Return to flip book view

Herdenkingsjaar Slavernijverleden 2013 Terugkijken op ons gezamenlijk verleden is bouwen aan onze toekomst

Op 20 april 2011 is op initiatief van de gemeente Amsterdam en met inbreng van NiNsee Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 opgericht De Stichting is een partner van de gemeente Amsterdam en is opgericht om Inhoudsopgave haar eigen plannen met betrekking tot de herdenking in Amsterdam vorm te geven In het jaar 2013 is samen met veel uiteenlopende instellingen en groeperingen een programma met culturele educatieve en wetenschappelijke activiteiten georganiseerd Voorwoord 2 Overal waar in deze publicatie het woord Stichting staat wordt bedoeld de Stichting Herdenking Inleiding 4 Slavernijverleden 2013 Activiteiten van de stichting Het bestuur van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 bestaat uit Thema Wetenschap Moderne Slavernij mevrouw Joan Ferrier voorzitter Edward Asscher penningmeester en secretaris John Leerdam 6 14 Thema Cultuur Media Podiumkunsten 22 Thema Spiritualiteit 34 Nationale Herdenking 1 juli 46 Roelof Koops Thema Musea Archieven 50 Harry van Waveren Thema Economie Handel 64 mevrouw Marian Markelo Thema Educatie 72 Nawoord 88 Bijlage 1 Projecten Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 90 Bijlage 2 Overzicht educatieve websites Verder lezen 94 95 Franc Weerwind mevrouw Joyce Overdijk Francis In het Comit van Aanbeveling hebben personen zitting uit diverse geledingen van de maatschappij van bedrijfsleven wetenschap media cultuur tot sport Leden van het Comit van Aanbeveling zijn Roger van Boxtel Ernst Hirsch Ballin Frank Dragtenstein mevrouw Giovanca Ostiana mevrouw Jetty Mathurin J rgen Raymann Jandino Asporaat Humberto Tan mevrouw Izaline Calister mevrouw Lilian Gon alves Ho Kang You Stephen Small mevrouw Ivette Forster Gilbert Wawoe Stanley Menzo Raymi Sambo A R Artist en mevrouw Gerdi Verbeet www herdenkingslavernijverleden2013 nl Colofon 96 1

Op 20 april 2011 is op initiatief van de gemeente Amsterdam en met inbreng van NiNsee Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 opgericht De Stichting is een partner van de gemeente Amsterdam en is opgericht om Inhoudsopgave haar eigen plannen met betrekking tot de herdenking in Amsterdam vorm te geven In het jaar 2013 is samen met veel uiteenlopende instellingen en groeperingen een programma met culturele educatieve en wetenschappelijke activiteiten georganiseerd Voorwoord 2 Overal waar in deze publicatie het woord Stichting staat wordt bedoeld de Stichting Herdenking Inleiding 4 Slavernijverleden 2013 Activiteiten van de stichting Het bestuur van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 bestaat uit Thema Wetenschap Moderne Slavernij mevrouw Joan Ferrier voorzitter Edward Asscher penningmeester en secretaris John Leerdam 6 14 Thema Cultuur Media Podiumkunsten 22 Thema Spiritualiteit 34 Nationale Herdenking 1 juli 46 Roelof Koops Thema Musea Archieven 50 Harry van Waveren Thema Economie Handel 64 mevrouw Marian Markelo Thema Educatie 72 Nawoord 88 Bijlage 1 Projecten Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 90 Bijlage 2 Overzicht educatieve websites Verder lezen 94 95 Franc Weerwind mevrouw Joyce Overdijk Francis In het Comit van Aanbeveling hebben personen zitting uit diverse geledingen van de maatschappij van bedrijfsleven wetenschap media cultuur tot sport Leden van het Comit van Aanbeveling zijn Roger van Boxtel Ernst Hirsch Ballin Frank Dragtenstein mevrouw Giovanca Ostiana mevrouw Jetty Mathurin J rgen Raymann Jandino Asporaat Humberto Tan mevrouw Izaline Calister mevrouw Lilian Gon alves Ho Kang You Stephen Small mevrouw Ivette Forster Gilbert Wawoe Stanley Menzo Raymi Sambo A R Artist en mevrouw Gerdi Verbeet www herdenkingslavernijverleden2013 nl Colofon 96 1

Voorwoord In 2013 was het 150 jaar geleden dat Nederland de slavernij afschafte Een beschamende episode in de Nederlandse en mondiale geschiedenis Op 1 juli werd dat herdacht en gevierd in het Oosterpark in Amsterdam in het bijzijn van het Koninklijk paar Willem Alexander en Maxima Ook in de andere delen van het Koninkrijk was er aandacht voor de herdenking Op Sint Maarten werd 1 juli tot Emancipation Day uitgeroepen en op Cura ao werd op het Brionplein en met verschillende tentoonstellingen aandacht geschonken aan de bijzondere dag Op Aruba vonden exposities plaats en werd een theaterversie van Hoe duur was de Suiker opgevoerd Zelf mocht ik in Rotterdam een slavernijmonument onthullen Wat mij daarbij trof was dat het Scheepvaart en Transport College Rotterdam de zorg voor dit monument op zich heeft genomen Door de blijvende betrokkenheid van jongeren en het onderwijs wordt het een levend monument 1 Juli was het hoogtepunt van een heel jaar waarin op vele manieren is nagedacht en gesproken over wat het slavernijverleden betekent voor onze huidige samenleving De beelden daarvan zijn te vinden in dit Visueel jaarverslag van de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Twee films brachten het verleden dichtbij Tula en Hoe duur was de Suiker Belangrijk was ook de premi re van de eerste opera in het Papiaments Katibu di Shon naar het boek van Carel de Haseth Slaaf en Meester in de Stadsschouwburg Amsterdam Bijzonder daarbij was dat de Cura aose mezzosopraan Tania Kross tijdens de voorbereidingen om het verhaal van Slaaf en Meester om te zetten in een opera ontdekte dat haar geschiedenis en de geschiedenis van Carel de Haseth elkaar kruisten De voorouders van Tania Kross waren slaven op de plantage waarvan de voorouders van Carel de Haseth de eigenaren waren De invloed van die tijd gaat verder dan anekdotes Onze samenleving wordt nog steeds geraakt door racisme en discriminatie en andere vormen van slavernij en mensenhandel steken de kop steeds weer op Daarom is het bewustzijn van het onaanvaardbare daarvan zo belangrijk Daartegenover staan de banden tussen alle delen van het Koninkrijk en de gedeelde economische belangen die bijdragen aan de verwerking van het verleden Deze publicatie geeft een mooi overzicht van alle goede mooie en nuttige initiatieven van de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 die dank en waardering verdient voor haar werk De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ronald Plasterk dr R H A Plasterk 3

Voorwoord In 2013 was het 150 jaar geleden dat Nederland de slavernij afschafte Een beschamende episode in de Nederlandse en mondiale geschiedenis Op 1 juli werd dat herdacht en gevierd in het Oosterpark in Amsterdam in het bijzijn van het Koninklijk paar Willem Alexander en Maxima Ook in de andere delen van het Koninkrijk was er aandacht voor de herdenking Op Sint Maarten werd 1 juli tot Emancipation Day uitgeroepen en op Cura ao werd op het Brionplein en met verschillende tentoonstellingen aandacht geschonken aan de bijzondere dag Op Aruba vonden exposities plaats en werd een theaterversie van Hoe duur was de Suiker opgevoerd Zelf mocht ik in Rotterdam een slavernijmonument onthullen Wat mij daarbij trof was dat het Scheepvaart en Transport College Rotterdam de zorg voor dit monument op zich heeft genomen Door de blijvende betrokkenheid van jongeren en het onderwijs wordt het een levend monument 1 Juli was het hoogtepunt van een heel jaar waarin op vele manieren is nagedacht en gesproken over wat het slavernijverleden betekent voor onze huidige samenleving De beelden daarvan zijn te vinden in dit Visueel jaarverslag van de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Twee films brachten het verleden dichtbij Tula en Hoe duur was de Suiker Belangrijk was ook de premi re van de eerste opera in het Papiaments Katibu di Shon naar het boek van Carel de Haseth Slaaf en Meester in de Stadsschouwburg Amsterdam Bijzonder daarbij was dat de Cura aose mezzosopraan Tania Kross tijdens de voorbereidingen om het verhaal van Slaaf en Meester om te zetten in een opera ontdekte dat haar geschiedenis en de geschiedenis van Carel de Haseth elkaar kruisten De voorouders van Tania Kross waren slaven op de plantage waarvan de voorouders van Carel de Haseth de eigenaren waren De invloed van die tijd gaat verder dan anekdotes Onze samenleving wordt nog steeds geraakt door racisme en discriminatie en andere vormen van slavernij en mensenhandel steken de kop steeds weer op Daarom is het bewustzijn van het onaanvaardbare daarvan zo belangrijk Daartegenover staan de banden tussen alle delen van het Koninkrijk en de gedeelde economische belangen die bijdragen aan de verwerking van het verleden Deze publicatie geeft een mooi overzicht van alle goede mooie en nuttige initiatieven van de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 die dank en waardering verdient voor haar werk De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ronald Plasterk dr R H A Plasterk 3

Inleiding Vorig jaar werd op 1 juli in het Amsterdamse Oosterpark in aanwezigheid van het koningspaar herdacht dat het 150 jaar geleden is dat de slavernij formeel werd afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloni n Suriname en de Nederlandse Antillen Met deze publicatie willen we terugblikken op het herdenkingsjaar maar dan wel met de blik naar de toekomst gericht In de aanloop naar de herdenking is er in en rondom Amsterdam een aanstekelijke hoeveelheid zichtbare voelbare en bijna tastbare energie vrij gekomen die zonder de betrokkenheid van vele partijen en met name ook de financi le steun van de gemeente Amsterdam niet mogelijk was geweest Die energie en financi le ondersteuning heeft zich vertaald in een groot aantal producties Dat alles was echter niet mogelijk geweest als niet alle leden van het bestuur van de Stichting zich zo hadden ingezet Dat was niet alleen hartverwarmend om te zien maar eigenlijk ook echt nodig om zo n herdenkingsjaar op touw te zetten Het ging niet alleen om 1 juli maar om het h le jaar 2013 Van 1 januari tot 31 december Behalve de vele projecten van veel verschillende initiatiefnemers hield de Stichting zelf het thema op de agenda door elke maand f zelf een spraakmakend project te organiseren f aansluiting te zoeken bij evenementen die al op de agenda stonden zie volgende 4 pagina s Joan Ferrier Als we niet met elkaar zo op n lijn hadden gezeten krijg je dit niet voor elkaar Daar ben ik heel dankbaar voor Ook wil ik het NiNsee hartelijk danken voor de samenwerking en voorbereiding van de herdenking op 1 juli In totaal werden er meer dan 120 projecten gerealiseerd Van de opera Katibu di Shon tot films als Hoe duur was de suiker Van educatieve lesprogramma s als Untold the story tot de 4 delige tv serie De Slavernij Voorbij Van de muzikale voorstelling Geen Liefde Zonder Vrijheid tot de theatervoorstelling Obia En dan heb ik 114 projecten niet genoemd Het was hartverwarmend om te zien wat er allemaal mogelijk is als iedereen de schouders eronder zet Natuurlijk 150 jaar afschaffing slavernij is ook een aanleiding Temeer waar ook de rol van Nederland zelf voorwerp van zelfonderzoek was Maar het elan reikte verder dan een herdenking alleen Er werd met lesprogramma s en debatten uitvoerig stilgestaan bij hedendaagse vormen van slavernij zoals gedwongen prostitutie en kinderarbeid En breder bij vooroordelen racisme en discriminatie De herdenking kreeg daarmee een eigen dynamiek die heel veel mensen in Nederland en in het bijzonder in Amsterdam goed heeft gedaan Het brengt ons dichter bij elkaar We staan pas aan het begin van een langdurig proces van bewustwording en zelfonderzoek Een proces dat zich ook de komende generaties verder zal voltrekken Het zwaartepunt van de aandacht zou daarbij bij kinderen en jongeren moeten liggen Aandacht voor deze thematiek op school en tijdens de opvoeding is enorm belangrijk Het is niet makkelijk Niet voor de oorspronkelijke Nederlanders om hun rol in de geschiedenis onder ogen te zien en evenmin voor de nazaten van de slaven die in de loop der jaren hier een plek hebben gevonden In dat opzicht worden we door ons gedeelde verleden gelijk behandeld Maar het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het slavernijverleden te verwerken We blijven de verhalen vertellen van Tula van het slavenschip Leusden van Elieser van de Rebelse Vrouwen en van Louis Mercier de slaaf en Wilmoe van Uytrecht de planter Dit doen we om samen te herinneren en samen waakzaam te blijven dat racisme discriminatie en economische uitbuiting geen kans krijgen Daar gaan we mee door in 2014 2015 2016 en net zo lang totdat we dit verleden samen hebben verwerkt Dat is de enige manier om gezamenlijk te bouwen aan een toekomst die gebaseerd is op vrijheid en respect voor de rechten van ieder mens 5

Inleiding Vorig jaar werd op 1 juli in het Amsterdamse Oosterpark in aanwezigheid van het koningspaar herdacht dat het 150 jaar geleden is dat de slavernij formeel werd afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloni n Suriname en de Nederlandse Antillen Met deze publicatie willen we terugblikken op het herdenkingsjaar maar dan wel met de blik naar de toekomst gericht In de aanloop naar de herdenking is er in en rondom Amsterdam een aanstekelijke hoeveelheid zichtbare voelbare en bijna tastbare energie vrij gekomen die zonder de betrokkenheid van vele partijen en met name ook de financi le steun van de gemeente Amsterdam niet mogelijk was geweest Die energie en financi le ondersteuning heeft zich vertaald in een groot aantal producties Dat alles was echter niet mogelijk geweest als niet alle leden van het bestuur van de Stichting zich zo hadden ingezet Dat was niet alleen hartverwarmend om te zien maar eigenlijk ook echt nodig om zo n herdenkingsjaar op touw te zetten Het ging niet alleen om 1 juli maar om het h le jaar 2013 Van 1 januari tot 31 december Behalve de vele projecten van veel verschillende initiatiefnemers hield de Stichting zelf het thema op de agenda door elke maand f zelf een spraakmakend project te organiseren f aansluiting te zoeken bij evenementen die al op de agenda stonden zie volgende 4 pagina s Joan Ferrier Als we niet met elkaar zo op n lijn hadden gezeten krijg je dit niet voor elkaar Daar ben ik heel dankbaar voor Ook wil ik het NiNsee hartelijk danken voor de samenwerking en voorbereiding van de herdenking op 1 juli In totaal werden er meer dan 120 projecten gerealiseerd Van de opera Katibu di Shon tot films als Hoe duur was de suiker Van educatieve lesprogramma s als Untold the story tot de 4 delige tv serie De Slavernij Voorbij Van de muzikale voorstelling Geen Liefde Zonder Vrijheid tot de theatervoorstelling Obia En dan heb ik 114 projecten niet genoemd Het was hartverwarmend om te zien wat er allemaal mogelijk is als iedereen de schouders eronder zet Natuurlijk 150 jaar afschaffing slavernij is ook een aanleiding Temeer waar ook de rol van Nederland zelf voorwerp van zelfonderzoek was Maar het elan reikte verder dan een herdenking alleen Er werd met lesprogramma s en debatten uitvoerig stilgestaan bij hedendaagse vormen van slavernij zoals gedwongen prostitutie en kinderarbeid En breder bij vooroordelen racisme en discriminatie De herdenking kreeg daarmee een eigen dynamiek die heel veel mensen in Nederland en in het bijzonder in Amsterdam goed heeft gedaan Het brengt ons dichter bij elkaar We staan pas aan het begin van een langdurig proces van bewustwording en zelfonderzoek Een proces dat zich ook de komende generaties verder zal voltrekken Het zwaartepunt van de aandacht zou daarbij bij kinderen en jongeren moeten liggen Aandacht voor deze thematiek op school en tijdens de opvoeding is enorm belangrijk Het is niet makkelijk Niet voor de oorspronkelijke Nederlanders om hun rol in de geschiedenis onder ogen te zien en evenmin voor de nazaten van de slaven die in de loop der jaren hier een plek hebben gevonden In dat opzicht worden we door ons gedeelde verleden gelijk behandeld Maar het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het slavernijverleden te verwerken We blijven de verhalen vertellen van Tula van het slavenschip Leusden van Elieser van de Rebelse Vrouwen en van Louis Mercier de slaaf en Wilmoe van Uytrecht de planter Dit doen we om samen te herinneren en samen waakzaam te blijven dat racisme discriminatie en economische uitbuiting geen kans krijgen Daar gaan we mee door in 2014 2015 2016 en net zo lang totdat we dit verleden samen hebben verwerkt Dat is de enige manier om gezamenlijk te bouwen aan een toekomst die gebaseerd is op vrijheid en respect voor de rechten van ieder mens 5

Activiteiten van de Stichting Start Herdenkingsjaar 19 januari Amsterdam Open Monumentendagen 14 juli 14 en 15 september Debatreeks 15 februari 16 mei 26 november De Balie Stadsschouburg 1 juli 1 juni start Keti Kotimaand kranslegging ambtswoning Lesmateriaal Juni Tula Herdenking 17 augustus Boekenweekgeschenk boekenbal 15 maart 2013 7

Activiteiten van de Stichting Start Herdenkingsjaar 19 januari Amsterdam Open Monumentendagen 14 juli 14 en 15 september Debatreeks 15 februari 16 mei 26 november De Balie Stadsschouburg 1 juli 1 juni start Keti Kotimaand kranslegging ambtswoning Lesmateriaal Juni Tula Herdenking 17 augustus Boekenweekgeschenk boekenbal 15 maart 2013 7

Activiteiten van de stichting De ketenen verbroken 16 en 18 augustus Tentoonstelling Zwart Wit 1 november 2013 1 juli 2014 Jongerenevenement 2 december Onderwijsbijeenkomst 13 november Jongerenevenement 2 december Grachtenfestival 17 augustus 9

Activiteiten van de stichting De ketenen verbroken 16 en 18 augustus Tentoonstelling Zwart Wit 1 november 2013 1 juli 2014 Jongerenevenement 2 december Onderwijsbijeenkomst 13 november Jongerenevenement 2 december Grachtenfestival 17 augustus 9

Amsterdam houdt 1 juli levend Edward Asscher is in het dagelijkse leven presidentdirecteur van diamantbedrijf Royal Asscher in Amsterdam In de Stichting was hij zowel secretaris als penningmeester En daar had hij het drukker mee dan hij van te voren had gedacht het opstellen van de begroting samen met collega s evalueren van de ingediende plannen en daarna de financiele afhandeling Dat kwam vooral omdat er meer plannen werden ingediend dan het bestuur had verwacht Er werd in totaal voor 2 5 miljoen euro aan plannen aangevraagd en uiteindelijk voor 1 miljoen gehonoreerd Asscher Dat is een hele goede besteding geweest Het heeft enorm veel effect gehad qua publiciteit maar ook qua bewustwording bij de bevolking En ook als tegemoetkoming aan diegenen bij wie dit al vele jaren leeft Surinamers en Antillianen hebben echt gevoeld dat ze geen vergeten groep zijn Hij heeft ontzettend veel geleerd Asscher Ik heb goed kennis kunnen maken met de Surinaams Antilliaanse gemeenschap en met de gevoelens die daar leven Ik was daarvoor al vele jaren bezig met met mensenrechten en dit was eigenlijk een soort verlengstuk daarvan Met name de tentoonstelling in het Scheepvaartmuseum heeft hem getroffen Daar zag hij de mis re op die schepen levensecht voor zich Van de viering zelf vond hij het prachtig dat de 10 net ingehuldigde koning en koningin er bij waren Asscher Dat onderstreepte nog eens dat Nederland zich bewust is van dit het verleden Als penningmeester heeft hij gezien hoe belangrijk het is dat er finaniering was voor alle projecten Asscher Je kunt de beste bedoelingen hebben maar om vorm te geven aan al die emoties zul je ook financiering moeten hebben Dat was afgelopen jaar door Amsterdam goed geregeld En dit jaar ook nog Maar hoe hou je dat op de agenda zonder geld Asscher Als penningmeester betreur ik het dat de vorige regering de subsidie heeft ingetrokken van het NiNsee En met name betreur ik het dat ze die hebben ingetrokken per 1 januari 2013 het begin van het jaar dat we gingen vieren Het was een stuk eleganter geweest als ze dat aan het eind hadden gedaan En ja hoe nu verder Het is duidelijk dat er uit Den Haag geen geld komt W l uit Amsterdam de gemeente houdt 1 juli levend Edward Asscher 11

Amsterdam houdt 1 juli levend Edward Asscher is in het dagelijkse leven presidentdirecteur van diamantbedrijf Royal Asscher in Amsterdam In de Stichting was hij zowel secretaris als penningmeester En daar had hij het drukker mee dan hij van te voren had gedacht het opstellen van de begroting samen met collega s evalueren van de ingediende plannen en daarna de financiele afhandeling Dat kwam vooral omdat er meer plannen werden ingediend dan het bestuur had verwacht Er werd in totaal voor 2 5 miljoen euro aan plannen aangevraagd en uiteindelijk voor 1 miljoen gehonoreerd Asscher Dat is een hele goede besteding geweest Het heeft enorm veel effect gehad qua publiciteit maar ook qua bewustwording bij de bevolking En ook als tegemoetkoming aan diegenen bij wie dit al vele jaren leeft Surinamers en Antillianen hebben echt gevoeld dat ze geen vergeten groep zijn Hij heeft ontzettend veel geleerd Asscher Ik heb goed kennis kunnen maken met de Surinaams Antilliaanse gemeenschap en met de gevoelens die daar leven Ik was daarvoor al vele jaren bezig met met mensenrechten en dit was eigenlijk een soort verlengstuk daarvan Met name de tentoonstelling in het Scheepvaartmuseum heeft hem getroffen Daar zag hij de mis re op die schepen levensecht voor zich Van de viering zelf vond hij het prachtig dat de 10 net ingehuldigde koning en koningin er bij waren Asscher Dat onderstreepte nog eens dat Nederland zich bewust is van dit het verleden Als penningmeester heeft hij gezien hoe belangrijk het is dat er finaniering was voor alle projecten Asscher Je kunt de beste bedoelingen hebben maar om vorm te geven aan al die emoties zul je ook financiering moeten hebben Dat was afgelopen jaar door Amsterdam goed geregeld En dit jaar ook nog Maar hoe hou je dat op de agenda zonder geld Asscher Als penningmeester betreur ik het dat de vorige regering de subsidie heeft ingetrokken van het NiNsee En met name betreur ik het dat ze die hebben ingetrokken per 1 januari 2013 het begin van het jaar dat we gingen vieren Het was een stuk eleganter geweest als ze dat aan het eind hadden gedaan En ja hoe nu verder Het is duidelijk dat er uit Den Haag geen geld komt W l uit Amsterdam de gemeente houdt 1 juli levend Edward Asscher 11

In 1482 werd het fort S o Jorge da Mina ook wel fort Elmina genoemd in het huidige Ghana door de Portugezen gebouwd Hier werden gevangenen gekocht afkomstig uit verschillende gebieden langs de kust Na 1550 kwam door de opkomst van de suikerindustrie de handel in mensen naar Brazili op gang Het fort werd in 1637 door Nederlanders veroverd op de Portugezen Zo kreeg Nederland een sterke positie in de slavenhandel 13

In 1482 werd het fort S o Jorge da Mina ook wel fort Elmina genoemd in het huidige Ghana door de Portugezen gebouwd Hier werden gevangenen gekocht afkomstig uit verschillende gebieden langs de kust Na 1550 kwam door de opkomst van de suikerindustrie de handel in mensen naar Brazili op gang Het fort werd in 1637 door Nederlanders veroverd op de Portugezen Zo kreeg Nederland een sterke positie in de slavenhandel 13

