξώστης.1 Το οριζόντιο δοκάρι στο υψηλότερο σημείο της δίρριχτης στέγης, δη-λαδή στην κορυφή της, εξ ου και το όνομα.

8Το κτήριο έζησε περίπου από το 1900 έως το 1970. Για λόγους αντικειμενικότητας και πέρα από συναισθημα-τισμούς, οφείλω να πω ότι η γενική κατάσταση του κτηρί-ου την εποχή εκείνη (1959) δεν ήταν καλή. Ο θερμοσίφω-νας στο λουτρό ήταν άχρηστος και πλενόμασταν με νερό που ζεσταίναμε σε κατσαρόλες. Το μαγειρείο ήταν σε κακή κατάσταση, ο στενός φωταγωγός ήταν σκοτεινός και είχε τη χαρακτηριστική μυρωδιά μούχλας. Τα επιμέρους δομικά στοιχεία, όπως τα δάπεδα και τα επιχρίσματα, ήσαν ταλαι-πωρημένα, οι δε μάχες των Δεκεμβριανών είχαν αφήσει τα σημάδια τους στην πρόσοψη, όπως σε πολλά αντίστοι-χα κτίσματα της Αθήνας. Υπήρχαν ποντίκια προερχόμενα από διάφορες μεριές, όπως ήταν ο πάγκος του μαγειρείου κάτω από τον νεροχύτη και ο φωταγωγός. Η πρωινή ρου-τίνα περιελάμβανε δύο κατσαρόλες να βράζουν στα μάτια φωταερίου, η μία με το γάλα για το πρόγευμα και η άλλη με το νερό για το ζεμάτισμα του ποντικού, που είχε συλληφθεί αποβραδίς στη φάκα του μαγειρείου...Οικονομική δυνατότητα για εκτεταμένες επισκευές στο κτήριο δεν υπήρχε, αυτό ήταν ένα ακόμη χαρακτηριστι-κό της εποχής. Αφενός η δυσπραγία και η αδυναμία των ιδιοκτητών να προχωρήσουν σε ριζική ανακαίνιση των κτηρίων και αφετέρου η ανάγκη για την αντιμετώπιση του πιεστικού στεγαστικού προβλήματος που δημιουργήθηκε μεταπολεμικά λόγω της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευ-σης, οδήγησαν τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή να επιβάλει την εφαρμογή του προϋπάρχοντος συστήματος

9της αντιπαροχής. Στην εφαρμογή του συστήματος αυτού οφείλεται η κατακόρυφη αύξηση της οικοδόμησης πολυκα-τοικιών από το 1957 και μετά. Για τα επόμενα 7-8 χρόνια, σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο έβλεπες να ανεγείρονται ταυτόχρονα 2-3 πολυκατοικίες. Την εποχή αυτή συναντού-σες επιχειρηματίες να ασχολούνται με την ανέγερση πο-λυκατοικιών, τελείως άσχετους με την οικοδομή, όπως για παράδειγμα μπακάληδες ή απόστρατους αξιωματικούς!

11ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΓια τη σχεδιαστική αποκατάσταση χρησιμοποίησα όσα θυ-μόμουν, κυρίως από το εσωτερικό της ισόγειας κατοικίας και της αυλής, καθώς και δύο φωτογραφίες που έτυχε να πάρω το 1972 μετά την κατεδάφιση του κτηρίου, όταν το οικόπεδο είχε μετατραπεί σε χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων.Σε αυτές διασώζονται κάποια αρχιτεκτονικά στοιχεία της πρόσοψης πάνω στη σωζόμενη δεξιά μεσοτοιχία. Τις φω-τογραφίες είχα τραβήξει με μία ρωσική μηχανή Zenit. Ήταν η πρώτη μου φωτογραφική μηχανή και την είχα αγοράσει εκείνη τη χρονιά. Μάλιστα είχα φτιάξει και σκοτεινό θάλα-μο με εκτυπωτή Leningrad. Έτσι, εμφάνιζα ο ίδιος τα φιλμ και τύπωνα μόνος μου ασπρόμαυρες φωτογραφίες.Επειδή δεν υπήρχαν στοιχεία για την πρόσοψη και για το οικόπεδο, αναζήτησα αεροφωτογραφίες που είχαν ληφθεί πριν από την κατεδάφιση. Η αναζήτηση δεν ήταν εύκολη υπόθεση, διότι το πλήθος των διαθέσιμων αεροφωτογραφι-ών είναι μεγάλο. Κατέληξα σε τρεις λήψεις από τα έτη 1959,