Het ging en gaat om mensenrechten Dit jaar kon volgens Joyce Overdijk Francis met name tot stand kunnen komen dankzij het College en de Raad van Amsterdam die daar de middelen voor hebben vrijgemaakt Francis Je kunt zo n grootse herdenking en viering niet afhankelijk maken van een paar organisaties in Amsterdam Dat vond ik heel positief En de Stichting toonde heel veel energie naar buiten Want uiteindelijk moeten de mensen het maken ook al heb je geld Thema Wetenschap Moderne Slavernij Bestuurslid Joyce Overdijk Francis was ambassadeur van het thema Wetenschap en Moderne Slavernij Een belangrijk motief voor het thema Wetenschap Moderne Slavernij was dat we onze geschiedenis moeten kennen Je moet de feiten kennen Wetenschap had betrekking op de Trans Atlantische slavernij Moderne slavernij had betrekking op allerlei vormen van uitbuiting op bouwplaatsen in de visserij prostitutie horeca in textielfabrieken en voedselverwerkingsbedrijven inclusief de mensenhandel die daarmee gepaard gaat Francis Dat is een behoorlijk lastige combinatie Het zijn namelijk onvergelijkbare grootheden Je vraagt je wel af waarom mensen elkaar in een positie van onderdrukking en uitbuiting willen stoppen De Stichting wilde echter niet dat er discussie zou ontstaan over de manier waarop zij de Trans Atlantische slavernij afzette tegen vormen van moderne slavernij Francis We konden wel in het licht van de moderne slavernij het Nederlandse slavernijverleden een plek geven in de samenleving Bij zowel de Trans Atlantische slavernij als de Moderne slavernij ging en gaat het om mensen aan wie geen mense lijke waardigheid werd toegekend en dus ging en gaat het om de mensenrechten Er zijn drie projecten georganiseerd In Zuidoost heeft Hi5 IZI solutions samen met FairWork een expositie over moderne vormen van slavernij georganiseerd aan de hand van beeld en tekst Daarnaast stelde FairWork een gratis toegankelijke buitenexpositie samen over slavernij vroeger en nu Op negen grote platen werden aan de ene kant beelden en tekst getoond van het Trans Atlantische slavernijverleden en aan de andere kant een beeld met tekst over een moderne vorm van slavernij Francis Dat was nog lastig genoeg Doel was om mensen op een laagdrempelige manier bewust te maken van het bestaan en de vormen van slavernij toen en nu Dat is goed gelukt Mensen namen er echt de tijd voor Ook toeristen Op 19 juni 2013 is de expositie geopend bij de Stopera in Amsterdam en verhuisde op 19 juli naar het Museumplein in Amsterdam Een derde project dat samen met het College voor de Mensenrechten werd georganiseerd was een symposium op 26 november 2013 over mensenrechten in relatie tot het thema Francis pleit er voor om het momentum vast te houden en de thematiek inhoudelijk verder te ontwikkelen Dat we bedrijven en overheid erbij betrokken houden Want dit gaat verder dan maatschappelijk verantwoord ondernemen In dat opzicht is het mooi dat volgend jaar de tentoonstelling is te zien in Middelburg als daar nationaal wordt herdacht dat 200 jaar geleden de slavenhandel werd afgeschaft 15

Het ging en gaat om mensenrechten Dit jaar kon volgens Joyce Overdijk Francis met name tot stand kunnen komen dankzij het College en de Raad van Amsterdam die daar de middelen voor hebben vrijgemaakt Francis Je kunt zo n grootse herdenking en viering niet afhankelijk maken van een paar organisaties in Amsterdam Dat vond ik heel positief En de Stichting toonde heel veel energie naar buiten Want uiteindelijk moeten de mensen het maken ook al heb je geld Thema Wetenschap Moderne Slavernij Bestuurslid Joyce Overdijk Francis was ambassadeur van het thema Wetenschap en Moderne Slavernij Een belangrijk motief voor het thema Wetenschap Moderne Slavernij was dat we onze geschiedenis moeten kennen Je moet de feiten kennen Wetenschap had betrekking op de Trans Atlantische slavernij Moderne slavernij had betrekking op allerlei vormen van uitbuiting op bouwplaatsen in de visserij prostitutie horeca in textielfabrieken en voedselverwerkingsbedrijven inclusief de mensenhandel die daarmee gepaard gaat Francis Dat is een behoorlijk lastige combinatie Het zijn namelijk onvergelijkbare grootheden Je vraagt je wel af waarom mensen elkaar in een positie van onderdrukking en uitbuiting willen stoppen De Stichting wilde echter niet dat er discussie zou ontstaan over de manier waarop zij de Trans Atlantische slavernij afzette tegen vormen van moderne slavernij Francis We konden wel in het licht van de moderne slavernij het Nederlandse slavernijverleden een plek geven in de samenleving Bij zowel de Trans Atlantische slavernij als de Moderne slavernij ging en gaat het om mensen aan wie geen mense lijke waardigheid werd toegekend en dus ging en gaat het om de mensenrechten Er zijn drie projecten georganiseerd In Zuidoost heeft Hi5 IZI solutions samen met FairWork een expositie over moderne vormen van slavernij georganiseerd aan de hand van beeld en tekst Daarnaast stelde FairWork een gratis toegankelijke buitenexpositie samen over slavernij vroeger en nu Op negen grote platen werden aan de ene kant beelden en tekst getoond van het Trans Atlantische slavernijverleden en aan de andere kant een beeld met tekst over een moderne vorm van slavernij Francis Dat was nog lastig genoeg Doel was om mensen op een laagdrempelige manier bewust te maken van het bestaan en de vormen van slavernij toen en nu Dat is goed gelukt Mensen namen er echt de tijd voor Ook toeristen Op 19 juni 2013 is de expositie geopend bij de Stopera in Amsterdam en verhuisde op 19 juli naar het Museumplein in Amsterdam Een derde project dat samen met het College voor de Mensenrechten werd georganiseerd was een symposium op 26 november 2013 over mensenrechten in relatie tot het thema Francis pleit er voor om het momentum vast te houden en de thematiek inhoudelijk verder te ontwikkelen Dat we bedrijven en overheid erbij betrokken houden Want dit gaat verder dan maatschappelijk verantwoord ondernemen In dat opzicht is het mooi dat volgend jaar de tentoonstelling is te zien in Middelburg als daar nationaal wordt herdacht dat 200 jaar geleden de slavenhandel werd afgeschaft 15

Expositie Slavernij vroeger en nu Fairwork Thema Wetenschap Moderne Slavernij De Balie De Balie organiseerde drie debatten gerelateerd aan verleden heden en toekomst In de verschillende debatten kwamen de juridische maatschappelijke en psychologische gevolgen van het Nederlandse slavernijverleden aan bod De thema s die in deze debattenreeks centraal stonden waren offici le excuses en herstelbetalingen de gevolgen van het slavernijverleden op hedendaagse familiestructuren en discriminatie racisme anno 2013 en de rolmodellen van nu 17

Expositie Slavernij vroeger en nu Fairwork Thema Wetenschap Moderne Slavernij De Balie De Balie organiseerde drie debatten gerelateerd aan verleden heden en toekomst In de verschillende debatten kwamen de juridische maatschappelijke en psychologische gevolgen van het Nederlandse slavernijverleden aan bod De thema s die in deze debattenreeks centraal stonden waren offici le excuses en herstelbetalingen de gevolgen van het slavernijverleden op hedendaagse familiestructuren en discriminatie racisme anno 2013 en de rolmodellen van nu 17

Uiterst betrokken zalen Mirthe Frese is programmamaker bij De Balie Ze heeft afgelopen jaar samen met de Stichting drie debat programma s gemaakt en georganiseerd verspreid over het jaar Vooral John Leerdam heeft zich daar namens de Stichting mee bemoeid Omdat de debatten over het jaar waren verspreid was het een heel jaar lang een thema in de Balie De zaal was elke keer volledig uitverkocht Uiterst betrokken zalen aldus Frese Vooral in het tweede en derde programma was zwart heel erg oververtegenwoordigd Frese De interesse voor die onderwerpen komt kennelijk meer uit de zwarte dan uit de witte gemeenschap Ook zaten er opvallend veel jonge mensen bij die zich overduidelijk met het debat wilden bemoeien Frese Ze zaten vaak op hun iPad of notitieboekjes mee te schrijven Ik denk dat er een nieuwe generatie aan het opstaan is die veel duidelijker en luider zijn stem zal laten horen dan de generatie daarvoor Dat vond ik wel indrukwekkend Duidelijk is in elk geval dat met deze herdenking 150 jaar echt een begin is gemaakt voor een nieuw gesprek in de samenleving Frese Het speelt ont zet tend Helaas vooralsnog alleen in de gemeenschap zelf en nog niet in de hele samenleving In het eerste debat wilde de organisatie op een bepaalde manier naar het verleden kijken namelijk gelinkt aan een nationaal excuus Alles opgehangen aan het feit dat Willem Alexander koning zou worden en dat dat dus een mooi moment zou zijn waarop Nederland bij monde van de nieuwe koning excuses zou aanbieden aan de nazaten van de slaven in het koninkrijk Frese Natuurlijk kwamen daar ook de juridische aspecten over herstelbetalingen bij aan de orde Maar meer in de zin van hoe ga je nu om met dat verleden en wat is daarover nu het historisch besef Het tweede programma was meer gericht op de psychosociale gevolgen van het slavernijverleden Het programma 18 Wetenschap Moderne Slavernij heette Van slavernij tot tienermoeder Er werd dus de suggestie gewekt dat er een verband was tussen het slavernijverleden en en het feit dat onder Surinaams Antilliaanse vrouwen het percentage tienermoeders duidelijk hoger is dan in de rest van Nederland Het ging bijvoorbeeld ook over n ouder gezinnen en over het feit dat mannen minder vaak thuis voor hun kinderen zorgen Frese Dat was heel interessant Gloria Wekker hoogleraar gender en etniciteit had daar ook een interessant verhaal over hoe de manvrouw verhoudingen voor tijdens en na de slavernij waren En of daar een verband tussen was De organisatie wilde eindigen met een blik vooruit Frese In ons laatste programma vroegen we ons af in hoeverre het bewustzijn van het slavernijverleden nou eigenlijk was doorgedrongen bij de autochtone Nederlander Vlak daarvoor ontstond die Zwarte Pieten discussie die natuurlijk wel duidelijk maakte hoe heftig de tegenstrijdigheden soms waren en hoe weinig kennis er eigenlijk was In het algemeen was de conclusie dat er veel te weinig in het onderwijs wordt gedaan aan het Nederlandse slavernijverleden Dat kwam continu naar boven Frese Op een gegeven moment zei iemand in de zaal Nou dat heb ik w l gehad op school maar dat werd een beetje weggeboed Ik vermoed dat de algemene kennis over het onderwerp vrij klein is en dat iedereen er dan misschien vanuit gaat dat dat aan het onderwijs ligt Maar dat is meer een wild guess De aanwezigen vonden in elk geval dat er veel meer aandacht moest komen voor dit verleden Hoe kunnen we een vervolg geven aan deze maatschappelijke discussie Frese Er werden een paar onderwerpen aangehaald die heel belangrijk zijn om te blijven bespreken zoals de enorme ongelijkheid in jeugdwerkeloosheid Ik denk dat we daar als De Balie nog wel iets mee zullen gaan doen Net als met het rapport van Amnesty over etnische profilering Duidelijk is wel dat er nog veel debatten nodig zijn Thema Wetenschap Moderne Slavernij Symposium college rechten van de mens de Balie

Uiterst betrokken zalen Mirthe Frese is programmamaker bij De Balie Ze heeft afgelopen jaar samen met de Stichting drie debat programma s gemaakt en georganiseerd verspreid over het jaar Vooral John Leerdam heeft zich daar namens de Stichting mee bemoeid Omdat de debatten over het jaar waren verspreid was het een heel jaar lang een thema in de Balie De zaal was elke keer volledig uitverkocht Uiterst betrokken zalen aldus Frese Vooral in het tweede en derde programma was zwart heel erg oververtegenwoordigd Frese De interesse voor die onderwerpen komt kennelijk meer uit de zwarte dan uit de witte gemeenschap Ook zaten er opvallend veel jonge mensen bij die zich overduidelijk met het debat wilden bemoeien Frese Ze zaten vaak op hun iPad of notitieboekjes mee te schrijven Ik denk dat er een nieuwe generatie aan het opstaan is die veel duidelijker en luider zijn stem zal laten horen dan de generatie daarvoor Dat vond ik wel indrukwekkend Duidelijk is in elk geval dat met deze herdenking 150 jaar echt een begin is gemaakt voor een nieuw gesprek in de samenleving Frese Het speelt ont zet tend Helaas vooralsnog alleen in de gemeenschap zelf en nog niet in de hele samenleving In het eerste debat wilde de organisatie op een bepaalde manier naar het verleden kijken namelijk gelinkt aan een nationaal excuus Alles opgehangen aan het feit dat Willem Alexander koning zou worden en dat dat dus een mooi moment zou zijn waarop Nederland bij monde van de nieuwe koning excuses zou aanbieden aan de nazaten van de slaven in het koninkrijk Frese Natuurlijk kwamen daar ook de juridische aspecten over herstelbetalingen bij aan de orde Maar meer in de zin van hoe ga je nu om met dat verleden en wat is daarover nu het historisch besef Het tweede programma was meer gericht op de psychosociale gevolgen van het slavernijverleden Het programma 18 Wetenschap Moderne Slavernij heette Van slavernij tot tienermoeder Er werd dus de suggestie gewekt dat er een verband was tussen het slavernijverleden en en het feit dat onder Surinaams Antilliaanse vrouwen het percentage tienermoeders duidelijk hoger is dan in de rest van Nederland Het ging bijvoorbeeld ook over n ouder gezinnen en over het feit dat mannen minder vaak thuis voor hun kinderen zorgen Frese Dat was heel interessant Gloria Wekker hoogleraar gender en etniciteit had daar ook een interessant verhaal over hoe de manvrouw verhoudingen voor tijdens en na de slavernij waren En of daar een verband tussen was De organisatie wilde eindigen met een blik vooruit Frese In ons laatste programma vroegen we ons af in hoeverre het bewustzijn van het slavernijverleden nou eigenlijk was doorgedrongen bij de autochtone Nederlander Vlak daarvoor ontstond die Zwarte Pieten discussie die natuurlijk wel duidelijk maakte hoe heftig de tegenstrijdigheden soms waren en hoe weinig kennis er eigenlijk was In het algemeen was de conclusie dat er veel te weinig in het onderwijs wordt gedaan aan het Nederlandse slavernijverleden Dat kwam continu naar boven Frese Op een gegeven moment zei iemand in de zaal Nou dat heb ik w l gehad op school maar dat werd een beetje weggeboed Ik vermoed dat de algemene kennis over het onderwerp vrij klein is en dat iedereen er dan misschien vanuit gaat dat dat aan het onderwijs ligt Maar dat is meer een wild guess De aanwezigen vonden in elk geval dat er veel meer aandacht moest komen voor dit verleden Hoe kunnen we een vervolg geven aan deze maatschappelijke discussie Frese Er werden een paar onderwerpen aangehaald die heel belangrijk zijn om te blijven bespreken zoals de enorme ongelijkheid in jeugdwerkeloosheid Ik denk dat we daar als De Balie nog wel iets mee zullen gaan doen Net als met het rapport van Amnesty over etnische profilering Duidelijk is wel dat er nog veel debatten nodig zijn Thema Wetenschap Moderne Slavernij Symposium college rechten van de mens de Balie

Slavenschepen voor Sint Eustatius De WestIndische Compagnie WIC investeerde naast goudhandel ook in de slavenvaart Hierin hadden de bewindhebbers een zeer groot deel van het bedrijfskapitaal ge nvesteerd en het was de omvangrijkste scheepvaartactiviteit van de WIC In de periode 1674 1740 heeft de compagnie 383 schepen uitgereed Van alle slavenreizen die zijn gemaakt werden er 235 met eigen vaartuigen 134 met gehuurde schepen en 14 met in beslag genomen smokkelschepen uitgevoerd Atlas van Stolk Rotterdam 21

Slavenschepen voor Sint Eustatius De WestIndische Compagnie WIC investeerde naast goudhandel ook in de slavenvaart Hierin hadden de bewindhebbers een zeer groot deel van het bedrijfskapitaal ge nvesteerd en het was de omvangrijkste scheepvaartactiviteit van de WIC In de periode 1674 1740 heeft de compagnie 383 schepen uitgereed Van alle slavenreizen die zijn gemaakt werden er 235 met eigen vaartuigen 134 met gehuurde schepen en 14 met in beslag genomen smokkelschepen uitgevoerd Atlas van Stolk Rotterdam 21

Thema Cultuur Media Podium kunsten Internationale dimensies voor Amsterdam van belang Als bestuurslid was John Leerdam ambassadeur voor de thema s Cultuur Media en Podiumkunsten Daarnaast was hij ambassadeur van de debatten over Slavernij toen en nu in de Balie Verspreid over het hele jaar vonden er heel wat manifestaties en uitvoeringen plaats en het gaat nog door Ik heb een jaar achter de rug dat wil je niet weten John Leerdam was acht jaar lang woordvoerder Kunst Cultuur in de Tweede Kamer media woordvoerder deels en woordvoerder koninkrijksrelaties Ik heb steeds gezocht naar de verbinding binnen het hele koninkrijk en daarbuiten Ik keek naar Amsterdam naar de landelijke uitstraling en naar de internationale dimensie van de slavernij Want ik wilde de link leggen met wat er buiten gebeurt Vandaar ook dat we met de ondersteuning van de film Tula The revolt en Hoe duur was de suiker heel nadrukkelijk de internationale dimensies hebben opgezocht Die laatste film is gebaseerd op de gelijknamige en eveneens succesvolle theatervoorstelling die weer is gebaseerd op het boek van Cynthia Mc Leod Katibu di Shon de eerste opera in het Papiaments gaat nu naar Cura ao en Aruba De internationale dimensies zijn voor de stad Amsterdam van belang voor Nederland voor het Koninkrijk maar ook voor de internationale uitstraling Als wij klaar zijn met de Stichting gaan de films nog naar allerlei internationale festivals Dit is een wereldwijd verhaal Mensen die van Afrika naar Noord en Zuid Amerika zijn getransporteerd en van daaruit in Europa terecht zijn gekomen Indi rs en Indonesi rs die als contractarbeiders naar Suriname zijn gelokt en daar onder exact dezelfde erbarmelijke omstandigheden te werk werden gesteld Er is meer dat zich verbindt met Nederland en Amsterdam en ons slavernijverleden dan wij denken Het is in zekere zin n grote diaspora waarin al die mensen zich bewegen De herdenking is vooral een witte kant De zwarte kant vind je terug in de generaties van de afstammelingen van de slaven n de afschaffing Dan is het van belang dat we ook in Nederland weten dat dit onderdeel uitmaakt van onze geschiedenis Het is van belang dat we met elkaar dat bewustwordingstraject ingaan Dat slavernij is afgeschaft maar eigenlijk is vervangen door veel subtielere vormen van uitbuiting Tot op de dag van vandaag Wereldwijd En als Nederland het voortouw kan nemen om in gezamenlijkheid de discussies aan te gaan over racisme uitbuiting en mensenhandel dan lopen we vooruit op heel veel grote landen waar diezelfde thema s nu spelen Het gaat om culturele diversiteit in steden waar meer dan de helft een bi culturele achtergrond heeft Dit verhaal is nog lang niet klaar 23 23

Thema Cultuur Media Podium kunsten Internationale dimensies voor Amsterdam van belang Als bestuurslid was John Leerdam ambassadeur voor de thema s Cultuur Media en Podiumkunsten Daarnaast was hij ambassadeur van de debatten over Slavernij toen en nu in de Balie Verspreid over het hele jaar vonden er heel wat manifestaties en uitvoeringen plaats en het gaat nog door Ik heb een jaar achter de rug dat wil je niet weten John Leerdam was acht jaar lang woordvoerder Kunst Cultuur in de Tweede Kamer media woordvoerder deels en woordvoerder koninkrijksrelaties Ik heb steeds gezocht naar de verbinding binnen het hele koninkrijk en daarbuiten Ik keek naar Amsterdam naar de landelijke uitstraling en naar de internationale dimensie van de slavernij Want ik wilde de link leggen met wat er buiten gebeurt Vandaar ook dat we met de ondersteuning van de film Tula The revolt en Hoe duur was de suiker heel nadrukkelijk de internationale dimensies hebben opgezocht Die laatste film is gebaseerd op de gelijknamige en eveneens succesvolle theatervoorstelling die weer is gebaseerd op het boek van Cynthia Mc Leod Katibu di Shon de eerste opera in het Papiaments gaat nu naar Cura ao en Aruba De internationale dimensies zijn voor de stad Amsterdam van belang voor Nederland voor het Koninkrijk maar ook voor de internationale uitstraling Als wij klaar zijn met de Stichting gaan de films nog naar allerlei internationale festivals Dit is een wereldwijd verhaal Mensen die van Afrika naar Noord en Zuid Amerika zijn getransporteerd en van daaruit in Europa terecht zijn gekomen Indi rs en Indonesi rs die als contractarbeiders naar Suriname zijn gelokt en daar onder exact dezelfde erbarmelijke omstandigheden te werk werden gesteld Er is meer dat zich verbindt met Nederland en Amsterdam en ons slavernijverleden dan wij denken Het is in zekere zin n grote diaspora waarin al die mensen zich bewegen De herdenking is vooral een witte kant De zwarte kant vind je terug in de generaties van de afstammelingen van de slaven n de afschaffing Dan is het van belang dat we ook in Nederland weten dat dit onderdeel uitmaakt van onze geschiedenis Het is van belang dat we met elkaar dat bewustwordingstraject ingaan Dat slavernij is afgeschaft maar eigenlijk is vervangen door veel subtielere vormen van uitbuiting Tot op de dag van vandaag Wereldwijd En als Nederland het voortouw kan nemen om in gezamenlijkheid de discussies aan te gaan over racisme uitbuiting en mensenhandel dan lopen we vooruit op heel veel grote landen waar diezelfde thema s nu spelen Het gaat om culturele diversiteit in steden waar meer dan de helft een bi culturele achtergrond heeft Dit verhaal is nog lang niet klaar 23 23

Cura ao cultuuragenda 2013 Thema Cultuur Media Podiumkunsten De Cura ao cultuurgids agenda 2013 met foto s van Sinaya Wolfert De korte interviews verhalen en foto s hebben bijna allemaal een link met het slavernijverleden Omdat je er het hele jaar doorheen bladerde bleef de thematiek op de agenda 25 25

Cura ao cultuuragenda 2013 Thema Cultuur Media Podiumkunsten De Cura ao cultuurgids agenda 2013 met foto s van Sinaya Wolfert De korte interviews verhalen en foto s hebben bijna allemaal een link met het slavernijverleden Omdat je er het hele jaar doorheen bladerde bleef de thematiek op de agenda 25 25

Waarom zou ik niet trots zijn Izaline Calister was op allerlei manieren bij de herdenking betrokken en was ook op heel veel gelegenheden aanwezig Bij de aftrap in het Tropenmuseum op het Grachtenfestival en op de Parade met de muziektheatervoorstelling Geen liefde zonder vrijheid Ook buiten de herdenking om is Calister erg actief met de emancipatie van zwarte jongeren en vrouwen Ze zegt heel blij te zijn geweest met alle aandacht voor de afschaffing en heeft afgelopen jaar vooral op cultureel gebied gezien als een heel rijk jaar Calister Als kunstenaar ben ik vooral gericht op kunst en in dat opzicht heb ik afgelopen jaar hele mooie bijzondere dingen gezien Hoogtepunt was dat ze een jarenlange droom heeft kunnen waarmaken door het verhaal te kunnen vertellen van Geen liefde zonder vrijheid Calister Daar liep ik al zo lang mee rond Eigenlijk was het een droom dat dat kon in dat belangrijke jaar De voorstelling zette het licht vol op het Cura aose slavernijverleden Calister Ik zag het als een mooie manier om mensen te vertellen hoe het er een beetje aan toeging Begrip kweken voor het hele gebeuren zonder dat je met een opgeheven vingertje mensen gaat vertellen wie goed fout was maar meer mensen laten delen in een verhaal dat eigenlijk een gezamenlijk verhaal is Het is natuurlijk een geromantiseerd verhaal maar dat is naast een historisch verhaal ook een hele goeie manier om mensen te raken In Geen liefde zonder vrijheid speelde Calister samen met J rgen Raymann de slaven Buchi Fil en Mosa Nena een tragische legende rond de sterke slaaf en de mooiste vrouw van de plantage De voorstelling is geproduceerd door het Volksoperahuis Calister Het verhaal leert ons dat je in bijna alle situaties niet te maken hebt met mensen die hetzij volledig goed hetzij volledig kwaadwillend zijn Omstandigheden maken dat mensen beslissingen nemen die heel 26 Cultuur Media Podiumkunsten verkeerd kunnen uitpakken voor de n of voor de ander Ik zie de geschiedenis niet zo zwart en wit zoals het soms allemaal wordt gepresenteerd Mensen namen zo goed en zo kwaad als het ging beslissingen en deden dingen in de hoop dat het goed zou uitpakken En soms deed het dat wel en soms deed het dat niet Het is een verhaal over hoe mensen in die tijd leefden en probeerden te overleven Er is volgens Calister verschil tussen het slavernijverleden van Suriname en Cura ao Suriname is zo n groot land waardoor er daar een levendige vluchtmogelijkheid was Slaven konden verdwijnen in het grote oerwoud Cura ao is gewoon een eiland De slaven daar konden gewoon nergens heen Ik weet het niet maar misschien hadden slaven daardoor minder hoop In de behandeling zal niet veel verschil zijn geweest Je had slaveneigenaren die goed waren voor de slaven en je had er die dat niet waren Ik heb wel het idee dat de afschaffing veel meer leeft onder de Surinaamse bevolking dan onder de Cura aose bevolking Het is daar ook niet echt ge nstitutionaliseerd door de regering Keti Koti kent iedereen in Suriname en alle Surinamers in Nederland En ik denk dat er heel veel Antillianen zijn die niet weten dat 17 augustus Tula dag is Er wordt de laatste jaren wel steeds meer aan gedaan ook vanuit de regering vanuit de Cas di Cultura Maar het is nog niet iets geworden van iedereen Izaline Calister is heel trots op haar verleden op haar afkomst Ik kan er niks aan doen dat de geschiedenis die loop heeft gehad Er zijn ook hele mooie dingen uit voortgekomen Ik ben heel trots op de muziek die wij maken En dat komt ook door de Afrikaanse invloeden maar ook door de Europese en Latijns Amerikaanse invloeden Ik vind onze taal prachtig mede ook vanwege de Afrikaanse invloed Dus ik zou niet weten waarom ik daar niet trots op zou zijn De slavernij was een zwarte bladzijde in ons aller geschiedenis maar wij kunnen er niks aan doen Het was nu eenmaal zo Wat er daarna mee is gebeurd dat is voor mij nu belangrijker Thema Cultuur Media Podiumkunsten Izaline Calister is een Cura aosNederlands zangeres componiste en liedjesschrijfster Ze heeft veel persoonlijk engagement bij de hele thematiek en vraagt daarbij in het bijzonder aandacht voor het Cura aose slavernijverleden Izaline Calster Geen Liefde zonder vrijheid Geen Liefde zonder vrijheid vertelt een verhaal over onmogelijke liefde de universele drang naar vrijheid en het zoeken van je eigen weg De voorstelling is gebaseerd op een beroemd gedicht van de Cura aose schrijver Pierre Lauffer 1920 1981 Artistiek gezien was het verhaal een prachtige vermenging van muziek theater klassieke muziek en traditionele percussie instrumenten van Cura ao 27

Waarom zou ik niet trots zijn Izaline Calister was op allerlei manieren bij de herdenking betrokken en was ook op heel veel gelegenheden aanwezig Bij de aftrap in het Tropenmuseum op het Grachtenfestival en op de Parade met de muziektheatervoorstelling Geen liefde zonder vrijheid Ook buiten de herdenking om is Calister erg actief met de emancipatie van zwarte jongeren en vrouwen Ze zegt heel blij te zijn geweest met alle aandacht voor de afschaffing en heeft afgelopen jaar vooral op cultureel gebied gezien als een heel rijk jaar Calister Als kunstenaar ben ik vooral gericht op kunst en in dat opzicht heb ik afgelopen jaar hele mooie bijzondere dingen gezien Hoogtepunt was dat ze een jarenlange droom heeft kunnen waarmaken door het verhaal te kunnen vertellen van Geen liefde zonder vrijheid Calister Daar liep ik al zo lang mee rond Eigenlijk was het een droom dat dat kon in dat belangrijke jaar De voorstelling zette het licht vol op het Cura aose slavernijverleden Calister Ik zag het als een mooie manier om mensen te vertellen hoe het er een beetje aan toeging Begrip kweken voor het hele gebeuren zonder dat je met een opgeheven vingertje mensen gaat vertellen wie goed fout was maar meer mensen laten delen in een verhaal dat eigenlijk een gezamenlijk verhaal is Het is natuurlijk een geromantiseerd verhaal maar dat is naast een historisch verhaal ook een hele goeie manier om mensen te raken In Geen liefde zonder vrijheid speelde Calister samen met J rgen Raymann de slaven Buchi Fil en Mosa Nena een tragische legende rond de sterke slaaf en de mooiste vrouw van de plantage De voorstelling is geproduceerd door het Volksoperahuis Calister Het verhaal leert ons dat je in bijna alle situaties niet te maken hebt met mensen die hetzij volledig goed hetzij volledig kwaadwillend zijn Omstandigheden maken dat mensen beslissingen nemen die heel 26 Cultuur Media Podiumkunsten verkeerd kunnen uitpakken voor de n of voor de ander Ik zie de geschiedenis niet zo zwart en wit zoals het soms allemaal wordt gepresenteerd Mensen namen zo goed en zo kwaad als het ging beslissingen en deden dingen in de hoop dat het goed zou uitpakken En soms deed het dat wel en soms deed het dat niet Het is een verhaal over hoe mensen in die tijd leefden en probeerden te overleven Er is volgens Calister verschil tussen het slavernijverleden van Suriname en Cura ao Suriname is zo n groot land waardoor er daar een levendige vluchtmogelijkheid was Slaven konden verdwijnen in het grote oerwoud Cura ao is gewoon een eiland De slaven daar konden gewoon nergens heen Ik weet het niet maar misschien hadden slaven daardoor minder hoop In de behandeling zal niet veel verschil zijn geweest Je had slaveneigenaren die goed waren voor de slaven en je had er die dat niet waren Ik heb wel het idee dat de afschaffing veel meer leeft onder de Surinaamse bevolking dan onder de Cura aose bevolking Het is daar ook niet echt ge nstitutionaliseerd door de regering Keti Koti kent iedereen in Suriname en alle Surinamers in Nederland En ik denk dat er heel veel Antillianen zijn die niet weten dat 17 augustus Tula dag is Er wordt de laatste jaren wel steeds meer aan gedaan ook vanuit de regering vanuit de Cas di Cultura Maar het is nog niet iets geworden van iedereen Izaline Calister is heel trots op haar verleden op haar afkomst Ik kan er niks aan doen dat de geschiedenis die loop heeft gehad Er zijn ook hele mooie dingen uit voortgekomen Ik ben heel trots op de muziek die wij maken En dat komt ook door de Afrikaanse invloeden maar ook door de Europese en Latijns Amerikaanse invloeden Ik vind onze taal prachtig mede ook vanwege de Afrikaanse invloed Dus ik zou niet weten waarom ik daar niet trots op zou zijn De slavernij was een zwarte bladzijde in ons aller geschiedenis maar wij kunnen er niks aan doen Het was nu eenmaal zo Wat er daarna mee is gebeurd dat is voor mij nu belangrijker Thema Cultuur Media Podiumkunsten Izaline Calister is een Cura aosNederlands zangeres componiste en liedjesschrijfster Ze heeft veel persoonlijk engagement bij de hele thematiek en vraagt daarbij in het bijzonder aandacht voor het Cura aose slavernijverleden Izaline Calster Geen Liefde zonder vrijheid Geen Liefde zonder vrijheid vertelt een verhaal over onmogelijke liefde de universele drang naar vrijheid en het zoeken van je eigen weg De voorstelling is gebaseerd op een beroemd gedicht van de Cura aose schrijver Pierre Lauffer 1920 1981 Artistiek gezien was het verhaal een prachtige vermenging van muziek theater klassieke muziek en traditionele percussie instrumenten van Cura ao 27

Thema Cultuur Media Podiumkunsten Het project De Slavernij Voorbij bestaat uit een 4 delige tv serie een lespakket en peer educators die op hun scholen lessen geven Het project is groter geworden en jongeren waren meer betrokken dan vooraf verwacht De door de NTR uitgezonden tv serie spreekt een brede landelijke doelgroep aan In totaal hebben 400 000 kijkers een aflevering gezien Er werd na elke aflevering veel op Twitter en Facebook over geschreven 29

Thema Cultuur Media Podiumkunsten Het project De Slavernij Voorbij bestaat uit een 4 delige tv serie een lespakket en peer educators die op hun scholen lessen geven Het project is groter geworden en jongeren waren meer betrokken dan vooraf verwacht De door de NTR uitgezonden tv serie spreekt een brede landelijke doelgroep aan In totaal hebben 400 000 kijkers een aflevering gezien Er werd na elke aflevering veel op Twitter en Facebook over geschreven 29

Aangeboden Stadsschouwburg Thema Cultuur Media Podiumkunsten Stadsschouwburg 1 juli Melle Daamen is directeur van de Stadsschouwburg in Amsterdam Hij bracht de herdenking uit Zuidoost en Oost naar de centrale stad op het Leidseplein Daarmee maakte hij de herinnering en viering Amsterdam breed Hij bleef maar herhalen de deuren van de Stadsschouwburg staan open voor de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap Al jaren voor het herdenkingsjaar had Daamen actief aangeboden om de schouwburg een centrale rol te laten spelen bij de herdenking van het slavernijverleden op 1 juli 2013 Uiteindelijk is de Stadsschouwburg ook het begin en het einde geweest van die dag met het ontbijt s ochtends en de opera s avonds Daamen Het is belangrijk om aandacht te geven aan deze episode in onze geschiedenis Ik wil de schouwburg als maatschappelijke plek neerzetten Een plek voor alle Amsterdammers En met de inzet van de Stadsschouwburg geef je ook meer cachet aan de herdenking Het Keti Koti ontbijt aan picknicktafels op het Leidseplein was zijn idee Zo n 35 bekende Nederlanders serveerden een ontbijt aan de deelnemers aan de optocht Job Cohen maakte roerei Hans Dagelet bakte wentelteefjes en Karin Bloemen pannenkoeken Dat werd een doorslaand succes met flink wat media aandacht Daamen Het kostte nog wel moeite om 35 bekende Nederlanders op die dag en op dat tijdstip bij elkaar te krijgen Maar op de ochtend zelf vond iedereen het leuk Zowel de Keti Koti deelnemers als de BN ers die het ontbijt maakten De boterhammen met pindakaas van Rijkman Groenink vonden gretig aftrek net als het fruitontbijt van Joop Daalmeijer die samen met Freek en Hella de Jonge een stand runden Daamen Ik heb er niet al te veel de nadruk op gelegd omdat het anders misschien te zwaar zou worden maar het was natuurlijk niet voor niks dat het allemaal bekende witte Nederlanders waren die het ontbijt maakten voor de Keti Koti deelnemers die in overwegende mate zwart zijn Hugo Fernandes een zwarte BN er had zich per ongeluk ook aangemeld om een ontbijtje te maken Die heb ik opgebeld en verteld dat het toch niet de bedoeling was dat hij mee deed Dat begreep hij Om elf uur was het tijd voor de Bigi Spikri die sinds 2002 vanaf de Stopera vertrekt maar afgelopen jaar dus vanaf het Leidseplein vertrok Een bonte stoet van inmiddels zo n duizend mensen ging kletsend zingend flanerend en dansend onder begeleiding van brassbands op pad naar het Oosterpark voor de nationale herdenking s Avonds was de schouwburg opnieuw het episch centrum van de herdenking toen daar de wereldpremi re plaatsvond van de opera Katibu di Shon Slaaf en Meester door de Nationale Reisopera met een hoofdrol voor mezzosopraan Tania Kross Deze eerste opera in het Papiaments was een indrukwekkende afsluiting van de nationale herdenking Hoe gaat Daamen de aandacht voor het slavernijverleden vasthouden Daamen Ik denk dat wij het hierbij laten Hoe leuk en hoe goed het ook was We zijn van harte bereid om elk jaar de tocht vanuit de Stadsschouwburg te laten beginnen Maar het is niet logisch dat wij als Stadsschouwburg jaarlijks een Keti Koti ontbijt zouden organiseren 150 jaar was een goede aanleiding om het wel te doen Maar natuurlijk stellen we ook komende jaren de schouwburg zelf graag ter beschikking Keti Koti Ontbijt 1 juli Hoe duur was de suiker Bigi Spikri 1 juli Recife 30 Cultuur Media Podiumkunsten Keti Koti Ontbijt 1 juli 31

Aangeboden Stadsschouwburg Thema Cultuur Media Podiumkunsten Stadsschouwburg 1 juli Melle Daamen is directeur van de Stadsschouwburg in Amsterdam Hij bracht de herdenking uit Zuidoost en Oost naar de centrale stad op het Leidseplein Daarmee maakte hij de herinnering en viering Amsterdam breed Hij bleef maar herhalen de deuren van de Stadsschouwburg staan open voor de Surinaamse en Antilliaanse gemeenschap Al jaren voor het herdenkingsjaar had Daamen actief aangeboden om de schouwburg een centrale rol te laten spelen bij de herdenking van het slavernijverleden op 1 juli 2013 Uiteindelijk is de Stadsschouwburg ook het begin en het einde geweest van die dag met het ontbijt s ochtends en de opera s avonds Daamen Het is belangrijk om aandacht te geven aan deze episode in onze geschiedenis Ik wil de schouwburg als maatschappelijke plek neerzetten Een plek voor alle Amsterdammers En met de inzet van de Stadsschouwburg geef je ook meer cachet aan de herdenking Het Keti Koti ontbijt aan picknicktafels op het Leidseplein was zijn idee Zo n 35 bekende Nederlanders serveerden een ontbijt aan de deelnemers aan de optocht Job Cohen maakte roerei Hans Dagelet bakte wentelteefjes en Karin Bloemen pannenkoeken Dat werd een doorslaand succes met flink wat media aandacht Daamen Het kostte nog wel moeite om 35 bekende Nederlanders op die dag en op dat tijdstip bij elkaar te krijgen Maar op de ochtend zelf vond iedereen het leuk Zowel de Keti Koti deelnemers als de BN ers die het ontbijt maakten De boterhammen met pindakaas van Rijkman Groenink vonden gretig aftrek net als het fruitontbijt van Joop Daalmeijer die samen met Freek en Hella de Jonge een stand runden Daamen Ik heb er niet al te veel de nadruk op gelegd omdat het anders misschien te zwaar zou worden maar het was natuurlijk niet voor niks dat het allemaal bekende witte Nederlanders waren die het ontbijt maakten voor de Keti Koti deelnemers die in overwegende mate zwart zijn Hugo Fernandes een zwarte BN er had zich per ongeluk ook aangemeld om een ontbijtje te maken Die heb ik opgebeld en verteld dat het toch niet de bedoeling was dat hij mee deed Dat begreep hij Om elf uur was het tijd voor de Bigi Spikri die sinds 2002 vanaf de Stopera vertrekt maar afgelopen jaar dus vanaf het Leidseplein vertrok Een bonte stoet van inmiddels zo n duizend mensen ging kletsend zingend flanerend en dansend onder begeleiding van brassbands op pad naar het Oosterpark voor de nationale herdenking s Avonds was de schouwburg opnieuw het episch centrum van de herdenking toen daar de wereldpremi re plaatsvond van de opera Katibu di Shon Slaaf en Meester door de Nationale Reisopera met een hoofdrol voor mezzosopraan Tania Kross Deze eerste opera in het Papiaments was een indrukwekkende afsluiting van de nationale herdenking Hoe gaat Daamen de aandacht voor het slavernijverleden vasthouden Daamen Ik denk dat wij het hierbij laten Hoe leuk en hoe goed het ook was We zijn van harte bereid om elk jaar de tocht vanuit de Stadsschouwburg te laten beginnen Maar het is niet logisch dat wij als Stadsschouwburg jaarlijks een Keti Koti ontbijt zouden organiseren 150 jaar was een goede aanleiding om het wel te doen Maar natuurlijk stellen we ook komende jaren de schouwburg zelf graag ter beschikking Keti Koti Ontbijt 1 juli Hoe duur was de suiker Bigi Spikri 1 juli Recife 30 Cultuur Media Podiumkunsten Keti Koti Ontbijt 1 juli 31

Suikermolens in Brazili ten tijde van de Nederlandse bezetting Aan de slaven werden nauwkeurige eisen gesteld Voor leverbare slaven werden gehouden degene die niet blind lam nog gebroken sijn ende ook dewelke geen besmettelijke siekte hebben Verder werd bepaald welke leeftijd de slaven mochten hebben en wat hun marktwaarde was Volwaardige slaven waren vijftien tot zesendertig jaar oud slaven ouder dan zesendertig kwamen niet in aanmerking voor transport slaven van zes tot vijftien jaar telden als drie voor de prijs van twee en van twee tot zes jaar twee voor de prijs van n 33

Suikermolens in Brazili ten tijde van de Nederlandse bezetting Aan de slaven werden nauwkeurige eisen gesteld Voor leverbare slaven werden gehouden degene die niet blind lam nog gebroken sijn ende ook dewelke geen besmettelijke siekte hebben Verder werd bepaald welke leeftijd de slaven mochten hebben en wat hun marktwaarde was Volwaardige slaven waren vijftien tot zesendertig jaar oud slaven ouder dan zesendertig kwamen niet in aanmerking voor transport slaven van zes tot vijftien jaar telden als drie voor de prijs van twee en van twee tot zes jaar twee voor de prijs van n 33

Masker gaf nieuw gezicht aan vooroudergeloof Marian Markelo is leraar verpleegkunde en praktiserend Winti priesteres Ze is actief op het sociaal maatschappelijk veld in Den Haag Amsterdam en Rotterdam Namens de Stichting was ze ambassadeur voor het thema Spiritualiteit en ambassadeur Educatie zie pagina 73 Je kunt het verleden niet herdenken zonder daar de Spiritualiteit bij te betrekken Vergeet niet dat de tot slaaf gemaakten hun eigen Afrikaanse traditionele religiositeit niet konden beleven De mensen die slaven kochten we mogen dat echt wel criminelen noemen verboden hun slaven om hun eigen religie te beleven Daarmee waren die niet alleen hun vrijheid maar ook nog eens hun religie kwijt Ze werden gedwongen om ondergronds te gaan met hun geloof Bovengronds moesten ze het christendom accepteren maar daarin werden ze niet als gelijkwaardig behandeld Vandaar dat de Stichting vond dat spiritualiteit er gewoon bij hoort Thema Spiritualiteit Marian Markelo Als Winti priesteres is Marian Markelo ingewijd in de Afrikaans Surinaamse religieuze traditie de Winti Zij voert rituelen uit op momenten van ondermeer geboorte huwelijk en overlijden Maar ook ik versterkende rituelen waarbij mensen zichzelf in het zonnetje plaatsen Markelo Rituelen op de breukvlakken van het leven De energie rondom de herdenking heeft ze als positief en krachtig ervaren Vooral vanwege het feit dat het eindelijk na zovele jaren de eerste keer was dat wit Nederland ook ruimer aanwezig is geweest bij de herdenking en andere activiteiten Markelo Ik zit er al jaren bij en dit heeft het voor mij echt bijzonder gemaakt Dit is het minst begrepen onderdeel van onze nationale geschiedenis Mensen moeten zich ervan bewustzijn dat het niet alleen maar de geschiedenis betreft van het Afrikaanse deel van de Nederlandse samenleving maar om een geschiedenis van de totale samenleving Het hoogtepunt voor Markelo was de presentatie van een voorouder masker dat ze met medewerking van het Afrikamuseum door kunstenaar Boris van Berkum heeft laten maken Door de onderdrukking en door het protestante voorschrift uit het Oude Testament dat er geen beelden aanbeden mogen worden is eigenlijk de verering van voorouders aan de hand van maskers uit de ex Afrikaanse gemeenschappen verdwenen Met dit masker gaf Markelo die gemeenschap dat voorouder geloof op een symbolische manier terug Het masker werd bij het plengoffer in aanwezigheid van de koning en koningin en alle notabelen gepresenteerd aan de samenleving Markelo De mensen waren heel erg onder de indruk Iedereen heeft gevoeld dat het een bijzondere lading kreeg 35 35

Masker gaf nieuw gezicht aan vooroudergeloof Marian Markelo is leraar verpleegkunde en praktiserend Winti priesteres Ze is actief op het sociaal maatschappelijk veld in Den Haag Amsterdam en Rotterdam Namens de Stichting was ze ambassadeur voor het thema Spiritualiteit en ambassadeur Educatie zie pagina 73 Je kunt het verleden niet herdenken zonder daar de Spiritualiteit bij te betrekken Vergeet niet dat de tot slaaf gemaakten hun eigen Afrikaanse traditionele religiositeit niet konden beleven De mensen die slaven kochten we mogen dat echt wel criminelen noemen verboden hun slaven om hun eigen religie te beleven Daarmee waren die niet alleen hun vrijheid maar ook nog eens hun religie kwijt Ze werden gedwongen om ondergronds te gaan met hun geloof Bovengronds moesten ze het christendom accepteren maar daarin werden ze niet als gelijkwaardig behandeld Vandaar dat de Stichting vond dat spiritualiteit er gewoon bij hoort Thema Spiritualiteit Marian Markelo Als Winti priesteres is Marian Markelo ingewijd in de Afrikaans Surinaamse religieuze traditie de Winti Zij voert rituelen uit op momenten van ondermeer geboorte huwelijk en overlijden Maar ook ik versterkende rituelen waarbij mensen zichzelf in het zonnetje plaatsen Markelo Rituelen op de breukvlakken van het leven De energie rondom de herdenking heeft ze als positief en krachtig ervaren Vooral vanwege het feit dat het eindelijk na zovele jaren de eerste keer was dat wit Nederland ook ruimer aanwezig is geweest bij de herdenking en andere activiteiten Markelo Ik zit er al jaren bij en dit heeft het voor mij echt bijzonder gemaakt Dit is het minst begrepen onderdeel van onze nationale geschiedenis Mensen moeten zich ervan bewustzijn dat het niet alleen maar de geschiedenis betreft van het Afrikaanse deel van de Nederlandse samenleving maar om een geschiedenis van de totale samenleving Het hoogtepunt voor Markelo was de presentatie van een voorouder masker dat ze met medewerking van het Afrikamuseum door kunstenaar Boris van Berkum heeft laten maken Door de onderdrukking en door het protestante voorschrift uit het Oude Testament dat er geen beelden aanbeden mogen worden is eigenlijk de verering van voorouders aan de hand van maskers uit de ex Afrikaanse gemeenschappen verdwenen Met dit masker gaf Markelo die gemeenschap dat voorouder geloof op een symbolische manier terug Het masker werd bij het plengoffer in aanwezigheid van de koning en koningin en alle notabelen gepresenteerd aan de samenleving Markelo De mensen waren heel erg onder de indruk Iedereen heeft gevoeld dat het een bijzondere lading kreeg 35 35

Thema Spiritualiteit Zo spelen we Obia is een danstheatervoorstelling van Untold waarbij de AfroSurinaamse winti cultus door middel van dans en muziek op een theatrale manier wordt neergezet Daarbij worden er vooral accenten gelegd op rites die hun oorsprong vinden in West Afrika Het publiek was verrast dat de cast alleen maar uit jongeren bestaat De voorstelling genoot grote belangstelling van media overheid en het bedrijfsleven Enkele bedrijven zijn bereid om de voorstelling in 2014 naar Suriname te brengen Obia Rebelse vrouwen 37 37

Thema Spiritualiteit Zo spelen we Obia is een danstheatervoorstelling van Untold waarbij de AfroSurinaamse winti cultus door middel van dans en muziek op een theatrale manier wordt neergezet Daarbij worden er vooral accenten gelegd op rites die hun oorsprong vinden in West Afrika Het publiek was verrast dat de cast alleen maar uit jongeren bestaat De voorstelling genoot grote belangstelling van media overheid en het bedrijfsleven Enkele bedrijven zijn bereid om de voorstelling in 2014 naar Suriname te brengen Obia Rebelse vrouwen 37 37