121962 και 1970, τις οποίες έκρινα ως πλέον περιγραφικές. Αεροφωτογραφίες διατίθενται από τη Γεωγραφική Υπηρε-σία Στρατού και από το Ελληνικό Κτηματολόγιο. Προτίμη-σα το δεύτερο. Ακολουθούν αναλυτικά αυτά τα στοιχεία.Στην πρώτη φωτογραφία, φαίνονται αρχιτεκτονικά στοιχεία της πρόσοψης που έχουν απομείνει σε μικρό τμήμα της δε-ξιάς μεσοτοιχίας, η οποία διατηρήθηκε μέχρι να φωτογρα-φηθεί, χάριν του διπλανού κολλητού κτηρίου με αριθμό 24, όπου στεγαζόταν το ξυλουργείο «Ο ΜΗΤΣΟΣ». Βλέπουμε δηλαδή το επίχρισμα της πρόσοψης του ισογείου με το χα-ρακτηριστικό αρμολόγημα, καθώς και ένα κυμάτιο στο ύψος περίπου του 1,5 μέτρου, που πρέπει να ήταν κατασκευασμέ-νο από τραβηχτό σοβά2. Όπως φαίνεται στη φωτογραφία, ο μαστρο-Μήτσος, ένας ικανός τεχνίτης του ξύλου, εξακολου-θούσε να αντιστέκεται στο ρεύμα της εποχής. Το ρεύμα που παρέσυρε τοίχους και στέγες δεν είχε ακόμα καταφέρει να παρασύρει τη μικρή επαγγελματική του στέγη.Στη δεύτερη φωτογραφία φαίνονται επί πλέον μερικά ίχνη των κατεδαφισμένων τοίχων, πάνω στην αριστερή μεσο-τοιχία. Το συγκεκριμένο αυτό κτήριο στα αριστερά αποτε-λεί εξαίρεση, διότι σώζεται ακόμη και σήμερα (2022). Στο έναντι πεζοδρόμιο φαίνεται και ένα περίπτερο.2 Λέγεται τραβηχτός, διότι οι σοβατζήδες πίεζαν και τραβούσαν ένα ξύ-λινο καλούπι πάνω στη λάσπη, πριν αυτή στερεοποιηθεί πολύ, ώστε το διακοσμητικό κυμάτιο να πάρει την τελική μορφή του.

Αεροφωτογραφία, 1959. Το κτήριο περιγράφεται με λευκό περίγραμμα. Αριστερά φαίνονται τα κτήρια του Ε.Μ.Π. (πηγή: Αρχείο Αεροφωτογραφιών Ν.Π.Δ.Δ. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ).

Αεροφωτογραφία, 1962. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι φαίνονται αμυδρά και κάποια στοιχεία της όψης, π.χ. ότι στον επάνω όροφο υπάρχει εξώστης. Επίσης διακρίνονται η αυλή και, αριστερά, ο στενός φωταγωγός (πηγή: Αρχείο Αεροφωτογραφιών Ν.Π.Δ.Δ. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ).

Αεροφωτογραφία, 1970. Το κτήριο έχει κατεδαφιστεί και το οικόπεδο είναι υπαίθριος χώρος στάθ-μευσης αυτοκινήτων (πηγή: Αρχείο Αεροφωτογραφιών Ν.Π.Δ.Δ. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ).

17Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣτην αρχή έπρεπε να σχεδιαστεί η κάτοψη του ισογείου σε σκαρίφημα.Παρόλο που μία πολυκατοικία κτίστηκε στη θέση του κατεδα-φισμένου νεοκλασικού, το οικόπεδο παρέμεινε το ίδιο. Επο-μένως, η μέτρηση του μήκους του προσώπου ήταν απλή υπό-θεση. Δεν ίσχυε το ίδιο για τη μέτρηση του βάθους: ο πίσω ακάλυπτος της πολυκατοικίας δεν ήταν προσπελάσιμος. Για να υπολογιστεί λοιπόν το βάθος του οικοπέδου και για να διαπιστωθούν όποια στοιχεία ήταν δυνατόν σχετικά με την πρόσοψη του κτηρίου, ήταν απαραίτητη η μελέτη των τριών, επιλεγμένων ως καταλληλότερων, αεροφωτογραφιών.Κατόπιν έγινε ο σχεδιασμός της κάτοψης ισογείου σε κλί-μακα 1:50.Το έπιπλο της βιβλιοθήκης, ο μπουφές, το διπλό κρεβάτι και η τουαλέτα με το κάθισμά της (βλ. σελ. 29, 30) μετα-φέρθηκαν το 1961 με τη μετακόμιση από το παλαιό κτήριο στη νέα κατοικία, δηλαδή στο διαμέρισμα του Παγκρατίου,

Σχέδιο κάτοψης σε κλίμακα 1:50.

όπου ζω μέχρι και σήμερα. Εκεί υπάρχουν ακόμα τα έπι-πλα αυτά, επομένως οι διαστάσεις τους είναι γνωστές και βοήθησαν στην επιβεβαίωση του μεγέθους των δωματίων.Βάσει της κάτοψης σχεδιάστηκε και η πρόσοψη. Ένα λάθος, όμως, στο σκαρίφημα της όψης, έδειξε αμέσως το αντίστοι-χο λάθος σχεδιασμού στην κάτοψη, δηλαδή το ότι δεν είχε προβλεφθεί ο δεξιός πλευρικός τοίχος να είναι φέρουσα τοιχοποιία πάχους περίπου 50 εκατοστών. Ένα άλλο λάθος Το πρώτο σχέδιο όψης που έκανα, με κάποια λάθη.