Ik heb er 51 jaar met weemoed naar uitgekeken Perez Jong Loy is de motor achter 1873 In 1863 werd de slavernij weliswaar afgeschaft maar kwamen de eigenaren met de Nederlandse regering overeen dat ze nog tien jaar op min of meer dezelfde voet konden doorgaan Anders zou zo werd gesteld de economie instorten De nieuwe burgers werden onder staatstoezicht geplaatst maar zouden pas in 1873 hun volledige burgerrechten verkrijgen Wat Perez betreft hadden we 150 jaar slavernijverleden dus pas in 2023 moeten herdenken Dat is n van de aspecten die bij Jong Loy diep zitten Een ander aspect is dat hij er 51 jaar op heeft moeten wachten voordat op 1 juli 2013 vanaf het Marine terrein in Amsterdam de 21 saluutschoten klonken die op dezelfde dag in Suriname sinds heel lang jaarlijks het einde van de slavernij markeren Jong Loy Dat was zeker een emotioneel moment Als kind maakte dat in Suriname elk jaar grote indruk op mij En nu klonken die schoten voor het eerst ook in Amsterdam Maar het was ook een moment van gemengde gevoelens Sinds mijn komst naar Nederland in 1962 heb ik er met weemoed naar uitgekeken Het afgelopen jaar was voor Jong Loy een jaar met veel hoogtepunten maar ook wel een paar dieptepunten Ik stuitte her en der op volstrekt onbegrip We gaan een carnavalsvereniging toch ook niet subsidi ren Er is dus nog veel werk aan de winkel Ik begrijp niet goed dat mensen mijn vrijheidsbesef niet willen vieren terwijl het toch om een bevrijding van enkele honderden jaren gezamenlijke geschiedenis gaat De reden dat hij zich zo inzet voor 1873 heeft er mee te maken dat de bevrijde slaven hoe wrang er volgens hem n 1863 slechter aan toe waren dan v r 1863 Jong 38 Thema Spiritualiteit Loy Ze werden verplicht om nog tien jaar door te werken en waren n g onvrijer en er feitelijk n g slechter aan toe omdat nu de plantage eigenaren de slaven lieten betalen voor huisvesting medische behandeling en voedsel Zo hielden de slavenhouders een claim op hun mensen Dat zou ik ook graag herdacht willen zien worden Rondom het grafmonument van Elieser op de Joodse begraafplaats in Ouderkerk a d Amstel organiseert Jong Loy al jaren een lesprogramma voor o a een school in Amstelveen Elieser was een door Portugezen ontvoerde en tot slaaf gemaakte man die van ca 1610 tot 1629 in Amsterdam heeft geleefd Elieser is de enige die op die begraafplaats in Ouderkerk a d Amstel een naam heeft Er liggen nog negen andere anonieme mensen die tot slaaf zijn gemaakt De dag van Elieser wordt sinds de vereniging Opo Kondreman van Jong Loy in 2001 voldoende aandacht voor deze slachtoffers van 16e eeuwse mensenhandel wist te krijgen altijd op de woensdag v r 1 juli gehouden Jong Loy Voor Elieser maar eigenlijk voor alle slaven die in Amsterdam hebben geleefd willen we nu een monument oprichten waarvoor het Amsterdamse Fonds voor de Kunst en het Mondriaan Fonds het leeuwendeel van de financiering voor hun rekening hebben genomen Fantastisch Ook The Blue Boat Company wil ik noemen Die steunt ons vanaf de 1e Elieserdag in 2010 met een meer dan genereuze tegemoetkoming in de kosten van de boten waarmee we naar Ouderkerk a d Amstel gaan op die dag En dat gebeurt niet zomaar tenslotte brachten ze ook de tot slaaf gemaakten met boten naar Ouderkerk a d Amstel Big hug ook voor de mensen bij het PMB het bestuur van stichting Slavernij Herdenking 2013 de burgemeester van Ouderkerk a d Amstel de medewerkers van het Stadsarchief voor het Amsterdam Museum en voor de stadsdeelvoorzitters en de wethouders diversiteit van de stadsdelen Zuidoost en Oud Zuid Schitterend Zij allen hebben op mij in de voorbereiding en de viering een onuitwisbare indruk gemaakt door hun grote betrokkenheid bij dit herdenkingsjaar Geweldig Een warm bad Thema Spiritualiteit Saluutschoten 1 juli 2013 39

Ik heb er 51 jaar met weemoed naar uitgekeken Perez Jong Loy is de motor achter 1873 In 1863 werd de slavernij weliswaar afgeschaft maar kwamen de eigenaren met de Nederlandse regering overeen dat ze nog tien jaar op min of meer dezelfde voet konden doorgaan Anders zou zo werd gesteld de economie instorten De nieuwe burgers werden onder staatstoezicht geplaatst maar zouden pas in 1873 hun volledige burgerrechten verkrijgen Wat Perez betreft hadden we 150 jaar slavernijverleden dus pas in 2023 moeten herdenken Dat is n van de aspecten die bij Jong Loy diep zitten Een ander aspect is dat hij er 51 jaar op heeft moeten wachten voordat op 1 juli 2013 vanaf het Marine terrein in Amsterdam de 21 saluutschoten klonken die op dezelfde dag in Suriname sinds heel lang jaarlijks het einde van de slavernij markeren Jong Loy Dat was zeker een emotioneel moment Als kind maakte dat in Suriname elk jaar grote indruk op mij En nu klonken die schoten voor het eerst ook in Amsterdam Maar het was ook een moment van gemengde gevoelens Sinds mijn komst naar Nederland in 1962 heb ik er met weemoed naar uitgekeken Het afgelopen jaar was voor Jong Loy een jaar met veel hoogtepunten maar ook wel een paar dieptepunten Ik stuitte her en der op volstrekt onbegrip We gaan een carnavalsvereniging toch ook niet subsidi ren Er is dus nog veel werk aan de winkel Ik begrijp niet goed dat mensen mijn vrijheidsbesef niet willen vieren terwijl het toch om een bevrijding van enkele honderden jaren gezamenlijke geschiedenis gaat De reden dat hij zich zo inzet voor 1873 heeft er mee te maken dat de bevrijde slaven hoe wrang er volgens hem n 1863 slechter aan toe waren dan v r 1863 Jong 38 Thema Spiritualiteit Loy Ze werden verplicht om nog tien jaar door te werken en waren n g onvrijer en er feitelijk n g slechter aan toe omdat nu de plantage eigenaren de slaven lieten betalen voor huisvesting medische behandeling en voedsel Zo hielden de slavenhouders een claim op hun mensen Dat zou ik ook graag herdacht willen zien worden Rondom het grafmonument van Elieser op de Joodse begraafplaats in Ouderkerk a d Amstel organiseert Jong Loy al jaren een lesprogramma voor o a een school in Amstelveen Elieser was een door Portugezen ontvoerde en tot slaaf gemaakte man die van ca 1610 tot 1629 in Amsterdam heeft geleefd Elieser is de enige die op die begraafplaats in Ouderkerk a d Amstel een naam heeft Er liggen nog negen andere anonieme mensen die tot slaaf zijn gemaakt De dag van Elieser wordt sinds de vereniging Opo Kondreman van Jong Loy in 2001 voldoende aandacht voor deze slachtoffers van 16e eeuwse mensenhandel wist te krijgen altijd op de woensdag v r 1 juli gehouden Jong Loy Voor Elieser maar eigenlijk voor alle slaven die in Amsterdam hebben geleefd willen we nu een monument oprichten waarvoor het Amsterdamse Fonds voor de Kunst en het Mondriaan Fonds het leeuwendeel van de financiering voor hun rekening hebben genomen Fantastisch Ook The Blue Boat Company wil ik noemen Die steunt ons vanaf de 1e Elieserdag in 2010 met een meer dan genereuze tegemoetkoming in de kosten van de boten waarmee we naar Ouderkerk a d Amstel gaan op die dag En dat gebeurt niet zomaar tenslotte brachten ze ook de tot slaaf gemaakten met boten naar Ouderkerk a d Amstel Big hug ook voor de mensen bij het PMB het bestuur van stichting Slavernij Herdenking 2013 de burgemeester van Ouderkerk a d Amstel de medewerkers van het Stadsarchief voor het Amsterdam Museum en voor de stadsdeelvoorzitters en de wethouders diversiteit van de stadsdelen Zuidoost en Oud Zuid Schitterend Zij allen hebben op mij in de voorbereiding en de viering een onuitwisbare indruk gemaakt door hun grote betrokkenheid bij dit herdenkingsjaar Geweldig Een warm bad Thema Spiritualiteit Saluutschoten 1 juli 2013 39

Keti Koti Tafel Prodo Waka heeft diverse presentaties uitgevoerd waaronder kledingrituelen die tijdens de slavernij plaatsvonden De groep heeft dit uitgebeeld aan de hand van muziek verhalen en korte workshops Er kwamen onverwachte aanvragen voor optredens in verzorgingshuizen in diverse stadsdelen Thema Spiritualiteit Opening Keti Koti maand 1 juni Prodo Waka Samen Stilstaan Leven Vieren Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Kenneth Renfrum 41 41

Keti Koti Tafel Prodo Waka heeft diverse presentaties uitgevoerd waaronder kledingrituelen die tijdens de slavernij plaatsvonden De groep heeft dit uitgebeeld aan de hand van muziek verhalen en korte workshops Er kwamen onverwachte aanvragen voor optredens in verzorgingshuizen in diverse stadsdelen Thema Spiritualiteit Opening Keti Koti maand 1 juni Prodo Waka Samen Stilstaan Leven Vieren Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Kenneth Renfrum 41 41

Er is een netwerk ontstaan van inheemse organisaties hier Slavernij begon met de tewerkstelling van Surinaamse inheemse indianen Dat wordt vaak vergeten En een vergeten bladzijde in een vergeten hoofdstuk van deze geschiedenis is extra triest Terwijl er toch zo n 10 000 nazaten van deze bevolkingsgroepen in Nederland wonen Zij waren de eerste slachtoffers van kolonisatie en de eerste slaven in hun eigen huis Alleen spelen zij geen rol wanneer er wordt stilgestaan bij zaken die verband houden met de kolonisatie van Suriname zoals de herdenking afgelopen jaar Hiervoor moet meer aandacht komen aldus Reinier Artist In 2013 zijn diverse sociaal culturele manifestaties van muziek zang en dans op touw gezet waarbij deze bevolking zich presenteerde aan tja aan wie eigenlijk Allereerst aan de inheemse bevolking hier in Nederland maar ook andere partners die belangstelling hadden voor ons zegt Reinier Artist In mindere mate ging het om kennisoverdracht in de vorm van inleidingen en lezingen De inheemsen klagen dat ze in Nederland maar heel moeilijk functioneren en het sociaal maatschappelijk bestel van dit land nog niet zo goed doorhebben Artist is daarom blij met de aandacht die is geschonken aan de inheemse cultuur door met name de lokale radiostations vooral in de grote steden Daarvoor waren de contacten met de Stichting Herdenking een grote stimulans Artist Mede door die contacten is op dit moment een soort netwerk ontstaan van alle inheemse organisaties in Nederland SINN of het Surinaams Inheemse Netwerk Nederland Dat vind ik toch wel een positief aspect en een positieve bijdrage van vorig jaar Thema Spiritualiteit oogt op zijn minst om de taal en cultuur van de oorspronkelijke bewoners van Suriname levend te houden en om deze bevolkingsgroep bij Keti Koti een gezicht te geven Reinier Artist is adviseur van de stichting en hij wijdt zich tevens aan een boek waarin hij de kolonisatie van Suriname vanuit Indiaans perspectief belicht Hij is blij dat een stichting als Weyu de inheemse cultuur preserveert en Indiaanse jongeren iets bewuster maakt van wie ze zijn en waar ze vandaan komen Met zijn boek wil hij daaraan bijdragen Het gebrek aan aandacht voor de inheemse cultuur van Suriname heeft volgens hem wel een verklaring De inheemse Indianen zijn door het koloniale bestuur nooit serieus genomen En de Surinaamse regering heeft die lijn simpelweg doorgetrokken Eerlijkheidshalve moet hij ook opmerken dat ook de inheemsen zich niet helemaal betrokken voelden bij dit gebeuren Artist De slavernij werd door de inheemsen gaandeweg als iets Afrikaans gezien En dat was een voor hen een totaal andere cultuur Wij hadden geen enkel gevoel van culturele binding En dat gevoel was wederkerig Maar de laatste jaren is er volgens hem enige verbetering opgetreden Artist Ik heb heel wat Marron vrienden intellectuelen waar ik goed mee kan opschieten We gaan respectvol met elkaar om Dat probeer ik op mijn manier over te brengen op onze inheemse gemeenschap Elieser 26 juni 2013 Door hun onzichtbaarheid in de publieke opinie is er weinig bekend over het bestaan het welzijn en dus het lot van Surinaamse inheemsen in Nederland De stichting Weyu be 42 Thema Spiritualiteit 43 43

Er is een netwerk ontstaan van inheemse organisaties hier Slavernij begon met de tewerkstelling van Surinaamse inheemse indianen Dat wordt vaak vergeten En een vergeten bladzijde in een vergeten hoofdstuk van deze geschiedenis is extra triest Terwijl er toch zo n 10 000 nazaten van deze bevolkingsgroepen in Nederland wonen Zij waren de eerste slachtoffers van kolonisatie en de eerste slaven in hun eigen huis Alleen spelen zij geen rol wanneer er wordt stilgestaan bij zaken die verband houden met de kolonisatie van Suriname zoals de herdenking afgelopen jaar Hiervoor moet meer aandacht komen aldus Reinier Artist In 2013 zijn diverse sociaal culturele manifestaties van muziek zang en dans op touw gezet waarbij deze bevolking zich presenteerde aan tja aan wie eigenlijk Allereerst aan de inheemse bevolking hier in Nederland maar ook andere partners die belangstelling hadden voor ons zegt Reinier Artist In mindere mate ging het om kennisoverdracht in de vorm van inleidingen en lezingen De inheemsen klagen dat ze in Nederland maar heel moeilijk functioneren en het sociaal maatschappelijk bestel van dit land nog niet zo goed doorhebben Artist is daarom blij met de aandacht die is geschonken aan de inheemse cultuur door met name de lokale radiostations vooral in de grote steden Daarvoor waren de contacten met de Stichting Herdenking een grote stimulans Artist Mede door die contacten is op dit moment een soort netwerk ontstaan van alle inheemse organisaties in Nederland SINN of het Surinaams Inheemse Netwerk Nederland Dat vind ik toch wel een positief aspect en een positieve bijdrage van vorig jaar Thema Spiritualiteit oogt op zijn minst om de taal en cultuur van de oorspronkelijke bewoners van Suriname levend te houden en om deze bevolkingsgroep bij Keti Koti een gezicht te geven Reinier Artist is adviseur van de stichting en hij wijdt zich tevens aan een boek waarin hij de kolonisatie van Suriname vanuit Indiaans perspectief belicht Hij is blij dat een stichting als Weyu de inheemse cultuur preserveert en Indiaanse jongeren iets bewuster maakt van wie ze zijn en waar ze vandaan komen Met zijn boek wil hij daaraan bijdragen Het gebrek aan aandacht voor de inheemse cultuur van Suriname heeft volgens hem wel een verklaring De inheemse Indianen zijn door het koloniale bestuur nooit serieus genomen En de Surinaamse regering heeft die lijn simpelweg doorgetrokken Eerlijkheidshalve moet hij ook opmerken dat ook de inheemsen zich niet helemaal betrokken voelden bij dit gebeuren Artist De slavernij werd door de inheemsen gaandeweg als iets Afrikaans gezien En dat was een voor hen een totaal andere cultuur Wij hadden geen enkel gevoel van culturele binding En dat gevoel was wederkerig Maar de laatste jaren is er volgens hem enige verbetering opgetreden Artist Ik heb heel wat Marron vrienden intellectuelen waar ik goed mee kan opschieten We gaan respectvol met elkaar om Dat probeer ik op mijn manier over te brengen op onze inheemse gemeenschap Elieser 26 juni 2013 Door hun onzichtbaarheid in de publieke opinie is er weinig bekend over het bestaan het welzijn en dus het lot van Surinaamse inheemsen in Nederland De stichting Weyu be 42 Thema Spiritualiteit 43 43

Op de stedenbouwkundige en architectonische aspecten van de grachtengordel valt weinig af te dingen Uniek in de wereld alom geroemd De grachtenpanden werden gebouwd door burgers die hun fortuin in de koopvaardij handel en het bankwezen hadden gemaakt Maar dat dat fortuin vaak werd verworven door middel van mensonterende slavenhandel is minder bekend In zijn boek geeft Leo Balai een overzicht van regenten en andere belanghebbenden bij de slavenhandel 45

Op de stedenbouwkundige en architectonische aspecten van de grachtengordel valt weinig af te dingen Uniek in de wereld alom geroemd De grachtenpanden werden gebouwd door burgers die hun fortuin in de koopvaardij handel en het bankwezen hadden gemaakt Maar dat dat fortuin vaak werd verworven door middel van mensonterende slavenhandel is minder bekend In zijn boek geeft Leo Balai een overzicht van regenten en andere belanghebbenden bij de slavenhandel 45

1 juli 2013 47

1 juli 2013 47

1 juli 2013 49

1 juli 2013 49

Er wordt makkelijker over gepraat Harry van Waveren was namens de Stichting ambassadeur voor de musea Hij is gedeputeerde van Cultuur geweest in de provincie Zeeland In die hoedanigheid heeft hij veel met musea te maken gehad in het bijzonder het Zeeuws Museum in Middelburg Van Waveren wil er voor waken dat de herdenking in de toekomst een Amsterdams onderonsje wordt Het is een nationaal onderwerp Zeeland is in het verleden na Amsterdam het meest actief betrokken geweest bij de slavenhandel Dit jaar wordt in die provincie aandacht besteed aan 200 jaar afschaffing slavenhandel Musea Archieven Drie grote musea die daarvoor in aanmerking komen het Tropenmuseum het Scheepvaartmuseum en het Amsterdam Museum hebben aan de herdenking mee gedaan met aansprekende exposities Hiernaast zijn een aantal kleinere musea actief geweest Dat vindt Van Waveren een mooi resultaat Uitgangspunt voor dat hele herdenkingsjaar was en is dat mensen meer kennis krijgen over datgene wat er gebeurd is zodat een breder besef ontstaat over de invloed en betekenis die dit verleden nu nog steeds heeft Van Waveren Dan zoek je naar aanstekelijke manieren waarop dat aan mensen verteld kan worden Zodanig dat het ook blijft hangen En daar kunnen musea een grote rol in spelen Mijn idee is dat musea bij uitstek een goed vertrekpunt hebben om mensen het een en ander te vertellen en bij te brengen over hoe het zat en wat dat voor nu betekent Harry van Waveren en daardoor iets minder opvallend De exposities in het Scheepvaartmuseum en in het Tropenmuseum lopen nog waarbij die in het Tropenmuseum nog maar net geopend is Dus is het volgens Van Waveren te vroeg om uitspraken over de bezoekersaantallen te doen Van Waveren Wat ik wel constateer is dat er over het algemeen hele goede reacties zijn gekomen op de exposities Dat het verhaal goed verteld en verbeeld wordt op heel verschillende wijzen Dus in die zin ben ik daar dik tevreden over Een van doelstellingen van alle activiteiten waaronder de exposities die in het kader van 150 jaar herdenking op touw werden gezet was dat in Nederland het gesprek over de impact van het slavernijverleden een stapje hoger werd gebracht Dat mensen niet meteen in een kramp schieten en dat er niet direct in tegenstellingen gedacht wordt maar dat mensen er wat makkelijker en vrijer over kunnen praten en meer de verbindingen gaan zien in plaats van alleen de tegenstellingen Van Waveren Ik vind dat we erin geslaagd zijn om veel en inhoudelijk sterke aandacht te genereren voor het onderwerp En dat er ook meer en makkelijker over gepraat wordt dan zeg anderhalf jaar geleden Maar ik geloof niet dat we zover zijn gekomen dat het automatisme in het innemen van posities is afgenomen Dan zal het gesprek toch nog wel wat doorgetrokken moeten worden Dat proberen we nu in Zeeland te doen maar dat zal ook in Amsterdam en op veel meer plekken moeten gebeuren Dit jaar heeft daar een prachtige impuls aan gegeven dus het zou jammer zijn als dat zou wegzakken Maar het zal nooit meer zover wegzakken als het ooit weggestopt is geweest Het slavenverleden was een onderdeel van de tentoonstelling in het Amsterdam Museum over de Gouden Eeuw 51 51

Er wordt makkelijker over gepraat Harry van Waveren was namens de Stichting ambassadeur voor de musea Hij is gedeputeerde van Cultuur geweest in de provincie Zeeland In die hoedanigheid heeft hij veel met musea te maken gehad in het bijzonder het Zeeuws Museum in Middelburg Van Waveren wil er voor waken dat de herdenking in de toekomst een Amsterdams onderonsje wordt Het is een nationaal onderwerp Zeeland is in het verleden na Amsterdam het meest actief betrokken geweest bij de slavenhandel Dit jaar wordt in die provincie aandacht besteed aan 200 jaar afschaffing slavenhandel Musea Archieven Drie grote musea die daarvoor in aanmerking komen het Tropenmuseum het Scheepvaartmuseum en het Amsterdam Museum hebben aan de herdenking mee gedaan met aansprekende exposities Hiernaast zijn een aantal kleinere musea actief geweest Dat vindt Van Waveren een mooi resultaat Uitgangspunt voor dat hele herdenkingsjaar was en is dat mensen meer kennis krijgen over datgene wat er gebeurd is zodat een breder besef ontstaat over de invloed en betekenis die dit verleden nu nog steeds heeft Van Waveren Dan zoek je naar aanstekelijke manieren waarop dat aan mensen verteld kan worden Zodanig dat het ook blijft hangen En daar kunnen musea een grote rol in spelen Mijn idee is dat musea bij uitstek een goed vertrekpunt hebben om mensen het een en ander te vertellen en bij te brengen over hoe het zat en wat dat voor nu betekent Harry van Waveren en daardoor iets minder opvallend De exposities in het Scheepvaartmuseum en in het Tropenmuseum lopen nog waarbij die in het Tropenmuseum nog maar net geopend is Dus is het volgens Van Waveren te vroeg om uitspraken over de bezoekersaantallen te doen Van Waveren Wat ik wel constateer is dat er over het algemeen hele goede reacties zijn gekomen op de exposities Dat het verhaal goed verteld en verbeeld wordt op heel verschillende wijzen Dus in die zin ben ik daar dik tevreden over Een van doelstellingen van alle activiteiten waaronder de exposities die in het kader van 150 jaar herdenking op touw werden gezet was dat in Nederland het gesprek over de impact van het slavernijverleden een stapje hoger werd gebracht Dat mensen niet meteen in een kramp schieten en dat er niet direct in tegenstellingen gedacht wordt maar dat mensen er wat makkelijker en vrijer over kunnen praten en meer de verbindingen gaan zien in plaats van alleen de tegenstellingen Van Waveren Ik vind dat we erin geslaagd zijn om veel en inhoudelijk sterke aandacht te genereren voor het onderwerp En dat er ook meer en makkelijker over gepraat wordt dan zeg anderhalf jaar geleden Maar ik geloof niet dat we zover zijn gekomen dat het automatisme in het innemen van posities is afgenomen Dan zal het gesprek toch nog wel wat doorgetrokken moeten worden Dat proberen we nu in Zeeland te doen maar dat zal ook in Amsterdam en op veel meer plekken moeten gebeuren Dit jaar heeft daar een prachtige impuls aan gegeven dus het zou jammer zijn als dat zou wegzakken Maar het zal nooit meer zover wegzakken als het ooit weggestopt is geweest Het slavenverleden was een onderdeel van de tentoonstelling in het Amsterdam Museum over de Gouden Eeuw 51 51

Er is meer dan de Gouden eeuw met Rembrandt en Frans Hals Roelof Koops was in zijn ambtelijke leven directeur van het Zeeuws Archief Als bestuurslid van de Stichting was Koops ambassadeur voor de archieven van het thema Musea Archieven Samen met Harry van Waveren co rdineerde hij de samenwerking tussen Amsterdam en Zeeland voor wat betreft de herdenkingen in 2013 en 2014 over het Nederlandse slavernijverleden Musea Archieven De Stichting is samen met de gemeente Amsterdam mede door het NiNsee Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis in het leven geroepen Vanuit NiNsee heeft de wethouder Diversiteit van Amsterdam twee bestuursleden benoemd voor de Stichting waarvan ik er n was Daarnaast was hij ook betrokken vanuit het Zeeuwse omdat er een afspraak is gemaakt tussen de gemeente Amsterdam en de Provincie Zeeland voor de afstemming tussen het herdenkingsjaar in Amsterdam in 2013 afschaffing slavernij en dat in Middelburg waar in 2014 de nationale herdenking van 200 jaar afschaffing van de slavenhandel plaatsvindt Roelof Koops Meer inhoudelijk heeft het stadsarchief Amsterdam een website opgezet over Amsterdam en de slavernij met tientallen verhalen over de Amsterdamse betrokkenheid bij slavenhandel en slavernij Die site is tot nu toe door 6 000 bezoekers bekeken Naast de website was van 30 mei tot en met 31 augustus 2013 in het stadsarchief een presentatie te zien van een aantal indringende archiefstukken op groot formaat die gezamenlijk een haarscherp en voor de meeste bezoekers een onthutsend beeld gaven van de organisatie van slavenhandel en slavernij vanuit de stad Amsterdam Samen met Bureau Monumenten en Archeologie organiseerde het Stadsarchief op de tweede etage een kleine expositie met archeologische vondsten over de Amsterdamse suikerindustrie die draaide op de productie van rietsuiker van de slavenplantages in het Caribisch gebied De presentatie in het Stadsarchief is bekeken door de 20 000 bezoekers Daarnaast heeft het stadsarchief verscheidene publieksbijeenkomsten georganiseerd en meegewerkt aan een aantal culturele programma s waardoor in totaal meer dan 50 000 mensen met het Amsterdamse slavernijverleden in aanraking zijn gekomen Koops De Stichting heeft ook samen met het Amsterdam Museum met Open Monumentendagen en het Stadsarchief de Amsterdamse slavernijwandeling georganiseerd langs sporen van het Amsterdamse slavernijverleden onder leiding van Noraly Beyer in het kader van 400 jaar grachten in Amsterdam Deze wandelingen begonnen in het Amsterdam Museum waarbij letterlijk en figuurlijk werd stilgestaan bij panden met een slavernijverleden Wat we aan feedback op de wandelingen hoorden was dat het hier om een redelijk onbekend stuk van ons gezamenlijk verleden gaat en dat het veel mensen de ogen heeft geopend Er is meer dan de Gouden eeuw met Rembrandt en Frans Hals We hebben ook een slavernijverleden waar je nog steeds de sporen van in het straatbeeld kunt terugvinden 53 53

Er is meer dan de Gouden eeuw met Rembrandt en Frans Hals Roelof Koops was in zijn ambtelijke leven directeur van het Zeeuws Archief Als bestuurslid van de Stichting was Koops ambassadeur voor de archieven van het thema Musea Archieven Samen met Harry van Waveren co rdineerde hij de samenwerking tussen Amsterdam en Zeeland voor wat betreft de herdenkingen in 2013 en 2014 over het Nederlandse slavernijverleden Musea Archieven De Stichting is samen met de gemeente Amsterdam mede door het NiNsee Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis in het leven geroepen Vanuit NiNsee heeft de wethouder Diversiteit van Amsterdam twee bestuursleden benoemd voor de Stichting waarvan ik er n was Daarnaast was hij ook betrokken vanuit het Zeeuwse omdat er een afspraak is gemaakt tussen de gemeente Amsterdam en de Provincie Zeeland voor de afstemming tussen het herdenkingsjaar in Amsterdam in 2013 afschaffing slavernij en dat in Middelburg waar in 2014 de nationale herdenking van 200 jaar afschaffing van de slavenhandel plaatsvindt Roelof Koops Meer inhoudelijk heeft het stadsarchief Amsterdam een website opgezet over Amsterdam en de slavernij met tientallen verhalen over de Amsterdamse betrokkenheid bij slavenhandel en slavernij Die site is tot nu toe door 6 000 bezoekers bekeken Naast de website was van 30 mei tot en met 31 augustus 2013 in het stadsarchief een presentatie te zien van een aantal indringende archiefstukken op groot formaat die gezamenlijk een haarscherp en voor de meeste bezoekers een onthutsend beeld gaven van de organisatie van slavenhandel en slavernij vanuit de stad Amsterdam Samen met Bureau Monumenten en Archeologie organiseerde het Stadsarchief op de tweede etage een kleine expositie met archeologische vondsten over de Amsterdamse suikerindustrie die draaide op de productie van rietsuiker van de slavenplantages in het Caribisch gebied De presentatie in het Stadsarchief is bekeken door de 20 000 bezoekers Daarnaast heeft het stadsarchief verscheidene publieksbijeenkomsten georganiseerd en meegewerkt aan een aantal culturele programma s waardoor in totaal meer dan 50 000 mensen met het Amsterdamse slavernijverleden in aanraking zijn gekomen Koops De Stichting heeft ook samen met het Amsterdam Museum met Open Monumentendagen en het Stadsarchief de Amsterdamse slavernijwandeling georganiseerd langs sporen van het Amsterdamse slavernijverleden onder leiding van Noraly Beyer in het kader van 400 jaar grachten in Amsterdam Deze wandelingen begonnen in het Amsterdam Museum waarbij letterlijk en figuurlijk werd stilgestaan bij panden met een slavernijverleden Wat we aan feedback op de wandelingen hoorden was dat het hier om een redelijk onbekend stuk van ons gezamenlijk verleden gaat en dat het veel mensen de ogen heeft geopend Er is meer dan de Gouden eeuw met Rembrandt en Frans Hals We hebben ook een slavernijverleden waar je nog steeds de sporen van in het straatbeeld kunt terugvinden 53 53

De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw Een deel van de tentoonstelling De Gouden Eeuw in het Amsterdam Museum is gewijd aan de slavernij Daarnaast organiseerde het museum allerlei activiteiten zoals voorleesmiddag tijdens Boekenweek Keti Koti maaltijd op 5 mei wandelingen door de Gouden Bocht en het aan de hand van foto s en verhalen documenteren van de kleding die mensen droegen op 1 juli Ook voor het museum was het belangrijk om om te gaan met dit vaak nog pijnlijke erfgoed Amsterdam Museum 55

De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw Een deel van de tentoonstelling De Gouden Eeuw in het Amsterdam Museum is gewijd aan de slavernij Daarnaast organiseerde het museum allerlei activiteiten zoals voorleesmiddag tijdens Boekenweek Keti Koti maaltijd op 5 mei wandelingen door de Gouden Bocht en het aan de hand van foto s en verhalen documenteren van de kleding die mensen droegen op 1 juli Ook voor het museum was het belangrijk om om te gaan met dit vaak nog pijnlijke erfgoed Amsterdam Museum 55

Thema Musea Archieven Tropenmuseum Wie is wit en wie is zwart Wie bepaalt dat eigenlijk En wat heeft het slavernijverleden daar dan mee te maken 150 jaar na de afschaffing van de slavernij confronteert het Tropenmuseum zijn bezoekers met deze en andere vragen in de tentoonstelling Zwart Wit 57 57

Thema Musea Archieven Tropenmuseum Wie is wit en wie is zwart Wie bepaalt dat eigenlijk En wat heeft het slavernijverleden daar dan mee te maken 150 jaar na de afschaffing van de slavernij confronteert het Tropenmuseum zijn bezoekers met deze en andere vragen in de tentoonstelling Zwart Wit 57 57

Denk na over hoe jij hier zelf over denkt Alex van Stipriaan is historicus en hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam Hij is onder andere auteur van het boek Op zoek naar de stilte sporen van het Nederlands slavernijverleden en was de bedenker van het concept voor de tentoonstelling Zwart Wit in het Tropenmuseum die nog loopt tot 1 juli 2014 Van Stipriaan was in het Tropenmuseum conservator Latijns Amerika Was inderdaad want uitgerekend tijdens het herdenkingsjaar werd zijn functie opgeheven Van Stipriaan Terwijl juist die functie borg stond voor aandacht aan het slavernijverleden 2013 was aldus Van Stipriaan een bijzonder jaar Omdat ik er al zo lang mee bezig was en benieuwd was wat de impact ervan in Nederland zou zijn Terugkijkend is er heel veel aandacht geweest Hij wijst op twee televisieseries heel veel culturele producties tentoonstellingen boeken Er is geen schoolboekje waar de Nederlandse slavernij niet in wordt behandeld En daar heeft volgens hem dit jaar nog eens extra aan bijgedragen met alle mogelijke soorten cultuurproducties Van Stipriaan Het enige punt van kritiek is dat het wel heel erg een Amsterdams feestje is gebleven Ik heb door het hele land lezingen gegeven en alle nationale kranten en de televisieprogramma s hebben er zeker aandacht aan besteed Maar verreweg de meeste cultuuruitingen zijn toch in Amsterdam geweest En dan vaak nog alleen gericht op Suriname Voor de tentoonstelling Zwart Wit werd gekozen voor een vragende invalshoek De centrale vraag was Hoe zijn zwarte en witte Nederlanders sinds de slavernij met elkaar omgegaan Met een nadruk op het heden Het gaat 58 Thema Musea Archieven Thema Musea Archieven dus alleen over Nederland en bewust niet over Suriname Antillen of West Afrika Van Stipriaan We wilden het heel bewust op de huid van deze samenleving laten komen Het gaat om persoonlijke vragen aan de bezoeker In de trant van willen we echt met elkaar delen Zijn we al een we geworden Moet dat Hoe ziet een Nederlander er dan uit Het zijn vragen over het nu Boven alle thema s hangen de vragen letterlijk in neonletters Van Stipriaan Museaal gezien is de traditie dat een museum vertelt hoe het was Zo was de slavernij Ik wilde een open vragende benadering bezoeker denk na over hoe jij hier zelf over denkt De tentoonstelling wordt erg goed bezocht Er zijn inmiddels zo n 50 000 bezoekers geweest en Van Stipriaan verwacht dat het streefaantal van 100 000 zeker gehaald wordt Van Stipriaan denkt dat het onomkeerbaar is dat het slavernijverleden van Nederland op de kaart staat Maar dat dat verleden hedendaagse consequenties heeft daar zal vervolgens nog heel lang aandacht aan gegeven moeten worden en daar is komende jaren weinig geld voor Hoe hou je de aandacht vast Van Stipriaan Een speciaal museum over dit verleden is een idee het bijna opgeheven NiNsee had die functie maar het zou nog beter zijn als het een vaste plek krijgt in de bestaande historische en hedendaagse musea Een apart museum leidt soms tot polarisering en kan ook gemakkelijker worden opgeheven zoals onder deze regering is gebleken Open Monumentendagen Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden 59

Denk na over hoe jij hier zelf over denkt Alex van Stipriaan is historicus en hoogleraar aan de Erasmusuniversiteit Rotterdam Hij is onder andere auteur van het boek Op zoek naar de stilte sporen van het Nederlands slavernijverleden en was de bedenker van het concept voor de tentoonstelling Zwart Wit in het Tropenmuseum die nog loopt tot 1 juli 2014 Van Stipriaan was in het Tropenmuseum conservator Latijns Amerika Was inderdaad want uitgerekend tijdens het herdenkingsjaar werd zijn functie opgeheven Van Stipriaan Terwijl juist die functie borg stond voor aandacht aan het slavernijverleden 2013 was aldus Van Stipriaan een bijzonder jaar Omdat ik er al zo lang mee bezig was en benieuwd was wat de impact ervan in Nederland zou zijn Terugkijkend is er heel veel aandacht geweest Hij wijst op twee televisieseries heel veel culturele producties tentoonstellingen boeken Er is geen schoolboekje waar de Nederlandse slavernij niet in wordt behandeld En daar heeft volgens hem dit jaar nog eens extra aan bijgedragen met alle mogelijke soorten cultuurproducties Van Stipriaan Het enige punt van kritiek is dat het wel heel erg een Amsterdams feestje is gebleven Ik heb door het hele land lezingen gegeven en alle nationale kranten en de televisieprogramma s hebben er zeker aandacht aan besteed Maar verreweg de meeste cultuuruitingen zijn toch in Amsterdam geweest En dan vaak nog alleen gericht op Suriname Voor de tentoonstelling Zwart Wit werd gekozen voor een vragende invalshoek De centrale vraag was Hoe zijn zwarte en witte Nederlanders sinds de slavernij met elkaar omgegaan Met een nadruk op het heden Het gaat 58 Thema Musea Archieven Thema Musea Archieven dus alleen over Nederland en bewust niet over Suriname Antillen of West Afrika Van Stipriaan We wilden het heel bewust op de huid van deze samenleving laten komen Het gaat om persoonlijke vragen aan de bezoeker In de trant van willen we echt met elkaar delen Zijn we al een we geworden Moet dat Hoe ziet een Nederlander er dan uit Het zijn vragen over het nu Boven alle thema s hangen de vragen letterlijk in neonletters Van Stipriaan Museaal gezien is de traditie dat een museum vertelt hoe het was Zo was de slavernij Ik wilde een open vragende benadering bezoeker denk na over hoe jij hier zelf over denkt De tentoonstelling wordt erg goed bezocht Er zijn inmiddels zo n 50 000 bezoekers geweest en Van Stipriaan verwacht dat het streefaantal van 100 000 zeker gehaald wordt Van Stipriaan denkt dat het onomkeerbaar is dat het slavernijverleden van Nederland op de kaart staat Maar dat dat verleden hedendaagse consequenties heeft daar zal vervolgens nog heel lang aandacht aan gegeven moeten worden en daar is komende jaren weinig geld voor Hoe hou je de aandacht vast Van Stipriaan Een speciaal museum over dit verleden is een idee het bijna opgeheven NiNsee had die functie maar het zou nog beter zijn als het een vaste plek krijgt in de bestaande historische en hedendaagse musea Een apart museum leidt soms tot polarisering en kan ook gemakkelijker worden opgeheven zoals onder deze regering is gebleken Open Monumentendagen Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden 59

Thema Musea Archieven Het Scheepvaartmuseum De tentoonstelling De Zwarte Bladzijde in Het Scheepvaartmuseum bestaat uit een expositie een onderwijsprogramma en een publieksprogramma Uitgangspunt van de tentoonstelling is het aangrijpende verhaal van slavenschip Leusden dat in 1738 verging in Suriname De Nederlandse Ambassade hoorde van de tentoonstelling in Het Scheepvaartmuseum en gaf het museum de prachtige opdracht om de tentoonstelling naar Suriname te halen 61 61

Thema Musea Archieven Het Scheepvaartmuseum De tentoonstelling De Zwarte Bladzijde in Het Scheepvaartmuseum bestaat uit een expositie een onderwijsprogramma en een publieksprogramma Uitgangspunt van de tentoonstelling is het aangrijpende verhaal van slavenschip Leusden dat in 1738 verging in Suriname De Nederlandse Ambassade hoorde van de tentoonstelling in Het Scheepvaartmuseum en gaf het museum de prachtige opdracht om de tentoonstelling naar Suriname te halen 61 61

Detail van het fronton van het Paleis op de Dam Afrika legt haar schatten aan de voeten van Amsterdam De driehoekshandel tussen Europa de westkust van Afrika en Zuid Amerika maakte Amsterdamse regentenfamilies puissant rijk Van de opbrengst van die handel bouwden zij hun stadspaleizen in de Gouden Bocht Afrikaanse slavenhandelaren werden betaald met textiel wapens buskruit messen drank en kaurischelpen Amsterdam was zelfs het centrum van de handel in kaurischelpen Foto Klaas Schoof 63

Detail van het fronton van het Paleis op de Dam Afrika legt haar schatten aan de voeten van Amsterdam De driehoekshandel tussen Europa de westkust van Afrika en Zuid Amerika maakte Amsterdamse regentenfamilies puissant rijk Van de opbrengst van die handel bouwden zij hun stadspaleizen in de Gouden Bocht Afrikaanse slavenhandelaren werden betaald met textiel wapens buskruit messen drank en kaurischelpen Amsterdam was zelfs het centrum van de handel in kaurischelpen Foto Klaas Schoof 63

Hoe ging de slavenhandel precies in zijn werk Van de 353 door de Kroon benoemde burgemeesters zijn er maximaal tien van allochtone afkomst Franc Weerwind is er daar n van Zijn beide ouders zijn afkomstig uit Suriname en hij is zelf een geboren Amsterdammer Zijn familienaam Weerwind heeft hij te danken aan een Nederlandse plantagehouder We hebben die naam gekregen bij het afschaffen van de slavernij in 1863 Vervolgens mochten mijn voorouders nog eens tien jaar gedwongen arbeid verrichten op de plantage alvorens zij hun heil elders mochten zoeken Thema Economie Handel Franc Weerwind Weerwind kent zijn geschiedenis Hij weet dat zijn voorouders verscheept zijn in West Afrika en verhandeld op Barbados om uiteindelijk te werk te worden gesteld in Suriname op een plantage Wat moeilijker wordt is om te achterhalen w r uit Afrika zijn voorouders vandaan kwamen Weerwind Dan moet je genetisch onderzoek laten doen wat sommigen ook doen Mijn voorouders konden overal uit Afrika vandaan komen Er was binnen Afrika een intensieve slavenhandel waarbij mensen van bijvoorbeeld Oost Afrika naar West Afrika werden getransporteerd Opvallend is wel dat veel van de Afrikaanse gebruiken en gewoontes van de Surinaams creoolse bevolkingsgroep in casu de inwoners van het Amazonegebied duidelijke overeenkomsten vertonen met die van verschillende inwonersgroepen uit Afrika Dat zie je bijvoorbeeld aan het eten de manier waarop het land bewerkt wordt en aan diverse rituele gewoontes Wat heeft de werkgroep Economie Handel het afgelopen jaar gedaan Weerwind We hebben onder andere gekeken naar de geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel En dat onderzoek hebben we vast laten leggen in een boek geschreven door Leo Balai Het boek getiteld De geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel kwam vorig jaar uit en legt heel precies vast hoe de slavenhandel in zijn werk ging wie erbij betrokken waren en waar die particulieren in Amsterdam precies woonden En op 2 december 2013 de internationale dag van de afschaffing van de slavernij werd er een goed bezochte bijeenkomst georganiseerd door en voor jongeren tussen de 16 en 27 jaar Doel was hen meer kennis bij te brengen over het werken in de nautische sector lees de kansen op werk in het werkgebied Amsterdam en omstreken Het Amsterdams Havenbedrijf was n van de organisatoren en medefinanciers van de bijeenkomst Weerwind Je kan lang en veel praten over herstelbetalingen maar door het inzetten van je kennis kunde en kwaliteiten is het ook mogelijk om nu en in de toekomst werk te vinden in de nautische sector van Amsterdam en omstreken 65 65

Hoe ging de slavenhandel precies in zijn werk Van de 353 door de Kroon benoemde burgemeesters zijn er maximaal tien van allochtone afkomst Franc Weerwind is er daar n van Zijn beide ouders zijn afkomstig uit Suriname en hij is zelf een geboren Amsterdammer Zijn familienaam Weerwind heeft hij te danken aan een Nederlandse plantagehouder We hebben die naam gekregen bij het afschaffen van de slavernij in 1863 Vervolgens mochten mijn voorouders nog eens tien jaar gedwongen arbeid verrichten op de plantage alvorens zij hun heil elders mochten zoeken Thema Economie Handel Franc Weerwind Weerwind kent zijn geschiedenis Hij weet dat zijn voorouders verscheept zijn in West Afrika en verhandeld op Barbados om uiteindelijk te werk te worden gesteld in Suriname op een plantage Wat moeilijker wordt is om te achterhalen w r uit Afrika zijn voorouders vandaan kwamen Weerwind Dan moet je genetisch onderzoek laten doen wat sommigen ook doen Mijn voorouders konden overal uit Afrika vandaan komen Er was binnen Afrika een intensieve slavenhandel waarbij mensen van bijvoorbeeld Oost Afrika naar West Afrika werden getransporteerd Opvallend is wel dat veel van de Afrikaanse gebruiken en gewoontes van de Surinaams creoolse bevolkingsgroep in casu de inwoners van het Amazonegebied duidelijke overeenkomsten vertonen met die van verschillende inwonersgroepen uit Afrika Dat zie je bijvoorbeeld aan het eten de manier waarop het land bewerkt wordt en aan diverse rituele gewoontes Wat heeft de werkgroep Economie Handel het afgelopen jaar gedaan Weerwind We hebben onder andere gekeken naar de geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel En dat onderzoek hebben we vast laten leggen in een boek geschreven door Leo Balai Het boek getiteld De geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel kwam vorig jaar uit en legt heel precies vast hoe de slavenhandel in zijn werk ging wie erbij betrokken waren en waar die particulieren in Amsterdam precies woonden En op 2 december 2013 de internationale dag van de afschaffing van de slavernij werd er een goed bezochte bijeenkomst georganiseerd door en voor jongeren tussen de 16 en 27 jaar Doel was hen meer kennis bij te brengen over het werken in de nautische sector lees de kansen op werk in het werkgebied Amsterdam en omstreken Het Amsterdams Havenbedrijf was n van de organisatoren en medefinanciers van de bijeenkomst Weerwind Je kan lang en veel praten over herstelbetalingen maar door het inzetten van je kennis kunde en kwaliteiten is het ook mogelijk om nu en in de toekomst werk te vinden in de nautische sector van Amsterdam en omstreken 65 65

Tot 1713 was Nederland d slavenhandelsnatie Leo Balai schreef het boek Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel waarin hij namen en rugnummers noemt van Amsterdamse regentengeslachten die over de ruggen van slaven hun fortuin hebben gemaakt Balai wijst de grachtenpanden aan die met overzees bloed zweet en tranen zijn betaald Gedurende het afgelopen jaar hield hij negen lezingen in Amsterdam Het was een hectisch jaar Balai is heel positief over 2013 Het heeft een heleboel mensen getriggerd Hij ziet dat mensen zijn gaan nadenken over de rol van Amsterdam bij de slavernij en de slavenhandel Ook aan de verkoopcijfers Zijn uitgever meldde onlangs dat zijn boek over de Amsterdamse slavenhandel in de boeken top 10 staat Maar hij ziet het ook aan de discussie over Zwarte Piet Balai Het is een bewustwordingsproces In Amerika zijn ze in dit opzicht veel verder Daar begrijpen ze best dat je een Sinterklaasfeest kunt geven maar dat je voorzichtig moet zijn met het opvoeren van wat ze daar noemen black faces dus mensen vermommen als zwarten die dan om zo n witte man heen lopen Het is storend voor zwarte mensen Houd daar rekening mee Maar dat is dus het proces De bewustwording dat dit in een beschaafde samenleving niet meer kan Zijn lezingen werden goed bezocht Op de voorlopig laatste lezing op 1 december in het Stadsarchief kwamen zelfs meer dan honderd mensen af Er kon niemand meer bij Gemiddeld kwamen er zo n vijftig mensen op af Meer wit dan zwart Balai Dat is gebruikelijk Ik weet vanuit de Surinaamse gemeenschap dat je mensen niet makkelijk naar een lezing krijgt Ook niet over dit onderwerp Op een 66 Thema Economie Handel lezing in november in de openbare bibliotheek in Zuidoost was de verhouding wel fifty fifty Balai Dan ontstaat er een dialoog tussen witte en zwarte mensen die elkaar vaak al kennen en samen naar zo n lezing komen De organisatie van het herdenkingsjaar is er volgens Balai goed in geslaagd om het thema onder de aandacht te brengen Op een objectieve manier Balai Het is gelukkig niet meer zo dat we alleen maar naar de positieve kanten van onze geschiedenis hoeven te kijken maar ook met elkaar kunnen praten over de zwarte bladzijden Balai heeft er op gestudeerd Wat moeten we volgens hem zeker weten over de betrokkenheid van Nederland bij de slavenhandel Balai Dat die tot 1713 substantieel was Als je naar de aantallen kijkt hoor je vaak dat Nederland maar 550 000 van de in totaal 12 5 miljoen Afrikanen heeft verscheept Maar dat zegt niks over de impact die Nederland heeft gehad in de slavenhandel Tot 1713 was Nederland aldus Balai de meest prominente slavenhandelsnatie Daarna zijn we overvleugeld door de Engelsen en de Spanjaarden In Engeland is volgens Balai veel meer aandacht voor het slavernijverleden Daar wordt veel gepubliceerd Wat hem tijdens zijn onderzoek ook verbaasde was dat er in de Gouden Eeuw zoveel zwarte mensen in Nederland waren Vanaf de 15e 16e eeuw Deels als slaven van Joodse vluchtelingen uit Portugal en Spanje maar ook als vrije vermogende Afrikanen Het derde punt dat hem bij zijn onderzoeken opvalt is de totale afwezigheid van weerstand tegen vormen van slavernij gedurende 300 jaar Maar ook dat is van alle tijden Balai Hier halen de mensen vandaag ook hun schouders op over de misstanden in de bouw van de stadions in Qatar waar arbeiders als slaven worden behandeld Terwijl we tegenwoordig veel beter op de hoogte zijn van wat zich in andere delen van de wereld afspeelt Dat is ontnuchterend Op dit moment is Balai bezig met het vervolg op een ander boek dat hij schreef getiteld Het slavenschip Leusden Dat schip verging op 1 januari 1738 voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname Van de 700 in Afrika ingescheepte gevangenen overleefden er slechts 16 de ramp Hoewel het de grootste tragedie is uit de Nederlandse scheepvaarthistorie is deze ramp vrijwel onbekend Balai is op zoek naar het wrak van dat schip Ik ben daarvoor afgelopen jaar drie keer naar Suriname geweest samen met een aantal maritiem archeologen proberen we het wrak te lokaliseren Dat is nogal een klus ook al omdat niemand in Suriname op de hoogte was van dit drama Thema Economie Handel Leo Balai Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 907 6 67

Tot 1713 was Nederland d slavenhandelsnatie Leo Balai schreef het boek Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel waarin hij namen en rugnummers noemt van Amsterdamse regentengeslachten die over de ruggen van slaven hun fortuin hebben gemaakt Balai wijst de grachtenpanden aan die met overzees bloed zweet en tranen zijn betaald Gedurende het afgelopen jaar hield hij negen lezingen in Amsterdam Het was een hectisch jaar Balai is heel positief over 2013 Het heeft een heleboel mensen getriggerd Hij ziet dat mensen zijn gaan nadenken over de rol van Amsterdam bij de slavernij en de slavenhandel Ook aan de verkoopcijfers Zijn uitgever meldde onlangs dat zijn boek over de Amsterdamse slavenhandel in de boeken top 10 staat Maar hij ziet het ook aan de discussie over Zwarte Piet Balai Het is een bewustwordingsproces In Amerika zijn ze in dit opzicht veel verder Daar begrijpen ze best dat je een Sinterklaasfeest kunt geven maar dat je voorzichtig moet zijn met het opvoeren van wat ze daar noemen black faces dus mensen vermommen als zwarten die dan om zo n witte man heen lopen Het is storend voor zwarte mensen Houd daar rekening mee Maar dat is dus het proces De bewustwording dat dit in een beschaafde samenleving niet meer kan Zijn lezingen werden goed bezocht Op de voorlopig laatste lezing op 1 december in het Stadsarchief kwamen zelfs meer dan honderd mensen af Er kon niemand meer bij Gemiddeld kwamen er zo n vijftig mensen op af Meer wit dan zwart Balai Dat is gebruikelijk Ik weet vanuit de Surinaamse gemeenschap dat je mensen niet makkelijk naar een lezing krijgt Ook niet over dit onderwerp Op een 66 Thema Economie Handel lezing in november in de openbare bibliotheek in Zuidoost was de verhouding wel fifty fifty Balai Dan ontstaat er een dialoog tussen witte en zwarte mensen die elkaar vaak al kennen en samen naar zo n lezing komen De organisatie van het herdenkingsjaar is er volgens Balai goed in geslaagd om het thema onder de aandacht te brengen Op een objectieve manier Balai Het is gelukkig niet meer zo dat we alleen maar naar de positieve kanten van onze geschiedenis hoeven te kijken maar ook met elkaar kunnen praten over de zwarte bladzijden Balai heeft er op gestudeerd Wat moeten we volgens hem zeker weten over de betrokkenheid van Nederland bij de slavenhandel Balai Dat die tot 1713 substantieel was Als je naar de aantallen kijkt hoor je vaak dat Nederland maar 550 000 van de in totaal 12 5 miljoen Afrikanen heeft verscheept Maar dat zegt niks over de impact die Nederland heeft gehad in de slavenhandel Tot 1713 was Nederland aldus Balai de meest prominente slavenhandelsnatie Daarna zijn we overvleugeld door de Engelsen en de Spanjaarden In Engeland is volgens Balai veel meer aandacht voor het slavernijverleden Daar wordt veel gepubliceerd Wat hem tijdens zijn onderzoek ook verbaasde was dat er in de Gouden Eeuw zoveel zwarte mensen in Nederland waren Vanaf de 15e 16e eeuw Deels als slaven van Joodse vluchtelingen uit Portugal en Spanje maar ook als vrije vermogende Afrikanen Het derde punt dat hem bij zijn onderzoeken opvalt is de totale afwezigheid van weerstand tegen vormen van slavernij gedurende 300 jaar Maar ook dat is van alle tijden Balai Hier halen de mensen vandaag ook hun schouders op over de misstanden in de bouw van de stadions in Qatar waar arbeiders als slaven worden behandeld Terwijl we tegenwoordig veel beter op de hoogte zijn van wat zich in andere delen van de wereld afspeelt Dat is ontnuchterend Op dit moment is Balai bezig met het vervolg op een ander boek dat hij schreef getiteld Het slavenschip Leusden Dat schip verging op 1 januari 1738 voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname Van de 700 in Afrika ingescheepte gevangenen overleefden er slechts 16 de ramp Hoewel het de grootste tragedie is uit de Nederlandse scheepvaarthistorie is deze ramp vrijwel onbekend Balai is op zoek naar het wrak van dat schip Ik ben daarvoor afgelopen jaar drie keer naar Suriname geweest samen met een aantal maritiem archeologen proberen we het wrak te lokaliseren Dat is nogal een klus ook al omdat niemand in Suriname op de hoogte was van dit drama Thema Economie Handel Leo Balai Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 907 6 67

Thema Economie Handel Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst Jongerenevenement 2 december Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst was een evenement in het kader van de Internationale dag voor de afschaffling van de slavernij De bijeenkomst was bedoeld voor jongeren tussen de 16 en 27 jaar 69

Thema Economie Handel Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst Jongerenevenement 2 december Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst was een evenement in het kader van de Internationale dag voor de afschaffling van de slavernij De bijeenkomst was bedoeld voor jongeren tussen de 16 en 27 jaar 69

Afschaffing van de slavernij in Cura ao in 1863 Na de afschaffing van de slavenhandel door Nederland in 1814 duurde het nog geruime tijd voordat ook de slavernij zelf werd afgeschaft De Engelsen schaften de slavernij af in 1834 de Fransen in 1848 Vanaf dat moment drong de Nederlandse regering er bij de plantagehouders op aan om hun slaven goed te behandelen Toen de slavernij in 1863 eenmaal was afgeschaft werden de slaven echter nog gedwongen om tien jaar op de plantages door te werken 71

Afschaffing van de slavernij in Cura ao in 1863 Na de afschaffing van de slavenhandel door Nederland in 1814 duurde het nog geruime tijd voordat ook de slavernij zelf werd afgeschaft De Engelsen schaften de slavernij af in 1834 de Fransen in 1848 Vanaf dat moment drong de Nederlandse regering er bij de plantagehouders op aan om hun slaven goed te behandelen Toen de slavernij in 1863 eenmaal was afgeschaft werden de slaven echter nog gedwongen om tien jaar op de plantages door te werken 71

Thema Educatie Ze zeggen Wij zijn Afro Europeanen Marian Markelo was behalve ambassadeur voor Spiritualiteit ook ambassadeur voor het thema Educatief Met educatie kunnen we nog beter gaan delen wat het verleden aan ons doorgeeft De Stichting was van mening dat het onderwijssysteem in Nederland er nog onvoldoende duidelijk op gericht is om het echte verhaal van de slavernij en de erfenis die er ligt te vertellen op school Markelo Met educatie kunnen we nog beter gaan delen wat het verleden aan ons doorgeeft Maar we kunnen er ook op een verantwoorde manier mee naar de toekomst kijken Want je kunt vandaag niet verklaren als je niet weet hoe dingen gisteren geweest zijn Je kunt morgen geen stevige basis geven als je niet in staat bent om wat je vandaag ziet op een goede manier te vertalen naar doelen voor de toekomst In het kader van 150 jaar afschaffing slavernij zijn er boeken gemaakt lesbrieven DVD s Markelo Mensen hebben echt hun best gedaan Op de Onderwijsbijeenkomst Slavernijverleden 2013 in het Tropenmuseum waren er meer dan vijftig mensen aanwezig die de producten die ze gemaakt hebben rondom slavernij presenteerden en te koop aanboden We waren als organisatie echt verrast hoeveel Amsterdamse basis en middelbare scholen daarop afkwamen Er komt volgens Markelo een generatie aan die zelfbewuster is dan de huidige generatie Het was mooi om te zien hoe tijdens een educatieve manifestatie op de Westergasfabriek z veel jongeren op het podium kwamen met een mening met een visie over gisteren vandaag en morgen Juist omdat er op scholen onvoldoende aandacht is voor dit verleden omdat er in hun opvoeding niet gesproken wordt over zaken die hun identiteit vormen kunnen AfroEuropese kinderen in de knel komen met zichzelf en hun omgeving Markelo En wat doen ze dan Ze gaan op zoek naar iets waarvan ze denken dat het bij hen hoort En als ze dat hebben gevonden heb ik gemerkt dan zijn ze in staat om dat op een goede manier in te zetten Dat hebben ze bewezen op een mini conferentie in het Tropenmuseum en op de manifestatie in de Westergasfabriek Ze hebben programma s opgezet waarin ze heel kritisch de samenleving beschreven maar even kritisch hun eigen rol daarin betrokken Welke identiteit vinden ze dan Markelo Ze zeggen Wij zijn Afro Europeanen wij zijn ook Europeanen maar dan met Afrikaanse roots Daar moeten we een synthese van maken Haar vraag is wel hoe Amsterdam de energie die afgelopen jaar vrijkwam vast kan houden Markelo Wethouder van Es heeft echt de intentie om daarover na te denken maar het blijft toch een aandachtspunt Het heeft 150 jaar geduurd voordat op Amsterdams niveau geld vrijgemaakt is om heel bewust iets te doen met de slavernijgeschiedenis Voor het rijk heeft dit geen prioriteit Wat als straks andere politici Amsterdam besturen Vandaar mijn vraag hoe kunnen wij dit momentum verankeren zodat deze thematiek altijd op een waardige spirituele en educatieve manier onder de aandacht blijft 73 73

Thema Educatie Ze zeggen Wij zijn Afro Europeanen Marian Markelo was behalve ambassadeur voor Spiritualiteit ook ambassadeur voor het thema Educatief Met educatie kunnen we nog beter gaan delen wat het verleden aan ons doorgeeft De Stichting was van mening dat het onderwijssysteem in Nederland er nog onvoldoende duidelijk op gericht is om het echte verhaal van de slavernij en de erfenis die er ligt te vertellen op school Markelo Met educatie kunnen we nog beter gaan delen wat het verleden aan ons doorgeeft Maar we kunnen er ook op een verantwoorde manier mee naar de toekomst kijken Want je kunt vandaag niet verklaren als je niet weet hoe dingen gisteren geweest zijn Je kunt morgen geen stevige basis geven als je niet in staat bent om wat je vandaag ziet op een goede manier te vertalen naar doelen voor de toekomst In het kader van 150 jaar afschaffing slavernij zijn er boeken gemaakt lesbrieven DVD s Markelo Mensen hebben echt hun best gedaan Op de Onderwijsbijeenkomst Slavernijverleden 2013 in het Tropenmuseum waren er meer dan vijftig mensen aanwezig die de producten die ze gemaakt hebben rondom slavernij presenteerden en te koop aanboden We waren als organisatie echt verrast hoeveel Amsterdamse basis en middelbare scholen daarop afkwamen Er komt volgens Markelo een generatie aan die zelfbewuster is dan de huidige generatie Het was mooi om te zien hoe tijdens een educatieve manifestatie op de Westergasfabriek z veel jongeren op het podium kwamen met een mening met een visie over gisteren vandaag en morgen Juist omdat er op scholen onvoldoende aandacht is voor dit verleden omdat er in hun opvoeding niet gesproken wordt over zaken die hun identiteit vormen kunnen AfroEuropese kinderen in de knel komen met zichzelf en hun omgeving Markelo En wat doen ze dan Ze gaan op zoek naar iets waarvan ze denken dat het bij hen hoort En als ze dat hebben gevonden heb ik gemerkt dan zijn ze in staat om dat op een goede manier in te zetten Dat hebben ze bewezen op een mini conferentie in het Tropenmuseum en op de manifestatie in de Westergasfabriek Ze hebben programma s opgezet waarin ze heel kritisch de samenleving beschreven maar even kritisch hun eigen rol daarin betrokken Welke identiteit vinden ze dan Markelo Ze zeggen Wij zijn Afro Europeanen wij zijn ook Europeanen maar dan met Afrikaanse roots Daar moeten we een synthese van maken Haar vraag is wel hoe Amsterdam de energie die afgelopen jaar vrijkwam vast kan houden Markelo Wethouder van Es heeft echt de intentie om daarover na te denken maar het blijft toch een aandachtspunt Het heeft 150 jaar geduurd voordat op Amsterdams niveau geld vrijgemaakt is om heel bewust iets te doen met de slavernijgeschiedenis Voor het rijk heeft dit geen prioriteit Wat als straks andere politici Amsterdam besturen Vandaar mijn vraag hoe kunnen wij dit momentum verankeren zodat deze thematiek altijd op een waardige spirituele en educatieve manier onder de aandacht blijft 73 73

Thema Educatie Stripboek slavernij Stripboek slavernij is een spannend ik verhaal over een jongen die werkelijk in slavernij terechtkwam Lezers volgen zijn ontvoering in het huidige Ghana zijn deportatie zijn leven in Paramaribo op de plantages en tenslotte in Nederland Ook de slavernij op de voormalig Nederlandse Antillen komt aan bod Het boek is bedoeld voor een breed publiek vanaf 11 jaar Docentenhandleiding en lesmateriaal bij de strip is met name voor leerlingen van klas 2 en 3 VO alle niveaus Tekeningen van Eric Heuvel bekend van de strips over de Tweede Wereldoorlog Onderzoek en scenario Ineke Mok 75 75

Thema Educatie Stripboek slavernij Stripboek slavernij is een spannend ik verhaal over een jongen die werkelijk in slavernij terechtkwam Lezers volgen zijn ontvoering in het huidige Ghana zijn deportatie zijn leven in Paramaribo op de plantages en tenslotte in Nederland Ook de slavernij op de voormalig Nederlandse Antillen komt aan bod Het boek is bedoeld voor een breed publiek vanaf 11 jaar Docentenhandleiding en lesmateriaal bij de strip is met name voor leerlingen van klas 2 en 3 VO alle niveaus Tekeningen van Eric Heuvel bekend van de strips over de Tweede Wereldoorlog Onderzoek en scenario Ineke Mok 75 75

Ook onze voorouders hebben dit land opgebouwd Otmar Watson is vooral met jongeren bezig Hij artistiek leider van Untold dat drie theaterproducties maakte waar slavernij een onderdeel van was en daarnaast uitwisselingsprojecten en debatten organiseert Verder is hij managing director van de stichting Eternity Percussion dat zich bezig houdt met muziekeducatie voor jongeren en is hij jongerenprogrammeur in NoLimit een cultuurhuis in Amsterdam Zuidoost Jongeren van Surinaamse Antilliaanse en West Afrikaanse afkomst hebben volgens Watson vaak geen idee wie ze zijn en waar ze vandaan komen Ze weten natuurlijk wel waar hun ouders vandaan komen maar hebben verder geen idee van de geschiedenis en daarmee geen idee waarom ze in Nederland wonen En op school wordt er volgens Watson nauwelijks aandacht besteed aan de slavernij Watson Terwijl die juist heel belangrijk is geweest voor de opbouw van de Nederlandse en eigenlijk voor heel veel Europese samenlevingen Dat Nederland zo rijk is geworden heeft vooral te maken met het slavernijverleden Dat is het verhaal dat Watson op het Altra College in Zuidoost vertelt Volgens hem is het belangrijk dat deze jongeren weten wie ze zijn en dat hun voorouders een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de opbouw en welvaart van de Nederlandse samenleving Watson Die wetenschap maakt jongeren veel zekerder veel assertiever Ze staan positiever in het leven en hebben meer respect voor hun cultuur Ze worden daardoor zelfstandiger onafhankelijker Het valt mij ook op dat ze gerichter een keus maken voor een opleiding waarmee ze ook een bijdrage kunnen leveren aan het versterken en in standhouden van deze cultuur 76 Thema Educatie Hij houdt zich al jaren bezig met dit onderwerp vanuit Untold en Eternity Uit beide stichtingen organiseert hij museumbezoeken en excursies naar onder andere Engeland Gambia en Egypte Zeventig procent van het benodigde budget komt van Europese en nationale subsidies en van het eigen vermogen en dertig procent moeten de jongeren zelf inbrengen Watson Wij vinden het belangrijk dat jongeren een eigen bijdrage betalen aan hun ontwikkeling Alleen komen daar de jongeren in hun vrije tijd op af dus n school Maar vanaf vorig jaar zijn we ook begonnen met reguliere programma s op scholen Daarvoor hadden we ook wel incidenteel workshops gegeven maar door de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 zijn we ook in staat geweest om een goede start te maken om scholen structureel te interesseren voor les over slavernij Onderwijsbijeenkomst 13 november Thema Educatie School is heel belangrijk Watson School is de tweede opvoeder van het kind na de ouders Wij de culturele sector zijn de derde opvoeder Ook ouders benadrukken het belang van school Dus op het moment dat je scholen verplicht om aandacht te besteden aan dit onderwerp ben je al heel ver Alleen moet dat niet alleen in Amsterdam maar in heel Nederland gebeuren Het is een gedeelde geschiedenis Wij proberen er nu voor te zorgen dat het in elk geval op alle scholen in Amsterdam wordt geaccepteerd En met de stimulans die we nu hebben gekregen met de viering van vorig jaar kunnen we weer verder Jongeren in Engeland zitten volgens Watson op dezelfde manier in dit verhaal als de jongeren uit Nederland De Engelsen hebben echter n voordeel daar hebben ze alle culturele organisaties die geld krijgen van de overheid en alle scholen verplicht om elk jaar in de maand oktober aandacht te besteden aan de slavernij Dat noemen ze daar Black History Month In Amerika is dat de maand februari Watson Voor Nederland zou juni een goede maand zijn Dan kan iedereen ook met trots elk jaar op 1 juli de afschaffing van de slavernij vieren 77 77

Ook onze voorouders hebben dit land opgebouwd Otmar Watson is vooral met jongeren bezig Hij artistiek leider van Untold dat drie theaterproducties maakte waar slavernij een onderdeel van was en daarnaast uitwisselingsprojecten en debatten organiseert Verder is hij managing director van de stichting Eternity Percussion dat zich bezig houdt met muziekeducatie voor jongeren en is hij jongerenprogrammeur in NoLimit een cultuurhuis in Amsterdam Zuidoost Jongeren van Surinaamse Antilliaanse en West Afrikaanse afkomst hebben volgens Watson vaak geen idee wie ze zijn en waar ze vandaan komen Ze weten natuurlijk wel waar hun ouders vandaan komen maar hebben verder geen idee van de geschiedenis en daarmee geen idee waarom ze in Nederland wonen En op school wordt er volgens Watson nauwelijks aandacht besteed aan de slavernij Watson Terwijl die juist heel belangrijk is geweest voor de opbouw van de Nederlandse en eigenlijk voor heel veel Europese samenlevingen Dat Nederland zo rijk is geworden heeft vooral te maken met het slavernijverleden Dat is het verhaal dat Watson op het Altra College in Zuidoost vertelt Volgens hem is het belangrijk dat deze jongeren weten wie ze zijn en dat hun voorouders een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de opbouw en welvaart van de Nederlandse samenleving Watson Die wetenschap maakt jongeren veel zekerder veel assertiever Ze staan positiever in het leven en hebben meer respect voor hun cultuur Ze worden daardoor zelfstandiger onafhankelijker Het valt mij ook op dat ze gerichter een keus maken voor een opleiding waarmee ze ook een bijdrage kunnen leveren aan het versterken en in standhouden van deze cultuur 76 Thema Educatie Hij houdt zich al jaren bezig met dit onderwerp vanuit Untold en Eternity Uit beide stichtingen organiseert hij museumbezoeken en excursies naar onder andere Engeland Gambia en Egypte Zeventig procent van het benodigde budget komt van Europese en nationale subsidies en van het eigen vermogen en dertig procent moeten de jongeren zelf inbrengen Watson Wij vinden het belangrijk dat jongeren een eigen bijdrage betalen aan hun ontwikkeling Alleen komen daar de jongeren in hun vrije tijd op af dus n school Maar vanaf vorig jaar zijn we ook begonnen met reguliere programma s op scholen Daarvoor hadden we ook wel incidenteel workshops gegeven maar door de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 zijn we ook in staat geweest om een goede start te maken om scholen structureel te interesseren voor les over slavernij Onderwijsbijeenkomst 13 november Thema Educatie School is heel belangrijk Watson School is de tweede opvoeder van het kind na de ouders Wij de culturele sector zijn de derde opvoeder Ook ouders benadrukken het belang van school Dus op het moment dat je scholen verplicht om aandacht te besteden aan dit onderwerp ben je al heel ver Alleen moet dat niet alleen in Amsterdam maar in heel Nederland gebeuren Het is een gedeelde geschiedenis Wij proberen er nu voor te zorgen dat het in elk geval op alle scholen in Amsterdam wordt geaccepteerd En met de stimulans die we nu hebben gekregen met de viering van vorig jaar kunnen we weer verder Jongeren in Engeland zitten volgens Watson op dezelfde manier in dit verhaal als de jongeren uit Nederland De Engelsen hebben echter n voordeel daar hebben ze alle culturele organisaties die geld krijgen van de overheid en alle scholen verplicht om elk jaar in de maand oktober aandacht te besteden aan de slavernij Dat noemen ze daar Black History Month In Amerika is dat de maand februari Watson Voor Nederland zou juni een goede maand zijn Dan kan iedereen ook met trots elk jaar op 1 juli de afschaffing van de slavernij vieren 77 77

Thema Educatie HOLY Animatie Clips over Slavernij daagt jongeren uit om creatief en oplossingsgericht over het slavernijverleden en hedendaagse vormen van slavernij na te denken Geprikkeld door het speciaal ontwikkelde online lesmateriaal vertalen zij hun idee n over slavernij naar een zelf gemaakte animatieclip Opvallend was dat de bespreking van het onderwerp een sfeer van solidariteit en saamhorigheid cre erde in de klas Niet de scheiding tussen zwart en wit werd benadrukt maar er ontstond juist een gedeeld gevoel van rechtvaardigheid tegen onrechtvaardigheid Holy Animatie Verkocht VERKOCHT is een locatievoorstelling over slavernij toen en nu Over wreedheid en eindeloze werkdagen Over heimwee en de troost van een klein gebaar Over consumptie en de prijs die daarvoor wordt betaald Maar vooral over het gevecht om mens te blijven VERKOCHT toont slavernij als systeem dat in verschillende vormen van alle tijden is wie heeft waar belang bij wie verdient waar aan ten koste van wie Alleen diepgevoelde empathie kan dit systeem weerstand bieden Het kan het aantasten en wie weet ooit verslaan 79

Thema Educatie HOLY Animatie Clips over Slavernij daagt jongeren uit om creatief en oplossingsgericht over het slavernijverleden en hedendaagse vormen van slavernij na te denken Geprikkeld door het speciaal ontwikkelde online lesmateriaal vertalen zij hun idee n over slavernij naar een zelf gemaakte animatieclip Opvallend was dat de bespreking van het onderwerp een sfeer van solidariteit en saamhorigheid cre erde in de klas Niet de scheiding tussen zwart en wit werd benadrukt maar er ontstond juist een gedeeld gevoel van rechtvaardigheid tegen onrechtvaardigheid Holy Animatie Verkocht VERKOCHT is een locatievoorstelling over slavernij toen en nu Over wreedheid en eindeloze werkdagen Over heimwee en de troost van een klein gebaar Over consumptie en de prijs die daarvoor wordt betaald Maar vooral over het gevecht om mens te blijven VERKOCHT toont slavernij als systeem dat in verschillende vormen van alle tijden is wie heeft waar belang bij wie verdient waar aan ten koste van wie Alleen diepgevoelde empathie kan dit systeem weerstand bieden Het kan het aantasten en wie weet ooit verslaan 79

Thema Educatie Doel van Untold the Story is om leerlingen van het voortgezet en basisonderwijs te informeren over het Nederlandse slavernijverleden Leerlingen hebben een positiever beeld van Afrika gekregen Ze begrijpen nu ook beter hoe migratie tot stand is gekomen en waarom het belangrijk is om elkaar te respecteren en te waarderen Untold the Story 81 81

Thema Educatie Doel van Untold the Story is om leerlingen van het voortgezet en basisonderwijs te informeren over het Nederlandse slavernijverleden Leerlingen hebben een positiever beeld van Afrika gekregen Ze begrijpen nu ook beter hoe migratie tot stand is gekomen en waarom het belangrijk is om elkaar te respecteren en te waarderen Untold the Story 81 81

Thema Educatie E n twee drie vier hoofddoek van plezier E n twee drie vier hoofddoek van plezier is een kleurrijk kinderboek van Jeanine Cronie over de Surinaamse hoofddoek angisa Dit cultureel erfgoed heeft zijn oorsprong in West Afrika is met slavenvrouwen meegegaan naar de voormalige koloni n en wordt nu nog steeds gebruikt Ook in Nederland Het is geen boek met uitleg het is vooral de bedoeling dat kinderen vragen gaan stellen en in dialoog gaan met de verteller In het bijbehorend lesmateriaal wordt achtergrondinformatie gegeven en via de angisa een brug gemaakt naar het slavernijverleden 83 83

Thema Educatie E n twee drie vier hoofddoek van plezier E n twee drie vier hoofddoek van plezier is een kleurrijk kinderboek van Jeanine Cronie over de Surinaamse hoofddoek angisa Dit cultureel erfgoed heeft zijn oorsprong in West Afrika is met slavenvrouwen meegegaan naar de voormalige koloni n en wordt nu nog steeds gebruikt Ook in Nederland Het is geen boek met uitleg het is vooral de bedoeling dat kinderen vragen gaan stellen en in dialoog gaan met de verteller In het bijbehorend lesmateriaal wordt achtergrondinformatie gegeven en via de angisa een brug gemaakt naar het slavernijverleden 83 83

Thema Educatie DoReMixMax is een online lespakket van stichting Cine Musica voor groep 7 en 8 Primair Onderwijs en de brugklas Voortgezet Onderwijs lesstof vervangend Het thema slavernij wordt op een toegankelijke manier behandeld via de insteek van muziek en dans uit Brazili Angola en Nederland Leerlingen volgen een filmspoor op de website www doremixmax org Daarnaast kunnen leerlingen actief aan de slag met het mixen van muziek en het aanleren van een Braziliaans ritme en dans Een basisschool in Amsterdam Zuidoost heeft gevraagd of het lespakket gebruikt mag worden als uitgangspunt voor de musical die groep 8 dit jaar gaat maken 85

Thema Educatie DoReMixMax is een online lespakket van stichting Cine Musica voor groep 7 en 8 Primair Onderwijs en de brugklas Voortgezet Onderwijs lesstof vervangend Het thema slavernij wordt op een toegankelijke manier behandeld via de insteek van muziek en dans uit Brazili Angola en Nederland Leerlingen volgen een filmspoor op de website www doremixmax org Daarnaast kunnen leerlingen actief aan de slag met het mixen van muziek en het aanleren van een Braziliaans ritme en dans Een basisschool in Amsterdam Zuidoost heeft gevraagd of het lespakket gebruikt mag worden als uitgangspunt voor de musical die groep 8 dit jaar gaat maken 85

Hoe gaan we dit boek afsluiten Radio Frimangron is een communicatief slavernijmonument ter ere van de slachtoffers en hun nazaten Het is een initiatief van Roy Groenberg voorzitter van de stichting Eer en Herstel Onverwerkte pijn daar gaat het om Volgens Groenberg lijden de nazaten tot op de dag van vandaag nog aan de trauma s die hun voorouders door de slavernij hebben opgelopen Groenberg En daarover moet je natuurlijk met de achterban praten Bij zijn lokale zender Radio Frimangron afgeleid van Freeman Ground co rdineert hij de programmering en heeft ook een eigen programma WI EGI SANI ons eigen ding Radio Frimangron besteedde afgelopen jaar aandacht aan de zoektocht van Leo Balai naar het wrak van slavenschip Leusden aan de verworven rijkdom van Amsterdam in het licht van de Trans Atlantische mensenhandel aan de Gouden Bocht met al zijn schuldige grachtenpanden en aan de residentie van de burgemeester Herengracht 502 gebouwd door Paulus Godin of Godijn die zijn fortuin onder meer had gemaakt met de mensenhandel Groenberg De luisteraars werden ge nformeerd Er zijn heel veel dingen gepasseerd waar ze nog niks van wisten Hij vond het goed dat Amsterdam liet zien dat haar instituties ook weet hebben van dit deel van hun geschiedenis Al heeft hij wel het gevoel dat de hoofdmoot van de aandacht in 2013 uitging naar 400 jaar grachtengordel 200 jaar Koningshuis en 125 jaar Concertgebouw Groenberg Toen heeft iemand bedacht we kunnen dit soort zaken niet organiseren zonder ook naar ons slavernijverleden te kijken Er zijn heel veel nazaten Amsterdammers die vinden dat er veel meer had kunnen gebeuren maar goed dat is nou eenmaal zo in Nederland Mensen willen altijd meer Al met 86 Thema Educatie al zijn we niet ondankbaar Het had beter gekund maar je kunt niet alles hebben Een van de verworvenheden is in elk geval dat de keti koti memre waka keti koti herdenkingstocht van 1 juni langs op de schuldige grachtenpanden een jaarlijks terugkerend evenement zal zijn Dat mag zeker als verworvenheid van de 140 150 jaar herdenking worden aangemerkt Groenberg Met deze tocht willen we samen met alle andere Amsterdammers werken aan een betere onderlinge verstandhouding Thema Educatie Wat had hij nog meer gewild Groenberg Wij hadden bijvoorbeeld een verzoek ingediend om met een Amsterdamse gemengde delegatie af te reizen naar de plaats delict Suriname om daar mensen in Paramaribo te ontmoeten en daar een project te doen over slavernij Met als doel om daar de mensen te laten zien dat Nederland Amsterdam niet vergeten is wat er in het verleden is gebeurd en dat we dat samen met die mensen een plek kunnen geven Want ik kan me geen toekomst voorstellen zonder een goede relatie tussen Nederland en Suriname in het algemeen en in het bijzonder tussen Amsterdam en Paramaribo Want zoals je weet is Amsterdam zeker 100 tot 150 jaar eigenaar van de kolonie geweest Met zijn stichting zal Groenberg zich blijven inzetten voor eerherstel en herstelbetalingen Een van zijn belangrijkste doelstelling is de realisatie van een eigen cultureel centrum waar de herinnering aan het verleden op een spirituele manier levend gehouden kan worden Hoe hoog die herstelbetalingen moeten zijn weet hij niet Groenberg Een mogelijkheid is dat Amsterdam of Nederland het basisonderwijs in Suriname voor 50 jaar adopteert Een andere vorm van eerherstel zou kunnen zijn dat de Nederlandse samenleving ons helpt om de Winti tempel te bouwen Er zijn mensen die denken aan 50 miljard euro Zelf vind ik dat uiteindelijk Nederland en Suriname met elkaar toch tot een vergelijk moeten komen op dit punt Met elkaar bekijken hoe gaan we dit boek afsluiten Ik denk dat Nederland daar ook klaar voor is Kranslegging burgemeester 1 juni 87

Hoe gaan we dit boek afsluiten Radio Frimangron is een communicatief slavernijmonument ter ere van de slachtoffers en hun nazaten Het is een initiatief van Roy Groenberg voorzitter van de stichting Eer en Herstel Onverwerkte pijn daar gaat het om Volgens Groenberg lijden de nazaten tot op de dag van vandaag nog aan de trauma s die hun voorouders door de slavernij hebben opgelopen Groenberg En daarover moet je natuurlijk met de achterban praten Bij zijn lokale zender Radio Frimangron afgeleid van Freeman Ground co rdineert hij de programmering en heeft ook een eigen programma WI EGI SANI ons eigen ding Radio Frimangron besteedde afgelopen jaar aandacht aan de zoektocht van Leo Balai naar het wrak van slavenschip Leusden aan de verworven rijkdom van Amsterdam in het licht van de Trans Atlantische mensenhandel aan de Gouden Bocht met al zijn schuldige grachtenpanden en aan de residentie van de burgemeester Herengracht 502 gebouwd door Paulus Godin of Godijn die zijn fortuin onder meer had gemaakt met de mensenhandel Groenberg De luisteraars werden ge nformeerd Er zijn heel veel dingen gepasseerd waar ze nog niks van wisten Hij vond het goed dat Amsterdam liet zien dat haar instituties ook weet hebben van dit deel van hun geschiedenis Al heeft hij wel het gevoel dat de hoofdmoot van de aandacht in 2013 uitging naar 400 jaar grachtengordel 200 jaar Koningshuis en 125 jaar Concertgebouw Groenberg Toen heeft iemand bedacht we kunnen dit soort zaken niet organiseren zonder ook naar ons slavernijverleden te kijken Er zijn heel veel nazaten Amsterdammers die vinden dat er veel meer had kunnen gebeuren maar goed dat is nou eenmaal zo in Nederland Mensen willen altijd meer Al met 86 Thema Educatie al zijn we niet ondankbaar Het had beter gekund maar je kunt niet alles hebben Een van de verworvenheden is in elk geval dat de keti koti memre waka keti koti herdenkingstocht van 1 juni langs op de schuldige grachtenpanden een jaarlijks terugkerend evenement zal zijn Dat mag zeker als verworvenheid van de 140 150 jaar herdenking worden aangemerkt Groenberg Met deze tocht willen we samen met alle andere Amsterdammers werken aan een betere onderlinge verstandhouding Thema Educatie Wat had hij nog meer gewild Groenberg Wij hadden bijvoorbeeld een verzoek ingediend om met een Amsterdamse gemengde delegatie af te reizen naar de plaats delict Suriname om daar mensen in Paramaribo te ontmoeten en daar een project te doen over slavernij Met als doel om daar de mensen te laten zien dat Nederland Amsterdam niet vergeten is wat er in het verleden is gebeurd en dat we dat samen met die mensen een plek kunnen geven Want ik kan me geen toekomst voorstellen zonder een goede relatie tussen Nederland en Suriname in het algemeen en in het bijzonder tussen Amsterdam en Paramaribo Want zoals je weet is Amsterdam zeker 100 tot 150 jaar eigenaar van de kolonie geweest Met zijn stichting zal Groenberg zich blijven inzetten voor eerherstel en herstelbetalingen Een van zijn belangrijkste doelstelling is de realisatie van een eigen cultureel centrum waar de herinnering aan het verleden op een spirituele manier levend gehouden kan worden Hoe hoog die herstelbetalingen moeten zijn weet hij niet Groenberg Een mogelijkheid is dat Amsterdam of Nederland het basisonderwijs in Suriname voor 50 jaar adopteert Een andere vorm van eerherstel zou kunnen zijn dat de Nederlandse samenleving ons helpt om de Winti tempel te bouwen Er zijn mensen die denken aan 50 miljard euro Zelf vind ik dat uiteindelijk Nederland en Suriname met elkaar toch tot een vergelijk moeten komen op dit punt Met elkaar bekijken hoe gaan we dit boek afsluiten Ik denk dat Nederland daar ook klaar voor is Kranslegging burgemeester 1 juni 87

Nawoord Dankzij de inzet van veel mensen is het herdenkingsjaar 150 jaar afschaffing slavernij een succes geworden Ik wil iedereen daarvoor bedanken Er is veel positieve energie vrijgekomen Veel activiteiten hebben gezorgd voor ontroering en beroering Bij iedereen En dat is precies de aandacht die slavernij nodig heeft Gedurende het jaar nam de belangstelling voor de geschiedenis van slavernij alleen maar toe Overal waren mensen wit en zwart jong en oud mannen en vrouwen met elkaar in gesprek over slavernij en de gevolgen daarvan Vaak waren dat hele persoonlijke verhalen over overgrootouders die de slavernij nog aan den lijve hadden meegemaakt wordt verkocht en ergens ver weg onder dwang werken moet De uitdaging waar we nu voor staan is hoe houden we de belangstelling voor slavernij vast Voor mij blijft het belangrijkst onze kinderen bouwen een gemeenschappelijke toekomst in de stad De gedeelde kennis over de geschiedenis is daarvoor onontbeerlijk Ik doe een beroep op u allen om actief te blijven Want wij kunnen allemaal op onze eigen manier zorgen dat het vlammetje blijft branden en wordt doorgegeven Andr e van Es wethouder Diversiteit Het is belangrijk om over die geschiedenis te blijven praten omdat het gaat over een gedeelde geschiedenis Die boodschap is ook door de media goed opgepakt Met als hoogtepunt de live NOS uitzending van de Keti Koti Herdenking in het Amsterdamse Oosterpark waar minister Asscher namens de Nederlandse regering woorden van berouw en diepe spijt heeft uitgesproken Alle activiteiten die dit jaar plaatsvonden hebben ervoor gezorgd dat de kennis over ons Nederlandse slavernijverleden bij velen flink is toegenomen Tijdens een gastles op een Amsterdamse basisschool zag ik dat kinderen zich heel goed kunnen inleven in wat het met je doet als je zomaar bij je ouders wordt weggehaald 88 89

Nawoord Dankzij de inzet van veel mensen is het herdenkingsjaar 150 jaar afschaffing slavernij een succes geworden Ik wil iedereen daarvoor bedanken Er is veel positieve energie vrijgekomen Veel activiteiten hebben gezorgd voor ontroering en beroering Bij iedereen En dat is precies de aandacht die slavernij nodig heeft Gedurende het jaar nam de belangstelling voor de geschiedenis van slavernij alleen maar toe Overal waren mensen wit en zwart jong en oud mannen en vrouwen met elkaar in gesprek over slavernij en de gevolgen daarvan Vaak waren dat hele persoonlijke verhalen over overgrootouders die de slavernij nog aan den lijve hadden meegemaakt wordt verkocht en ergens ver weg onder dwang werken moet De uitdaging waar we nu voor staan is hoe houden we de belangstelling voor slavernij vast Voor mij blijft het belangrijkst onze kinderen bouwen een gemeenschappelijke toekomst in de stad De gedeelde kennis over de geschiedenis is daarvoor onontbeerlijk Ik doe een beroep op u allen om actief te blijven Want wij kunnen allemaal op onze eigen manier zorgen dat het vlammetje blijft branden en wordt doorgegeven Andr e van Es wethouder Diversiteit Het is belangrijk om over die geschiedenis te blijven praten omdat het gaat over een gedeelde geschiedenis Die boodschap is ook door de media goed opgepakt Met als hoogtepunt de live NOS uitzending van de Keti Koti Herdenking in het Amsterdamse Oosterpark waar minister Asscher namens de Nederlandse regering woorden van berouw en diepe spijt heeft uitgesproken Alle activiteiten die dit jaar plaatsvonden hebben ervoor gezorgd dat de kennis over ons Nederlandse slavernijverleden bij velen flink is toegenomen Tijdens een gastles op een Amsterdamse basisschool zag ik dat kinderen zich heel goed kunnen inleven in wat het met je doet als je zomaar bij je ouders wordt weggehaald 88 89

Projecten Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Cultuur Media Podiumkunsten Start Herdenkingsjaar Slavernijverleden 2013 Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 feestelijke bijeenkomst 19 januari 2013 in het Tropenmuseum Amsterdam Tula The Revolt Tula The Movie Rights bv Jeroen Leinders Internationale speelfilm premi re 25 juni 2013 in het Tropenmuseum Anton de Kom heeft het laatste woord Stichting Soul Rebel Movement Jerry K L Afriyie Evenement 30 maart 2013 in het Bijlmer Park Theater The next step Africa in Picture Heidi Lobato Masterclass Filmfestival Africa in the Picture 2014 Mi no ta katibu Ik ben geen Slaaf Stichting ProFor Lucia Martis Audiovisuele reis bijeenkomsten aan de hand van DVD februari tot en september 2013 Amsterdam Cura ao en Aruba Tula su Kosecha Tula s Oogst TweeduizendTwintig Producties Jermain Lo Televisieserie 6 delig uitzending voorjaar 2014 Nederland en Caribisch deel Koninkrijk Ruta dit Tula Erwin van Amstel Foto expositie Verdeeld Verleden Hans van Rhoon Foto expositie 2013 Zeeland Brazili Angola Documentaire serie De slavernij voorbij Bosch Films Peter Bosch en Julia von Graevenitz Televisie 4 delig september 2013 NTR http programma ntr nl 10581 de slavernij voorbij Cura ao Cultuuragenda 2013 Sinaya Wolfert Cura ao Cultuuragenda 2013 Filmdocumentaire Afro Surinaamse mannen ontbloot Boa Producties Andr Reeder en Afra Jonker Filmdocumentaire eind 2014 Slavenschip Leusden Stichting Rol Jessica Dikmoet en Henry Strijk Filmdocumentaire 24 juni augustus 2013 Suriname en Nederland Hoe duur was de suiker PV Pictures Paul Voorthuysen regie Jean van de Velde Internationale speelfilm premi re 25 september 2013 Nederlands Film Festival Exhibit B van Brett Bailey Stichting Holland Festival Annet Lekkerkerker voorstelling voorstellingen tijdens het Holland Festival in 2013 Afschaffing slavernij vieren we allemaal Stichting Overlegorgaan Caribische Nederlanders OCAN Glen Helberg Marnix Arendhorst cultureel programma in Amsterdam Zuidoost 15 december 2013 Geen liefde zonder vrijheid Stroom Management Izaline Calister voorstelling zomer 2013 Theaterstuk Opo yu kloru Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas voorstelling Reading 7 december 2013 offici le presentatie voorjaar 2014 Dit overzicht omvat projecten waar de Stichting financieel aan heeft bijgedragen en projecten die de Stichting zelf heeft ontwikkeld en uitgevoerd 90 Festival Traditionele Dansen Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas voorstelling voorjaar 2014 Metropole Orkest Crossover herdenkingsconcert 1 juli 2013 IKO Foundation Robert Sordam concert 1 juli 2013 Rebelse Vrouwen NiNsee Krater Theater theatervoorstelling 7 maart t m 1 juli 2013 Boekenweek thema Gouden tijden zwarte bladzijden CPNB en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 boeken 16 maart t m 24 maart 2013 Filmfestival Rialto World Cinema Ketenen Verbroken Rialto en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 filmfestival 16 en 18 augustus 2013 Tula Herdenking drie speciale voorstellingen tijdens het Grachtenfestival Grachtenfestival en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 voorstellingen 17 augustus 2013 Amsterdam Jongerenevenement Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst IZI Solutions BV in opdracht van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 evenement 2 december 2013 MC Theater Amsterdam Nobody for Sale Tuhuteru en Partners in opdracht van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 evenement 2 december 2013 MC Theater Amsterdam Economie Handel Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Walburg Pers Leo Balai boek in april 2013 verschenen Educatie Slavenhandel in de Atlantische wereld Van driehoeks handel tot Anansi s web Centre for Historical Cultures Erasmus Universiteit Stephan Klein educatieve website Gelanceerd op 6 juni 2013 www atlantischeslavenhandel nl www atlanticslavetrade eu Clips over Slavernij HOLY Animatie Merel Mirage online lesmateriaal vertalen naar een zelf gemaakte animatieclip Amsterdamse scholen 2013 www clipsoverslavernij nl E n twee drie vier Hoofddoek van plezier Jeanine Cronie Maop Books Kleurrijk kinderboek vanaf 4 jaar Uitgebracht 24 juni 2013 Bewust van ons verleden verbindt ons in de toekomst Stichting Openschoolgemeenschapbijlmer Marjon Post 14 lessen over slavernijperiode met afsluitend moza ek kunstwerk maart tot en met juli 2013 DoReMixMax speuren naar het slavernijverleden via muziek Stichting CineMusica Miranda van der Spek online lespakket voor groep 7 en 8 PO en de brugklas VO sinds mei 2013 Brazili Angola vanaf januari 2014 Stripboek slavernij NiNsee en Cultuursporen Ineke Mok Redhill Eric Heuvel educatief stripboek begin 2015 Untold The Story Stichting Untold Otmar Watson educatieproject dvd en lesbrief voor het voorgezet onderwijs en basisonderwijs Oktober t m december 2013 op scholen in Amsterdam Zuidoost MUNESCO UNESCO scholennetwerk v o Ron Dekker Leerlingen VO simuleren Algemene Vergadering 91

Projecten Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Cultuur Media Podiumkunsten Start Herdenkingsjaar Slavernijverleden 2013 Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 feestelijke bijeenkomst 19 januari 2013 in het Tropenmuseum Amsterdam Tula The Revolt Tula The Movie Rights bv Jeroen Leinders Internationale speelfilm premi re 25 juni 2013 in het Tropenmuseum Anton de Kom heeft het laatste woord Stichting Soul Rebel Movement Jerry K L Afriyie Evenement 30 maart 2013 in het Bijlmer Park Theater The next step Africa in Picture Heidi Lobato Masterclass Filmfestival Africa in the Picture 2014 Mi no ta katibu Ik ben geen Slaaf Stichting ProFor Lucia Martis Audiovisuele reis bijeenkomsten aan de hand van DVD februari tot en september 2013 Amsterdam Cura ao en Aruba Tula su Kosecha Tula s Oogst TweeduizendTwintig Producties Jermain Lo Televisieserie 6 delig uitzending voorjaar 2014 Nederland en Caribisch deel Koninkrijk Ruta dit Tula Erwin van Amstel Foto expositie Verdeeld Verleden Hans van Rhoon Foto expositie 2013 Zeeland Brazili Angola Documentaire serie De slavernij voorbij Bosch Films Peter Bosch en Julia von Graevenitz Televisie 4 delig september 2013 NTR http programma ntr nl 10581 de slavernij voorbij Cura ao Cultuuragenda 2013 Sinaya Wolfert Cura ao Cultuuragenda 2013 Filmdocumentaire Afro Surinaamse mannen ontbloot Boa Producties Andr Reeder en Afra Jonker Filmdocumentaire eind 2014 Slavenschip Leusden Stichting Rol Jessica Dikmoet en Henry Strijk Filmdocumentaire 24 juni augustus 2013 Suriname en Nederland Hoe duur was de suiker PV Pictures Paul Voorthuysen regie Jean van de Velde Internationale speelfilm premi re 25 september 2013 Nederlands Film Festival Exhibit B van Brett Bailey Stichting Holland Festival Annet Lekkerkerker voorstelling voorstellingen tijdens het Holland Festival in 2013 Afschaffing slavernij vieren we allemaal Stichting Overlegorgaan Caribische Nederlanders OCAN Glen Helberg Marnix Arendhorst cultureel programma in Amsterdam Zuidoost 15 december 2013 Geen liefde zonder vrijheid Stroom Management Izaline Calister voorstelling zomer 2013 Theaterstuk Opo yu kloru Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas voorstelling Reading 7 december 2013 offici le presentatie voorjaar 2014 Dit overzicht omvat projecten waar de Stichting financieel aan heeft bijgedragen en projecten die de Stichting zelf heeft ontwikkeld en uitgevoerd 90 Festival Traditionele Dansen Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas voorstelling voorjaar 2014 Metropole Orkest Crossover herdenkingsconcert 1 juli 2013 IKO Foundation Robert Sordam concert 1 juli 2013 Rebelse Vrouwen NiNsee Krater Theater theatervoorstelling 7 maart t m 1 juli 2013 Boekenweek thema Gouden tijden zwarte bladzijden CPNB en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 boeken 16 maart t m 24 maart 2013 Filmfestival Rialto World Cinema Ketenen Verbroken Rialto en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 filmfestival 16 en 18 augustus 2013 Tula Herdenking drie speciale voorstellingen tijdens het Grachtenfestival Grachtenfestival en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 voorstellingen 17 augustus 2013 Amsterdam Jongerenevenement Kompas naar succes ontmoet je eigen toekomst IZI Solutions BV in opdracht van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 evenement 2 december 2013 MC Theater Amsterdam Nobody for Sale Tuhuteru en Partners in opdracht van Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 evenement 2 december 2013 MC Theater Amsterdam Economie Handel Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Walburg Pers Leo Balai boek in april 2013 verschenen Educatie Slavenhandel in de Atlantische wereld Van driehoeks handel tot Anansi s web Centre for Historical Cultures Erasmus Universiteit Stephan Klein educatieve website Gelanceerd op 6 juni 2013 www atlantischeslavenhandel nl www atlanticslavetrade eu Clips over Slavernij HOLY Animatie Merel Mirage online lesmateriaal vertalen naar een zelf gemaakte animatieclip Amsterdamse scholen 2013 www clipsoverslavernij nl E n twee drie vier Hoofddoek van plezier Jeanine Cronie Maop Books Kleurrijk kinderboek vanaf 4 jaar Uitgebracht 24 juni 2013 Bewust van ons verleden verbindt ons in de toekomst Stichting Openschoolgemeenschapbijlmer Marjon Post 14 lessen over slavernijperiode met afsluitend moza ek kunstwerk maart tot en met juli 2013 DoReMixMax speuren naar het slavernijverleden via muziek Stichting CineMusica Miranda van der Spek online lespakket voor groep 7 en 8 PO en de brugklas VO sinds mei 2013 Brazili Angola vanaf januari 2014 Stripboek slavernij NiNsee en Cultuursporen Ineke Mok Redhill Eric Heuvel educatief stripboek begin 2015 Untold The Story Stichting Untold Otmar Watson educatieproject dvd en lesbrief voor het voorgezet onderwijs en basisonderwijs Oktober t m december 2013 op scholen in Amsterdam Zuidoost MUNESCO UNESCO scholennetwerk v o Ron Dekker Leerlingen VO simuleren Algemene Vergadering 91

van UNESCO 21 en 22 november 2013 Tropenmuseum Amsterdam Het verhaal van Julius Koenders Boa Producties Andr Reeder boek met biografische beschrijving publicatie 1 juli 2014 Verkocht Toneelmakerij Liesbeth Colthof locatievoorstelling Van 7 september t m 3 november 2013 in Amsterdam Weblog slavenschip d Eenigheid 1761 1763 Zeeuws Archief Anneke van Waarden Koets weblog 2013 2015 Onderwijsmodule Slavernijgeschiedenis Onderwijstijdverlenging Amsterdam Nieuw West en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Lesmodules juni 2013 Lesbrief Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Lesbrief juni 2013 Onderwijsbijeenkomst Herdenking Slavernijverleden 2013 Gemeente Amsterdam Tropenmuseum Het Scheepvaartmuseum en Stichting onderwijsbijeenkomst 13 novemnber 2013 Tropenmuseum Amsterdam Spiritualiteit Opening Keti Koti Maand 1 juni kranslegging bij de ambtswoning Stichting Eer en Herstel Roy Groenberg herdenking en viering 1 juni 2013 Amsterdam Samen Stilstaan Leven Vieren Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Kenneth Renfrum stedelijke herdenking 30 juni 2013 Surinameplein Amsterdam Nationale Voorouderavond Keti Koti Kabra Neti 2013 Stichting Eer en Herstel Roy Groenberg spirituele herdenking 29 juni 2013 Muiderkerk Amsterdam Elieser herdenkingsboottocht Vereniging Opo Kondreman Perez Jong Loy herdenking en viering 26 juni 2013 Oudekerk a d Amstel Internationale Conferentie Slavernij en Verzet Vereniging Ons Suriname conferentie 28 en 29 juni 2013 Amsterdam Zoektocht in vrijheid Zeister Zendingsgenootschap ZZg Age Kramer boek en dvd Uitgebracht en presentatie 24 mei 2013 Nationale Herdenking en Keti Koti Festival in het Oosterpark NiNsee en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 herdenking en viering 1 juli 2013 Oosterpark Amsterdam Symposium Uitsluiting maakt ziek Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas symposium 26 oktober2013 Amsterdam Zuidoost Conferentie Keti Koti 1863 2013 van slavernij naar bevrijding Evangelische Broedergemeente EBG Christoph Reichel conferentie 19 t m 21 oktober 2012 Mennenrode Prodo Waka 2013 Kopro Beki via Stichting Multicultureel Festival Zuidoost presentaties workshops 1 juli 2013 Amsterdam God is niet wit GIDSnetwerk Rotterdam Gea Gort en Eva Mabayoje boek 25 maart 2013 Rotterdam Keti Koti Tafels Stichting Keti Koti Tafels Mercedes Zandwijken geritualiseerde dialoogtafel 17 Keti Koti Dialoogtafels van maart tot november 2013 http ketikotitafel nl Zo spelen we Obia Vereniging Untold Otmar Watson theatervoorstelling start optredens 5 oktober 2013 loopt door in 2014 Keti Koti 2013 SAN Oost herdenking en viering 23 juni 2013 Kastanjeplein Amsterdam 21 Saluutschoten Koninklijke Marine Amsterdam en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 herdenking 1 juli 2013 Marinekazerne Amsterdam Opera Katibu di Shon van Tania Kross Nationale Reisopera Stadsschouwburg en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 voorstelling 1 juli 2013 Stadsschouwburg Amsterdam Herdenking Purmerend 150 jaar afschaffing slavernij in Suriname Wijkvrouwen Netwerk Purmerend herdenking en viering 15 juni 2013 Purmerend Wetenschap Moderne Slavernij Expositie Slavernij Vroeger en Nu Fairwork Sandra Claassen Expositie Online https www pinterest com fairwork slavernij vroeger en nu 17 juni 19 juli 2013 Stoperaplein in Amsterdam 19 juli5 augustus 2013 Museumplein in Amsterdam 9 juni 7 juli 2014 in Middelburg 2014 Groningen en Assen Het Slavernijverleden op de kaart Vrije Universiteit Dienke Hondius Digitale kaarten www let vu nl activiteiten gehele jaar 2013 Hoe diep zit de pijn Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst boek publicatie 26 juni 2013 Drie debatten in de Balie De Balie en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 debatten 15 februari 16 mei en 26 november 2013 Keti Koti Gran Krutu Stichting WiSTEN Glenn Codfried herdenking en viering 23 juni 2013 Amsterdam 92 Symposium Mensenrechten bedrijven en de strijd tegen hedendaagse slavernij College Rechten van de Mens en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 symposium 26 november De Bazel Amsterdam Musea Archieven De Zwarte Bladzijde Het Scheepvaartmuseum Anne Marie Hoogerwerf tentoonstelling 27 juni 2013 t m 31 augustus 2014 in Het Scheepvaartmuseum Amsterdam De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw Amsterdam Museum Annemarie de Wildt tentoonstelling 5 juni 30 augustus 2013 in het Amsterdam Museum Keti Koti Krosi kleding Amsterdam Museum Annemarie de Wildt virtuele tentoonstelling 1 juli 2013 Oosterpark Amsterdam http hart amsterdammuseum nl 64748 nl keti koti krosi Zwart Wit Tropenmuseum Alex van Stipriaan tentoonstelling 1 november 2013 t m 1 juli 2014 Amsterdam en Slavernij Stadsarchief Amsterdam Marens Engelhard tentoonstelling en website gelanceerd op 30 mei 2013 31 mei t m 30 augustus in het Stadsarchief website gelanceerd op 30 mei 2013 http www amsterdam slavernij nl Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden Amsterdam Museum Open Monumentendagen Stads archief en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 93

van UNESCO 21 en 22 november 2013 Tropenmuseum Amsterdam Het verhaal van Julius Koenders Boa Producties Andr Reeder boek met biografische beschrijving publicatie 1 juli 2014 Verkocht Toneelmakerij Liesbeth Colthof locatievoorstelling Van 7 september t m 3 november 2013 in Amsterdam Weblog slavenschip d Eenigheid 1761 1763 Zeeuws Archief Anneke van Waarden Koets weblog 2013 2015 Onderwijsmodule Slavernijgeschiedenis Onderwijstijdverlenging Amsterdam Nieuw West en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Lesmodules juni 2013 Lesbrief Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Lesbrief juni 2013 Onderwijsbijeenkomst Herdenking Slavernijverleden 2013 Gemeente Amsterdam Tropenmuseum Het Scheepvaartmuseum en Stichting onderwijsbijeenkomst 13 novemnber 2013 Tropenmuseum Amsterdam Spiritualiteit Opening Keti Koti Maand 1 juni kranslegging bij de ambtswoning Stichting Eer en Herstel Roy Groenberg herdenking en viering 1 juni 2013 Amsterdam Samen Stilstaan Leven Vieren Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Kenneth Renfrum stedelijke herdenking 30 juni 2013 Surinameplein Amsterdam Nationale Voorouderavond Keti Koti Kabra Neti 2013 Stichting Eer en Herstel Roy Groenberg spirituele herdenking 29 juni 2013 Muiderkerk Amsterdam Elieser herdenkingsboottocht Vereniging Opo Kondreman Perez Jong Loy herdenking en viering 26 juni 2013 Oudekerk a d Amstel Internationale Conferentie Slavernij en Verzet Vereniging Ons Suriname conferentie 28 en 29 juni 2013 Amsterdam Zoektocht in vrijheid Zeister Zendingsgenootschap ZZg Age Kramer boek en dvd Uitgebracht en presentatie 24 mei 2013 Nationale Herdenking en Keti Koti Festival in het Oosterpark NiNsee en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 herdenking en viering 1 juli 2013 Oosterpark Amsterdam Symposium Uitsluiting maakt ziek Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer SVB Willy Esajas symposium 26 oktober2013 Amsterdam Zuidoost Conferentie Keti Koti 1863 2013 van slavernij naar bevrijding Evangelische Broedergemeente EBG Christoph Reichel conferentie 19 t m 21 oktober 2012 Mennenrode Prodo Waka 2013 Kopro Beki via Stichting Multicultureel Festival Zuidoost presentaties workshops 1 juli 2013 Amsterdam God is niet wit GIDSnetwerk Rotterdam Gea Gort en Eva Mabayoje boek 25 maart 2013 Rotterdam Keti Koti Tafels Stichting Keti Koti Tafels Mercedes Zandwijken geritualiseerde dialoogtafel 17 Keti Koti Dialoogtafels van maart tot november 2013 http ketikotitafel nl Zo spelen we Obia Vereniging Untold Otmar Watson theatervoorstelling start optredens 5 oktober 2013 loopt door in 2014 Keti Koti 2013 SAN Oost herdenking en viering 23 juni 2013 Kastanjeplein Amsterdam 21 Saluutschoten Koninklijke Marine Amsterdam en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 herdenking 1 juli 2013 Marinekazerne Amsterdam Opera Katibu di Shon van Tania Kross Nationale Reisopera Stadsschouwburg en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 voorstelling 1 juli 2013 Stadsschouwburg Amsterdam Herdenking Purmerend 150 jaar afschaffing slavernij in Suriname Wijkvrouwen Netwerk Purmerend herdenking en viering 15 juni 2013 Purmerend Wetenschap Moderne Slavernij Expositie Slavernij Vroeger en Nu Fairwork Sandra Claassen Expositie Online https www pinterest com fairwork slavernij vroeger en nu 17 juni 19 juli 2013 Stoperaplein in Amsterdam 19 juli5 augustus 2013 Museumplein in Amsterdam 9 juni 7 juli 2014 in Middelburg 2014 Groningen en Assen Het Slavernijverleden op de kaart Vrije Universiteit Dienke Hondius Digitale kaarten www let vu nl activiteiten gehele jaar 2013 Hoe diep zit de pijn Stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst boek publicatie 26 juni 2013 Drie debatten in de Balie De Balie en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 debatten 15 februari 16 mei en 26 november 2013 Keti Koti Gran Krutu Stichting WiSTEN Glenn Codfried herdenking en viering 23 juni 2013 Amsterdam 92 Symposium Mensenrechten bedrijven en de strijd tegen hedendaagse slavernij College Rechten van de Mens en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 symposium 26 november De Bazel Amsterdam Musea Archieven De Zwarte Bladzijde Het Scheepvaartmuseum Anne Marie Hoogerwerf tentoonstelling 27 juni 2013 t m 31 augustus 2014 in Het Scheepvaartmuseum Amsterdam De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw Amsterdam Museum Annemarie de Wildt tentoonstelling 5 juni 30 augustus 2013 in het Amsterdam Museum Keti Koti Krosi kleding Amsterdam Museum Annemarie de Wildt virtuele tentoonstelling 1 juli 2013 Oosterpark Amsterdam http hart amsterdammuseum nl 64748 nl keti koti krosi Zwart Wit Tropenmuseum Alex van Stipriaan tentoonstelling 1 november 2013 t m 1 juli 2014 Amsterdam en Slavernij Stadsarchief Amsterdam Marens Engelhard tentoonstelling en website gelanceerd op 30 mei 2013 31 mei t m 30 augustus in het Stadsarchief website gelanceerd op 30 mei 2013 http www amsterdam slavernij nl Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden Amsterdam Museum Open Monumentendagen Stads archief en Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 93

wandeling en DVD 14 juli 15 en 15 september 2013 tijdens de Open Monumentendagen Overzicht educatieve websites Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 en OVT Nieuw West Lesbrief en Onderwijsmodule Slavernijgeschiedenis www herdenkingslavernijverleden2013 nl www beukeronderwijs nl Het Scheepvaartmuseum De Zwarte Bladzijde www hetscheepvaartmuseum nl Bosch Films De Slavernij Voorbij http programma ntr nl 10581 de slavernij voorbij Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Onderwijsproject 2013 www 30juni 1juli nl Stichting Untold Educatieproject Untold The Story www untold nl NiNsee Slavernij en jij www slavernijenjij nl www ninsee nl HOLY animatie Clips over Slavernij www clipsoverslavernij nl www holy nl Samenwerkingsverband tussen Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Amsterdam Museum Stadsarchief en Open Monumentendagen Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden www herdenkingslavernijverleden2013 nl http hart amsterdammuseum nl 66487 nl stadswandeling http www youtube com watch v 8Zbnc7Hpkl8 Amsterdam Museum Tentoonstelling De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw http hart amsterdammuseum nl 64748 nl keti koti krosi http hart amsterdammuseum nl Tropenmuseum Tentoonstelling Zwart Wit www tropenmuseum nl Netwerk UNESCO scholen vo MUNESCO www unescoscholen nl www wikiwijs nl MiraKa Educatie Educatie van het Nederlands slavernijverleden miraka educatie gmail com Maisa Spirit Slavernij nooit meer www maisaspirit nl Jeanine Cronie en Uitgeverij Maop Books E n twee drie vier Hoofddoek van Plezier www maope nl Stichting CineMusica DoReMixMax Speuren naar het slavernijverledenvia muziek www doremixmax org Stichting Kalebas Produkties Stichting Vista Far Reaching Visuals Anansi Masters Wijnand Stomp Jean Hellwig Mories R mkens De Kracht van het Verhaal www wijnandstomp nl Stichting Projecten Suriname Ik neem je mee kinderen vertellen www hillivertelt nl Stadsarchief Amsterdam Amsterdam en Slavernij www amsterdam slavernij nl Erasmus Universiteit Tropenmuseum NiNsee Slavenhandel in de Atlantische wereld www atlantischeslavenhandel nl www atlanticslavetrade eu Verhalenkoffer Storytelling Eliza s Vlucht verhaal www verhalenkoffer nl Zeeuws Archief Weblog slavenschip d Eenigheid 1761 1763 2013 2015 http eenigheid slavenhandelmcc nl www zeeuwsarchief nl Vrije Universiteit Slavernijverleden op de kaart www let vu nl Zeister Zendingsgenootschap ZZg Boek en DVD Zoektocht in vrijheid www zzg nl zoektocht NiNsee Cultuursporen Ineke Mok Redhill Eric Heuvel Stripboek slavernij www cultuursporen nl www cultuursporen nl blog www eric heuvel nl Verder lezen Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Leo Balai Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 907 6 Stichting FairWork Expositie Slavernij Vroeger en Nu www fairwork nu 94 Het Kasteel van Elmina Marcel van Engelen Bezige Bij ISBN 9023477049 Slavernij Een geschiedenis Dirk J Tang Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 905 2 God is niet wit Gea Gort en Eva Mabayoye Ark Media ISBN 9033800233 Nederland de Slavernij Gert Oostindie Aspha Bijnaar Valika Smeulders en Alex van Stipriaan Uitgeverij Veen Media ISBN 978 90 8571 369 2 Slavenschip Leusden Moord aan de monding van de Marowijnerivier Leo Balai Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 951 9 Slavernij en vrijheid op Cura ao De dynamiek van een achttiende eeuws Atlantisch handelsknooppunt Han Jordaan Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 923 6 Topa Ontmoet Tula gedichtenbundel Olga Orman en Giselle Ecury Amrit Consultancy ISBN 9074897657 95

wandeling en DVD 14 juli 15 en 15 september 2013 tijdens de Open Monumentendagen Overzicht educatieve websites Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 en OVT Nieuw West Lesbrief en Onderwijsmodule Slavernijgeschiedenis www herdenkingslavernijverleden2013 nl www beukeronderwijs nl Het Scheepvaartmuseum De Zwarte Bladzijde www hetscheepvaartmuseum nl Bosch Films De Slavernij Voorbij http programma ntr nl 10581 de slavernij voorbij Stichting Amsterdams Centrum 30 juni 1 juli Onderwijsproject 2013 www 30juni 1juli nl Stichting Untold Educatieproject Untold The Story www untold nl NiNsee Slavernij en jij www slavernijenjij nl www ninsee nl HOLY animatie Clips over Slavernij www clipsoverslavernij nl www holy nl Samenwerkingsverband tussen Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 Amsterdam Museum Stadsarchief en Open Monumentendagen Een wandeling langs het Amsterdamse slavernijverleden www herdenkingslavernijverleden2013 nl http hart amsterdammuseum nl 66487 nl stadswandeling http www youtube com watch v 8Zbnc7Hpkl8 Amsterdam Museum Tentoonstelling De Zwarte Bladzijde van de Gouden Eeuw http hart amsterdammuseum nl 64748 nl keti koti krosi http hart amsterdammuseum nl Tropenmuseum Tentoonstelling Zwart Wit www tropenmuseum nl Netwerk UNESCO scholen vo MUNESCO www unescoscholen nl www wikiwijs nl MiraKa Educatie Educatie van het Nederlands slavernijverleden miraka educatie gmail com Maisa Spirit Slavernij nooit meer www maisaspirit nl Jeanine Cronie en Uitgeverij Maop Books E n twee drie vier Hoofddoek van Plezier www maope nl Stichting CineMusica DoReMixMax Speuren naar het slavernijverledenvia muziek www doremixmax org Stichting Kalebas Produkties Stichting Vista Far Reaching Visuals Anansi Masters Wijnand Stomp Jean Hellwig Mories R mkens De Kracht van het Verhaal www wijnandstomp nl Stichting Projecten Suriname Ik neem je mee kinderen vertellen www hillivertelt nl Stadsarchief Amsterdam Amsterdam en Slavernij www amsterdam slavernij nl Erasmus Universiteit Tropenmuseum NiNsee Slavenhandel in de Atlantische wereld www atlantischeslavenhandel nl www atlanticslavetrade eu Verhalenkoffer Storytelling Eliza s Vlucht verhaal www verhalenkoffer nl Zeeuws Archief Weblog slavenschip d Eenigheid 1761 1763 2013 2015 http eenigheid slavenhandelmcc nl www zeeuwsarchief nl Vrije Universiteit Slavernijverleden op de kaart www let vu nl Zeister Zendingsgenootschap ZZg Boek en DVD Zoektocht in vrijheid www zzg nl zoektocht NiNsee Cultuursporen Ineke Mok Redhill Eric Heuvel Stripboek slavernij www cultuursporen nl www cultuursporen nl blog www eric heuvel nl Verder lezen Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Leo Balai Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 907 6 Stichting FairWork Expositie Slavernij Vroeger en Nu www fairwork nu 94 Het Kasteel van Elmina Marcel van Engelen Bezige Bij ISBN 9023477049 Slavernij Een geschiedenis Dirk J Tang Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 905 2 God is niet wit Gea Gort en Eva Mabayoye Ark Media ISBN 9033800233 Nederland de Slavernij Gert Oostindie Aspha Bijnaar Valika Smeulders en Alex van Stipriaan Uitgeverij Veen Media ISBN 978 90 8571 369 2 Slavenschip Leusden Moord aan de monding van de Marowijnerivier Leo Balai Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 951 9 Slavernij en vrijheid op Cura ao De dynamiek van een achttiende eeuws Atlantisch handelsknooppunt Han Jordaan Uitgeversmaatschappij Walburg Pers ISBN 978 90 5730 923 6 Topa Ontmoet Tula gedichtenbundel Olga Orman en Giselle Ecury Amrit Consultancy ISBN 9074897657 95

Colofon Redactie Joan Ferrier John Leerdam Anna Maria Brondi Ellen Dijkshoorn Bob Duynstee Lubbert Hakvoort Concept DuynsteePolak communicatie Amsterdam Interviews Bob Duynstee Vormgeving Karl Leidsman Leidsman Koncept Fotografie Omslag en pag s 46 47 48 49 Arwind Gajadien pag s 8 29 74 Wibo Hommersom pag 9 Chris Houts pag s 16 linksboven Martijn de Vries pag s 24 25 Sinaya Wolfert pag 31 Hans van Rhoon pag s 62 63 Klaas Schoof pag s 68 69 Photo Republic pag s 74 75 Eric Heuvel pag s 7879 HOLY Animatie Vele initiatiefnemers van projecten in het kader van het herdenkingsjaar van ons slavernijverleden hebben gehoor gegeven aan de oproep van de Stichting om materiaal in te sturen dat wij mochten gebruiken voor dit naslagwerk Daarvoor willen we iedereen bedanken De redactie heeft keuzes moeten maken uit het aangeboden beeld en tekstmateriaal Deze keuzes zijn gebaseerd op verschillende criteria zoals beeldkwaliteit en verhoudingen van de thema s en de beperking van het aantal pagina s van deze uitgave De redactie is zich ervan bewust dat daardoor niet ieder project even uitvoerig is besproken Dat neemt niet weg dat de redactie alle inzenders wil bedanken die het herdenkingsjaar zo bijzonder en waardevol hebben gemaakt Zoveel mogelijk is getracht de eventuele rechthebbenden van de foto s te achterhalen Rechthebbenden die in dit verband niet zijn genoemd wordt verzocht zich in verbinding te stellen met ProjectManagement Bureau Amsterdam Beeld Pag 12 13 20 21 32 33 44 45 62 63 7071 uit Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Leo Balai Walburg Pers Druk Drukkerij de Bij 96 3

Colofon Redactie Joan Ferrier John Leerdam Anna Maria Brondi Ellen Dijkshoorn Bob Duynstee Lubbert Hakvoort Concept DuynsteePolak communicatie Amsterdam Interviews Bob Duynstee Vormgeving Karl Leidsman Leidsman Koncept Fotografie Omslag en pag s 46 47 48 49 Arwind Gajadien pag s 8 29 74 Wibo Hommersom pag 9 Chris Houts pag s 16 linksboven Martijn de Vries pag s 24 25 Sinaya Wolfert pag 31 Hans van Rhoon pag s 62 63 Klaas Schoof pag s 68 69 Photo Republic pag s 74 75 Eric Heuvel pag s 7879 HOLY Animatie Vele initiatiefnemers van projecten in het kader van het herdenkingsjaar van ons slavernijverleden hebben gehoor gegeven aan de oproep van de Stichting om materiaal in te sturen dat wij mochten gebruiken voor dit naslagwerk Daarvoor willen we iedereen bedanken De redactie heeft keuzes moeten maken uit het aangeboden beeld en tekstmateriaal Deze keuzes zijn gebaseerd op verschillende criteria zoals beeldkwaliteit en verhoudingen van de thema s en de beperking van het aantal pagina s van deze uitgave De redactie is zich ervan bewust dat daardoor niet ieder project even uitvoerig is besproken Dat neemt niet weg dat de redactie alle inzenders wil bedanken die het herdenkingsjaar zo bijzonder en waardevol hebben gemaakt Zoveel mogelijk is getracht de eventuele rechthebbenden van de foto s te achterhalen Rechthebbenden die in dit verband niet zijn genoemd wordt verzocht zich in verbinding te stellen met ProjectManagement Bureau Amsterdam Beeld Pag 12 13 20 21 32 33 44 45 62 63 7071 uit Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel Leo Balai Walburg Pers Druk Drukkerij de Bij 96 3

In 2013 werd het slavernijverleden herdacht In dat jaar werden vanuit de samenleving tal van initiatieven gepresenteerd van lesprogramma s tot theatervoorstellingen van tentoonstellingen tot wetenschappelijke publicaties van symposia tot manifestaties als de offici le herdenking in het Oosterpark in het bijzijn van het Koninklijk paar Met dit boekwerk wil de Stichting Herdenking Slavernijverleden 2013 de hartverwarmende energie die gedurende dat jaar bij zoveel betrokken mensen en organisaties vrij kwam nog een keer in herinnering roepen De Stichting wil daarbij andermaal benadrukken dat het om ons slavernijverleden en dus om een gedeeld verleden gaat En dat dit verleden ons niet alleen vraagt om samen te herinneren maar ook om om ons heen te kijken en samen te strijden tegen alle vormen van uitbuiting racisme en hedendaagse slavernij